علی خامنه‌ای

«خامنه‌ای» به اینجا تغییرمسیر دارد. برای دیگر کاربردها خامنه‌ای (ابهام‌زدایی) را ببینید.

علی خامنه‌ای
خامنه‌ای در سال ۱۴۰۱
دومین رهبر جمهوری اسلامی ایران
متصدی
آغاز به کار ۱۵ مرداد ۱۳۶۸ سرپرست: ۱۴ خرداد–۱۵ مرداد ۱۳۶۸
رئیس‌جمهور	اکبر هاشمی رفسنجانی محمد خاتمی محمود احمدی‌نژاد حسن روحانی ابراهیم رئیسی
پس از	روح‌الله خمینی
سومین رئیس‌جمهور ایران
دوره مسئولیت ۱۷ مهر ۱۳۶۰ – ۲۵ مرداد ۱۳۶۸
نخست‌وزیر	میرحسین موسوی
رهبر	روح‌الله خمینی
پس از	محمدعلی رجایی
پیش از	اکبر هاشمی رفسنجانی
نخستین رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام
دوره مسئولیت ۱۸ بهمن ۱۳۶۶ – ۱۴ خرداد ۱۳۶۸
رهبر	روح‌الله خمینی
پیش از	اکبر هاشمی رفسنجانی
نماینده مجلس خبرگان رهبری دوره نخست
دوره مسئولیت ۲۴ مرداد ۱۳۶۲ – ۱۴ خرداد ۱۳۶۸
حوزه انتخاباتی	استان تهران
اکثریت	۲٬۸۰۰٬۳۵۳ (۸۸٪)
نماینده مجلس شورای اسلامی دوره نخست
دوره مسئولیت ۷ خرداد ۱۳۵۹ – ۲۱ مهر ۱۳۶۰
حوزه انتخاباتی	تهران، ری و شمیران
اکثریت	۱٬۴۰۵٬۹۷۶ (۶۵٫۱٪)
اطلاعات شخصی
زاده	علی حسینی خامنه‌ای ۲۹ فروردین ۱۳۱۸ ‏(۸۵ سال) مشهد، ایران
حزب سیاسی	حزب جمهوری اسلامی (۱۳۶۶–۱۳۵۷) جامعه روحانیت مبارز (۱۳۶۸–۱۳۵۶)
دیگر عضویت‌های سیاسی	ائتلاف بزرگ (۱۳۵۸)
همسر(ان)	منصوره خجسته باقرزاده
فرزندان	۶، شامل مصطفی، مجتبی و مسعود
والدین	جواد خامنه‌ای (پدر) خدیجه میردامادی (مادر)
خویشاوندان	محمد (برادر) هادی (برادر) حسن (برادر) علی تهرانی (شوهر خواهر) فریده مرادخانی (خواهرزاده)
اقامتگاه	بیت رهبری، تهران
هیئت دولت	دولت سوم دولت چهارم
امضا	پرونده:امضای آیت‌الله خامنه‌ای.png
وبگاه	farsi.khamenei.ir
خدمات نظامی
وفاداری	نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران
خدمت/شاخه	سپاه پاسداران ستاد جنگ‌های نامنظم قرارگاه مرکزی خاتم‌الانبیا
سال‌های خدمت	۱۳۵۸؛ ۱۳۶۰–۱۳۵۹؛ ۱۳۶۲–۱۳۶۰
فرمانده	سپاه پاسداران قرارگاه مرکزی خاتم‌الانبیا
جنگ‌ها/عملیات‌	شورش ۱۳۵۷ کردها جنگ ایران و عراق
پیشینه فقهی
دین	اسلام
مذهب	شیعه دوازده‌امامی
زمینه‌ها	اصول فقه، تفسیر قرآن
تحصیلات	درس سطح، درس خارج
محل تحصیل	حوزه علمیه قم حوزه علمیه نجف حوزه علمیه خراسان
استادان	فهرست جواد خامنه‌ای حسینعلی منتظری هاشم قزوینی محمدهادی میلانی محسن حکیم ابوالقاسم خویی محمود حسینی شاهرودی حسین طباطبایی بروجردی سد روح‌الله خمینی مرتضی حائری یزدی محمد محقق داماد محمدحسین طباطبایی
مرتبه حوزوی	آیت‌الله العظمی

سید علی حسینی خامنه‌ای (زادهٔ ۲۹ فروردین ۱۳۱۸) از مراجع تقلید شیعه دوازده‌امامی و دومین رهبر جمهوری اسلامی ایران است. او طبق قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، عالی‌ترین مقام کشور و فرمانده کل نیروهای مسلح محسوب می‌شود. او امام جمعهٔ تهران است و ریاست بنیاد دایرةالمعارف اسلامی را نیز بر عهده دارد.

خامنه‌ای از چهار سالگی در مکتب‌خانه شروع به تحصیل کرد. سپس به دبستان رفت و پس از پایان تحصیلات ابتدایی وارد حوزهٔ علمیه شد. تحصیلات کلاسیک را تا سال دوم متوسطه ادامه داد. او تحصیلات حوزوی خود را در حوزه‌های علمیهٔ مشهد، نجف و قم فرا گرفت و توانست از محمدهادی میلانی اجازه روایت بگیرد. خامنه‌ای در نوجوانی با مجتبی نواب صفوی—طلبه و بنیان‌گذار و رهبر جمعیت فدائیان اسلام—آشنا شد. به گفتهٔ خودش اولین جرقه‌های انگیزش انقلابی اسلامی را نواب صفوی در وی به وجود آورد. او در سال ۱۳۳۶ با روح‌الله خمینی دیدار کرد و در سال ۱۳۴۱ همزمان با جریان لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی به نهضت وی پیوست. او در راستای اهدافِ نهضت خمینی، به فعالیت‌های ضد حکومت پهلوی ادامه داد و در جریان این مبارزات، حکومت پهلوی شش بار او را بازداشت کرد. در سال ۱۳۵۶ ژاندارمری او را به مدت سه سال به ایرانشهر و بعد از آن جیرفت تبعید کرد که با اوج‌گیری اعتراضات مردمی در سال ۱۳۵۷ این حکم بی‌اثر شده و سپس به مشهد بازگشت. او به عنوان مسئول کمیته تبلیغات برای استقبال از خمینی، راهی تهران شد.

پس از انقلاب ۱۳۵۷ ایران، خامنه‌ای عضوی از شورای انقلاب، امام جمعه تهران، و معاون وزیر دفاع شد. پس از آن، یک دوره نماینده تهران در مجلس شورای اسلامی و دو دوره رئیس‌جمهور ایران شد. او در دورهٔ نمایندگی مجلس به سال ۱۳۶۰، هدف یک ترور نافرجام شد که بر اثر آن دست راستش از کار افتاد. در دوران ریاست‌جمهوری خامنه‌ای، رئیس شورای عالی پشتیبانی جنگ و اولین رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام و همچنین نائب رئیس اول شورای بازنویسی قانون اساسی بود. به‌دنبال مرگ خمینی در سال ۱۳۶۸، مجلس خبرگان او را به عنوان دومین رهبر ایران انتخاب کرد. او از سال ۱۳۷۳ به عنوان یکی از مراجع تقلید شیعیان مورد قبول جامعه مدرسین حوزه علمیه قم اعلام شد و تاکنون به جای انتشار توضیح المسائل، تنها به انتشار استفتائات اکتفا کرده است. اعلام مرجعیت او با انتقادهایی همراه بود. خامنه‌ای در دوره رهبری خود با امواج اعتراضی گسترده‌ای مواجه شده است.

خامنه‌ای فرهنگ را جزء اساسی مسائل کشور می‌داند و از همین‌رو اقدامات فرهنگی بسیاری را ترتیب داده است؛ مجمع جهانی اهل بیت، جامعة المصطفی العالمیه، بنیاد دایرةالمعارف اسلامی، بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس، مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی، شورای عالی فضای مجازی، شورای عالی قرآن سازمان‌های فرهنگی تأسیس‌شده به‌دست او هستند. او به شعر و ادبیات علاقه‌مند است و چند اثر مکتوب نیز منتشر کرده است. از دیدگاه‌های مشهور سیاسی او می‌توان به دیدگاه ضد امپریالیسمی و ضد آمریکایی و همین‌طور ضد صهیونیستی وی اشاره کرد. او از منکران هولوکاست و به ولایت مطلقه فقیه معتقد است. بنابر فتوای او، استفاده از سلاح‌های کشتار جمعی از جمله بمب اتم، از نظر اسلام ممنوع و حرام است.

نام خامنه‌ای در سال ۲۰۱۵ میلادی از سوی فوربز در رتبهٔ ۱۸ فهرست قدرتمندترین افراد جهان قرار گرفت. کمیته حفاظت از روزنامه‌نگاران، از او به عنوان یکی از ۱۰ دشمن آزادی بیان در جهان نام برده است. خامنه‌ای در زمینه چگونگی رهبری و اداره کشور مورد انتقادات بسیاری قرار گرفته است و حکومتش به‌طور معمول دیکتاتوری توصیف شده است. خبرنگاران، وبلاگ‌نویسان و دیگر افراد در ایران به جرم توهین به او محاکمه و به مجازات‌هایی مانند زندان و شلاق محکوم شده‌اند و برخی از آن‌ها نیز در زندان کشته شدند. در ژوئن ۲۰۱۹ نیز ایالات متحده آمریکا، خامنه‌ای و دفتر او را تحریم کرد. به وی اتهاماتی چون دستور به ترور مشهور به میکونوس و داشتن دارایی میلیون دلاری در بانک‌های خارجی و داخلی نسبت داده شده است. وضعیت سلامتی او، همواره مورد گمانه‌زنی‌های رسانه‌های داخلی و خارجی قرار گرفته است.

نام و تبار

جد بزرگ خامنه‌ای، محمد حسینی تفرشی، از سلسله سادات افطسی است. شجرهٔ وی به سلطان سید احمد می‌رسد که با پنج واسطه از اخلاف علی بن الحسین — امام چهارم شیعیان — است. جدش حسین خامنه‌ای در خامنه به دنیا آمد و در حوزهٔ علمیهٔ نجف، در زمرهٔ فقها و مدرسان آن حوزه و از علمای طرف‌دار جنبش مشروطه ایران بود. پدرش، جواد خامنه‌ای از علما و مجتهدان عصر خود بود و از محمدحسین نائینی، ابوالحسن اصفهانی و آقا ضیاءالدین عراقی، اجازه اجتهاد داشت.

هاشم میردامادی، پدربزرگ مادری خامنه‌ای، مفسر قرآن و امام جماعت مسجد گوهرشاد بوده که در زمان رضاشاه به علت اعتراض به کشتار مردم در واقعه مسجد گوهرشاد، به سمنان تبعید می‌شود. به گفته علی‌اکبر ولایتی در دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، سلسلهٔ نسب خامنه‌ای از سوی مادر به جعفر صادق، امام ششم شیعیان دوازده‌امامی، می‌رسد. بنا به گفتهٔ مراد ویسی در رادیو فردا، پدر بزرگ مادری او، زاده و بزرگ‌شدهٔ نجف و دانش‌آموختهٔ حوزهٔ علمیهٔ نجف و نیز از سادات میردامادی اصفهانی و مشخصاً نجف‌آبادی بود. او حدوداً در ۴۰ سالگی به ایران مهاجرت کرد و در مشهد به تبلیغات مذهبی و تحصیل و تدریس و نوشتن کتاب‌های اسلامی مشغول بود. وی سالیان بسیار امام جماعت مسجد گوهرشاد بود و به تفسیر قرآن اشتغال داشت و کتاب تفسیر قرآن خلاصةالبیان را نوشت. او در زمان کشف حجاب در حکومت رضاشاه در مسجد گوهرشاد مبارزاتی کرد و پس از مخالفت با این طرح به سمنان تبعید شد.

پیش از ریاست‌جمهوری

سرگذشت در سال‌های ابتدایی

تولد و کودکی

علی خامنه‌ای در دوران کودکی

علی خامنه‌ای در مشهد متولد شد. تاریخ تولد او در شناسنامه ۲۴ تیرماه ۱۳۱۸ ه‍.ش مصادف با ۱۶ ژوئیهٔ ۱۹۳۹ میلادی ثبت شده است، اما خود او تاریخ صحیح زادروزش را ۲۹ فروردین همان سال می‌داند. خانواده او اصالتاً آذری و از شهر خامنه هستند. او از دوران کودکی در خانواده‌ای فقیر پرورش یافت. بنابر گزارش خود او از دوران کودکی‌اش، این دوران در فقر گذشت و تا حدود پنج سالگی در خانه‌ای نسبتاً کوچک در محله‌ای فقیرنشین در مشهد ساکن بود که فقط یک اتاق و یک زیرزمین داشت. بعدها جمعی از ارادتمندان به جواد خامنه‌ای زمین کوچکی را در کنار آن خانه خریداری و هدیه کردند و خانه‌اش دارای سه اتاق شد. او تحصیل را از چهار سالگی به همراه محمد، برادر بزرگش در مکتب‌خانه و با فراگیری قرآن آغاز کرد و پس از مدتی دورهٔ دبستان را در نخستین مدرسهٔ اسلامی مشهد، به نام «دارالتعلیم دیانتی» گذراند. در همین روزها، یادگیری قرائت و تجوید قرآن را نزد برخی قاریان قرآن مشهد آغاز کرد.

تحصیلات حوزوی

خامنه‌ای آموزش دینی خود را از سن چهار سالگی در خانه آغاز کرد و پدرش جواد خامنه‌ای اولین مربی او بود و به او قرآن آموزش می‌داد. او با علاقه شخصی و تشویق والدین، هم‌زمان با تحصیل در کلاس پنجم دبستان، تحصیلات مقدماتی حوزوی را در مدرسهٔ سلیمان‌خان مشهد آغاز کرد. وی بخشی از مقدمات را نزد پدرش آموخت. به اعتقاد وی تحصیلش در مدرسه سلیمان‌خان در سال‌های اول دهه ۱۳۳۰ ه‍.ش که همزمان با حضور نواب صفوی در مشهد بود، تأثیر زیادی در آینده سیاسی او داشت. او ادامه تحصیلاتش را در مدرسهٔ نواب گذراند و دورهٔ سطح را در آنجا به پایان رساند. او همچنین هم‌زمان با تحصیلات حوزوی، دورهٔ دبیرستان را تا سال دوم متوسطه ادامه داد.

خامنه‌ای معالم الاصول را نزد جلیل حسینی سیستانی، شرح لمعه را نزد پدر و میرزا احمد حسینی سیستانی، فرائدالاصول، مکاسب و کفایه الاصول را نیز نزد پدر و هاشم قزوینی آموخت. وی در سال ۱۳۳۴ ه‍.ش در درس خارج فقه محمدهادی میلانی حاضر شد. پس از آن در سال ۱۳۳۶ ه‍.ش طی سفر کوتاهی همراه خانواده به نجف رفت و در دروس مُدَرسانِ بنام حوزه علمیه نجف، ازجمله محسن حکیم، ابوالقاسم خویی، محمود شاهرودی، میرزا باقر زنجانی و میرزا حسن بجنوردی شرکت کرد؛ ولی به دلیل عدم تمایل پدرش برای اقامت در نجف، به مشهد بازگشت. در همین سال و پیش از رفتن به قم، محمدهادی میلانی به او اجازه روایت داد.

خامنه‌ای، در اواخر سال ۱۳۳۷ ه‍.ش در ۱۹ سالگی به قم رفت. در هنگام ورودش به حوزه علمیه قم در مدرسه حجتیه مستقر شد و حجره گرفت. دوران اقامتش در قم با شرکت در درس استادانی همچون حسین بروجردی، روح‌الله خمینی، مرتضی حائری یزدی و محمد محقق داماد در فقه و اصول و محمدحسین طباطبایی در فلسفه گذشت. و بیشتر وقتش در این دوره را به تحقیق، مطالعه و تدریس می‌گذراند و در مجموع پنج سال بین سال‌های ۱۳۳۷ تا ۱۳۴۳ ه‍.ش را در قم ماند. در سال ۱۳۴۳ ه‍.ش با نابینا شدن یکی از چشمان پدرش به دلیل آب‌مروارید، برای کمک به پدر به مشهد بازگشت و در آنجا بار دیگر در جلسات درس هادی میلانی حضور یافت که تا ۱۳۴۹ ه‍.ش تداوم داشت.

سرگذشت در تحولات پیش از انقلاب اسلامی

هرچند سابقه کنش‌های سیاسی وی برگرفته از سابقه خاندان اوست که زمینه‌ای سیاسی و مذهبی را فراهم ساخته بودند اما سه رویداد سیاسی حساس در دوران جوانی خامنه‌ای رخ داد که بر دیدگاه‌های سیاسی او تأثیر گذاشت اصلاحات اجتماعی شاه، تحولات سیاسی ملی شدن نفت ایران توسط مصدق و آشنایی او با نهضت اسلامی نواب صفوی. اولین باری که خامنه‌ای با فعالیت سیاسی یک روحانی شیعه مواجه شد، آن زمان بود که ابوالقاسم کاشانی از نهضت مصدق حمایت می‌کرد. اما به گفته خودش اولین بارقه برای ورود وی به فعالیت سیاسی با دیدن مجتبی نواب صفوی در مشهد آغاز شده است. تنها دیدار او با نواب صفوی در سال ۱۳۳۱ ه‍.ش و در پی سفر نواب به مشهد و سخنرانی او در مدرسهٔ سلیمان خان بوده است. خامنه‌ای دربارهٔ این دیدار می‌گوید: «همان وقت جرقه‌های انگیزش انقلاب اسلامی به وسیله نواب صفوی در من به وجود آمد و هیچ شکی ندارم که اولین آتش را مرحوم نواب در دل ما روشن کرد.»

خامنه‌ای خود را از شاگردان فقهی، اصولی، سیاسی و انقلابی روح‌الله خمینی می‌داند. گرچه اولین دیدار وی با روح‌الله خمینی در سال ۱۳۳۶ ه‍.ش صورت پذیرفت اما شخصیت سیاسی خمینی در جریان طرح انجمن‌های ایالتی و ولایتی برای او هویدا شد. خامنه‌ای در سال ۱۳۴۱ ه‍.ش در جریان لایحهٔ انجمن‌های ایالتی و ولایتی به نهضت خمینی پیوست و مبارزه با حکومت پهلوی می‌پردازد. علی اکبر ولایتی وی را از نخستین افرادی می‌داند که قبل از قیام پانزده خرداد سال ۱۳۴۲ با خمینی همراه شد. در بهمن ۱۳۴۱ ه‍.ق پس از همه‌پرسی آن لایحهٔ، علی خامنه‌ای و برادرش محمد مأمور رساندن گزارش محمدهادی میلانی به خمینی در قالب نامه در مورد واکنش مردم مشهد به این همه‌پرسی شدند. از این پس، خمینی وظیفه رساندن پیام‌هایش به روحانیون خراسان و مردم مشهد را به خامنه‌ای محول کرد. این پیام‌ها شامل ترسیم خط‌مشی مبارزه بود. در یکی از این پیام‌ها، از علما و روحانیون خواسته بود تا از روز هفتم محرم، واقعهٔ مدرسهٔ فیضیه را بازگو کنند تا رفتار رژیم پهلوی با مخالفان برای مردم تبیین شود.

فعالیت‌های سیاسی و بازداشت‌ها

اولین بازداشت علی خامنه‌ای به دلیل سخنرانی‌هایش دربارهٔ «یورش به مدرسه فیضیه» و «سلطه اسرائیل» در خرداد ۱۳۴۲ ه‍.ش در بیرجند

خامنه‌ای در منابر و مجالس برخی شهرهای خراسان همچون بیرجند، دربارهٔ مسائلی همچون «یورش به مدرسه فیضیه» و «سلطه اسرائیل بر جوامع اسلامی» سخنرانی می‌کرد. به دنبال این سخنرانی‌ها حکومت پهلوی وی را برای اولین بار در ۱۲ خرداد ۱۳۴۲ ه‍.ش در بیرجند توسط شهربانی بازداشت و زندانی کرد. با تظاهرات ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ ه‍.ش او را از بیرجند به مشهد منتقل و تحویل بازداشتگاه نظامی کردند. مدت حبس او در این بازداشت ۱۰ روز عنوان شده است. وی پس از آزادی اول از زندان، با حضور در جلساتی که در منزل هادی میلانی به منظور تداوم نهضت خمینی در غیاب وی — که در حصر به سر می‌برد — تشکیل شد، ارتباط خود را با میلانی حفظ کرد و پس از مدتی راهی قم می‌شود و در آنجا فعالیت‌های سیاسی‌اش را ادامه می‌دهد. وی به طرفداری از محمود طالقانی، یدالله سحابی و مهدی بازرگان، که به دلیل حمایت از روح‌الله خمینی زندانی بودند، تلگرافی برای این افراد می‌فرستد. او طلاب خراسانی را برای اعتراض به حصر خمینی رهبری کرد و نامه‌ای به حسنعلی منصور — نخست‌وزیر وقت — نوشت.

