فهرست مسلمانان برنده جایزه نوبل

از اسلامیکال
پرش به ناوبری پرش به جستجو
فهرست
فهرست مسلمانان برنده جایزه نوبل
جدول توزیع جوایز نوبل بر اساس دین و تا تاریخ ۲۰۱۵ میلادی؛ حدود ۱٫۴ درصد از برندگان جوایز را مسلمانان شکل داده‌اند.
نوعفهرست متنی
تعداد برندگان۱۳
برندگان جایزه صلح۸
برندگان جایزه ادبیات۲
برندگان جایزه شیمی۲
برندگان جایزه فیزیک۱
منابع و پانوشت

فهرست مسلمانان برنده جایزه نوبل، فهرستی از مسلمانانی است که توانسته‌اند در سالیان گذشته، جایزه نوبل را در موضوعات متنوعش، به خود اختصاص دهند. جایزه نوبل مجموعه جوایز سالانه‌ای است که از سوی کمیته‌هایی در اسکاندیناوی در زمینه‌های پیشرفت‌های علمی و فرهنگی اعطا می‌شود. این جوایز بر مبنای وصیت شیمی‌دان سوئدی آلفرد نوبل در سال ۱۸۹۵ میلادی ایجاد شدند.

جایزه نوبل

جوایز فیزیک، شیمی، فیزیولوژی و پزشکی، ادبیات و صلح برای اولین بار در سال ۱۹۰۱ اعطا گردیدند.[۱] جایزه نوبل اقتصاد در سال ۱۹۶۹ پایه‌گذاری گردید.[۲] کمیته نروژی نوبل هر ساله جایزه صلح نوبل (به نروژی و سوئدی: Nobels fredspris) را به شخصی اهدا می‌کند که «بیشترین یا بهترین کار را برای دوستی بین ملت‌ها، لغو یا کاهش رویارویی‌های نظامی یا تشکیل و ترغیب همایش‌های صلح انجام داده باشد.»[۳] جایزهٔ نوبل در ادبیات را آکادمی سلطنتی علوم سوئد هرساله برای مشارکت‌های برجسته در زمینهٔ ادبیات به نویسندگان آثار ادبی اهدا می‌کند.[۴] این جوایز توسط بنیاد نوبل اداره می‌شود و آن را یک کمیتهٔ متشکل از پنج عضو منتخب آکادمی علوم سلطنتی سوئد به برندگان اعطا می‌کند.[۵] هر جایزه شامل یک مدال، یک دیپلم افتخار و جایزهٔ نقدی است که مبلغ آن در هر سال متفاوت است.[۶]

مسلمانان در حدود ۲۳٪ از جمعیت جهان را تشکیل می‌دهند.[۷][۸] تا سال ۲۰۱۵، از مجموع ۸۸۱ جایزه اعطا شده دوازده نفر (۱٫۳٪) از برندگان جوایز نوبل مسلمان بوده‌اند. هفت نفر (۰٫۸٪) جایزه صلح، دو نفر (۰٫۲٪) ادبیات و سه نفر (۰٫۳٪) در علوم پایه (فیزیک و شیمی) این جایزه را دریافت نموده‌اند.[۹] اولین مسلمانی که موفق به کسب جایزه نوبل شد، انور سادات — رئیس‌جمهور وقت مصر — بود که توانست جایزه صلح نوبل را در سال ۱۹۷۸ کسب کند.[۱۰][۱۱] پس از او در سال ۱۹۷۹، محمد عبدالسلام توانست اولین جایزه علمی نوبل را از آن مسلمانان کند و جایزه نوبل در فیزیک را کسب کند.[۱۲] آخرین جایزه نوبل که مسلمانان موفق به کسبش شدند، مربوط به سال ۲۰۱۵ است که طی آن، عزیز سنجر توانست جایزه شیمی نوبل را از آن خود کند. اولین زن برنده جایزه نوبل از میان مسلمانان، شیرین عبادی است که توانست در سال ۲۰۰۳ برنده جایزه صلح نوبل شود.[۱۳] ملاله یوسف‌زی دیگر زن مسلمان، با ۱۷ سال سن در هنگام دریافت جایزه، جوان‌ترین فرد برنده جایزه نوبل محسوب می‌شود.[۱۴] آخرین جایزه صلح نوبل توسط مسلمانان در سال ۲۰۲۳ توسط نرگس محمدی دریافت شد.[۱۵]

