اشعریان قم
اشعریان که با نام اشعریون یا اشعری‌های قم هم خوانده شده‌اند، خاندانی عرب تبار از مردم قم بودند که شیعه بودن آنان مشهور بود. از میان این قوم، افراد متعددی به عنوان دانشمندان شیعه نام برده شده است. گفته‌اند که این خاندان اصالتاً از اعراب قحطانی یمن بودند و چون جدّ اعلای آنها به نام ادریه، به هنگام تولد، سری پر مو داشت، به وی اشعر گفتند و پس از آن به فرزندانش نیز اشعری لقب دادند. مالک بن عامر، نخستین کس از خاندان اشعری بود که به اسلام گروید. او برای پذیرش اسلام به مدینه رفت و با محمد ملاقات کرد. در منابع اسلامی، روایت‌های منسوب به محمد وجود دارد که در آنها اشعریان مورد تمجید قرار گرفته‌اند. جمع زیادی از اشعری‌ها بعداً به کوفه مهاجرت کردند و احتمال داده شده که دلیل این مهاجرت، مرکزیت شیعیان در کوفه بود. این طایفه در قیام‌های شیعی عراق شرکت می‌کردند و در سپاه مختار ثقفی و عبدالرحمن بن محمد بن اشعث، حضور فعال داشتند. احتمالًا پس از سرکوبی قیام ابن اشعث و سختگیری حجاج بر شیعیان کوفه، گروهی از اشعریان به رهبری عبدالله و احوص و پسران سعد بن مالک با سه برادر خود، به قم آمدند و با آنان شماری از اشعریان کوفه، از جمله فرزندان سائب بن مالک اشعری که از نزدیکان مختار بود، به قم کوچیدند. اشعریان در ترویج مذهب شیعه در ناحیه قم کوشش فراوانی می‌ورزیدند و گروهی از بزرگ‌ترین رجال شیعه از میان آنها برخاستند. شمار محدثان اشعری چندان زیاد بوده که تعداد آنان را بیش از صد تن دانسته‌اند و بسیاری از ایشان با امامان شیعه در تماس بوده و بی‌واسطه از آنها حدیث نقل می‌کردند. در اینباره گفته شده که دوازده تن از فرزندان سعد بن عبدالله اشعری در شمار راویان حدیث از جعفر صادق، امام ششم شیعیان دوازده‌امامی بودند. اشعریان پس از استقرار در قم در آبادانی این شهر کوشیدند و در نگهداری آن از دست‌اندازی مهاجمان با شهروندان همکاری می‌کردند. از جمله این حمایت‌ها در سال ۹۴ ه.ق رخ داد که در آن، احوص بن سعد، در برابر هجوم دیلمیان بر قم، سخت کوشش کرد. گفته شده که اشعریان نخستین گروهی بودند که خمس اموال خود را برای امامان شیعه می‌فرستادند. نفوذ اشعریان در سیاست منطقه، به قدری فزونی یافته بود که حاکمان محلی، از آنان برای رفع مشکلاتشان کمک می‌خواستند و حمزه بن الیسع بن سعد اشعری نیز در سال ۱۸۹ ه. ق، قم را که تا پیش از آن تابع اصفهان بود، به شهرستان مستقلی تبدیل کرد. نخستین مسجد جامع قم را نیز یکی از اشعریان به نام ابوالعدیم حسین بن علی بن آدم بن عبدالله اشعری بنا نمود.[۱]
پانویس
ارجاعات
منابع
- اختری، عباسعلی (۱۳۹۰). «اشعریان». دایرةالمعارف جامع اسلامی. تهران: آرایه.