بازداشت دوم او مربوط به سفرش به زاهدان است. وی در دی ۱۳۴۲ ه‍.ش با عده‌ای از دوستانش به کرمان رفت و پس از سه روز توقف در کرمان و سخنرانی و دیدار با عالمان و طلاب شهر، عازم زاهدان شد. در آن جا نیز به دلیل سخنرانی‌ها و فعالیت سیاسی، مجدد توسط شهربانی بازداشت و در ۱۲ بهمن تحویل ساواک شد و از آنجا به زندان قزل‌قلعه در تهران منتقل شد. خامنه‌ای اسفند همان سال با قرار التزام به عدم خروج از تهران آزاد می‌شود و تا پیروزی انقلاب ۱۳۵۷ همواره تحت کنترل نیروهای امنیتی حکومت پهلوی وقت قرار داشت.

در پاییز ۱۳۴۳ ه‍.ش پس از بازگشت به مشهد، در کنار مراقبت از پدر فعالیت سیاسی خویش را ادامه داد. در ۲۹ بهمن ۱۳۴۳ ه‍.ش به تبعید روح‌الله خمینی در ضمن نامه‌ای خطاب به امیر عباس هویدا اعتراض کرد. وی به همراه روحانیونی چون عبدالرحیم ربانی شیرازی، محمد حسینی بهشتی، علی فیض مشکینی، احمد آذری قمی، علی قدوسی، اکبر هاشمی رفسنجانی، محمد خامنه‌ای و محمدتقی مصباح یزدی گروه یازده نفره‌ای را شکل دادند که فعالیت‌شان مبارزه با حکومت پهلوی بود. این گروه که به عنوان اولین تشکیلات سرّی حوزهٔ علمیهٔ قم شناخته می‌شود، در اواخر سال ۱۳۴۵ ه‍.ش توسط ساواک کشف شد و خامنه‌ای نیز به همین دلیل مورد تعقیب قرار گرفت. در همین دوران خامنه‌ای به ترجمه کتاب آینده در قلمرو اسلام اقدام کرد. ساواک این کتاب را توقیف می‌کند ولی نمی‌تواند او را بازداشت کند. مدتی پس از آن، او امامت مسجد امیرالمؤمنین را بر عهده گرفت. وی همچنین در بهار سال ۱۳۴۹ ه‍.ش سلسله جلساتی را برگزار کرد که ایده مبارزاتی آن مبتنی بر تدوین جهان بینی و ایدئولوژی اسلامی بوده است. با دستگیری حسین قمی و اعتراض خامنه‌ای، ساواک در چهارده فروردین ۱۳۴۶ ه‍.ش وی را در مراسم تشییع مجتبی قزوینی برای سومین بار دستگیر می‌کند. او تا ۲۶ تیرماه همان سال را در بازداشت سپری کرد.

در پی کشته‌شدن محمدرضا سعیدی در ۲۰ خرداد ۱۳۴۹ ه‍.ش توسط ساواک که از مهم‌ترین مروجین مرجعیت خمینی در آن مقطع بود، خامنه‌ای تلاش کرد به همراه شمار دیگری اعتراضات مردمی به کشته شدن وی را به نفع مبارزه هدایت کند. بر اثر همین فعالیت‌ها بود که عده‌ای از طلاب دست به تهیه و انتشار اعلامیه‌هایی در حمایت از خمینی و انتقاد از حکومت پهلوی و ساواک زدند. به دنبال این فعالیت‌ها و با گسترش اعتراض‌ها و مبارزه‌ها، ساواک در ۲ مهر ۱۳۴۹ ه‍.ش خامنه‌ای را برای بار چهارم دستگیر، و تا ۲۱ دی ماه آن سال در زندان لشکر خراسان در بازداشت نگه‌داشت. وی پس از آزادی از این حبس، مجدد سخنرانی‌هایی در مخالفت با حکومت در هیئت انصار الحسین تهران ایراد کرد. خامنه‌ای در نهم شهریور ۱۳۴۹ ه‍.ش به عنوان سرپرست گروه امداد راهی مناطق زلزله زده جنوب خراسان و فردوس می‌شود. وی در این مدت نیز به فعالیت تبلیغی و سیاسی خویش ادامه می‌دهد.

خامنه‌ای در سال ۱۳۵۰ ه‍.ش به درخواست محمود طالقانی سخنرانی‌هایی در مسجد هدایت تهران، که مورد توجه دانشجویان و جوانان مبارز بود، انجام داد. به مناسبت مخالفت‌ها با جشن‌های ۲۵۰۰ ساله از سوی خمینی، ساواک نسبت به فعالیت روحانیون مبارز بسیار حساس شد. به همین جهت خامنه‌ای در مرداد ۱۳۵۰ ه‍.ش به ساواک مشهد احضار، و مدتی در زندان لشکر خراسان بازداشت شد. او پس از آزادی، فعالیت‌های خود را ادامه داد و در همان سال دو بار دیگر نیز بازداشت شد؛ یک مرتبه در آبان که بازداشت کوتاه‌مدتی در زندان لشکر خراسان بود. و دیگر بار در ۲۱ آذر که با اتهام اقدام برضد امنیت داخلی به ۳ ماه حبس محکوم شد.

زندان کمیته مشترک ضدخرابکاری ساواک که خامنه‌ای از دی ماه ۱۳۵۳ تا شهریور ۱۳۵۴ ه‍.ش در آن زندانی بود.

در خلال سال‌های ۱۳۵۰–۱۳۵۳ ه‍.ش درس‌های تفسیر و ایدئولوژی علی خامنه‌ای در سه مسجد کرامت و امام حسن و میرزا جعفر در مشهد تشکیل می‌شد. این فعالیت‌ها موجب شد که در دی ماه ۱۳۵۳ ه‍.ش ساواک خانه‌اش در مشهد را تفتیش کند، او را دستگیر و بسیاری از یادداشت‌ها و نوشته‌هایش را ضبط کند. خامنه‌ای در فروردین ۱۳۵۲ ه‍.ش برای تبلیغ عازم نیشابور می‌شود و جلساتی را در مساجد آن شهر برگزار می‌کند. در خرداد ۱۳۵۲ ه‍.ش جلسات تفسیر وی را ساواک در مسجد امام حسن و منزل وی تعطیل می‌کند. در آذر ۱۳۵۲ ه‍.ش به دعوت بانی و واقف مسجد کرامت مشهد، فعالیت خود را در آنجا دنبال می‌کند ولی ساواک او را بازداشت می‌کند. در آبان ۱۳۵۳ ه‍.ش به دعوت محمد مفتح به سخنرانی در مسجد جاوید تهران می‌پردازد. وی در دی ماه ۱۳۵۳ ه‍.ش دوباره بازداشت می‌شود و به زندان کمیته مشترک ضد خرابکاری در تهران منتقل می‌شود. بنابر گفته وی، دشوارترین و سخت‌ترین دوران حبس برای او همین دوران بوده است. در نهایت وی در ۲ شهریور ۱۳۵۴ ه‍.ش از زندان آزاد شد. پس از آزادی از زندان به مشهد بازگشت و مجدد به فعالیت‌های سیاسی خود ادامه داد، اما دیگر امکان تشکیل کلاس‌های سابق به او داده‌نشد. خامنه‌ای دربارهٔ پنجمین بازداشت خویش توسط ساواک می‌نویسد:

از سال ۱۳۴۸ ه‍.ش زمینهٔ حرکت مسلحانه در ایران محسوس بود. حساسیت و شدت عمل دستگاه‌های جاری رژیم پیشین نیز نسبت به من، که به قرائن دریافته بودند چنین جریانی نمی‌تواند با افرادی از قبیل من در ارتباط نباشد، افزایش یافت. سال ۱۳۵۰ ه‍.ش مجدداً و برای پنجمین بار به زندان افتادم. برخوردهای خشونت‌آمیز ساواک در زندان آشکارا نشان می‌داد که دستگاه از پیوستن جریان‌های مبارزهٔ مسلحانه به کانون‌های تفکر اسلامی به‌شدت بیمناک است و نمی‌تواند بپذیرد که فعالیت‌های فکری و تبلیغاتی من در مشهد و تهران از آن جریان‌ها بیگانه و به‌کنار است. پس از آزادی، دایرهٔ درس‌های عمومی تفسیر و کلاس‌های مخفی ایدئولوژی و… گسترش بیشتری پیدا کرد.

بازداشت آخر و تبعید

با درگذشت مصطفی خمینی، مبارزات جدی تر شد. رژیم پهلوی هم در واکنش به این فعالیتها، به‌رغم اعلام سیاست فضای باز سیاسی، به سرکوب مبارزان پرداخت. به دنبال اجرای این سیاست، برخی از مبارزان سرشناس به تبعید محکوم شدند که خامنه‌ای هم جز آنان بود. در اواخر سال ۱۳۵۶ ه‍. ش، نیروهای امنیتی پهلوی وی را دستگیر و از سوی کمیسیون امنیت اجتماعی خراسان به مدت ۳ سال به ایرانشهر تبعید شد. وی تا اواخر دوران حکومت پهلوی، به سبب ممانعتی که از خروج وی برای زیارت عتبات عالیات و دیدار با روح‌الله خمینی صورت گرفت از خروج از کشور منع شد.

ودر اواسط سال ۱۳۵۷ ه‍.ش با اوج‌گیری مبارزات انقلاب ایران، از تبعیدگاه آزاد شده به مشهد بازگشت. به سبب فعالیت‌های مبارزاتی و سیاسی در مسجد آل رسول ایرانشهر و رفت و آمد قشرهای مختلف به منزل وی شدیداً نیروهای امنیتی وی را تحت نظر داشتند. به دنبال کشتار مردم در ۱۹ فروردین ۱۳۵۷ ه‍.ش در یزد، نامه‌ای در محکومیت این حرکت منتشر کرد که در سراسر کشور به صورت اعلامیه پخش شد. در ۲۸ تیر ماه ۱۳۵۷ ه‍.ش در پی اعتراض طلاب حوزه علمیه مشهد به تبعید علی خامنه‌ای، مأموران انتظامی این حرکت را سرکوب کردند.

به نظر ولایتی در دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، فعالیت‌های انقلابی و مردمی خامنه‌ای سبب آن شد که محل تبعید وی به جیرفت تغییر یابد. بر همین اساس خامنه‌ای در ۲۲ مرداد به جیرفت تبعید شد و در آنجا نیز به فعالیت خود بر ضد حکومت پهلوی ادامه داد و سخنرانی‌هایی در مسجد جامع ایراد کرد از جمله سخنرانی که در پانزدهم شهریور ۱۳۵۷ ه‍.ش صورت گرفت. وی علاوه بر نوشتن نامه به علی‌محمد دستغیب پیرامون حوادث کشور و مبارزه با حکومت پهلوی، راهکارهایی نیز ارائه می‌داد. وی در همین دوره برای فعالیت مبارزاتی علیه حکومت مخفیانه راهی کهنوج شد.

در اول مهر ۱۳۵۷ ه‍.ش از کهنوج راهی مشهد شد و روند ساماندهی امور انقلابی و مبارزه را ادامه داد. در هنگام اقامت روح‌الله خمینی در فرانسه، اقامت وی را عاملی برای پدید آمدن موجی از امید و تصمیم در دل مردم دانست و در نهایت خواستار بازگشت خمینی از فرانسه بود. هنگام اقامت در مشهد فعالیت مبارزاتی وی شدت بیشتری به خود گرفت و سخنرانی‌هایی افشاگرانه را ایراد می‌نمود. خمینی نیز با وی در ارتباط بود و خواستار ملاقات با وی و صدوقی شد. خامنه‌ای در یک سخنرانی که در ورزشگاه سعدآباد مشهد ایراد کرد خواستار بازگشت خمینی شد. به خاطر تشدید فعالیت‌های سیاسی در مشهد، قوچان، شیروان و بجنورد بار دیگر مأموران امنیتی وی را دستگیر کردند. از وی در اسناد ساواک به عنوان یکی از پرچمداران برجسته انقلاب در خراسان نام برده‌اند. در خطبه شب عاشورا در حرم امام رضا، بر خلاف سنت قبلی که دعایی برای محمدرضا پهلوی خوانده می‌شد وی خطبه را به نام روح‌الله خمینی خواند و تظاهرات روز عاشورا در مشهد را نیز سامان‌دهی کرد. وی همچنین از جمله افراد معترض و متحصن به حمله مأموران حکومتی وقت به بیمارستان شاهرضای مشهد بود. وی همچنین در تظاهراتی که برای همراه ساختن کارکنان استانداری خراسان در جلوی جمعیت حضور داشت و سعی کرد تا از کشتار مردم در ۱۰ دی ماه ۱۳۵۷ ه‍.ش جلوگیری به عمل آورد. در ۲۲ دی ماه ۱۳۵۷ ه‍.ش با فرمان خمینی به عنوان یکی از اعضای شورای انقلاب اسلامی انتخاب شد لذا مشهد را ترک کرد و راهی تهران شد. وی پس از استقرار در مدرسه رفاه در آغاز پیروزی انقلابی اسلامی ایران، مسئول کمیته تبلیغات برای استقبال از خمینی بود. وی همچنین در تحصن‌ها و نشر اعلامیه و قطعنامه‌هایی که علیه بسته شدن فرودگاه مهرآباد توسط بختیار، صادر شده بود، نقشی بسیار پر رنگ داشت. محل این تحصن‌ها عمدتاً دانشگاه تهران بود. وی پس از آن عمدتاً مسئول کمیته دفتر تبلیغات روح‌الله خمینی بود و انتشار نشریه‌ای به نام او را بر عهده گرفت و در آن نیز مقالاتی نگاشت.

سرگذشت در سال‌های آغازین انقلاب اسلامی

تیتر روزنامه اطلاعات، دربارهٔ تشکیل رسمی شورای انقلاب اسلامی

سرانجام، روح‌الله خمینی در ۲۳ دی ماه ۱۳۵۷ ه‍.ش شورای انقلاب اسلامی ایران را برای راهبری انقلاب تأسیس کرد و روز بعد از آن محمدرضا شاه از کشور خارج شد. با خروج شاه و عدم موفقیت دولت شاپور بختیار، خمینی در ۱۲ بهمن از تبعید در فرانسه به ایران بازگشت و با اعلام بی‌طرفی ارتش در ۱۵ بهمن، دولت موقت ایران به نخست‌وزیری مهدی بازرگان شکل گرفت. در نهایت در ۲۲ بهمن ۱۳۵۷ انقلاب به پیروزی رسید.

شورای انقلاب

یکی از نخستین عرصه‌های نقش‌آفرینی خامنه‌ای در جمهوری اسلامی، عضویت و فعالیت در شورای انقلاب بود. این شورا به دستور روح‌الله خمینی از اوایل آبان ۱۳۵۷ ه‍.ش شکل گرفت و اعضای آن توسط او به‌تدریج انتخاب شدند، و به صورت رسمی در ۲۲ دی ۱۳۵۷ ه‍.ش تشکیل گردید. علی خامنه‌ای در اواخر دی ماه به پیشنهاد مرتضی مطهری در این جلسات حضور پیدا کرد. شورا در این مقطع، مسئول تصمیم‌گیری‌های مهم از جملهٔ مذاکره با مقامات حکومت پهلوی و مقامات کشورهای خارجی بود.

به‌رغم تغییر چندین‌باره ترکیب اعضای شورای انقلاب در ادوار چهارگانهٔ آن تا پایان فعالیتش در ۲۹ تیر ۱۳۵۹ ه‍.ش خامنه‌ای عضو ثابت آن باقی ماند. با ادغام دولت موقت و شورای انقلاب در آخر تیر ۱۳۵۸ ه‍.ش برخی اعضای شورای انقلاب از سوی آن شورا به برخی از وزارتخانه‌ها راه یافتند و از جمله خامنه‌ای به معاونت امور انقلاب وزارت دفاع انتخاب گردید. در این زمان مصطفی چمران وزیر دفاع بود. همچنین وی به عضویت کمیسیون وزرای امنیتی که سرپرستی و مسئولیت کلیهٔ امور انتظامی، نظامی و امنیتی داشت انتخاب شد. از دیگر مأموریت‌های او از طرف شورای انقلاب، مسئولیت مرکز اسناد و نیز سرپرستی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در ۳ آذر ۱۳۵۸ ه‍.ش بود. او در ۵ اسفند ۱۳۵۸ ه‍.ش از مسئولیت سرپرستی سپاه به دلیل نامزدی در انتخابات نخستین دوره مجلس شورای اسلامی استعفا کرد.

نمایندگی مجلس

خامنه‌ای در مجلس اول شورای اسلامی در جلسه استیضاح بنی صدر

خامنه‌ای پس از نامزدی برای انتخابات نخستین دوره مجلس شورای اسلامی در اسفند ۱۳۵۸ ه‍. ش، از سوی ائتلاف بزرگ شامل جامعه روحانیت مبارز تهران، حزب جمهوری اسلامی و چندین سازمان و گروه اسلامی دیگر در انتخابات مجلس شورای اسلامی حمایت شد و در اردیبهشت ۱۳۵۹ ه‍.ش بعد از فخرالدین حجازی، حسن حبیبی، مهدی بازرگان، علی‌اکبر معین فر، در حوزهٔ انتخابیهٔ تهران پنجم شد و به اولین دورهٔ مجلس شورای اسلامی راه یافت.

در مجلس، عضو و رئیس کمیسیون امور دفاعی بود. از موضع‌گیری‌های مهم او در طول نمایندگی می‌توان به صحبت‌های او در موافقت با طرح عدم کفایت سیاسی بنی‌صدر برای ریاست جمهوری اشاره کرد. با آغاز جنگ ایران و عراق در ۳۱ شهریور ۱۳۵۹ ه‍.ش و به سبب حضور در جبهه‌های جنگ، در جلسات مجلس شورای اسلامی کمتر حضور یافت و پس از جراحت شدید در ۶ تیر ۱۳۶۰ ه‍.ش در موارد معدود در آن حاضر شد. با انتخاب شدن در انتخابات ریاست جمهوری مهر ۱۳۶۰ ه‍.ش از مجلس خارج شد.

امامت نماز جمعه

همچنین ببینید: نماز جمعه تهران

خامنه‌ای در حال امامت نماز جمعه تهران در ۱۳۵۸

علی خامنه‌ای از ۲۴ دی ۱۳۵۸ ه‍.ش به عنوان امام جمعه تهران توسط روح‌الله خمینی منصوب شد. دوران امامت جمعه او در طول چهل سال گذشته را می‌توان به سه دوره تقسیم کرد که در طول این سه دوره، بیش از ۲۴۰ بار به اقامه نماز پرداخته است. اولین دوره، از ۲۸ دی ۱۳۵۸ ه‍.ش تا ترور او در ۶ تیر ۱۳۶۰ ه‍.ش ادامه داشت. دوره دوم، چند ماه پس از ترور تا انتخاب او به عنوان رهبر ادامه پیدا کرد. در این دوره در نماز جمعه ۲۴ اسفند ۱۳۶۳ ه‍.ش که به امامت او بود بمب‌گذاری شد و طی آن ۱۴ نفر کشته و ۸۸ تن زخمی شدند. دوره سوم، امامت او از دوران رهبری تا کنون است. نماز جمعه ۲۷ خرداد ۱۳۹۸ ه‍.ش اولین نماز جمعه او از بهمن ۱۳۹۰ ه‍.ش به بعد است.

ترور در مسجد ابوذر

همچنین ببینید: ترور نافرجام سید علی خامنه‌ای

بازدید محمد علی رجایی از خامنه‌ای بر روی تخت بیمارستان

خامنه‌ای در ۶ تیر ۱۳۶۰ ه‍.ش در هنگام سخنرانی هدف ترور قرار گرفت. او در آن زمان نماینده مجلس شورای اسلامی و امام جمعه تهران بود. سوءقصد به خامنه‌ای حدود یک هفته بعد از عزل ابوالحسن بنی‌صدر از مقام ریاست‌جمهوری از سوی مجلس صورت گرفت. یک روز بعد از این واقعه، انفجار در مقر حزب جمهوری اسلامی در تهران به کشته شدن شمار زیادی از اعضای این حزب، از جمله محمد بهشتی انجامید.