فهرست برندگان جایزه

سال برنده جایزه
(تاریخ تولد - مرگ)
کشور
شغل
دلیل اعطای جایزه توضیحات
۱۹۷۸ انور سادات
(۲۵ دسامبر ۱۹۱۸ – ۶ اکتبر ۱۹۸۱)
مصر
سیاستمدار
این جایزه در سال ۱۹۷۸ به رئیس‌جمهور وقت مصر داده شد. پیمان کمپ دیوید به وسیله انور سادات رئیس‌جمهور وقت مصر و مناخیم بگین، نخست‌وزیر وقت اسرائیل در تاریخ ۱۷ سپتامبر ۱۹۷۸ امضا گردید که منجر به صلح اسرائیل و مصر شد.[۱۶] نخستین مسلمان و نخستین عرب و نخستین مصری است که جایزه نوبل دریافت می‌کند.[۱۷]
۱۹۷۹ محمد عبدالسلام
(۲۹ ژانویه ۱۹۲۶ – ۲۱ نوامبر ۱۹۹۶)
پاکستان
فیزیکدان
جایزه فیزیک نوبل سال ۱۹۷۹ به‌طور مشترک به استیون واینبرگ، شلدون لی گلاشو و عبدالسلام به جهت «ارائه فرمول‌بندی واحدی برای نیروی الکترومغناطیس و نیروی هسته‌ای ضعیف که برهمکنش الکتروضعیف نامیده می‌شود»، اهدا شد.[۱۸] او اولین مسلمانی است که موفق به دریافت این جایزه و به‌طور کلی نوبل علمی شده است. همین‌طور او اولین پاکستانی است که موفق به دریافت این جایزه شده است. همچنین او دومین پنجابی بعد از هار گوبیند کورانا است که موفق به کسب جایزه نوبل گردیده است.[۱۹]
۱۹۸۸ نجیب محفوظ
(۱۱ دسامبر ۱۹۱۱ – ۳۰ اوت ۲۰۰۶)
مصر
نویسنده
جایزه ادبیات نوبل در سال ۱۹۸۸ به نجیب محفوظ اهدا شد؛ زیرا وی «از طریق آثار غنی از نکات دقیق و ظریف و به شیوه‌ای روشن و واقع‌بینانه و در عین حال مهیج و مبهم گونه‌ای از روایت عربی را خلق کرد که شامل همه انسان‌ها می‌شود».[۲۰][۲۱] نخستین مسلمان است که این نوع جایزه را کسب می‌کند.[۲۲]
۱۹۹۴ یاسر عرفات
(۲۴ اوت ۱۹۲۹ – ۱۱ نوامبر ۲۰۰۴)
فلسطین
سیاستمدار
سال ۱۹۹۴ عرفات جایزه نوبل را همراه با شیمون پرز و اسحاق رابین بخاطر قدردانی از تلاش‌هایشان برای صلح در خاورمیانه دریافت کردند.[۲۳] توصیف شده به عنوان «اولین فلسطینی مسلمان دریافت‌کننده جایزه نوبل است» با این وجود پدر وی مصری بود و وی در قاهره متولد شده است.[۲۴]
۱۹۹۹ احمد حسن زویل
(۲۶ فوریه ۱۹۴۶–۲ اوت ۲۰۱۶)
مصرایالات متحده آمریکا
دانشمند
جایزه نوبل شیمی سال ۱۹۹۹ به احمد حسن زویل برای «مطالعه دربارهٔ حالت گذار در واکنش‌های شیمیایی با استفاده از طیف‌بینی در فمتوثانیه» اهدا گردید.[۲۵] او اولین مسلمان و مصری و عرب برنده این جایزه و دومین مسلمان برنده نوبل علمی است.[۲۶]
۲۰۰۳ شیرین عبادی
(۲۱ ژوئن ۱۹۴۷ - زنده)
ایران
فعال حقوق بشر
جایزه صلح نوبل برای تلاش‌های شیرین عبادی و مبارزه برای دموکراسی، حقوق زنان و کودکان در سال ۲۰۰۳ به او اهدا شد.[۲۷] او اولین ایرانی برنده جایزهٔ نوبل بوده است او همچنین اولین زن مسلمانی است که موفق به دریافت چنین جایزه‌ای شده است.[۲۸]
۲۰۰۵ محمد البرادعی
(۱۷ ژوئن ۱۹۴۲ - زنده)
مصر
سیاستمدار
جایزه صلح نوبل به‌طور مشترک به محمد البرادعی و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (IAEA) برای تلاش‌هایش جهت جلوگیری از استفادهٔ انرژی هسته‌ای در مقاصد نظامی و تضمین کردن استفادهٔ آن در راستای صلح و استفادهٔ بی‌خطر از آن تا حد ممکن در سال ۲۰۰۵ اهدا شد.[۲۹] او دومین مصری برنده جایزه صلح نوبل می‌باشد.[۳۰]
