نهج‌البلاغه
نهج‌البلاغه کتابی است شامل ۲۳۹ خطبه، ۷۹ نامه و ۴۸۰ حکمت (جملات قصار) از سخنان علی بن ابی‌طالب که در دوران خلافت وی ایراد شده است. این کتاب توسط سید رضی، از عالمان برجسته امامیه، در حدود سال ۴۰۰ هجری قمری گردآوری شده است. هدف سید رضی از تألیف این کتاب، جمع‌آوری فصیح‌ترین و بلیغ‌ترین سخنان علی بوده و به همین دلیل آن را نهج‌البلاغه (راه و روش آشکار بلاغت) نامیده است. نهج‌البلاغه از زمان نگارش تاکنون، همواره مورد توجه و بررسی دانشمندان مسلمان قرار گرفته است. اندیشمندان بسیاری بر اهمیت و ارزش ادبی و بلاغی این کتاب تأکید کرده‌اند. برای مثال، ابن ابی‌الحدید یک سطر از نهج‌البلاغه را برابر با هزار سطر از سخنان ابن نباته (سخنور مشهور) دانسته است. همچنین، علمای دیگری چون آلوسی و مرصفی، نهج‌البلاغه را به ترتیب پرتوی از نور الهی و مثال زنده‌ای برای نور و حکمت قرآن توصیف کرده‌اند.
سید رضی برای تألیف نهج‌البلاغه، به دو کتابخانه بزرگ و غنی در بغداد دسترسی داشته است: کتابخانه برادرش، سید مرتضی و کتابخانه بیت‌الحکمه. سید رضی با بررسی این کتابخانه‌ها، بخش‌هایی از سخنان، نامه‌ها و کلمات قصار علی را که از نظر فصاحت و بلاغت برتر بودند، انتخاب و در کتاب نهج‌البلاغه گردآوری کرد. از آنجا که این کتاب گزیده‌ای ادبی است، سید رضی سند روایات را در آن نیاورده است. پس از قرآن، نهج‌البلاغه بیشترین توجه دانشمندان اسلامی را به خود جلب کرده است. این کتاب به زبان‌های مختلفی مانند فارسی، انگلیسی و اردو ترجمه شده و شرح‌های متعددی بر آن نوشته شده است. برخی از دانشمندان به شرح و توضیح بخش‌هایی از آن پرداخته‌اند، برخی دیگر به نظم آن و برخی دیگر به حل لغات و بیان مصادر آن همت گماشته‌اند. آقا بزرگ تهرانی از ۱۴۷ ترجمه و شرح نهج‌البلاغه نام برده است. علامه امینی ۸۱ شرح و سید عبدالزهراء خطیب ۱۴۳ شرح و ترجمه را ذکر کرده‌اند. اینها علاوه بر تعلیقاتی است که بر شروح نهج‌البلاغه نوشته شده است. در مورد نخستین شارح نهج‌البلاغه، اختلاف نظر وجود دارد. برخی بیهقی را اولین شارح می‌دانند، برخی دیگر قطب راوندی را و برخی هم معتقدند کتاب اعلام نهج‌البلاغه علی بن ناصر که معاصر سید رضی بوده، اولین اثر درباره نهج‌البلاغه است. برخی از علمای اهل سنت نیز به شرح نهج‌البلاغه پرداخته و درباره آن نوشته‌اند. فخر رازی، ابن ابی‌الحدید، تفتازانی، یوسف بن حسن (قاضی بغداد)، شیخ محمد بن عبده، محمد حسن نائل مرصفی و محمد محی‌الدین از مدرسان دانشگاه الازهر مصر از جمله این دانشمندان بنام و معروف از اهل سنت می‌باشند. تمام اين نويسندگان دانشمند (اعم از خاصه و اهل سنت) در انتساب نهج‌البلاغه به سيد رضی و از او به علی بن ابی‌طالب چنانكه خودش در مقدمه گفته است؛ شک ندارند.[۱]
پانویس
ارجاعات
- ↑ مصطفوی، «معرفی نهج‌البلاغه»، مشکوة، ۲۳-۶۲.
منابع
- مصطفوی، سید جواد (۱۳۶۱). «معرفی نهج‌البلاغه». مشکوة (۱): ۲۳-۶۲.