ضبط صوت، که درون آن بمب جاسازی شده بود، در سمت چپ نزدیک به قلب سخنران گذاشته شده بوده است. یکی از محافظان ضبط صوت را قدری به سمت راست جابه‌جا می‌کند و خامنه‌ای هم از میکروفون فاصله می‌گیرد. پس از چند دقیقه از شروع سخنرانی بمب منفجر می‌شود. خامنه‌ای به شدت مجروح و بیهوش شد، او را به بیمارستان بهارلو سپس برای مراقبت بیشتر به بیمارستان قلب تهران منتقل کردند. یکی از محافظان می‌گوید بعد از اینکه خود را به تریبون رساند، دید که روی جداره داخلی ضبط نوشته شده بود «اولین عیدی گروه فرقان به جمهوری اسلامی!». با وجود تلاش پزشکان برای ترمیم پوست دست راست او، دست راست او از کار افتاد.

احمد قدیریان این ترور را کار جواد قدیری و سازمان مجاهدین خلق می‌داند. ایرج مصداقی ضمن رد وجود عاملی به نام قدیری عامل ترور را از فردی به نام اروج امیرخان‌زاده، عضو گروه رهروان فرقان، می‌داند. امیرخان‌زاده گفته بود که در بنیان‌گذاری رهروان فرقان با شخص دیگری به نام ایرج افشاری مشارکت کرده است.

در جنگ ایران و عراق

حضور خامنه‌ای در جبهه در اوایل جنگ ایران و عراق

به گفته علی اکبر ولایتی، خامنه‌ای از نخستین ساعات آغاز جنگ ایران و عراق، در مسائل جنگ به ایفای نقش پرداخت. ساعاتی پس از شروع حمله عراق به ایران اولین اطلاعیه در مورد حمله ارتش عراق به ایران را از رادیو اعلام کرد. در ۵ مهر ۱۳۵۹ ه‍.ش در جبهه‌های جنگ حضور یافت تا گزارشی از وضعیت جبهه‌ها و امکانات نیروهای ایرانی منطقهٔ مورد حمله نیروهای عراقی تهیه نموده و به سازمان‌دهی نیروها برای مقابله با دشمن کمک کند. بر این اساس راهی جبههٔ جنوب شد و تا اواسط بهار سال ۱۳۶۰ ه‍.ش در آن جبهه استقرار داشت. پس از آن، در جبههٔ غرب حاضر شد، حضور او در جبهه‌ها تمام وقت نبود و برای کارهایی مانند اقامه نماز جمعه به تهران می‌آمد و برمی‌گشت. بیشتر وقت او در جبهه‌ها برای هدایت، پشتیبانی و طراحی عملیات ستاد جنگ‌های نامنظم صرف می‌شد. از اقدامات این ستاد که خامنه‌ای در آن نقش داشت، تشکیل گروه‌های نظامی مخصوص شکار تانک بود. در پشتیبانی از جبهه‌های خرمشهر، آبادان و سوسنگرد نقش مؤثری داشت و در تقویت نیروهای نظامی مردمی مثل سپاه و بسیج و تهیهٔ نیازمندی‌های فنی و تجهیزاتی آنها نقش بسیاری ایفا نمود. از دیگر تلاش‌های وی ایجاد هماهنگی بین سپاه و ارتش در جبهه‌ها و عملیات نظامی بود. به فرمان روح‌الله خمینی در ۲۰ مهر ۱۳۵۹ ه‍.ش شورای عالی دفاع ملی عهده‌دار کلیهٔ امور جنگ شد و خامنه‌ای در ۲۰ اردیبهشت ۱۳۵۹ ه‍.ش نمایندهٔ خمینی در این شورا و نیز سخن‌گوی آن شد. در این مدت مشاور خمینی در امور و مسائل جنگ نیز بود. خامنه‌ای در عملیات شکستن حصر آبادان حضور مستقیم داشت.

خامنه‌ای به‌عنوان رئیس‌جمهور در جمع سپاهیان لشکر ۳۱ عاشورا در مرداد ۱۳۶۷

بنا بر ادعای ابوالحسن بنی‌صدر، که در آن زمان فرماندهی کل قوا را بر عهده داشته است، خامنه‌ای در نبرد کرخه کور در جبهه جنگ حضور یافته اما فرار وی از منطقه عملیاتی موجب تضعیف روحیه و فرار سربازان شده است. از سوی دیگر سایت مشرق‌نیوز به نقل از امیرحسین ثابتی ادعا دارد که در جریان جنگ اساساً چنین اتفاقی نیافتاده است، و در خاطرات هیچ‌کدام از رزمندگان به این موضوع اشاره نشده است. همچنین چند تن از نمایندگان مجلس در سال ۱۳۶۰ ه‍.ش از خامنه‌ای دربارهٔ علت شکست جنگ و نه فرار او، سؤال می‌کنند. خامنه‌ای در اینباره و در جلسه مجلس شورای اسلامی به تاریخ ۳۱ خرداد ۱۳۶۰ ه‍.ش می‌گوید: «در آن ماجرا هیچ‌کس مقصر نبوده و همه تلاش خود را کردند و خیانتی مشاهده نکردم.»

در تابستان ۱۳۶۷ ه‍.ش با پذیرش قطعنامهٔ ۵۹۸ توسط ایران، جنگ به پایان رسید. پذیرش قطعنامهٔ ۵۹۸ در جلسه‌ای به ریاست خامنه‌ای و با حضور مسئولان عالی‌رتبه در ۲۶ تیر ۱۳۶۷ ه‍.ش به تصویب رسید و خمینی نیز این مسئله را قبول کرد. به دنبال این تصمیم علی خامنه‌ای به عنوان رئیس‌جمهور در نامه‌ای در ۲۷ تیر ۱۳۶۷ ه‍.ش به دبیرکل وقت سازمان ملل متحد، خاویر پرز دکوئیار، پذیرش قطعنامهٔ ۵۹۸ سازمان ملل از سوی ایران را اعلام کرد.

دوران ریاست‌جمهوری

مقالهٔ اصلی: ریاست‌جمهوری علی خامنه‌ای

مراسم تنفیذ حکم ریاست جمهوری علی خامنه‌ای در سال ۱۳۶۰

پس از قتل و ترور محمدعلی رجایی، دومین رئیس‌جمهور ایران، شورای مرکزی حزب جمهوری اسلامی و نیز جامعه مدرسین حوزه علمیه قم به اتفاق آرا علی خامنه‌ای را به عنوان نامزد ریاست‌جمهوری انتخاب کردند، روح‌الله خمینی که با تصدی روحانیون در مقام ریاست جمهوری موافق نبود، با نامزدی او موافقت کرد. از مهم‌ترین حامیان او در انتخابات ائتلاف بزرگ نیروهای خط امام بود. انتخابات در ۱۰ مهر ۱۳۶۰ ه‍.ش برگزار شد و خامنه‌ای با کسب اکثریت آراء (۱۱/ ۹۵٪) به عنوان رئیس‌جمهور انتخاب شد. در ۱۷ مهر ۱۳۶۰ ه‍.ش روح‌الله خمینی حکم ریاست‌جمهوری وی را تنفیذ کرد و او در ۲۱ مهر به عنوان سومین رئیس‌جمهور اسلامی ایران در مجلس شورای اسلامی سوگند یاد کرد. خامنه‌ای در ۲۷ مهر ۱۳۶۰ ه‍.ش علی‌اکبر ولایتی را به عنوان نخست‌وزیر به مجلس شورای اسلامی معرفی کرد، ولی نتوانست اکثریت آرا نمایندگان را کسب کند. در ۴ آبان ۱۳۶۰ ه‍.ش میرحسین موسوی را به عنوان نخست‌وزیر به مجلس معرفی کرد و او توانست اکثریت آرا نمایندگان مجلس را کسب کند.

سید علی خامنه‌ای در کنار میرحسین موسوی

خامنه‌ای ریاست‌جمهوری خود را در حالی آغاز کرد که نهاد ریاست‌جمهوری دارای ساختار مناسبی نبود. گروه‌های مشاور و کارگروه‌ها برای کمک به رئیس‌جمهور هنوز تشکیل نشده بود و این امر مشکلات فراوانی را برای عملکرد رئیس‌جمهور پدیدمی‌آورد. به تدریج، دفتر ریاست‌جمهوری با چندین مشاور و کارگروه شکل گرفت. خامنه‌ای در ابتدا بخشی از تلاش‌های خود را معطوف ساختار سازی برای دفتر رئیس‌جمهور و نهاد ریاست‌جمهوری کرد. بعدها در پی ابهام در شرح وظایف رئیس‌جمهور که کاستی آن در تعامل با نخست‌وزیر در طول دوره اول آشکار شده بود، قانون اختیارات رئیس‌جمهور تهیه و تدوین شد و در تاریخ ۱۶ اردیبهشت ۱۳۶۵ ه‍.ش به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید. خامنه‌ای با موسوی در موضوعات مختلفی از جمله دیدگاه اقتصادی و انتخاب وزرا اختلاف نظر داشتند. به گفته مصطفی میرسلیم خامنه‌ای معتقد بود بخش خصوصی باید در فعالیت‌های اقتصادی مشارکت بیشتری داشته باشند اما موسوی مخالف بود. در پی این اختلاف نظرها در چهارساله اول ریاست‌جمهوری، خامنه‌ای مایل نبود برای دومین بار در انتخابات ریاست‌جمهوری شرکت کند، اما پس از آنکه خمینی آن را تکلیف شرعی او دانست، تصمیم گرفت که در انتخابات چهارمین دوره ریاست‌جمهوری نامزد شود و از خمینی خواست که در انتخاب نخست‌وزیر مختار باشد و او هم پذیرفت. پس از انتخاب مجدد به عنوان رئیس‌جمهور، و در آستانه انتخاب نخست‌وزیر وقتی معلوم شد می‌خواهد فرد دیگری را برای نخست‌وزیری معرفی کند، برخی نظامیان و در راس آنها محسن رضایی به خمینی گفتند که پیشرفت در جبهه‌های جنگ منوط به نخست‌وزیری دوباره میرحسین موسوی است. خمینی به جهت مصلحت جنگ این نظر را پذیرفت و به خامنه‌ای حکم کرد که موسوی را به عنوان نخست‌وزیر معرفی کند. خامنه‌ای هم با وجود مخالفت خود، موسوی را به مجلس معرفی کرد. ۹۹ نفر از نمایندگان به نخست‌وزیری موسوی رای منفی کردند و خامنه‌ای در سخنرانی‌ای گفت «این‌ها ۹۹ نفر نیستند و با من صد نفر هستیم». در دوره دوم ریاست‌جمهوری اختلافات رئیس‌جمهور و نخست‌وزیر ادامه یافت و در مواردی مانند معرفی اعضای کابینه، تشدید هم شد.

او طی ۷ سال از دوران ریاست‌جمهوری‌اش که مقارن با جنگ بود، بخش زیادی از مذاکرات خارجی خود را به مذاکره با هیئت‌های صلح که مأموریت میانجی‌گری داشتند، اختصاص داد. در دوره ریاست‌جمهوری به دلیل مخالفت خمینی با حضور در جبهه‌های جنگ، فقط به بازدیدهای محدود می‌رفت. خامنه‌ای در این دوره رئیس شورای عالی پشتیبانی جنگ بود. این شورا به دلیل شرایط خاص جنگ در ۱۳۶۵ ه‍.ش و به منظور به‌کارگیری هرچه بهتر امکانات کشور در خدمت جنگ و انجام دادن اقدامات مؤثر در بسیج نیروها و امکانات برای رفع نیازمندی‌های جبهه‌های جنگ تشکیل شد. روح‌الله خمینی در پاسخ به استعلام او در ۱۹ بهمن ۱۳۶۶ ه‍.ش مصوبات آن شورا را تا پایان جنگ لازم‌الاجرا اعلام کرد. خمینی در حکمی در ۴ اردیبهشت ۱۳۶۸ ه‍.ش خامنه‌ای شورای بازنگری قانون اساسی متشکل از ۲۰ نفر ازجمله او، به عنوان نائب رئیس اول، را تعیین نمود تا به بازنگری و تکمیل قانون اساسی بپردازند.

سخنرانی خامنه‌ای در چهل و دومین اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل متحد در ۱۳۶۶

در دوران هشت‌ساله ریاست جمهوری علی خامنه‌ای دستگاه سیاست خارجی و دیپلماسی ایران فعال‌تر شد. او در دوره اول ریاست‌جمهوری از ۱۵ تا ۲۰ شهریور ۱۳۶۳ ه‍.ش به کشورهای سوریه، لیبی و الجزایر و در دوره دوم از ۲۳ دی تا ۳ بهمن ۱۳۶۴ ه‍.ش به کشورهای پاکستان، تانزانیا، زیمبابوه، آنگولا و موزامبیک سفر کرد. برای شرکت در هشتمین اجلاس سران جنبش عدم تعهد در هراره مجدداً به زیمبابوه سفر کرد. در این سفر در اجلاس سران سخنرانی کرد و با برخی از سران این کشورها گفت‌وگو کرد. از ۲ تا ۶ اسفند ۱۳۶۷ ه‍.ش به کشورهای یوگسلاوی و رومانی و از ۱۹ تا ۲۶ اردیبهشت ۱۳۶۸ ه‍.ش به کشورهای چین و کره شمالی سفر کرد. علی خامنه‌ای در ۳۱ شهریور ۱۳۶۶ ه‍.ش در چهل و دومین اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل متحد شرکت کرد و در سخنرانی خود دیدگاه‌ها و مواضع اصولی جمهوری اسلامی ایران را تشریح کرد. این سفر او با استقبال ایرانیان و مسلمانان مقیم نیویورک و مطبوعات بین‌المللی مواجه شد. از اقدامات دیگر خامنه‌ای در زمینه سیاست خارجی می‌توان به برقراری ارتباط با گروه‌های سیاسی شیعی در افغانستان، عراق و لبنان و ایجاد تفاهم بین آن‌ها و تشکیل مجلس اعلای اسلامی عراق اشاره کرد. در این دوره، به دامنه حمایت ایران از مبارزان اسلامی در لبنان، فلسطین، عراق و افغانستان افزوده شد.

دیدار با قشرهای مختلف مردم، بازدید از مؤسسات و سازمانهای گوناگون، شرکت در مراسم افتتاح طرح‌ها، شرکت در همایش‌ها و سفرهای استانی از دیگر برنامه‌های خامنه‌ای در دوره ریاست‌جمهوری بود. به گفته ولایتی سفرهای خامنه‌ای به استان‌ها و مناطق مختلف کشور، با هدف ملاقات با قشرهای مختلف مردم، رفع اختلافات مقامات محلی، پیگیری مسائل مربوط به جنگ و همکاری سپاه و ارتش، دیدار با علما و بزرگان شهرها و روستاها، بررسی مسائل و مشکلات اقتصادی و مانند آن ازجمله فعالیت‌های مستمر او بود.

ریاست شورای عالی انقلاب فرهنگی

همچنین ببینید: شورای عالی انقلاب فرهنگی

در ۸ شهریور ۱۳۶۲ ه‍.ش خامنه‌ای، اولین ترمیم عمده در ستاد انقلاب فرهنگی و تقویت آن با حضور مسئولان اجرایی با پیشنهاد خود را براساس حکم روح‌الله خمینی عهده‌دار شد. و به دنبال آن برخی مسئولان اجرایی مانند نخست‌وزیر، وزرای فرهنگ و آموزش عالی و فرهنگ و ارشاد اسلامی و دو نفر دانشجو به انتخاب جهاد دانشگاهی به ستاد اضافه شد. درپی بازگشایی دانشگاه‌ها و افزایش مراکز آموزشی و گسترش فعالیت ستاد انقلاب فرهنگی؛ خامنه‌ای دومین ترمیم در ستاد انقلاب فرهنگی را بر اساس پیام خمینی در ۱۹ آذر ۱۳۶۳ ه‍. ش، صورت داد. در این ترمیم، ستاد انقلاب فرهنگی به شورای عالی انقلاب فرهنگی تغییر نام یافت، شورا با ترکیب جدیدی از اعضا تشکیل شد و رئیس‌جمهور رئیس این شورا شد. سومین دوره شورای انقلاب فرهنگی در سال ۱۳۷۵ه‍.ش در دوران رهبری او تشکیل شد. و او طی حکمی اعضای جدید شورا را تعیین و بر اهمیت جایگاه و وظایف شورا تأکید کرد.

ریاست مجمع تشخیص مصلحت

همچنین ببینید: مجمع تشخیص مصلحت نظام

در پی اختلافات مجلس شورای اسلامی و شورای نگهبان در تصویب لوایح مختلف، روح‌الله خمینی در پاسخ به نامه سران کشور، در ۱۷ بهمن ۱۳۶۶ ه‍.ش با تشکیل مجمع تشخیص مصلحت موافقت کردند. بر این اساس، علی خامنه‌ای اولین رئیس مجمع تشخیص شد. او این سمت را تا پایان دورهٔ ریاست جمهوری عهده‌دار بود.

دوران رهبری

مقالهٔ اصلی: رهبری علی خامنه‌ای

پیش از درگذشت خمینی به‌عنوان نخستین رهبر جمهوری اسلامی، حسینعلی منتظری برای جانشینی او برگزیده شده بود. اما در ۶ فروردین ۱۳۶۸ ه‍.ش و همزمان با درگیری منتظری با سران نظام، خمینی او را از این سمت عزل کرد و منتظری نیز استعفا داد. پس از درگذشت خمینی، اعضاء مجلس خبرگان رهبری در ۱۴ خرداد ۱۳۶۸ ه‍. ش، خامنه‌ای را که در آن زمان رئیس‌جمهور ایران بود، به سمت رهبر موقت جمهوری اسلامی ایران برگزیدند. به گفتهٔ ولایتی، انتخاب خامنه‌ای به مقام رهبری بعد از درگذشت خمینی، یکی از فرازهای مهم تاریخ جمهوری اسلامی ایران است. عدم انتخاب جانشین برای خمینی از یک طرف و حساسیت‌های ناشی از شرایط «نه جنگ و نه صلح» بین ایران و عراق و تداوم دشمنی بین قدرت‌های جهانی و جمهوری اسلامی، به این دوره از تاریخ ایران حساسیت ویژه‌ای داد.

برگزیدگی به رهبری

خامنه‌ای در حال خواندن وصیت خمینی در مجلس خبرگان رهبری

پس از مرگ روح‌الله خمینی، مجلس خبرگان جلسه فوق‌العاده‌ای در ۱۴ خرداد ۱۳۶۸ ه‍. ش، تشکیل داد. در این جلسه نخست با اکثریت آرا به استعفای حسینعلی منتظری رسمیت داده شد. سپس، در خصوص انتخاب یک مرجع تقلید بالفعل، که در آن زمان تنها محمدرضا گلپایگانی مطرح بود، بحث شد و در این خصوص توافق حاصل نشد. در ادامه، موضوع رهبری شورایی مطرح شد، که نتوانست آرای کافی را بدست بیاورد. با مطرح شدن نام خامنه‌ای برای رهبری فردی، هاشمی رفسنجانی به درخواست حاضران خاطراتی از خمینی دربارهٔ صلاحیت خامنه‌ای برای رهبری آینده نظام می‌گوید. در نهایت ۶۰ نفر از ۷۴ عضو حاضر رأی به رهبری موقت علی خامنه‌ای دادند، هرچند که خود وی صراحتاً مخالف بود و خود را شایسته این مقام نمی‌دانست. پس از بازنگری در قانون اساسی و انجام همه‌پرسی، مجلس خبرگان بار دیگر براساس قانون اساسی جدید در مورد رهبری خامنه‌ای رأی‌گیری کرد که اکثریت خامنه‌ای را به رهبری انتخاب کردند.

