ابوسعید جنابی
حسن بن بهرام دقّاق، ملقب به سیّد و مشهور به ابوسعید جنابی، از بنیانگذاران قرمطیان در بحرین و احساء بود. وی از مردم بندر گناوه در ساحل خلیج فارس به‌شمار می‌رفت. ابوسعید نخست در گناوه به پیشه تجارت اشتغال داشت. ابوسعید پس از سفری که به عراق کرد، با قبیله بنی‌قصار، که در آن روزگار، بزرگ‌ترین پشتیبان اسماعیلیه بودند، وصلت کرد و رفته رفته با مذهب اسماعیلیه و حرکات سیاسی آنان آشنا شد. او نزد عبدان کاتب، از رهبران مشهور قرامطه، تحصیل کرد و با مذهب اسماعیله و فرقه قرامطه آشنایی کامل یافت. او توسط استادش به امر تبلیغ قرامطه در شهرهای مختلفی در حاشیه خلیج فارس پرداخت. ابوسعید، پس از انجام کارش در ایران، به بصره بازگشت و پس از چندی اقامت در آنجا، به سال ۲۸۱ ه. ق، جهت نشر مذهب اسماعیلیه به بحرین اعزام شد. و در آنجا به دستیاری یحیی بن ذکرویه، که یکی از سران قرامطه و مدعیان مهدویت بود، کار تبلیغ را آغاز کرد. ابوسعید موفق شد تا گروه زیادی از مردم قطیف و بحرین را به اسماعیله جذب کند. حاکم بحرین با توجه به موفقیت آنان، یحیی را دستگیر و تأدیب کرد. از این رو هر دو از بحرین هجرت کردند. یحیی به میان بنی‌کلاب رفته و ابوسعید نیز جمعی زیاد از قرامطه را با خود همراه کرده و به قطیف حمله کرد. ابوسعید توانست با قتل‌های فراوان، قطیف را تصرف کند و در ربیع‌الاول سال ۲۸۷ ه.ق به نواحی بحرین هجوم برد و از آنجا به بصره بازگشت. خلیفه وقت، معتضدبالله، عباس بن عمرو غنوی را برای نبرد با ابوسعید راهی کرد، اما سپاه عباس شکست خورد. در این جنگ ۷۰۰ نفر از جمله عباس به اسارت ابوسعید درآمدند که همگی جز عباس کشته شدند. ابوسعید عباس را با پیغامی آزاد کرد تا پیغام به خلیفه برسد. پیغام این بود که قرمطیان در بلاد تحت حکومت خلیفه عباسی، خلافی نکرده‌اند و ملکی را تصرف ننمودند؛ پس لزومی به جنگ نیست و اگر جنگی صورت گیرد، شکست با سپاهیان عباسی است که همچون قرمطیان به غنائت و زهد بسندگی ندارند. تا سال ۲۸۹ ه. ق، به خلیفه خبر رسید که جمع زیادی از قرمطیان، در سواد از ناحیه کوفه «به گمراه کردن مردم» می‌کوشند. خلیفه سرداری را به جنگ آنان فرستاد و او قرمطیان را شکست داد و دو سال بعد، در سال ۳۰۱ ه. ق، غلامِ صقلبیِ ابوسعید، وی را در حمام به قتل رساند. این غلام یک یک یاران ابوسعید را با بهانه درخواست ابوسعید به حمام فرامی‌خواند و به قتل رسانید و به این ترتیب چهار تن از آنان را کشت تا آنکه قرمطیان به این ماجرا آگاه شدند و غلام را به قتل رساندند.[۱]
پانویس
ارجاعات
منابع
- اختری، عباسعلی (۱۳۹۰). «ابوسعید جنابی». دایرةالمعارف جامع اسلامی. تهران: آرایه.