مریم بیگم (دختر شاه صفی یکم)

با مریم بیگم (شاه طهماسب) یا مریم بیگم (شاه سلطان حسین) اشتباه نشود.

مریم بیگم
شاهدخت صفوی
متولد	حدود ۱۶۴۰ میلادی
درگذشته	۱۷۱۹ میلادی اصفهان
همسر	نواب میرزا ابوصالح رضوی صدر الممالک (صدر عامه)
دودمان	صفوی
پدر	شاه صفی
مادر	آنا خانم
دین و مذهب	تشیع، اسلام

مریم بیگم (۱۶۴۰–۱۷۱۹) سومین دختر شاه صفی بود. او از شاهدخت‌های مشهور دوران صفویه است.

زندگی

مریم بیگم در طول دوره سلطان حسین از پشت صحنه در حرمخانه شاهی، عنان و زمام امور حکومتی را در دست گرفت و شاه سلطان حسین صفوی که به ناتوانی و زبونی معروف بود به صورت فردی بی‌اراده در دست محکم او درآمد. در تمام دوران سلطنت شاه سلطان حسین، مریم بیگم همانند دو شاهزاده خانم قبل صفویه؛ پریخان خانم و زینب بیگم، سهم مهم و بزرگی از قدرت شاهنشاهی داشت، به نحوی که تنها با فشار او به سادگی و بسیار راحت شاه برای مقابله با مهاجمین ابدالی اقدام کرد. و در اکتبر ۱۷۱۷ میلادی؛ که عمانی‌ها بحرین را مورد حمله قرار دادند، وی نه تنها شاه را وادار به تجهیز سپاه نمود، حتی از دارایی خود سپاه آراست.

هنگامی‌که سلطان حسین، برای ارامنه اصفهان بیرون آمدن هنگام باران را ممنوع کرد باعث نجس شدن مسلمانان نشوند، باز دخالت مریم بیگم بود که فرمان را لغو کرد. هنگام تاجگذاری، شاه سلطان حسین به خواست علامه مجلسی می‌گساری را ممنوع کرد. او که نفوذ بسیاری در شاه بی‌اراده و خرافاتی داشت از وی خواست می‌گساری، جنگ طوایف و دسته‌ها و کبوتربازی را با صدور فرمانی متوقف سازد. شاه پذیرفت و دستور انهدام تمامی مشروب فروشی‌ها را داد. این فرمان‌بر عمه پدر شاه ناگوار گردید و تصمیم گرفت با به اجرا گذاشتن نقشه‌ای با این فرمان به مقابله برخیزد. از این جهت قرار بر این شد مریم بیگم تمارض کند و به شاه اطلاع داده شود تنها راه نجاتش بر حسب تجویز اطبای معالج، نوشیدن کمی باده است. نصیحت‌های مداوم مریم بیگم شاه را نسبت به امور کشوری هوشیار نکرد و زمینه‌های سقوط دولت صفویه فراهم گشت و شاه که هر چه بیشتر و بیشتر از امور دور می‌شد، مسئولیت امور ضروری و مسائل مهم حکومت را به‌طور مخفی به مریم بیگم اعطا کرد.

موقوفات

از اقدامات وی در اصفهان تأسیس مدرسه مریم بیگم در محله حسن‌آباد (سال ۱۷۰۳ م) و مسجد مریم بیگم جنب دروازه دولت (خیابان طالقانی، کوچه مقابل مسجدباب الرحمه) است. مریم بیگم علاوه بر موارد فوق موقوفات بسیاری برای آبادانی شهر و رفاه طلاب حوزه‌های علمیه معین کرد. شیخ رضی الدین محمد بن بهاء الدین محمد بن حسنعلی بن ملا عبدالله ششتری (شوشتری) اصفهانی کتاب شرح ادعیة السّر را به جهت او تألیف کرده است.

پانویس

منابع

• خوشنودی، عفت (۱۳۹۰). «وقف نامه مدرسه مریم بیگم». وقف میراث جاویدان (۷۴): ۱۱۱ تا ۱۳۲.
• گلی زواره، غلامرضا (۱۳۸۴). «زنان و زمامداران صفوی». ماهنامه پیام زن (۵ (پیاپی ۱۶۱)): ۳۸ تا ۴۶.
• Rudi Matthee (2015). "SOLAYMĀN I". Encyclopædia Iranica (به انگلیسی). online edition. Retrieved 26 August 2015.
• روضاتی، سیدمحمدعلی (۱۳۸۹). فهرست کتب خطی اصفهان: دو هزار نسخه عربی و فارسی جلد اول. قم: مؤسسه فرهنگی مطالعاتی الزهراء (س). صص. ۴۰۱. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۲۹۸۵-۰۵-۰.
• ابوالفضل حسن‌آبادی (مهر ۱۳۴۳). «نگاهی به جایگاه سادات رضوی در مشهد در دوره صفویه (نشریه الکترونیکی شمسه)». آستان قدس رضوی. دریافت‌شده در ٦ تیر ۱۳۹٦.
• "روایت وقف مدرسه علمیه نواب توسط نوه شاه‌عباس صفوی". خبرگزاری فارس. 2014-01-08. Retrieved 2017-06-27.
• R. Matthee (2008). "SAFAVID DYNASTY". Encyclopædia Iranica (به انگلیسی). online edition. Retrieved 27 June 2017.
• Matthee (2015). "SOLṬĀN ḤOSAYN". Encyclopædia Iranica (به انگلیسی). online edition. Retrieved 26 June 2015.
• Masashi Haneda and Rudi Matthee (2006). "ISFAHAN vii. SAFAVID PERIOD". Encyclopædia Iranica (به انگلیسی). online edition. Retrieved March 30, 2012.