سیاست داخلی و خارجی

سیاست داخلی در این دوره با پنجمین دور انتخابات ریاست‌جمهوری و نیز همه‌پرسی اصلاح قانون اساسی شروع می‌شود. از آغاز دوره رهبری خامنه‌ای، ۹ دولت تشکیل شده است. هاشمی رفسنجانی و خامنه‌ای رابطه خوبی در دوران ریاست جمهوری داشتند. رفسنجانی از چهره‌های انقلابی بود که به او نزدیک بود. روابط خامنه‌ای با رئیس‌جمهور اصلاح طلب محمد خاتمی تحت فشار و تنش بود. در مقابل محافظه کاری خامنه‌ای و بی‌اعتمادی عمیق به آمریکا، خاتمی طرفدار نزدیکی با آمریکا بود. رهبری خامنه‌ای قوی‌ترین چالش خود را در جریان انتخابات ۸۸ مشاهده کرد. مخالفان با مشکوک بودن به تقلب، نتیجه را رد کردند و برای اعتراض تجمع کردند. خامنه‌ای در واکنش گفت «ساز و کارهای قانونی انتخابات در کشور ما اجازهٔ تقلب نمی‌دهد.» روابط خامنه‌ای و احمدی‌نژاد در دوره دوم ریاست جمهوری احمدی‌نژاد برخلاف دوره اول تیره شد. در دوره حسن روحانی، مذاکرات برای دستیابی به توافق هسته‌ای، منجر به توافقی بین‌المللی با نام «برجام» شد. اما مزایای لغو تحریم‌ها و حل مسئله هسته‌ای کوتاه مدت بود. سرآخر این توافق از جانب آمریکا لغو شد. در ۱۹ دی ۱۳۹۹ خامنه‌ای واردات واکسن کرونا از آمریکا و انگلیس را ممنوع اعلام کرد و گفت با توجه به پرونده خون‌های آلوده به واردات واکسن از فرانسه هم خوشبین نیست. همچنین خامنه‌ای از ساخت واکسن در ایران حمایت کرد. از جمله موضوعات مورد تأکید او در حوزه سیاست داخلی در دوره رهبری، اشتغال و اقتصاد مقاومتی بوده است. وی مردم و دولت را به قناعت و پرهیز از اسراف برای حل مشکلات اقتصادی توصیه می‌کند. خامنه‌ای حامی پیشرفت علمی در ایران بوده است. او یکی از اولین روحانیون اسلامی بود که اجازه تحقیقات سلول‌های بنیادی و شبیه‌سازی درمانی را داد. خامنه‌ای «مسئولیت مستقیم» سیاست خارجی را بر عهده دارد و «بدون نظر و تأیید مستقیم او تصمیمی گرفته می‌شود.» او سیاست خارجی جمهوری اسلامی را اینگونه تشریح می‌کند: «سیاست ما دفاع از مسلمان‌ها و دفاع از ملت مظلوم را جزو سیاست‌های اصولی خودمان می‌دانیم و از آن عدول نمی‌کنیم. ما طرفدار اسلام و طرفدار مسلمان‌ها و طرفدار بیداری اسلامی هستیم و با تغذیه قدرت‌های استثمارگر از منابع و غنیمتهای مظلوم مخالفیم، با استعمار و با استثمار مخالفیم و این مخالفت در زبان و حرف هم نیست. اعتقاد ما این است و قالب سیاست خارجی ما هم همین است.» گفته می‌شود که او سیاست خارجی را به سمتی هدایت می‌کند که از رویارویی یا سازش با غرب اجتناب می‌کند. خامنه‌ای مداخله عربستان سعودی در یمن را محکوم کرد و عربستان را با اسرائیل مقایسه کرد. به گفته خامنه‌ای سیاست منطقه‌ای ایران عکس سیاست آمریکا است و ایران از مقاومت در منطقه و کسانی که علیه اسرائیل می‌جنگند حمایت می‌کند. همچنین به گفته او جمهوری اسلامی ایران کمک به دولت و ملت سوریه را حمایت از محور مقاومت می‌داند و به انجام آن افتخار می‌کند. خامنه‌ای آزار و شکنجه مسلمانان روهینگیا در میانمار را محکوم کرد و رهبر دوفاکتو میانمار و برنده جایزه صلح نوبل، آنگ سانگ سوچی را «زن بی‌رحم» خواند.

اعتراضات در دوران رهبری

دوران رهبری خامنه‌ای با اعتراضات گسترده‌ای همراه بوده است اما او این رخدادها را به رسمیت نمی‌شناسد و دستور سرکوب آن‌ها را می‌دهد. در جریان قتل‌های زنجیره‌ای ایران در دههٔ ۱۳۷۰، برخی از دگراندیشان و مخالفان حکومت جمهوری اسلامی به دست نیروهای وزارت اطلاعات کشته شدند. خامنه‌ای این قتل‌ها را حوادثی بسیار بد و نفرت‌آور توصیف کرد و آن‌ها را غیرقانونی خواند. در تیر ۱۳۷۸، پس از اعتراضات به توقیف روزنامهٔ سلام لباس شخصی‌ها و مأموران امنیتی به کوی دانشگاه حمله کرده و به ضرب و شتم و بازداشت شماری از دانشجویان پرداختند. اعتراض‌ها در بسیاری از شهرهای کشور تا ۲۳ تیر ادامه یافت. بر پایه یکی از سخنرانی‌های خامنه‌ای، شمار قابل توجهی از روزنامه‌ها به گونه فله‌ای توقیف شدند و نزدیک به هزار روزنامه‌نگار، بیکار شدند. از ۹ مرداد ۱۳۹۷ با افزایش قیمت طلا و کاهش شدید ارزش ریال در برابر دلار اعتراضات ۱۳۹۷ انجام شد. در پی افزایش قیمت ناگهانی بنزین در آبان ۱۳۹۸، تظاهرات گسترده‌ای در چندین شهر آغاز شد. به گفته علی شمخانی، خامنه‌ای گفت شهروندان عادی که بدون داشتن هیچ‌گونه نقشی و در میانه درگیری‌ها جان باخته‌اند در حکم شهید محسوب شوند. در دی ۱۳۹۸، قاسم سلیمانی، فرماندهٔ نیروی قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در حمله هوایی ایالات متحده به فرودگاه بین‌المللی بغداد کشته شد، و در پی آن ایران پایگاه عین‌الاسد آمریکا را با موشک بالستیک هدف قرارداد. به‌دنبال پنهان‌کاری شلیک موشک به هواپیمایی اوکراینی توسط سپاه، تظاهرات دی ۱۳۹۸ روی داد که شعارهای بیشتری علیه خامنه‌ای گفته شد. پس از کشته شدن مهسا امینی، اعتراضات در اکثر شهرها از شهریور ۱۴۰۱ شروع و همچنان ادامه دارد. به گفته گاردین این اعترضات بزرگ‌ترین چالش حکومت از اول انقلاب است.

خانواده

پدر خامنه‌ای، جواد و پدربزرگ پدریش حسین خامنه‌ای از روحانیان آذری مقیم نجف بودند و جد او از تفرش به آذربایجان هجرت کرده بود. حسین خامنه در شمار فقها و مدرسان برجسته حوزه علمیه نجف به‌شمار می‌آمده است. حسین همچنین از مدرسان مدرسه علمیه طالبیه تبریز بوده است و امامت مسجد جامع آن شهر را نیز به عهده داشته است. جواد خامنه‌ای، زاده نجف است و در کودکی از نجف به تبریز آمد. پس از به پایان رساندن دروس مقدماتی حوزه در نجف، در بازگشت به ایران در مشهد زندگی کرد و در کنار تدریس، به عنوان امام جماعت مسجد صدیقی‌های بازار مشهد و مسجد گوهرشاد فعالیت می‌کند. عموی وی، محمد خامنه‌ای، و شوهر عمه‌اش، محمد خیابانی، از طرفداران جنبش مشروطه ایران بوده‌اند. مادرش خدیجه میردامادی، دو ماه بعد از شروع رهبری او درگذشت. او دختر هاشم میردامادی بود، که اصالتاً اصفهانی و مقیم مشهد بود.

جواد خامنه‌ای از ازدواج اولش سه دختر به نام‌های علویه، بتول و فاطمه‌سلطان داشت که همگی فوت کرده‌اند. پس از درگذشت همسر اولش با خدیجه میردامادی، ازدواج کرد که از این ازدواج دارای چهار پسر به نام‌های محمد، علی، هادی و حسن و یک دختر به نام بدری شد. محمد، برادر بزرگتر، عضو مجلس خبرگان قانون اساسی بود. او در دوره‌های اول و دوم مجلس شورای اسلامی نماینده مشهد بود. او در دوران نمایندگی‌اش ترور شد اما از این ترور جان سالم بدر برد. در حال حاضر ریاست بنیاد حکمت اسلامی صدرا را بر عهده دارد. هادی، برادر کوچکتر، نیز روحانی و فعال سیاسی عضو مجمع روحانیون مبارز است، که در سال ۱۳۷۹ روزنامهٔ حیات نو را منتشر کرد، که بعداً به خاطر کاریکاتور اهانت آمیز به دستور دادگاه ویژهٔ روحانیت توقیف شد. خواهر تنی او، بدری، همسر علی تهرانی است. در آذر ۱۴۰۱، بدری خامنه‌ای در جریان خیزش ۱۴۰۱ ایران از خامنه‌ای و «خلافت مستبدانه» او اعلام برائت کرد. تهرانی روحانی فعّال در دوران انقلاب ۱۳۵۷ بود که به مجاهدین خلق گرایید و به عراق پناهنده شد. او در سال ۱۳۷۴ به همراه خانواده‌اش به ایران بازگشت. حسن، تنها برادر غیر روحانی، مسئول هیئت‌های رسیدگی به تخلفات اداری وزارت نفت و نمایندهٔ وزیر نفت در این هیئت، و عضو شورای پروانه نمایش در ایران است.

همسر و فرزندان

همسر او منصوره خجسته باقرزاده متولد ۱۳۲۶ در مشهد است. او در خانواده‌ای بازاری و مذهبی اهل مشهد بزرگ شده و بنا به تأکید علی خامنه‌ای تاکنون فعالیت سیاسی رسمی نداشته است. اما معمولاً به دیدار خانواده کشتگان جنگ ایران و عراق می‌رود. تاکنون هیچ تصویری از او در رسانه‌ها به‌طور رسمی منتشر نشده است.

خامنه‌ای دارای ۶ فرزند، دو دختر و چهار پسر است. نام دخترانش بشری و هدی، و پسرانش مصطفی، مجتبی، مسعود (محسن) و میثم است. مصطفی بزرگ‌ترین پسر علی خامنه‌ای است. او بیشتر به مطالعات حوزوی مشغول است. مجتبی، همچون پدرش به جبهه جنگ ایران و عراق رفته و در چند عملیات هم شرکت کرده است. ارتباطی نزدیک با بسیج و سپاه دارد. از مجتبی خامنه‌ای به‌عنوان یکی از گزینه‌های محتمل رهبری نام برده می‌شود. مسعود که به نام محسن هم شناخته می‌شود، عضو جامعه مدرسین قم است. او بیشتر به جمع‌آوری خاطرات پدر و اداره سایت او مشغول است. خامنه‌ای پسرانش را از فعالیت‌های اقتصادی یا داشتن مناسبت‌های حکومتی منع کرده است.

فعالیت‌های علمی

تدریس

کلاس درس خارج علی خامنه‌ای در بیت رهبری، شهریور ۱۳۹۸

علی خامنه‌ای از زمان حضور در مشهد به کار تدریس مشغول بوده است. ابتدا تدریس در سطوح عالی — تدریس کتاب‌های رسائل، مکاسب و کفایه — را انجام داد. وی پس از انقلاب نیز در طول دوره ریاست جمهوری‌اش تدریس تفسیر را ادامه داد. از سال ۱۳۶۹ ه‍.ش تا کنون وی تدریس دروس خارج فقه را آغاز کرد. او تاکنون مباحث جهاد و قصاص را تدریس کرده و در حال تدریس مکاسب محرمه است. کلاس‌های او با حدود ۵۰۰ نفر برگزار می‌شود.

مرجعیت

در آذر سال ۱۳۷۳ ه‍. ش، با درگذشت محمدعلی اراکی — یکی از مراجع تقلید وقت — موضوع مرجع تقلید بعدی مطرح شد. در این زمان برخی از روحانیون نظیر یوسف صانعی، فاضل لنکرانی هاشمی شاهرودی، تسخیری، جلال‌الدین طاهری، رضا استادی، محمدباقر حکیم، حسین راستی کاشانی، هادی روحانی و محمد مؤمن بر مرجعیت وی گواهی دادند. همچنین جامعه مدرسین حوزه علمیه قم و جامعه روحانیت مبارز تهران فهرستی از افراد صاحب صلاحیت برای مرجعیت را منتشر کردند که یکی از این افراد علی خامنه‌ای بود. در مقابل برخی از علما شیعه همچون حسینعلی منتظری، محمدحسین فضل‌الله، احمد آذری قمی، ابوالقاسم خزعلی وی را حائز صلاحیت مرجعیت نمی‌دانستند. به گفته محسن کدیور در آذرماه ۱۳۷۳ طاهری خرم‌آبادی و مؤمن قمی در هنگام انتخاب علی خامنه‌ای به اعتراض جلسهٔ جامعه را ترک کردند اما بعدها مؤمن این موضوع را تکذیب کرد. مؤمن به همراه هشت نفر دیگر عضو شورای ۹ نفره افتای خامنه‌ای بودند که به همراه محمود شاهرودی مباحث فقهی را در قالب مباحثه با خامنه‌ای آموزش می‌دادند. اولین کتاب استفتا خامنه‌ای نیز به نام درر الفوائد فی اجوبه القائد در سال ۱۳۷۱ ه‍.ش چاپ شد.

به نوشته آبراهامیان، بعد از برگزیده شدن «حجت‌الاسلام سیدعلی خامنه‌ای» به عنوان رهبر ایران، رسانه‌های حکومتی، او و علی‌اکبر هاشمی رفسنجانی را به عنوان «آیت‌الله» معرفی کردند. حسین باستانی در گزارشی تثبیت خامنه‌ای به عنوان رهبر جدید و دادن لقب آیت‌الله به او را نتیجه یک عملیات رسانه‌ای در ابتدای دوران مسئولیت او می‌داند. انتخاب خامنه‌ای برای رهبری بحث‌برانگیز بود. و از آنجایی آغاز شد که خامنه‌ای با انتخاب خویش به عنوان رهبری با استدلال فقهی مخالفت شدید کرد. بر اساس اصل صد و نهم قانون اساسی — قبل از همه‌پرسی ۱۳۶۸ — یکی از شرایط رهبر صلاحیت علمی و تقوایی لازم برای افتا و مرجعیت عنوان شده بود که خامنه‌ای تا آن زمان مشمول آن شرط نبود. خمینی خواستار اصلاح قانون اساسی بود و بر همین اساس شورایی برای بازنگری در قانون اساسی تشکیل داد. او همچنین در ۹ اردیبهشت ۱۳۶۸ ه‍.ش در نامه‌ای به علی مشکینی — رئیس شورای بازنگری قانون اساسی — نوشته بود: «... برای رهبری شرط مرجعیت لازم نیست. مجتهد عادل مورد تأیید خبرگان محترم سراسر کشور، کفایت می‌کند.»

آثار و تالیفات

همچنین ببینید: کتاب‌شناسی علی خامنه‌ای

جلد کتاب انسان ۲۵۰ ساله اثری از خامنه‌ای

خامنه‌ای تألیف را از دوران طلبگی آغاز کرد. قبل از انقلاب اسلامی چند کتاب تألیف کرد از جمله: چهار کتاب اصلی علم رجال، طرح کلی اندیشه اسلامی در قرآن و پیشوای صادق. گفتار در باب صبر، وحدت و تهذب، هنر از دیدگاه آیت الله خامنه‌ای، درست فهمیدن دین، مجموعه پیام، مبارزات امامان شیعه، ذات وحدت خدا، ضرورت بازگشت به قرآن، امام سجاد، امام رضا و انتساب وی به ولایت العهدی، در همان دوره چند کتاب را پس از افزودن تحقیقات خود به آن‌ها، ترجمه و منتشر کرد، از جمله: آینده در قلمرو اسلام، نوشته سید قطب؛ صلح امام حسن، نوشته راضی آل‌یاسین؛ مسلمانان در نهضت آزادی هندوستان، نوشته عبدالمنعم نمر. ادعانامه علیه تمدن غرب.

همچنین از گردآوری سخنرانی‌های او چند کتاب تألیف شده است از جمله: انسان ۲۵۰ ساله، تهاجم فرهنگی،غنا، فلسطین از منظر آیت الله خامنه‌ای و دو امام مجاهد.

نامه به جوانان غربی

خامنه‌ای، دو نامه سرگشاده خطاب به جوانان کشورهای غربی منتشر کرده است. این دومین نامه در نوع خود است، اولین نامه در ژانویه ۲۰۱۵ منتشر شد و دومین نامه در ۲۹ نوامبر ۲۰۱۵، هر دو از طریق حساب‌های کاربری او در رسانه‌های اجتماعی مختلف از جمله توییتر، فیس بوک و اینستاگرام منتشر شدند.

فعالیت‌های فرهنگی

خامنه‌ای فرهنگ را جزو اساسی‌ترین مسائل کشور به‌شمار می‌آورد. او تهدیدات و آسیب‌های فرهنگی را با عناوینی چون «تهاجم فرهنگی»، «شبیخون فرهنگی»، «غارت فرهنگی»، «ناتوی فرهنگی» و «تهدید نرم» بیان کرده است. و در قالب «جهاد تبیین» و «تهاجم ترکیبی» خواستار مقابله با آن شده است.

سازمان‌ها

مجمع جهانی اهل بیت، جامعة المصطفی العالمیه، بنیاد دایرةالمعارف اسلامی، بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس، مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی، شورای عالی فضای مجازی، شورای عالی قرآن سازمان‌های فرهنگی تأسیس شده توسط خامنه‌ای هستند.

ادبیات

خامنه‌ای در حال خواندن شعر احمد شاملو. بازدید از نمایشگاه کتاب تهران، ۱۳۹۸

خامنه‌ای با سبک‌های ادبی آشناست و از دوران کودکی تاکنون به مطالعه رمان و داستان علاقه‌مند بوده، و بسیاری از رمان‌ها و داستان‌های معتبر دنیا را مطالعه کرده است. این علاقه با مطالعه رمان‌ها و آثار ادبی نویسندگان بزرگ جهان و تاریخ و فرهنگ ملل شرق و غرب تداوم پیدا کرد. خامنه‌ای در مورد اهمیت و جایگاه زبان فارسی معتقد است که هرکس به معارف بشری علاقه‌مند باشد، باید برای زبان فارسی مرتبتی خاص قائل باشد، زیرا این زبان توانسته است بخش عظیمی از مناطق جغرافیایی جهان را تحت سیطره معنوی خود درآورد و با قدرت بلاغت خود در دل ملت‌ها جا باز کند و برای آنان فرهنگ، دین، معرفت و تمدن به ارمغان بیاورد. خامنه‌ای در سال ۱۳۹۸ گفت که راجع به زبان فارسی نگران است زیرا زبان فارسی در حال فرسایش است. همچنین به گفته او از صدا و سیما به جای ترویج زبان صحیح گاهی از تعابیر و لغات خارجی استفاده می‌کند.

شعر

دیدار خامنه‌ای با شاعران تیر ۱۳۹۵

خامنه‌ای در هنگامی که در شهر مشهد، حضور داشته در انجمن‌های ادبی از جمله انجمن ادبی فردوسی و انجمن ادبی فرخ عضو بوده و اشعاری نیز دارد. وی در دوره ای دفترچه‌ای با خود داشت که نامش را «سفینه غزل» گذاشته بود که در آن اشعار جدید برای او جالب بود را می‌نوشت. در آخرین بازداشتش ساواک دفتر شعر او را مصادره کرد و هرگز به او پس نداد. تخلص وی در اشعارش «امین» است. نمونه شعر:

درنگی کرده بودم کاش در بزم جنون من هم		لبی تر کرده زان صهبای جام پرفسون من هم
هزاران کام در راه است و دل مشتاق و من حیران		که ره چون می‌توانم یافتن سوی درون من هم

به گزارش تسنیم، دیدار شاعران با خامنه‌ای از دوره ریاست جمهوری بوده و در زمان رهبری نیز ادامه داشته است. به گفته تسنیم دیدار شاعران با خامنه‌ای که هرساله در نیمه ماه رمضان برگزار می‌شد، از جمله دیدارهای قدیمی است که دیگر به یک سنت میان اهالی ادب تبدیل شده است. به گزارش نسیم آنلاین، برخی برگزاری این جلسات را فرایندی دستوری و یک‌طرفه می‌دانند که به موجب آن قرار است شاعران، مجری اوامر بخشنامه‌ای وی باشند.

خبرگزاری تسنیم گزارش کرده است که، آثار متعددی از جمله شب شاعران بی‌دل و با کاروان شعر فارسی دربارهٔ این جلسات و اشعار خوانده شده نوشته شده است. به غیر از شاعران ایرانی، شاعرانی از کشورهای افغانستان، تاجیکستان، پاکستان، آذربایجان، عراق، هند، اوکراین و ترکیه در این دیدار شرکت کرده و شعر خوانده‌اند. غیر از سه شاعر از کشورهای ترکیه، عراق و آذربایجان که شعرهای خود را به‌زبان خود خوانده‌اند، دیگر شاعران شعر خود را به‌زبان فارسی خوانده‌اند.