۲۰۰۶ اورهان پاموک
(۷ ژوئن ۱۹۵۲ - زنده)
ترکیه
نویسنده
جایزه ادبیات نوبل در سال ۲۰۰۶ به اورهان پاموک اهدا شد؛ زیرا وی «در تلاش برای یافتن چرایی وجود روح مالیخولیایی حاکم بر شهر محل زندگیش موفق به کشف نمادهایی از تضادها و آمیختگی‌های فرهنگ‌های گوناگون می‌شود».[۳۱] او اولین ترک برنده جایزه نوبل است که خود را یک مسلمان فرهنگی معرفی کرده که از نظر تاریخی و فرهنگی به دین مرتبط است اما به ارتباط شخصی با خدا اعتقاد ندارد.[۳۲]
۲۰۰۶ محمد یونس
(۲۸ ژوئن ۱۹۴۰ - زنده)
بنگلادش
اقتصاددان
جایزه صلح نوبل در سال ۲۰۰۶ به‌طور مشترک به محمد یونس و گرامین بانک به جهت «تلاش‌هایشان برای ایجاد پیشرفت اقتصادی و اجتماعی از پایین» اهدا گردید.[۳۳] او اولین بنگلادشی و سومین بنگالی بعد از رابیندرانات تاگور و آمارتیا سن است که موفق به کسب جایزه نوبل شده است.[۳۴]
۲۰۱۱ توکل کرمان
(۷ فوریهٔ ۱۹۷۹ - زنده)
یمن
فعال حقوق بشر
جایزه صلح نوبل در سال ۲۰۱۱ به‌طور مشترک به الن جانسون سیرلیف، لیما گبوی و توکل کرمان به جهت «مبارزه بدون خشونت آن‌ها برای افزایش امنیت زنان و مشارکت کامل زنان در زمینه کسب و کار» اهدا گردید.[۳۵] او نخستین زن عرب و نخستین و تنها یمنی‌ای است که موفق به کسب جایزه نوبل شده است.[۳۶]
۲۰۱۴ ملاله یوسف‌زی
(۱۲ ژوئیه ۱۹۹۷ - زنده)
پاکستان
فعال حقوق بشر
جایزه صلح نوبل ۲۰۱۴ به‌طور مشترک به او و کایلاش ساتیارتی به دلیل «مبارزه آن‌ها با سرکوب کودکان و جوانان و حق همهٔ کودکان برای آموزش» داده شد.[۳۷] یوسف زی با ۱۷ سال سن در هنگام برنده شدن، جوان‌ترین برنده جایزه نوبل بود.[۳۸]
۲۰۱۵ عزیز سنجر
(۸ سپتامبر ۱۹۴۶ - زنده)
ترکیهایالات متحده آمریکا
دانشمند
جایزه نوبل شیمی سال ۲۰۱۵ به‌طور مشترک به توماس لیندال، پال مودریچ و عزیز سنجر برای «یافتن سازوکار ترمیم دی‌ان‌ای» اهدا شد.[۳۹] او دومین ترک برنده جایزه نوبل و سومین مسلمان برنده نوبل علمی است.[۴۰]
۲۰۲۱ عبدالرزاق قورنه
(۴۰ دسامبر ۱۹۴۸ - زنده)
بریتانیاتانزانیا
دانشمند
جایزه نوبل ادبیات سال ۲۰۲۱ برای «نوشته‌های رسوخگر و دلسوزانه در زمینهٔ تأثیرات استعمار و سرنوشت پناهجویان در شکاف میان فرهنگ‌ها و قاره‌ها» به وی اهدا شد.[۴۱] او اولین تانزانیایی مسلمان است که برنده جایزه نوبل شده است۔[۴۲]
۲۰۲۳ نرگس محمدی
(۲۱ آوریل ۱۹۷۲ - زنده)
ایران
فعال حقوق بشر
جایزه صلح نوبل به دلیل «مبارزه با ستم بر زنان در ایران و مبارزه برای ارتقای حقوق بشر و آزادی برای همه» در سال ۲۰۲۳ به او اهدا شد.[۴۳] دریافت جایزه نوبل او در حالی که در زندان‌های ایران به سر می‌برد، پیامدهای متفاوتی در پی داشت. در این میان تحلیل‌گران طرفدار جمهوری اسلامی ایران، اعطای این جایزه را سیاسی دانستند.[۴۴]