دیدگاه‌ها

دیدگاه‌های اقتصادی

به اعتقاد علی خامنه‌ای اقتصاد اسلامی بر دوپایه اصلی «افزایش ثروت ملی» و «توزیع عادلانه و رفع محرومیت در درون جامعهٔ اسلامی» قرار دارد و هر نسخه اقتصادی که این دوپایه را بتواند تأمین کند؛ معتبر است. وی در سال ۱۳۸۹ برای اولین بار اقتصاد مقاومتی را مطرح و پس از آن در سخنرانی‌های متعدد بر آن تأکید کرد. او اقتصاد مقاومتی را اینگونه تعریف می‌کند: «اقتصاد مقاومتی؛ معنایش آن است که ما یک اقتصاد داشته باشیم که هم روند رو به رشد اقتصادی در کشور محفوظ بماند؛ هم با تحریکات جهانی آسیب‌پذیری کمتری داشته باشد. اقتصادی است متکی به مردم.» از دیدگاه او جهش تولید اهمّیّت دارد «اگر واقعاً تولید را بتوانید جهش بدهید، همهٔ شاخص‌های اقتصادی مهم کشور تغییر پیدا می‌کند، تحول پیدا می‌کند؛ یعنی اشتغال پایدار به وجود می‌آید، بیکاری کاهش پیدا می‌کند، صادرات رونق پیدا می‌کند، درآمد ارزی برای کشور فراهم می‌شود، نرخ تورم کاهش پیدا می‌کند؛ علاوهٔ بر اینها استقلال اقتصادی در کشور به وجود می‌آید.»

دیدگاه‌های نظامی

خامنه‌ای در مراسم دانش‌آموختگی دانشجویان دانشگاه‌های افسری نیروهای مسلح در ۱۱ مهر ۱۴۰۱

خامنه‌ای معتقد است ایران باید قدرت نظامی خود را افزایش دهد تا از وقوع جنگ جلوگیری کند. به گفته خامنه‌ای حضور منطقه‌ای و توانایی‌های موشکی ایران غیرقابل مذاکره است. پس از کشته شدن قاسم سلیمانی، خامنه‌ای گفت که انتقام سختی در انتظار کسانی که دست به این کار زده‌اند خواهد بود. او با اشاره به حمله به پایگاه عین الاسد گفت کارهای نظامی به این شکل کفایت نمی‌کند. باید حضور فساد برانگیز آمریکا در این منطقه تمام شود.

طبق فتوای خامنه‌ای تولید، انباشت و استفاده از سلاح‌های هسته‌ای و دیگر سلاح‌های کشتارجمعی حرام است. از طرفی، خامنه‌ای بر اهمیت فناوری هسته‌ای برای مقاصد غیرنظامی تأکید دارد، زیرا به گفته او «ذخایر نفت و گاز نمی‌تواند برای همیشه باقی بماند.» ولی این که این فتوا چقدر قابل استناد است مورد مناقشه است، به‌طور مثال آیا اینکه وی حق چنین فتوایی دارد یا اینکه بر هر دلیلی این فتوا می‌تواند لغو شود.

دیدگاه نسبت به ولایت فقیه

علی خامنه‌ای، معتقد است: «اختیارات ولی فقیه در صورت تعارض با اراده و اختیار مردم، بر اختیارات و تصمیمات مردم، مقدم و حاکم است.» او عقیده دارد در نظام «ولایت مطلقه فقیه» ولی فقیه همان حاکم اسلامی است و حکومتش تا قیامت ادامه پیدا می‌کند. از نظر او این حکومت و حاکمیت نه تنها اختیاری نیست، بلکه تحت عناوینی چون «مصلحت»، «حفاظت امت از دشمنان» و «اجرای حکم اسلام» گریز و چاره‌ای از آن نیست. او همچنین اعتقاد دارد دایرهٔ این حاکمیت می‌تواند تا آزادی شخصی افراد پیش برود. خامنه‌ای همچنین از «واجب بودن» اقدام علیه خواسته و صلاحدید مردم، در شرایطی که آن را مخالف با آنچه که او «مصالح عمومی اسلام و مسلمین» می‌نامد، سخن به میان می‌آورد و حتی بیان می‌دارد که این تشخیص مصالح بر دوش حاکم مسلمین یا همان «ولی فقیه» است: «همچنین بر حاکم مسلمین پس از عهده‌دار گردیدن وظیفه مهم رهبری واجب است، که عنداللزوم دست به اقدامات مناسب بزند و باید خواسته و صلاحدید حاکم مسلمین در مواردی که به مصالح عامه اسلام و مسلمین مربوط می‌شود، برخاسته و صلاحدید عامه مردم، مقدم گردد.»

او در پاسخ به انتقاداتی که می‌شد به ولایت مطلقه فقیه و اینکه ولایت براساس میل فقیه اداره می‌شود گفت «ولایت مطلقه فقیه در دست عالم اگر باشد به میل خود نمی‌تواند عملی را انجام دهد، و گفت ولایت دست کلیددار اصلی نظام حالت انعطاف‌پذیری وجود دارد» بدین معنی که مجموعه دستگاه‌هایی که رهبری در رأس آنها قرار دارد به‌طور دائم با انتخاب آنچه درست‌تر و کامل‌تر است، خود را به‌طور مدام متحول کنند. به گفته حسن فیروزآبادی، خامنه‌ای در زمستان ۱۳۹۱ از مسوولان حکومتی جهت عمل نکردن به سخنان او گلایه کرد.

دیدگاه نسبت به هنر و رسانه

معیارهای خامنه‌ای در مورد حلال یا حرام بودن موسیقی معیارهایی متغیر و مبهم است. خامنه‌ای تشخیص حلال یا حرام بودن موسیقی را موکول به نظر عرفی مکلف نموده است. وی، به تبعیت از اکثر فقهای شیعه، سازها را نیز بدون ارائه معیار طبقه‌بندی، به دو نوع «آلات مختص حرام» و «آلات مشترک» تقسیم کرده است.

او اعتقاد دارد «انقلاب اسلامی»، با آثار سینمایی و رمان به دنیا شناسانده می‌شود. در این خصوص می‌گوید: «انقلاب بدون رمان نمی‌شود. انقلاب روسیه و انقلاب فرانسه با رمان‌هایشان معرفی شدند. یا بدون فیلم خوب نمی‌شود.»

دیدگاه دربارهٔ ورزش

او به‌طور مداوم جوانان ایرانی را به رقابت بین‌المللی برای گسترش آرمان‌های انقلاب اسلامی ایران در قلب و ذهن جوانان در جامعه جهانی و همچنین معرفی فرهنگ ایرانی و ایرانی تشویق می‌کند. او بر اساس گفتمان‌های عمومی خود، ورزش را به عنوان یک ابزار دیپلماتیک اولیه می‌بیند.

دیدگاه دربارهٔ زنان

خامنه‌ای در سخنرانی‌های خود به مناسبت‌های گوناگون دیدگاه خود دربارهٔ زنان و نقش آنان را در جامعه بیان کرده است. دربارهٔ فعالیت اجتماعی زنان او معتقد است اگر زنان در حرکت اجتماعی یک ملتی حضور نداشته باشند، آن حرکت به جایی نخواهد رسید و موفق نخواهد شد.به اعتقاد وی بر مبنای اسلام حضور در میدان فعالیت علمی، اقتصادی، اجتماعی و سیاسی را، نباید بر زن تحمیل و اجبار کرد؛ چنان‌که به سد کردن راه او هم نباید پرداخت. اگر خانم‌ها می‌خواهند وارد فعالیت‌های اجتماعی و سیاسی شوند، مانعی نیست؛

در ژوئیه ۱۹۹۷، او اندیشهٔ مشارکت برابر زنان در جامعه را منفی و ابتدایی و کودکانه خواند. به باور وی، حضور زنان در پست‌های اجرایی کشور مایه افتخار نیست و نوعی انفعال در برابر گفتمان غربی به‌شمار می‌رود. به اعتقاد او مهم‌ترین نهاد اجتماعی خانواده است و زن در خانواده نقش مهم‌تری دارد. او «خانه‌داری» و «فرزندآوری» را مجاهدت و هنر زنان دانسته است.

در ژوئن ۱۹۹۸، علی خامنه‌ای دستور به «سرکوب رفتارهای سرکشانه زنان» داد و تا میانه اوت همان سال، ۱۸۰۰ زن و مرد به دلیل آنچه «پوشش نامناسب و رفتار هرزه» خوانده شد توسط پلیس دستگیر شدند. این دوره همچنین شاهد سرکوب روزنامه‌نگاران زن و روزنامه‌ها و مجلات ویژهٔ زنان همچون ماهنامهٔ زنان بود.

دیدگاه ضد امپریالیسمی، ضد آمریکایی و ضد اسرائیلی

خامنه‌ای در سخنرانی‌های خود مرتباً به اصل مخالفت قاطع با آمریکا اشاره می‌کند. او عقیده دارد دشمنی آمریکا با «نظام» و «مردم ایران» انکار کردنی نیست. وی در خصوص مذاکره با آمریکا می‌گوید آمریکا می‌تواند وعده‌هایی زیبا بدهد که عمدتاً در عمل محقق نکند؛ بنابراین، تا زمانی که کشور تا حدی قوی نشده که در برابر فشارهای آمریکا حین مذاکرات، یارای مقاومت داشته باشد، مذاکره با آمریکا ممنوع است. در اسفند ۱۳۵۹، هنگامی که بیش از ۱۰۰ هزار نفر برای گرامی داشت درگذشت مصدق و درخواست تشکیل جمهوری دموکراتیک به جای جمهوری اسلامی در دانشگاه تهران گردهم آمدند، خامنه‌ای به شکل تهدید آمیز گفت: «ما مثل آلنده و مصدق، لیبرال نیستیم که C.I.A بتواند ما را سرکوب کند.» خامنه‌ای با لفظ انگلیس خبیث از انگلستان یاد می‌کند و می‌گوید «داعش و القاعده را استعمار علل خصوص انگلیس خبیث برای مقابله با جمهوری اسلامی و بیداری اسلامی درست کردند.» همچنین خامنه‌ای مقصر اختلافات پاکستان و هند بر سر کشمیر را انگلیس می‌داند. او در سخنرانی عید فطر ۱۳۹۷، از سفرهای خارجی غیر ضروری مردم انتقاد کرد.

خامنه‌ای از مخالفان دولت اسرائیل و صهیونیسم است. در آذر ۱۳۷۹، خامنه‌ای اسرائیل را «یک غده سرطانی» خواند که «باید از منطقه حذف شود.» در شهریور ۱۳۹۴، خامنه‌ای در سخنانی دربارهٔ اسرائیل پس از توافق بر سر برنامه هسته‌ای ایران، اظهار داشت: «اسرائیل ۲۵ سال دیگر را نخواهد دید». خامنه‌ای اعتقاد به لزوم گسترش روابط دیپلماتیک با شرق و غرب به جز آمریکا و اسرائیل دارد و توجه به شرق و کشورهای همسایه را در اولویت می‌داند.

در فروردین ۱۳۹۳، خامنه‌ای در یک سخنرانی به مناسبت نوروز، هولوکاست را زیر سؤال برد. وی گفت: «هولوکاست رویدادی است که واقعیت آن نامشخص است و اگر اتفاق افتاده باشد، معلوم نیست چگونه اتفاق افتاده است.» وی همچنین اظهار داشت: «هیچ‌کس در کشورهای اروپایی جرأت نمی‌کند دربارهٔ هولوکاست صحبت کند» و گفت که «در غرب صحبت در مورد هولوکاست و ایجاد تردید در آن گناه بزرگی است».

دیدگاه در مورد صحابه محمد و وحدت جهان اسلام

در سال ۱۳۸۹، خامنه‌ای فتوایی صادر کرد که بر اساس آن هرگونه توهین به همسران محمد و همچنین به صحابه حرام است. این فتوا در پاسخ به استفتایی از سوی جمعی از شیعیان عربستان بود. خامنه‌ای در رابطه با دنیای اسلام به وحدت، هم‌افزایی، کمک به یکدیگر، دوری از اختلافات مذهبی و فکری تأکید دارد. «اگر این وحدت اتفاق بیفتد، وضعی که امروز مسلمان‌ها دارند دیگر به این شکل نخواهد بود و مسلمان عزت پیدا خواهد کرد. شیعه انگلیسی و سنی آمریکایی، دولبهٔ یک قیچی هستند؛ سعیشان این است که مسلمان‌ها را به جان هم بیندازند.»

در نگاه دیگران

جایگاه خامنه‌ای در جهان

مطابق شاخص مردم‌سالاری اکونومیست، حکومت خامنه‌ای رژیمی اقتدارگراست. طبق گزارش مجلهٔ فوربز، خامنه‌ای در سال‌های ۲۰۱۵ و ۲۰۱۸ به‌ترتیب هجدهمین و هفدهمین فرد قدرتمند در جهان بود. بر اساس مستندی از بزرگمهر شرف‌الدین در بی‌بی‌سی فارسی، نگاه منطقی و عمل‌گرایانه خامنه‌ای به سیاست او را از اکثر رهبران و حاکمان تاریخ معاصر ایران متمایز کرده است. بنا به گفته علی‌محمد بشارتی، خاویر پرز دکوئیار، دبیرکل سابق سازمان ملل متحد، که در دوران ریاست جمهوری خامنه‌ای با او دیدار کرد، دربارهٔ او می‌گوید: «در مدت بیش از سی سال که کار سیاسی کرده‌ام، کمتر شخصیت سیاسی و رئیس‌جمهوری هست که وی را ندیده و با او گفت‌وگو نکرده باشم ولی تا کنون شخصیتی سیاستمدارتر و هوشمندتر از رئیس‌جمهور شما ندیده‌ام!» به گزارش دنیای اقتصاد، کوفی عنان هفتمین دبیرکل سازمان ملل متحد، دربارهٔ خامنه‌ای می‌گوید: «احساس کردم که کسی را مثل او ندیده‌ام. شخصیت معنوی ایشان چنان مرا گرفت که از خود پرسیدم چرا شخصیتی مثل من دبیرکل سازمان ملل باشد و از معنویات چیزی نداشته باشد؟»

ازسوی دیگر، عباس میلانی، پژوهشگر تاریخ معاصر، در گفتگویی با بی‌بی‌سی در رابطه با اعتراضات سراسری ۱۴۰۱ ایران گفت: «خامنه‌ای توان درس گرفتن از اشتباهاتش را ندارد چون خود را یک عقل کل می‌داند.» موقوفه کارنگی برای صلح بین‌المللی در سال ۲۰۰۸ مقاله‌ای با عنوان «بازخوانی خامنه‌ای: دیدگاه جهانی قدرتمندترین رهبر ایران» به قلم کریم سجادپور نوشته است: «شاید در دنیا هیچ رهبری نباشد که به اندازهٔ علی خامنه‌ای برای مسایل جاری جهان اهمیت داشته باشد اما درعین‌حال تا این حد برای جهانیان ناشناخته باشد». سجادپور ادعا می‌کند که هر رویکرد موفق در قبال ایران باید نقش محوری خامنه‌ای در فرایند تصمیم‌گیری ایران و سوء ظن عمیق او نسبت به ایالات متحده را در نظر بگیرد. سجادپور در سال ۲۰۱۹ خامنه‌ای را قدرتمندترین شخص در خاورمیانه نامید و افزود که او قدرتش را به‌وسیلهٔ نهادهایی که افرادشان را خودش انتخاب کرده یا وفادارش هستند، پنهان می‌کند. در گزارش سالانهٔ گزارشگران بدون مرز، خامنه‌ای در «زمره درندگان آزادی رسانه‌ها» در جهان قرار گرفته است. در سال ۲۰۰۰، کمیتهٔ حمایت از روزنامه‌نگاران، او را یکی از ۱۰ دشمن آزادی بیان معرفی کرد. در همین راستا در اوایل کار مجلس ششم، هنگامی که طرح اصلاح قانون مطبوعات، تهیه شد تا در جلسهٔ علنی مجلس مطرح شود، خامنه‌ای با حکم حکومتی، دستور داد این طرح مسکوت گذاشته شود. به گفته کاظم علمداری، جامعه‌شناس، ولی فقیه در قانون اساسی جمهوری اسلامی دارای اختیارات نامحدود است و قانون اساسی برای رهبر حقوق دیکتاتوری قائل شده است. دیوید والچنسکی در کتاب بدترین ۲۰ دیکتاتور زنده جهان خامنه‌ای را در رده نهم قرارداده است.

نوع نگرش خامنه‌ای از زبان دیگران

به گفته بی‌بی‌سی، در رابطه با فهم دیدگاه‌های او باید تأکید کرد همواره در ایران خبرنگاران حق سؤال پرسیدن از خامنه‌ای را ندارند و البته انتقاد از او هزینه‌های دارد همیشه این گفتگو یک طرفه است خامنه‌ای در منبری می‌نشیند و سخنرانی می‌کند، که دیدگاه‌های او را باید بیشتر در سخنرانی‌های او جست. از نگاه علی‌اکبر ولایتی، شیوه مبارزاتی خامنه‌ای، بر اساس اندیشه اسلامی و گرفتن مبانی مبارزاتی از منابعی چون قرآن و احادیث در تقابل با اندیشه‌های مادی‌گرایانه، مارکسیستی و لیبرال بوده است. ولایتی از جمله علل موفقیت خامنه‌ای در مبارزات سیاسی را داشتن نگاه چند بعدی، استفاده از شبکه عظیم اطلاع‌رسانی نهضت روح‌الله خمینی و استفاده از منبر و عملگرایی می‌داند. گرت پورتر معتقد است درباب فتوای خامنه‌ای مبنی بر حرام بودن تولید سلاح هسته ای، سابقه عدم تلافی از حملات شیمیایی عراق علیه ایران قویاً نشان می‌دهد که بیزاری رهبر ایران از تولید سلاح‌های شیمیایی و هسته‌ای ریشه‌ای عمیق و صادقانه دارد. به گفته او به نقل از محسن رفیق‌دوست خمینی نیز در زمان جنگ ایران و عراق با وجود تلاش‌هایی برای ساخت سلاح‌های شیمیایی و هسته‌ای تولید و استفاده از این سلاح‌ها را حرام اعلام کرد. از سال ۲۰۱۲، موضع رسمی دولت باراک اوباما، استقبال از وجود فتوای ضد هسته‌ای خامنه‌ای بوده است. با این وجود به گفته ند پرایس، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا، فتوای خامنه‌ای، هرگز مبنای تصمیم‌گیری آمریکا برای جلوگیری از دسترسی ایران به سلاح هسته‌ای نبوده است. بنیامین نتانیاهو نخست‌وزیر سابق اسرائیل، در مجمع عمومی سازمان ملل متحد اکتبر ۲۰۱۵ با نشان دادن کتاب فلسطین وی می‌گوید؛ «این کتاب آیت الله علی خامنه‌ای رهبر ایران است که در آن سخنرانی‌هایی برای ریشه کن کردن اسرائیل «طی ۲۵ سال» وجود دارد.»

مایک پومپئو دربارهٔ دیدگاه خامنه‌ای دربارهٔ هولوکاست می‌گوید: «ایالات متحده، اظهارات منزجرکننده و یهودی‌ستیزانهٔ خامنه‌ای را محکوم می‌کند؛ این اظهارات، جایی در توییتر یا سایر شبکه‌های اجتماعی ندارد. ما می‌دانیم که ادبیات سخیف (لفاظی‌های خبیثانه) خامنه‌ای، بازتاب سنت رواداری مردم ایران نیست». به گفته حمید کیهان در بی‌بی‌سی، سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی در اواخر سال ۱۳۹۲ و هم‌زمان با شدت گرفتن مشکلات اقتصادی ناشی از تحریم‌های خارجی در ۲۴ ماده برای اجرا به دولت ابلاغ شد. به گفته او بخش عمده این سند شامل شعارهایی در مورد اهدافی ماهیتا مطلوب اما عمدتاً غیراجرایی است و در بخش‌های دیگر نیز موضوعاتی به عنوان راهبرد عنوان شده که دستیابی به آنها در شرایط کنونی ایران ناممکن است. به گفته او شاید بخش‌هایی از آن از لحاظ منطق اقتصاد با مشکلاتی روبرو باشد اما بخش‌های دیگری از آن دست کم به‌طور تلویحی حاوی راهبردهای اجرایی است. به گفته فریدون خاوند در مجموع این سیاست‌ها فهرستی مرکب از هدف‌های بسیار بدیهی است که در برنامه اقتصادی خیلی از کشورها می‌توان دید. به گفته او این که چرا این سیاست‌ها پیش از این اجرا نشده جای سؤال است.

نوع عملکرد خامنه‌ای از زبان دیگران

محمود وحیدنیا که دانشجوی رشتهٔ ریاضیات دانشگاه صنعتی شریف و برنده مدال طلای المپیاد ریاضی ایران معرفی شد، در روز ۶ آبان ۱۳۸۸ در دیدار رودرروی جمعی از نخبگان کشور با خامنه‌ای از عملکرد وی انتقاد کرد. انتقادهای وی شامل انتقاد از عملکرد صدا و سیما، انتقاد از نبود آزادی بیان، انتقاد از قابل نقد نبودن رهبری، انتقاد از روش سرکوب معترضان توسط نیروهای نظامی و انتقاد از نهادهای حکومتی مختلف بود. علی خامنه‌ای در پاسخ به دانشجو از وی تشکر کرد و به برخی از نقدهایش پاسخ داد. وی اضافه کرد: «خیال نکنید من از شنیدن اینجور حرفها ناراحت می‌شوم. نه من از اینکه این حرفها زده نشود، ناراحت می‌شوم.» سرژ میشل و پائولو وودز بر این باورند که سخنرانی‌های خامنه‌ای مجموعه‌ای است از «تهدیدها و شعارهای تو خالی» که با اعتقاد بر تئوری توطئه و روحیهٔ شدید ضد آمریکایی همراه است، او همه جا «دسیسهٔ دشمنان» را می‌بیند و قدرت‌های خارجی را «مستکبر»، «شیطانی»، «آزمند»، «منفور»، «واپس‌گرا»، «برتری‌طلب»، «سرطانی»، «ستمکار»، «زهرآگین» و «تجسم شیطان» توصیف می‌کند. این صفات هم به دولت‌های غربی و هم به سرویس‌های اطلاعاتی‌شان سیا، موساد، اینتلیجنت سرویس، اطلاق می‌شود. دونالد ترامپ رئیس‌جمهور سابق آمریکا در نقد عملکرد خامنه‌ای می‌گوید: «مردم نجیب ایران، که آمریکا را دوست دارند، سزاوار دولتی هستند که بیش از تمرکز بر کشتن آن‌ها به جرم احترام‌خواهی، به آن‌ها کمک کند تا به رؤیاهایشان دست یابند. رهبران ایران به جای آنکه ایران را به سمت ویرانی بکشانند، باید هراس‌افکنی را کنار بنهند و ایران را دوباره باعظمت کنند»

دیدگاه دربارهٔ رهبری خامنه‌ای

خامنه‌ای تا کنون چندین بار در زمینه چگونگی رهبری و اداره کشور مورد انتقاد قرار گرفته است. به نوشته جلال کیهان منش، اغلب مخالفان وی در ایران را دستگاه‌های اطلاعاتی دستگیر، زندانی، محصور، یا حذف می‌کنند. تاکنون روزنامه‌نگاران بسیاری به دلیل انتقاد از او یا سازمان‌های زیر نظر او دستگیرشده و به زندان افتاده‌اند. از این میان می‌توان به احمد زیدآبادی، عبدالله نوری، محمد نوری زاد، عیسی سحرخیز، محسن سازگارا و اکبر گنجی اشاره کرد. پس از انتخابات جنجال‌برانگیز ۱۳۸۸ در ایران، انتقاد از روش رهبری خامنه‌ای بالاتر گرفت. کسانی چون محمد نوری‌زاد و مهدی خزعلی از جمله کسانی بودند که با نوشتن نامه‌های انتقادی از او، روش برخورد نیروهای زیر فرمانش را در برخورد و کشتن معترضان به انتخابات زیر سؤال بردند. پاسخ حکومت به این افراد دستگیری و شکنجه آن‌ها بوده است؛ به گونه‌ای که نیروهای اطلاعاتی نوری‌زاد و خزعلی را بارها دستگیر و مورد ضرب و شتم قرار دادند. در یکی از واپسین نامه‌های خود به خامنه‌ای، نوری‌زاد او را به دلیل کارنامه سیاسی اش به عدم کفایت سیاسی و توانایی رهبری کشور متهم کرد. بیانیه ۱۴ فعال سیاسی که در خرداد ۹۸ منتشر شد، امضاکنندگان خواستار تغییر قانون اساسی و استعفای رهبری شدند. ۱۴ تن از فعال حوزه زنان نیز با انتشار بیانیه‌ای مشابه خواستار «استعفای خامنه‌ای» و «گذار از جمهوری اسلامی» شدند. افراد مختلفی از جمله ابوالفضل قدیانی، کاظم علمداری، دیوید والچنسکی حکومت خامنه‌ای را استبدادی و دیکتاتوری می‌دانند.به گفته پوریا ماهرویان در بی‌بی‌سی، خامنه‌ای در سه دهه رهبری خود چندین بار از حکم حکومتی استفاده کرده است. به گفته او، حکم حکومتی، دخالت مستقیم برخلاف روند آنچه در قانون اساسی و وظایف سه قوه و ارکان دیگر پیش‌بینی شده است؛ مخالفان آن را خلاف اصول دموکراسی می‌دانند و موافقانش آن را از اختیارات ولی فقیه برای باز کردن بن‌بست و عبور از بحران برمی‌شمارند. به گفته حسین باستانی، استفاده از حکم حکومتی باعث تضعیف قوای سه‌گانه می‌شود و می‌تواند به انهدام کلی ساختار مدیریتی جمهوری اسلامی منجر شود.

دیدگاه دربارهٔ مرجعیت خامنه‌ای

پس از درگذشت خمینی و در پی انتشار فهرستی از سوی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم که در آن نام مراجع تقلید آورده شده بود، خامنه‌ای به عنوان مرجع تقلید معرفی شد. چنین چیزی واکنش تعدادی از مراجع تقلید را دربرداشت. منتقدین بر این باور بودند که خامنه‌ای درجه مرجعیت ندارد. در سال ۱۳۷۶ و چند ماه پس از انتخابات دوم خرداد، حسینعلی منتظری که یکی از استادان او بود، در یک سخنرانی به شدت از خامنه‌ای انتقاد کرد و شیوه رفتار دفتر او در پاسخ به استفتائات را مبتذل کردن مرجعیت قلمداد کرد.درحالی خامنه‌ای حرف از انعطاف به میان آورده است که منتقدان او را به دیکتاتوری متهم می‌کنند او با انتقاد از تناقض ذاتی در فهم «دشمنان» از مفهوم ولایت فقیه اشاره داشته. حسینعلی منتظری در سخنرانی سیزدهم رجب خود در سال ۱۳۷۶ اعلمیت خامنه‌ای را مورد تردید قرار داده وی را از ورود به وادی مرجعیت به دلیل نداشتن صلاحیت منع کرده بود. این سخنرانی (معروف به سخنرانی ۱۳ رجب) بعدها حصر منتظری را در پی داشت. منتظری تا هنگام مرگ در آذر سال ۱۳۸۸ منتقد رهبری خامنه‌ای باقی ماند و در سخنرانی‌هایش درخواست انتخابات آزاد، واگذاری قدرت و اجازه انتقاد از او داشت.مؤمن دلیل رای ندادن به رهبری خامنه‌ای در جلسه ۱۴ خرداد را اینطور توضیح داد که هنوز قانون اساسی جدید که در آن شرط مرجعیت حذف شد، به تصویب نرسیده بود. از این رو او بعدها از شایستگی خامنه‌ای برای احراز مقام رهبری دفاع می‌کرد.

در شهریور ۱۴۰۱، کاظم حائری از مراجع شیعه عراق به دلیل بیماری و ناتوانی جسمی از مرجعیت کناره‌گیری کرد و از مقلدین خود خواست به جای مراجع شیعه عراقی در شهر نجف، از خامنه‌ای پیروی کنند و او را «شایسته‌ترین فرد برای رهبری امت اسلام» توصیف کرد.

اتهام‌ها، محکومیت‌ها و دارایی

اتهام‌ها و محکومیت‌ها

لوح یادبود قربانیان ترور میکونوس در برلین روبروی رستوران میکونوس

۲۶ شهریورماه سال ۱۳۷۱ اعضای هیئت نمایندگی حزب دموکرات کردستان ایران با گروهی از فعالان سیاسی ایرانی در رستورانی به نام میکونوس در شهر برلین نشستی را برگزار کرده بودند، ترور شدند.در ۲۱ فروردین ۱۳۷۶، دادگاهی در آلمان، که به پرونده ترور میکونوس رسیدگی می‌کرد، طی حکمی، کمیته امور ویژه جمهوری اسلامی را، که علی خامنه‌ای یکی از اعضای آن بود، به دادن دستور ترور میکونوس، متهم کرد. محمود محمدی، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران، پس از صدور حکم گفت: ما این نتیجه‌گیری را که غیرمستند و متأثر از کمپین‌های سیاسی در محافل ضدانقلاب و صهیونیستی است، رد می‌کنیم. پس از این حکم، آلمان و ایران سفرای خود در دو کشور را فرا خواندند و آلمان چهار دیپلمات ایرانی را از این کشور اخراج کرد، تمامی کشورهای عضو اتحادیه اروپا نیز، سفرای خود را از ایران فراخواندند. ایران نیز در پاسخ به این حرکت اتحادیه اروپا، تمام سفیران خود را از کشورهای عضو این اتحادیه فرا خواند و روابط دو طرف دچار بحران شد. این اختلاف‌ها تا سه ماه بعد و پیروزی محمد خاتمی در انتخابات ریاست جمهوری ادامه داشت. این واقعه، موجی از اعتراضات را در میان مردم ایران علیه آلمان برانگیخت. صدها تن از ایرانیان مخالف حکومت پس از اعلام حکم، به شادمانی و رقص در خیابان‌های آلمان پرداختند و آلمان به شهروندانش درمورد سفر به ایران هشدار داد.

بمب‌گذاری در مرکز جامعه یهودیان در بوئنوس آیرس معروف به بمب‌گذاری آمیا در سال ۱۹۹۴ منجر به کشته شدن ۸۵ نفر شد. یک قاضی آرژانتینی در سال ۲۰۰۳ دستور بازداشت چهار مقام دولتی ایران را صادر کرده است که به گفته او در سازماندهی و انجام بمب‌گذاری، کمک کردند. این کیفرخواست واکنش ایران را به همراه داشت، حمیدرضا آصفی، سخنگوی وزارت امور خارجه، گفت که «هیچ مدرکی دال بر دخالت ایران ارائه نشده است» و اتهامات را «ساخته شده توسط محافل صهیونیستی اسرائیل و آمریکا» خواند. نیویورک تایمز مدعی است که عبدالقاسم مصباحی — یکی از افراد بلندپایهٔ وزارت اطلاعات ایران که در سال ۱۹۹۶ به آلمان گریخت — در مصاحبه‌ای با بازپرس دادگاه آمیا، که برای رسیدگی به پرونده بمب‌گذاری آمیا برگزار شده بود، خامنه‌ای را متهم کرد که عامل اصلی این ترور بود و ۲۰۰ میلیون دلار از حساب مشترک خود با احمد خمینی در بانک سوئیس را صرف این کار کرده است.به گفته رونن برگمن، موساد در گزارشی که در تیر ۱۴۰۱ منتشر کرد گمان‌ها مبنی بر دست داشتن مقامات ایرانی یا آرژانتینی در بمب‌گذاری آمیا را رد کرد و حزب‌الله لبنان را عامل این بمب‌گذاری معرفی می‌کند.

ایالات متحده در ژوئن ۲۰۱۹ خامنه‌ای و دفتر او را تحریم کرد. دونالد ترامپ گفت: «تحریم‌ها از طریق حکم اجرایی اعمال خواهد شد… و رهبر عالی و دفتر رهبری و آن‌هایی که با او و دفترش در ارتباط نزدیکی هستند، هدف قرار می‌دهد و آن‌ها را از دسترسی به منابع مالی کلیدی و پشتیبانی محروم خواهد کرد». ۱۶ ژوئیه ۲۰۲۱، هفده سناتور جمهوری‌خواه آمریکایی به رهبری تد کروز، سناتور ایالت تگزاس، طرحی را به مجلس سنا جهت اعمال تحریم علیه خامنه‌ای و ابراهیم رئیسی ارائه کردند. تد کروز دربارهٔ این تحریم‌ها، خامنه‌ای را متهم به «فساد، خشونت و دزدیدن اموال ایرانیان» کرد.

در آبان سال ۱۳۹۸ اعلام ناگهانی افزایش قیمت بنزین به موجی از اعتراضات انجامید و به سرعت به اعتراض‌های گسترده ضد حکومتی در سراسر ایران تبدیل شد.در پی این اتفاق هیئت قضات دادگاه بین‌المللی مردمی آبان اعلام کردند که از نظر آن‌ها در جریان اعتراضات آبان ۹۸، دولت علل خصوص ۱۳ تن از سران جمهوری اسلامی، از جمله خامنه‌ای را به جنایت علیه بشریت محکوم کرد. به گفته بی‌بی‌سی حکم این دادگاه لازم‌الاجرا نیست.

دارایی‌ها

به گفته محمدحسن رحیمیان و احمد مروی، از مسئولان سابق بیت رهبری زندگی شخصی خامنه‌ای بیشتر با استفاده از نذورات مردمی می‌گذرد و حقوقی دریافت نمی‌کند. محمد محمدی گلپایگانی، رئیس دفتر علی خامنه‌ای نیز سطح زندگی وی را پایین‌تر از حد متوسط ایران توصیف کرده است. حیدر رحیم پور ازغدی و غلامعلی حداد عادل می‌گویند که وی زندگی ساده‌ای دارد و اوایل در دهه ۶۰ کل وسایل زندگی وی در حد یک وانت بوده است و غذایشان ساده‌تر از حالت معمول است. کریم سجادپور، مشاور بنیاد کارنگی، نیز وی را ساده زیست توصیف کرده است. همچنین بنا بر گزارش رویترز، این خبرگزاری هیچ سندی یافت نکرده که نشان دهد علی خامنه‌ای از اموالی که تحت اختیار وی در بیت رهبری قرار دارد، برای زندگی شخصی استفاده کرده باشد.

برخی خبرگزاری‌ها، ادعای ساده‌زیستی خامنه‌ای را رد کرده و دارایی امپراتوری مالی وی را «۲۰۰ میلیارد دلار» می‌دانند. در ۱۱ نوامبر ۲۰۱۳ خبرگزاری رویترز، پس از تحقیقات شش‌ماهه خود گزارش داد که علی خامنه‌ای، ۹۵ میلیارد دلار را در کنترل و مدیریت خود دارد. اصلی‌ترین کانون این دارایی «ستاد اجرایی فرمان امام» می‌باشد. این کانون اقتصادی تقریباً بخش‌های اصلی اقتصاد ایران از صنایع نفت تا بازار پول و ارتباطات و… را در دست دارد. این ستاد سرمایه اولیه‌اش را از طریق ضبط و مصادرهٔ اموال مردم عادی ایران، از اعضای اقلیت‌های دینی گرفته تا تجار و ایرانیان خارج از کشور، تشکیل داده است. به گفته بهزاد نبوی، چهار نهاد «ستاد اجرایی فرمان امام»، «قرارگاه خاتم‌الانبیاء»، «آستان قدس رضوی» و «بنیاد مستضعفان» ۶۰ درصد از ثروت ایران را به خود اختصاص داده و در اختیار دارند. این چهار نهاد وابسته به دفتر رهبر جمهوری اسلامی می‌باشد. پرویز فتاح، رئیس بنیاد مستضعفان، در روز دوشنبه ۶ مرداد ۱۳۹۹ در یک نشست خبری اعلام کرد که این بنیاد در سال ۱۳۹۸، ۳۶ هزار میلیارد تومان درآمد و ۷ هزار میلیارد تومان سود از گردش مالی این بنیاد داشته است. توکلی در گفتگویی با روزنامه اعتماد در مرداد ۹۹ با اشاره به ۳۶ هزار میلیارد تومان گردش مالی بنیاد مستضعفان در سال، گفت، برای به اجرا درآمدن طرح شفافیت مالی کشور باید از دفتر علی خامنه‌ای شروع شود، در حالی که این دفتر مانع‌تراشی کرده و نمی‌گذارد این طرح پیش رود. به گفته صدای آمریکا به نقل از رویترز، خرید سهام یکی از بزرگ‌ترین بانک‌های ایران در سال ۲۰۰۷ میلادی، و خرید سهام بزرگ‌ترین شرکت مخابراتی کشور در سال ۲۰۰۹ میلادی، یکی از اقدامات خامنه‌ای بود که توسط ستاد اجرایی فرمان امام اجرا شد و در نتیجه این ستاد بعنوان یکی از صندوق‌های بزرگ سرمایه‌گذاری خصوصی جهان در سال ۲۰۱۰ درآمد.

وضعیت جسمانی

خامنه‌ای بر تخت بیمارستان پس از ترور نافرجام

خامنه‌ای در ۶ تیر ۱۳۶۰ ه‍.ش در هنگام سخنرانی هدف ترور ناموفق قرار گرفت. او از ناحیه سینه، کتف و دست راست آسیب جدی دید و دست راست او از کار افتاد. در صبح ۱۷ شهریور ۱۳۹۳، وبگاه رسمی خامنه‌ای از عمل جراحی پروستات وی خبر داد. علیرضا مرندی، رئیس تیم معالج وی اعلام کرد: «مدتی بود که این عارضه در رهبر انقلاب ایجاد شده بود و نظر پزشکان این بود که اکنون زمان مناسبی برای عمل است و رهبر معظم انقلاب نیز از نظر پزشکان معالج تبعیت کردند». خامنه‌ای پس از هفت روز بستری، در تاریخ ۲۴ شهریور ۱۳۹۳ از بیمارستان مرخص شد. او پیش از رفتن به بیمارستان در مصاحبه با شبکهٔ خبر گفت: «جای نگرانی نیست. این به معنای آن نیست که مردم دعا نکنند، لیکن ان‌شاالله جای نگرانی نیست و یک عمل خیلی معمولی و عادی است.»

شایعات و گمانه‌زنی‌ها

در ۲۸ نوامبر ۲۰۱۰، ویکی‌لیکس بخش‌هایی از اسناد و گزارش‌های طبقه‌بندی شده وزارت امور خارجه ایالات متحده آمریکا را افشا کرد. در یکی از اسناد، یک پیام در تابستان سال ۲۰۰۹ توسط کنسولگری آمریکا در استانبول ارسال شده است. در این پیام یک تاجر که نام و هویتش فاش نشده و از نزدیکان اکبر هاشمی رفسنجانی است، گفته است که علی خامنه‌ای به نوع نادری از سرطان خون مبتلاست و انتظار می‌رود در ماه‌های آینده بمیرد. در سال ۲۰۱۵، روزنامه فرانسوی فیگارو ادعا کرد که خامنه‌ای مبتلا به سرطان درجه چهار پروستات است و این خبر را از «چندین منبع در محافل اطلاعاتی غربی» به دست آورده است. مرحله چهارم این نوع سرطان وخیم‌ترین مرحله تلقی می‌شود و به گفته این روزنامه، منابع پزشکی اعتقاد داشتند که خامنه‌ای بیش از ۲ سال عمر نخواهد کرد.

بنابر گزارش بی‌بی‌سی و بازنشر آن توسط وبگاه نیوزویک و سان در آذر ۱۳۹۹، یک کاربر تأیید شده از سوی توییتر با حدود ۵۰۰ هزار دنبال‌کننده به اسم «محمد مجید» — با نام کاربری محمد اهوازی — نوشت که حال خامنه‌ای رو به وخامت است و به این علت، دیدار او با حسن روحانی در روز جمعه لغو شده و مسئولیت بیت رهبر به مجتبی خامنه‌ای منتقل شده است. او نوشت که اطرافیان وی، این دفعه نگران شده‌اند و پزشکان ارشد بیمارستان مسیح دانشوری برای معاینه حضور یافتند. با این وجود؛ مهدی فضائلی، از چهره اصولگرایان و از اعضای دفتر خامنه‌ای این موضوع را تکذیب کرد.