پانویس

ارجاعات

  1. “Which country has the best brains”, BBC News.
  2. “Nobel”, Britannica.
  3. “Excerpt from the Will of Alfred Nobel”, Nobel Foundation.
  4. “The Man Behind the Nobel Prize”, Nobel Foundation.
  5. “The Nobel Prize Awarders”, nobelprize.
  6. “The Nobel Prize”, Nobel Foundation.
  7. “Executive Summary”, pewforum.
  8. “Christian Population”, Pew Research Center.
  9. “All Nobel Prizes”, nobelprize.
  10. “October: Islamic History Month”, islamichistorymonth.
  11. “The Nobel Peace Prize 1978”, nobelprize.org.
  12. “Abdus Salam-Biography”, nobelprize.
  13. “Nobel winner Shirin Ebadi to publish memoir with Random House”, Los Angeles Times.
  14. “Malala and Kailash Satyarthi win Nobel Peace Prize”, BBC News.
  15. “The Nobel Peace Prize 2023”, nobelprize.
  16. “The Nobel Peace Prize 1978”, nobelprize.org.
  17. “October: Islamic History Month”, islamichistorymonth.
  18. “The Nobel Prize in Physics 1979”, nobelprize.
  19. “Abdus Salam-Biography”, nobelprize.
  20. “The Nobel Prize in Literature 1988”, nobelprize.
  21. “Nobel Lecture by Naguib Mahfouz”, nobelprize.
  22. “October: Islamic History Month”, islamichistorymonth.
  23. “The Nobel Peace Prize 1994”, nobelprize.
  24. “October: Islamic History Month”, islamichistorymonth.
  25. “The Nobel Prize in Chemistry 1999”, nobelprize.
  26. “Nobel Prize Winner Ahmed Hassan Zewail”, plancksconstant.
  27. “The Nobel Peace Prize 2003”, nobelprize.
  28. “October: Islamic History Month”, islamichistorymonth.
  29. “The Nobel Peace Prize 2005”, nobelprize.
  30. “NNDB article on Mohamed El Baradei”, nndb.
  31. “The Nobel Prize in Literature 2006”, nobelprize.
  32. “October: Islamic History Month”, islamichistorymonth.
  33. “The Nobel Peace Prize 2006”, nobelprize.
  34. “Yunus martyred, Bangladesh marred”, dawn.
  35. “The Nobel Peace Prize 2011”, nobelprize.
  36. “first arab woman and the youngest Nobel”, Haute Hijab.
  37. “Malala and Kailash Satyarthi win Nobel Peace Prize”, BBC News.
  38. “Malala and Kailash Satyarthi win Nobel Peace Prize”, BBC News.
  39. “The Nobel Prize in Chemistry 2015”, nobelprize.
  40. “The Nobel Prize in Chemistry 2015”, nobelprize.
  41. “Nobel Literature Prize 2021”, BBC News.
  42. “Nobel Literature Prize 2021”, BBC News.
  43. “The Nobel Peace Prize 2023”, nobelprize.
  44. “چرا بسیاری از جنایتکاران و چهره‌های منفور نامزد و برنده جایزه نوبل بوده‌اند؟”, خبرگزاری فارس.


منابع

  • خبرگزاری فارس (۱۵ مهر ۱۴۰۲). «چرا بسیاری از جنایتکاران و چهره‌های منفور نامزد و برنده جایزه نوبل بوده‌اند؟». farsnews.ir.
  • BBC News (October 8, 2010). "Which country has the best brains". bbc.co.uk (به انگلیسی). Archived from the original on 18 November 2018.
  • BBC News (2014-10-10). "Malala and Kailash Satyarthi win Nobel Peace Prize". bbc.co.uk (به انگلیسی). Archived from the original on 26 March 2021. Retrieved 2021-04-06.

BBC News. "Nobel Literature Prize 2021: Abdulrazak Gurnah named winner". bbc.co.uk (به انگلیسی). Archived from the original on 7 October 2021. Retrieved 7 October 2021.