در شهریور ۱۴۰۱، پس از انتشار فیلم حضور علی خامنه‌ای در حرم امام رضا که طبق گفتهٔ وب‌سایت ایرانیان انگلستان و خبرنامهٔ گویا، حاکی از ضعف جسمانی او بود و همین‌طور لغو دیدار سالانه با اعضای مجلس خبرگان رهبری، گمانه‌زنی‌ها دربارهٔ وخامت حال خامنه‌ای آغاز شد. دیلی اکسپرس انگلستان در ۱۱ سپتامبر ۲۰۲۲ مصادف با ۲۰ شهریور ۱۴۰۱، در گزارشی نوشت: «علی خامنه‌ای، رهبر ایران، به‌دلیل سرطان در آستانه مرگ است و رژیم در خطر فروپاشی قرار دارد». ایران اینترنشنال نیز در روز ۲۳ شهریور ۱۴۰۱ در گزارشی از احتمال وخامت حال خامنه‌ای خبر داد و به نقل از علیرضا افشار، که برخی رسانه‌ها از جمله سایت العربیه او را محافظ پیشین میرحسین موسوی معرفی کرده‌اند، در صفحه توییتر خود مدعی شد که با گذشت دو شبانه‌روز، شیفت حلقه‌های چهارگانه محافظان خامنه‌ای تعویض نشده؛ در اندرونی بیت رهبری خبری است که نمی‌خواهند فعلاً به بیرون درز کند. ایران اینترنشنال همچنین دربارهٔ خبر منتشر شده در صفحهٔ مجازی برنامهٔ بدون تعارف مبنی بر دیدار خامنه‌ای با جمعی از ورزشکاران نوشت: «برخی رسانه‌های حکومتی روز دوشنبه اخباری را به نقل از صفحات اینستاگرامی از دیدار خامنه‌ای با شماری از ورزشکاران منتشر کردند که کاربران ارزشی نیز روی آن مانور زیادی دادند اما هنوز هیچ خبر و عکس رسمی‌ای از این دیدار ادعایی منتشر نشده است». پیش از این نیز، در مواردی که حال عمومی رهبر جمهوری اسلامی مناسب نبوده است، دیدارهای عمومی او لغو شده‌اند. به گفته ایسنا حضور خامنه‌ای در مراسم عزاداری هیئت‌های دانشجویی به مناسبت اربعین، به شایعات مطرح شده دربارهٔ سلامتی خامنه‌ای پایان داد.

پانویس

منابع

منابع مکتوب

• آبراهامیان، یراوند (۱۳۷۷). ایران بین دو انقلاب. ترجمهٔ محمد ابراهیم فتاحی. به کوشش آبراهامیان، یرواند. تهران: نشرنی.
• آبراهامیان، یرواند (۱۳۹۳). کودتا. ترجمهٔ محمدابراهیم فتاحی. تهران: نشر نی. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۱۸۵-۳۴۲-۸.
• آذرنگ، عبدالحسین (۱۳۸۴). «بنیاد دایرةالمعارف اسلامی». دانشنامه جهان اسلام. تهران: مرکز دایرةالمعارف بزرگ اسلامی.
• بهبودی، هدایت الله (۲۰۱۲). شرح اسم. تهران: موسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی. شابک ۹۷۸-۶۰۰-۵۷۸۶-۱۷-۰.
• خامنه‌ای، علی. «درر الفوائد فی اجوبه القائد - الخامنئی، السید علی - کتابخانه مدرسه فقاهت».
• روزنامه اعتماد. «فرمان تهاجم ترکیبی و جهاد تبیین». etemadnewspaper.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۲-۰۹.
• سرژ میشل و پائولو وودز (۲۰۱۰). «رهبر». قدمت روی چشم. ترجمهٔ لاله پویا. پاریس: برنارد گراسه.نگهداری یادکرد:تاریخ و سال (رده)
• سعیدیان، مریم؛ یراقی، سعیده. «راهکارهای مقابله با فرهنگ غرب». پاسداری فرهنگ انقلاب اسلامی.
• شیرازی، علی (۱۳۸۵). پرتوی از خورشید.
• فوربس (۱۱ مه ۲۰۱۳). «قدرتمندترین انسان‌های جهان». forbes.com. بایگانی‌شده از اصلی در ۳۰ دسامبر ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۱۴ نوامبر ۲۰۱۱.
• ناصر، اسد (۱۳۹). «تحلیل گفتمانی سیاست خارجی آیت الله خامنه ای (گفتمان تعامل گرایی ضد نظام سلطه)». پژوهش‌های سیاست اسلامی (سی و سوم).
• میشل، سرژ؛ وودز، پائولو (۲۰۱۰). رهبر. ترجمهٔ لاله پویا. پاریس: برنارد گراسه.
• ولایتی، علی‌اکبر (۱۳۹۲). «خامنه‌ای، آیت‌الله سیدعلی». در موسوی بجنوردی، کاظم. دائرةالمعارف بزرگ اسلامی. ج. ۲۱. تهران: مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی. صص. ۶۷۳–۷۰۷. شابک ۹۷۸-۶۰۰-۶۳۲۶-۱۹-۱.

منابع آنلاین

• اسپوتنیک. «همسران رؤسای جمهور ایران -- منصوره خجسته باقرزاده». bokroom.ir.
• اراف‌آی (۲۰۲۰-۰۸-۱۶). «احمد توکلی: گردش مالی بنیاد مستضعفان ۳۶ هزار میلیارد تومان است، شفافیت مالی باید از دفتر خامنه‌ای شروع شود». rfi.fr. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۸-۱۹.
• العربیه (۲۰۱۳-۱۱-۱۱). «امپراتوری اقتصادی رهبر ایران افشا شد». alarabiya.net. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۲-۳۰.
• العربیه. «گمانه‌زنی دربارهٔ وخامت حال خامنه‌ای در پی لغو دیدار او با اعضای خبرگان». farsi.alarabiya.net. دریافت‌شده در ۱۲ سپتامبر ۲۰۲۲.
• الف. «واکنش رهبر انقلاب به انتقادات صریح یکی از نخبگان». alef.ir. دریافت‌شده در ۱۰ آوریل ۲۰۲۰.
• انتخاب (۱۷ شهریور ۱۳۹۳). «عمل جراحی موفقیت‌آمیز رهبر معظم انقلاب/عیادت روحانی و آیت‌الله هاشمی از حضرت آیت‌الله خامنه ای/دکتر مرندی: وضعیت عمومی رهبری کاملاً خوب است/ایشان بعد از طی دوران نقاهت به منزل منتقل می‌شوند». entekhab.ir. دریافت‌شده در ۱ فروردین ۱۴۰۰.
• ایسنا (۱۳۹۳). «همه همسران رؤسای جمهور ایران». isna.ir.
• ایسنا. «کتاب «فلسطین» از منظر رهبر معظم انقلاب اسلامی منتشر شد». isna.ir.
• ایسنا. «امام مذاکره با آمریکا را ممنوع کرد و من هم ممنوع می‌کنم». isna.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۸-۲۷.
• ایرنا. «مجمع تقریب مذاهب بنا به درخواست شیعیان جهان از رهبری، تشکیل شد». irna.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۸-۳۰.
• ایرنا. «دغدغه‌های رهبر انقلاب دربارهٔ فرسایش زبان فارسی». irna.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۹-۱۸.
• ایمنا. «آیت‌الله خامنه‌ای از نگاه خاویر پرز». imna.ir.
• ایرانیان انگلستان. «کاهش وزن بسیار مشهود علی خامنه ای در ویدیوی غبار روبی حرم امام رضا در مشهد». iranianuk.com. دریافت‌شده در ۸ شهریور ۱۴۰۱.
• ایران اینترنشنال (۱۳۹۴). «بالا گرفتن گمانه‌زنی‌ها دربارهٔ وضعیت سلامت و حیات خامنه‌ای؛ آیا او در بستر بیماری است؟». iranintl.com.
• ایرنا (۱۳۹۴). «اولین آتش را نواب صفوی در دل ما روشن کرد». irna.ir.
• ایرنا. «دربارهٔ شورای عالی انقلاب فرهنگی». irna.ir.
• اینستاگرام بی‌بی‌سی فارسی. ««آقای خامنه‌ای توان درس گرفتن از تاریخ ندارد چون خود را عقل کل می‌داند»». Instagram.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۱۰-۰۲.
• باستانی، حسین (۲۲ اسفند ۱۳۹۱). «توصیف جدید رهبر ایران از جایگاه خود: حرفی نمی‌زنم مگر آنکه دستور باشد». bbc.com. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۵ مارس ۲۰۱۳.
• باشگاه خبرنگاران جوان. «همه چیز دربارهٔ شورای عالی فضای مجازی؛ تکلیف مطالبات بر زمین مانده رهبرانقلاب چه می‌شود؟». yjc.news. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۸-۳۰.
• بی‌بی‌سی (۱۸ آذر ۱۳۹۹). «ماجرای گزارش‌ها دربارهٔ 'بیماری و وخامت حال' آیت‌الله خامنه‌ای چه بود؟». bbc.com. دریافت‌شده در ۱ فروردین ۱۴۰۰.
• بی‌بی‌سی فارسی. «برآوردی از ثروت یکی از نهادهای زیر نظر رهبر ایران». bbc.com.
• بی‌بی‌سی فارسی (۱۷ شهریور ۱۳۹۳). «آیت‌الله خامنه‌ای در بیمارستان بستری شد». bbc.com. دریافت‌شده در ۱ فروردین ۱۴۰۰.
• بی‌بی‌سی فارسی. «ترور علی خامنه‌ای، ۳۵ سال بعد». bbc.com.
• بی‌بی‌سی فارسی. «بنی صدر: آقای خامنه‌ای از روحانیان انقلابی خیلی عقب‌تر بود». bbc.com. بایگانی‌شده از اصلی در ۱ سپتامبر ۲۰۱۲.
• بی‌بی‌سی فارسی. «آیت الله خامنه ای: باید نگاهمان به شرق باشد». bbc.com.
• بی‌بی‌سی فارسی. «کاریکاتور روزولت در ایران بحران آفرید». bbc.com. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۳ سپتامبر ۲۰۰۸.
• بی‌بی‌سی فارسی. «سال سرنوشت ساز ۶۸: تصویر آیت‌الله خامنه‌ای در خاطرات هاشمی رفسنجانی». bbc.com.
• بی‌بی‌سی فارسی. «خویشاوندان آیت‌الله خامنه‌ای چه کسانی هستند». bbc.com.
• بی‌بی‌سی فارسی. «آلبوم عکس: همه همسران سران». bbc.com.
• بی‌بی‌سی فارسی. «خویشاوندان آیت‌الله خامنه‌ای چه کسانی هستند». bbc.com.
• بی‌بی‌سی فارسی. «سال سرنوشت ساز ۶۸: تصویر آیت‌الله خامنه‌ای در خاطرات هاشمی رفسنجانی». bbc.com.
• بی‌بی‌سی فارسی. «مستندات یک عملیات رسانه‌ای: تثبیت رهبری 'آیت‌الله خامنه‌ای'». bbc.com.
• بی‌بی‌سی فارسی. «آذری قمی از چه کسی عذرخواهی کرد؛ آیت‌الله خامنه‌ای یا مردم؟». bbc.com.
• بی‌بی‌سی فارسی. «اقتصاد مقاومتی 'بازگشت پیروزمندانه' به قبل از انقلاب است». bbc.com.
• بی‌بی‌سی فارسی. «انتقاد از آیت‌الله خامنه‌ای چقدر هزینه دارد؟». bbc.com.
• بی‌بی‌سی فارسی. «انهدام ساختار جمهوری اسلامی ایران». bbc.com.
• بی‌بی‌سی فارس. ««قدرت سیاسی پس از انقلاب، با حوزه رابطه ای برقرار کرد که نهاد مرجعیت، به عنوان کانون اقتدار سنتی حوزه علمیه نمی‌توانست از آن برکنار بماند»». bbc.com.
• بی‌بی‌سی فارسی. «کمیته حمایت از روزنامه‌نگاران: ایران بزرگ‌ترین زندان روزنامه‌نگاران بعد از چین». bbc.com. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۴ ژانویه ۲۰۱۱.
• بی‌بی‌سی فارسی. «'حکم حکومتی' رهبر ایران؛ مغایر با دموکراسی یا عبور از بحران؟». bbc.com.
• بی‌بی‌سی فارسی. «ترور میکونوس پس از ۳۰ سال در روایت‌های مقامات جمهوری اسلامی و مخالفان». bbc.com.
• بی‌بی‌سی. «آیت‌الله خامنه‌ای خواستار خودداری از سفرهای خارجی شد». bbc.com. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۷ ژوئن ۲۰۱۸.
• بی‌بی‌سی. «ولی فقیه، مشروعیت خود را از مردم می‌گیرد یا خدا؟». bbc.com. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۱ ژوئیه ۲۰۰۹.
• بی‌بی‌سی (۱۱ مه ۲۰۱۳). «رهبر ایران: حضور زنان در مناصب اجرایی افتخار ندارد». bbc.com. بایگانی‌شده از اصلی در ۸ ژوئن ۲۰۱۳.
• بی‌بی‌سی. «مجلس ششم، ضعف نمایندگان یا مشکل ساختاری؟». bbc.com. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۴ اکتبر ۲۰۱۱.
• پرسمان. «چگونه آیت الله خامنه‌ای رهبر شد؟». porseman.com.
• تسنیم (۱۳۹۴). «خبرگزاری تسنیم». tasnimnews.com.
• تسنیم. «پاسخ به چند سؤال دربارهٔ انتخاب آیت‌الله خامنه‌ای به‌عنوان رهبر انقلاب در سال ۶۸». tasnimnews.com.
• تسنیم. «گزارش: انفجار در نمازجمعه تهران؛ از استقامت آیت‌الله خامنه‌ای تا شعار مردم علیه منافقین». tasnimnews.com.
• تسنیم. «رئیس جدید دانشگاه المصطفی را بشناسید». tasnimnews.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۸-۳۰.
• تسنیم. «انسان 250 ساله» چگونه خلق شد؟». tasnimnews.com.
• تسنیم. «متن درس خارج فقه رهبر انقلاب در موضوع غنا و موسیقی منتشر شد». tasnimnews.com.
• تسنیم. «همه‌چیز دربارهٔ روزی که آیت‌الله خامنه‌ای به رهبری انتخاب شد». tasnimnews.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۱۰-۰۵.
• تسنیم. «روایت شاعران غیرایرانی از حضور در جلسات نیمه رمضان/ نگاه رهبر انقلاب به زبان فارسی نگاه به یک زبان محدود منطقه‌ای نیست- اخبار ادبیات و نشر». tasnimnews.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۹-۰۱.
• تسنیم. «شورای عالی قرآن». tasnimnews.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۸-۳۰.
• تسنیم. «بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس». tasnimnews.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۸-۳۰.
• توانا. «پنج چهره فاسد جمهوری اسلامی». tavaana.org.
• خامنه‌ای دات‌آی‌آر. «مطروحه‌ای از رهبر انقلاب برای شاعران مذهبی‌سرا». Khamenei.ir.
• خامنه‌ای دات‌آی‌آر (۱۳۹۸-۰۶-۱۲). «بحران کشمیر؛ نتیجه معاهده انگلیسی». Khamenei.ir.
• خامنه‌ای دات‌آی‌آر. «در مخاطب‌شناسی دچار توهم بودیم». Khamenei.ir. بایگانی‌شده از اصلی در ۵ ژوئیه ۲۰۱۶.
• خامنه‌ای دات‌آی‌آر. «اقتصاد اسلامی». khamenei.ir.
• خامنه‌ای دات‌آی‌آر. «اقتصاد مقاومتی، قرارگاه اقتصاد مقاومتی». khamenei.ir.
• خامنه‌ای دات‌آی‌آر. «حضور زنان در صحنه». khamenei.ir.
• خامنه‌ای دات‌آی‌آر. «جهش تولید». khamanei.ir.
• خامنه‌ای دات‌آی‌آر. «ولایت فقیه و حکم حاکم». Khamenei.ir. بایگانی‌شده از اصلی در ۳۱ اوت ۲۰۱۰.
• خامنه‌ای دات‌آی‌آر. «جهش تولید». Khamenei.ir.
• خامنه‌ای دات‌آی‌آر. «وحدت اسلامی». khamenei.ir.
• خامنه‌ای دات‌آی‌آر. «بیانات در دیدار جمعی از مداحان». Khamenei.ir. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۴ مه ۲۰۱۳.
• خبرآنلاین. «عامل و طراح سوءقصد به جان آیت‌الله خامنه‌ای چه کسی بود؟ /شباهت‌های دو گروه تروریستی». khabaronline.ir.
• خبرآنلاین. «ناشنیده‌هایی از جزئیات نشست داغ مجلس خبرگان در ۱۴ خرداد سال ۶۸ / چگونه توافق مسئولین ارشد نظام بر شورای رهبری، تعییر کرد؟». khabaronline.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۱۰-۰۵.
• خبرآنلاین. «رویکرد نگاه به شرق از دیدگاه رهبر انقلاب». khabaronline.ir.
• خبرآنلاین. «تأیید رهبری آیت‌الله خامنه‌ای از سوی علمای بزرگ». khabaronline.ir.
• خبرگزاری ایلنا. «نباید املاک بنیاد مستضعفان در اختیار شخصیت‌ها و نهادها باشد/ پولی از بنیاد، وارد انتخابات نمی‌شود/ تمام ۶۰۰ میلیون دلار ارز صادرات را وارد کشور کردیم». ilna.news. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۷-۲۹.
• خبر دات آس. «گوشه‌ای از امپراتوری مالی خامنه‌ای به روایت رئیس بنیاد مستضعفان: ۳۶ هزار میلیارد تومان درآمد در یک سال!». khabar.us. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۷-۲۹.
• خبرگزاری مهر (۲۰۱۷-۰۵-۰۷). «اشاره رهبر انقلاب به کدام ماجرا بود/دشمنی مداوم غرب با ایران». mehrnews.com. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۲ اوت ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۵-۱۶.
• خبرنامهٔ گویا. «ویدیویی که از کاهش وزن شدید خامنه‌ای پرده برداشت». news.gooya.com. دریافت‌شده در ۲۹ اوت ۲۰۲۲.
• دفتر نشر و حفظ آثار آیت‌الله خامنه‌ای (۱۸ خرداد ۱۳۸۸). استمداد از خدا. روزنامه همشهری. ص. صفحه ۱۷.
• دنیای اقتصاد. «کوفی عنان دربارهٔ رهبر معظم انقلاب چه گفت؟». donya-e-eqtesad.
• دنیای اقتصاد. «چرا آیت‌الله مؤمن به رهبر شدن آیت‌الله خامنه‌ای رای نداد؟». donya-e-eqtesad.com.
• دویچه‌وله. «سناتورهای آمریکایی خواهان تحریم خامنه‌ای و رئیسی شدند». dw.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۷-۱۸.
• دویچه‌وله. «گزارش اختصاصی رویترز از امپراتوری مالی خامنه‌ای». dw.com. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۲-۳۰.
• دویچه‌وله. «فضل‌الله هرگز مرجعیت آیت‌الله خامنه‌ای را نپذیرفت». dw.com.
• دویچه‌وله. «قدیانی: سلطه خامنه‌ای و استبداد دینی مشکلی بزرگ‌تر از کرونا». amp.dw.com.
• دویچه‌وله. «تاکید دادگاه بین‌المللی آبان بر محاکمه ۱۳ مقام جمهوری اسلامی». dw.com.
• دویچه‌وله. «واکنش‌ها به کاربرد کلیدواژه یهودی‌ستیزانه نازی‌ها در پوستر سایت خامنه‌ای». dw.com.
• دیلی اکسپرس. «علی خامنه‌ای، رهبر ایران، به‌دلیل سرطان در آستانه مرگ است و رژیم در خطر فروپاشی قرار دارد». express.co.uk. دریافت‌شده در ۱۱ سپتامبر ۲۰۲۲.
• رادیو فرانسه (۳۰ نوامبر ۲۰۱۰). «سندی دربارهٔ سرطان خون آیت الله خامنه ای». rfi.fr. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۰۲۰. دریافت‌شده در ۴ ژانویه ۲۰۲۰.
• رادیو فرانسه (۲۰ آوریل ۲۰۱۳). «شاخصه‌های زن در انقلاب اسلامی براساس دیدگاه‌های سید علی خامنه‌ای تدوین شد». persian.rfi.fr. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۴ آوریل ۲۰۱۳. دریافت‌شده در ۱۲ مه ۲۰۱۳.
• رادیو فرانسه. «نوری‌زاد خطاب به آیت‌الله خامنه‌ای: عدم کفایت شما برای رهبری قطعی و محرز است». persian.rfi.fr.
• رادیو فردا. «عضو دفتر نشر آثار خامنه‌ای اخبار «وخیم شدن» وضعیت سلامتی رهبر جمهوری اسلامی را تکذیب کرد». radiofarda.com. دریافت‌شده در ۲۵ اسفند ۱۳۹۹.
• رادیو فردا. «۱۷ سناتور جمهوری‌خواه طرح تحریم حقوق بشری خامنه‌ای و رئیسی ارائه دادند». radiofarda.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۷-۱۸.
• رادیو فردا. «نهادهای اقتصادی زیر نظر دفتر خامنه‌ای وارد بورس می‌شوند». radiofarda.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۱-۲۱.
• رادیو فردا. «اقتصاد مقاومتی، برآمده از بینش «قلعه‌ای» خامنه‌ای». radiofarda.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۱۰-۰۶.
• رادیو فردا. «مهدی خزعلی، وبلاگ‌نویس منتقد، بازداشت شد». radiofarda.com. بایگانی‌شده از اصلی در ۳ فوریه ۲۰۱۴.
• رادیو فردا. «اظهارات رهبر جمهوری اسلامی دربارهٔ «ولایت مطلقه فقیه»». radiofarda.com. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۸ اوت ۲۰۱۸.
• رادیو فردا. «از آزادی هماهنگ‌کننده تیم ترور میکونوس متاسفم». radiofarda.com. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۱ دسامبر ۲۰۰۸. دریافت‌شده در ۲۶ نوامبر ۲۰۰۸.
• رادیو فردا. «ترامپ به توییت خامنه‌ای به فارسی پاسخ داد». radiofarda.com.
• رادیو فردا. «شماری از کنشگران داخل ایران خواستار استعفای خامنه‌ای شدند». radiofarda.com.
• رادیو فردا. «۱۴ فعال حوزه زنان در ایران خواستار «استعفای علی خامنه‌ای» شدند». radiofarda.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۱۰-۰۸.
• رادیو فردا (۲۰۲۲). «زندگی‌نامه آیت الله خامنه ای». radiofarda.com.
• رادیو فردا (۲۰۱۱-۰۹-۰۸). «اظهارات رهبر جمهوری اسلامی دربارهٔ «ولایت مطلقه فقیه»». radiofarda.com. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۸ اوت ۲۰۱۸.
• رادیو فردا (۲۰۱۳-۱۱-۱۱). «رویترز: آیت‌الله خامنه‌ای یک امپراتوری ۹۵ میلیارد دلاری را کنترل می‌کند». radiofarda.com. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۲-۳۰.
• رادیو فردا (۲۰۰۷-۱۲-۱۲). «از آزادی هماهنگ‌کننده تیم ترور میکونوس متاسفم». radiofarda.com. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۱ دسامبر ۲۰۰۸. دریافت‌شده در ۲۶ نوامبر ۲۰۰۸.
• رادیو فردا. «زندگی‌نامه آیت‌الله خامنه‌ای (بخش سوم) دوران کودکی و مدرسه». radiofarda.com.
• رادیو فردا. «زندگی‌نامه آیت الله خامنه ای (بخش نهم)- جایگاه او در آستانه انقلاب ایران». radiofarda.com.
• رادیو فردا. «زندگی‌نامه آیت الله خامنه ای (بخش دهم)- راهیابی به حلقه خاص خمینی». radiofarda.com.
• رادیو فردا. «زندگی‌نامه آیت‌الله خامنه‌ای (بخش یازدهم)-جبهه‌گیری در برابر اولین رئیس‌جمهوری منتخب ایران». radiofarda.com.
• رادیو فردا. «زندگی‌نامه آیت‌الله خامنه‌ای (بخش دوازدهم)-در مجلس اول علیه بنی‌صدر». radiofarda.com.
• رادیو فردا. ««زندگی‌نامه آیت الله خامنه ای (بخش دهم)- راهیابی به حلقه خاص خمینی»». radiofarda.com.
• رادیو فردا. «زندگی‌نامه آیت الله خامنه ای (بخش نخست)- تولد و والدین». radiofarda.com.
• رادیو فردا. «زندگی‌نامه آیت‌الله خامنه‌ای (بخش دوم)- معرفی برادران و خواهران». radiofarda.com.
• رادیو فردا. «رأی‌گیری بر سر «استعفای آیت‌الله منتظری» در نشست انتخاب خامنه‌ای به رهبری». radiofarda.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۱۰-۰۵.
• رادیو فردا. «رهبر ایران: نظر آقای رئیس‌جمهور به نظر بنده نزدیک‌تر است». radiofarda.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۱۰-۱۲.
• رادیو فردا. «خامنه‌ای تقصیر وضعیت وخیم اقتصادی را متوجه «مسئولان ده ۹۰» دانست». radiofarda.com.
• رادیو فردا. «اختلافات ۲۹ ساله آیت الله خامنه ای و میر حسین موسوی از کجا آغاز شد؟». radiofarda.com.
• رادیو فردا. «هاشمی شاهرودی؛ حذف شده در دوره خمینی، مقبول خامنه‌ای». radiofarda.com.
• رادیو فردا. «آیت الله مؤمن، فقیهی دوچهره». radiofarda.com.
• رادیو فردا. «خامنه‌ای: انگلیس خبیث داعش را برای مقابله با ایران درست کرد». radiofarda.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۱۰-۱۲.
• رادیو فردا (۲۰۱۱-۰۹-۰۸). «اظهارات رهبر جمهوری اسلامی دربارهٔ «ولایت مطلقه فقیه»». radiofarda.com. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۸ اوت ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۱۰-۱۲.
• رادیو فردا (۲۰۱۱-۰۹-۰۸). ««درندگان آزادی اطلاع‌رسانی در جهان»؛ تصویر خامنه‌ای در کنار رهبران ۳۶ کشور دیگر». radiofarda.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۷-۰۷.
• رادیو فردا. «مهدی خزعلی: پدرم مخالف مرجعیت آیت‌الله خامنه‌ای بود و زیر فشار دفتر رهبری استعفا کرد». radiofarda.com.
• رادیو فردا. ««درس خارج فقه آیت‌الله خامنه‌ای و تربیت تکنیسین‌های دیوانسالاری مذهبی»». radiofarda.com.
• رادیو فردا. «جلسه خبرگان رهبری و انتخاب علی خامنه ای به رهبری». radiofarda.com.
• سایت همه. «محمود وحیدنیا». haamee.org. دریافت‌شده در ۱۰ آوریل ۲۰۲۰.
• سرکوهی، فرج (۲۰۱۱-۱۰-۱۱). «موسیقی و مجسمه؛ عقب‌نشینی فقه سنتی در برابر هنر؟». bbc.com. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۴ سپتامبر ۲۰۱۶.
• شرف‌الدین، بزرگمهر (۱۷ سپتامبر ۲۰۱۱). «آیت الله خامنه‌ای؛ مرد فضاهای خالی». bbc.com. بایگانی‌شده از اصلی در ۳ ژوئیه ۲۰۱۶.
• صالحات. «نظرات آقایان آیات هاشمی شاهرودی، تسخیری، بنی فضل، موسوی همدانی + نظر طاهری اصفهانی در خصوص اعلمیت یا اصلح بودن تقلید از آیت‌الله العظمی خامنه ای». salehat.ir.
• صالحات. «نظرات آقایان آیات استادی، محسنی گرکانی، هاشمی، و مجتهدی در خصوص اعلمیت یا اصلح بودن تقلید از آیت‌الله العظمی خامنه ای». salehat.ir.
• صالحات. «ظرات آقایان آیات حکیم، نجفی خوانساری، شفیعی، و قزلجه ای در خصوص اعلمیت یا اصلح بودن تقلید از آیت‌الله العظمی خامنه ای». salehat.ir.
• صالحات. «نظرات آقایان آیات جناتی، راستی کاشانی، فقیه ایمانی و روحانی در خصوص اعلمیت یا اصلح بودن تقلید از آیت‌الله العظمی خامنه ای». salehat.ir.
• صبح نو. «زنان رؤسای جمهور از چه جایگاهی برخوردار هستند؟». sobhe-no.ir.
• صدای آمریکا. «فرمان اجرایی پرزیدنت ترامپ؛ دارایی‌های آیت‌الله علی خامنه‌ای و دفتر او تحریم شدند». voanews.com. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۲-۲۷.
• صدای آمریکا. «به بهانه تحریم خامنه‌ای توسط آمریکا؛ رهبری که با ادعای ساده‌زیستی، مالک امپراتوری ۹۵ میلیارد دلاری است | صدای آمریکا فارسی». voanews.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۶-۲۸.
• صدای آمریکا. «سفارت آمریکا در عراق از دارایی ۲۰۰ میلیاردی رهبر جمهوری اسلامی نوشت». voanews.com.
• صدای آمریکا. «۳۶ هزار میلیارد تومان درآمد در یک سال؛ گوشه‌ای از امپراتوری مالی خامنه‌ای به روایت رئیس بنیاد مستضعفان | صدای آمریکا فارسی». voanews.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۷-۲۹.
• صدای آمریکا. «محسن سازگارا: لغو ناگهانی دیدار اعضای مجلس خبرگان با خامنه‌ای احتمالاً مرتبط با سلامت او بوده است». voanews.com. دریافت‌شده در ۲۰ شهریور ۱۴۰۱.
• صدای آمریکا. ««تهاجم ترکیبی» رمز عملیات جدید خامنه‌ای در برابر تهاجم فرهنگی». voanews.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۲-۰۹.
• صدای آمریکا. «گزارشگران بدون مرز نام آیت‌الله خامنه‌ای را در میان «درندگان آزادی رسانه‌ها» قرار داد». voanews.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۷-۰۷.
• صدای آمریکا. «ند پرایس می‌گوید فتوای خامنه‌ای هرگز مبنای تصمیم آمریکا برای جلوگیری از دستیابی به سلاح هسته‌ای نبوده است». voanews.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۱۰-۰۳.
• صدای آمریکا. «توضیحات هادی خامنه‌ای در مجلس راجع به کاریکاتور اهانت‌آمیز». voanews.com. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۴ سپتامبر ۲۰۰۸.
• عصر ایران. «جزئیات خواندنی ماجرای میکونوس بعد از ۱۴ سال». asriran.com. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۱ نوامبر ۲۰۱۱.
• عصرایران. «همه همسران رؤسای جمهور ایران -- منصوره خجسته باقرزاده». asriran.com.
• عصرایران. «جزئیات خواندنی ماجرای میکونوس بعد از 14 سال». asriran.com.
• فارس. «نامه امام در عزل آقای منتظری». farsnews.ir.
• فرارو (۷ آبان ۱۳۸۸). «دست کم برای نخستین بار در تاریخ معاصر ایران صورت گرفت؛ انتقاد از رهبری در حضور رهبری و پاسخ رهبری». fararu.com. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۸ مارس ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۱۰ آوریل ۲۰۲۰.
• کریم‌پور، سجاد. «بازخوانی خامنه‌ای: دیدگاه جهانی قدرتمندترین رهبر ایران». carnegieendowment.org. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۰ آوریل ۲۰۰۸. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۸-۳۰.
• کدیور، محسن. «مخالفان مرجعیت رهبری در جامعهٔ مدرسین». kadivar.com.
• کیهان‌منش، جلال (۹ آبان ۱۳۸۸). «سرنوشت منتقدین آِیت الله خامنه‌ای». roozonline.com. بایگانی‌شده از اصلی در ۳ فوریه ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۱۲ بهمن ۱۳۹۲.
• مشرق نیوز. «دروغ‌های بنی صدر پیرامون امام خامنه ای». mashreghnews.ir.
• مشرق نیوز. «اعضای شورای نمایش معرفی شدند». mashreghnews.ir.
• مشرق‌نیوز. «وقتی سیا اصطلاح «تئوری توطئه» را اختراع کرد». mashreghnews.ir. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۶ اکتبر ۲۰۱۶.
• مشرق نیوز. «ماجرای ازدواج سیدعلی». mashreghnews.ir.
• مرکز اسناد انقلاب اسلامی. «ناطق نوری، انتخاب مجدد میرحسین موسوی به نخست‌وزیری و ماجرای ۹۹ نفر». irdc.ir.
• مرکز دایرةالمعارف بزرگ اسلامی. «تأسیس مجمع جهانی اهل بیت (ع) (1369ش)». cgie.org.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۸-۳۰.
• مهرنیوز. «نگاهی تاریخی به حذف شرط مرجعیت از شروط مورد نیاز رهبری». mehrnews.com.
• مهرنیوز. «اشاره رهبرانقلاب به کدام ماجرا بود/دشمنی مداوم غرب با ایران». mehrnews.com. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۲ اوت ۲۰۱۷.
• مهرنیوز. «کتاب «دو امام مجاهد» به چاپ یازدهم رسید». mehrnews.com.
• میلیون ایران. «مایک پمپئو: لفاظی‌های خبیثانه خامنه‌ای، نماینده سنت رواداری مردم ایران نیست». melliun.org.
• نسیم آنلاین. «رسانه‌های خارجی دربارهٔ علاقه آیت‌الله خامنه‌ای به شعر و ادبیات چه می‌گویند؟». nasimonline.ir. دریافت‌شده در ۳۰ فروردین ۱۴۰۰.
• نیویورک تایمز. «خواهر رئیس‌جمهور ایران برای پیوستن به شوهرش در عراق از کشور گریخت». nytimes.com. بایگانی‌شده از اصلی در ۱ ژانویه ۲۰۰۸.
• وبگاه حوزه علمیه (۱۳۹۸-۰۶-۱۲). «مقایسه تطبیقی مفهوم اطلاق در نظام‌های سلطنتی و ولایتی». hawzah.net. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۳ نوامبر ۲۰۱۲.
• ویکی‌لیکس (۲۸ اوت ۲۰۰۹). «هاشمی رفسنجانی منتظر مرگ خامنه‌ای است و اقدامات بعدی او». cablegate.wikileaks.org. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۹ نوامبر ۲۰۱۰. دریافت‌شده در ۲۸ نوامبر ۲۰۱۰.
• همشهری. «زندگی‌نامه رهبرعالی قدر انقلاب». hamshahrionline.ir.
• همشهری آنلاین. «تصویر اولین حضور آیت‌الله خامنه‌ای در نماز جمعه تهران | ۲۴۰ بار اقامه نماز در ۴۰ سال». hamshahrionline.ir.
• یورونیوز. «رهبر ایران: روابط با شرق و غرب باید تقویت شود». euronews.com.
• یورونیوز. «مقتدی صدر با استعفای آیت‌الله حائری از مرجعیت: برای همیشه از سیاست کناره‌گیری می‌کنم». euronews.com.
• free-journalists. «همسر نوری زاد: نگران سرانجام مصیبتی که بر سر افراد خیرخواه کشور آورده‌اند، هستم». free-journalists.net. بایگانی‌شده از اصلی در ۱ اوت ۲۰۱۱.
• mowjcamp. «یادمان اسرای جنبش سبز/ احمد زیدآبادی تاوان انتقاد خود از رهبر را پس می‌دهد». mowjcamp.com. بایگانی‌شده از اصلی در ۷ آوریل ۲۰۱۰.

منابع انگلیسی

• Algar, Hamid (2020). "KHOMEINI, RUHOLLAH MUSAVI". In Daniel, Elton L. (ed.). Encyclopædia Iranica (به انگلیسی). Vol. Volume XVI, Fascicle 5–6. Leiden: Brill. pp. 542–590. {{cite encyclopedia}}: |جلد= has extra text (help)
• Hovsepian-Bearce, Yvette (2016). The Political Ideology of Ayatollah Khamenei: Out of the Mouth of the Supreme Leader of Iran. Abingdon, Oxon: Routledge. ISBN 978-1-138-81310-6.
• Garver, John W (۲۰۰۶). China and Iran: ancient partners in a post-imperial world (به انگلیسی). Washington: University of Washington Press. pp. ۴۰۵.
• Zucker, Daniel M (Dec 17, 2006). "Iran's VEVAK: Disinformation, Inc" (به انگلیسی). Ocnus. Retrieved 24 February 2012.
• Berman, Ilan (۲۰۰۵). Tehran Rising: Iran's Challenge to the United States (به انگلیسی). Maryland: Rowman & Littlefield. pp. ۲۲۳.
• TIMMERMAN, KENNETH R (۲۰۰۲). "Iran's "Moderates" Are No Reformer" (PDF). The Brown journal of world affairs. ۹ (به انگلیسی). Institute for International Studies (Brown University). Retrieved 24 February 2012.
• Wihbey, Paul Michael (۱۹۹۹). "The Southern Eurasian Great Game". IASPS Research Papers in Strategy (به انگلیسی). Institute for Advanced Strategic and Political Studies (۸). Retrieved 24 February 2012.
• bbc (30 January 2003). "Pro Iran's dissident ayatollah". bbc.co.uk (به انگلیسی). Retrieved 1 February 2014.
• cnn. "German court rules Iranian leaders ordered Berlin slayings". cnn.com (به انگلیسی). Archived from the original on 24 September 2015.
• cnn (April ۱۰, ۱۹۹۷). "German court implicates Iran leaders in '92 killings". cnn.com (به انگلیسی). Archived from the original on 12 February 2009. Retrieved 26 November 2008.
• Gélie, Philippe (۲۷ فوریه ۲۰۱۵). "Iran: guerre de succession en vue au sommet de l'État". lefigaro.fr (به انگلیسی). Retrieved 20 March 2021.
• Keane, Dan (۶ دسامبر ۲۰۲۰). "POWER STRUGGLE Iran's supreme leader 'handing power to son as health deteriorates' & tensions rise over scientist's assassination". thesun.co.uk (به انگلیسی). Retrieved 20 March 2021.
• ROCHE, DARRAGH (۵ دسامبر ۲۰۲۰). "Journalist Claims Iran's Supreme Leader Transfers Power to Son as Health Deteriorates". newsweek.com (به انگلیسی). Retrieved 20 March 2021.
• Reuters (2019-06-25). "Trump puts sanctions on Iranian supreme leader, other top officials". reuters.com (به انگلیسی). Retrieved 2019-12-27.
• thedailybeast (2019-06-24). "U.S. Sanctions Supreme Leader of Iran". thedailybeast.com (به انگلیسی). Retrieved 2019-12-27.
• The New York Times (March ۱۰, ۲۰۰۳). "Argentine Judge Indicts 4 Iranian Officials in 1994 Bombing of Jewish Center". nytimes.com (به انگلیسی). Retrieved 26 November 2008.
• The New York Times (April ۱۱, ۱۹۹۷). "BERLIN COURT SAYS TOP IRAN LEADERS ORDERED KILLINGS". nytimes.com (به انگلیسی).
• "Spotlight on Press Tyrants: CPJ Names Ten Worst Enemies of the Press". cpj.org (به انگلیسی). Archived from the original on 29 November 2011.
• Asia Times. ""An Iran option the US prefers to ignore"". atimes.com (به انگلیسی). Archived from the original on 17 June 2018.
• Kheradpir, Ali (2013-06-12). "Iran's constitutional dictatorship furthers 'conspiracy'". euronews.com (به انگلیسی). Retrieved 2022-10-10.
• forbes. "ali hoseini khamenei". forbes.com (به انگلیسی). Archived from the original on 19 August 2013.
• Aimislam. "Al-Azhar Chancellor, Religious Leaders Hail Ayatollah Khamenei's Fatwa". Aimislam.com (به انگلیسی). {{cite web}}: |archive-url= requires |archive-date= (help)
• Porter, Gareth (16 October 2014). "When the Ayatollah Said No to Nukes". foreignpolicy.com (به انگلیسی). Foreign Policy. Archived from the original on 21 September 2017. Retrieved 21 August 2015.
• Washington Post. "Did Iran's supreme leader issue a fatwa against the development of nuclear weapons". washingtonpost.com (به انگلیسی). Retrieved 2022-10-02.
• Hughes, Donna M. (February 2000). "Women and Reform in Iran". University of Rhode Island (به انگلیسی). Retrieved 12 May 2013.
• Wallechinsky, David (2009). Tyrants, The World's Worst Dictators (به انگلیسی).
• timesofisrael. "netanyahu-whips-out-book-of-khameneis-speeches". timesofisrael.com (به انگلیسی).
• «Iran's dissident ayatollah». BBC.
• Abrahamian, Ervand (2008). A History of Modern Iran (به انگلیسی). Cambridge University Press.
• britannica. "Ali Khamenei". britannica.com (به انگلیسی). Retrieved 2022-10-12.
• The Guardian. "Iran's supreme leader accuses Saudis of 'genocide' in Yemen". theguardian.com (به انگلیسی).
• NY Daily News. "The Latest: Indonesia sends 34 tons of aid for Rohingya". nydailynews.com (به انگلیسی). Archived from the original on 16 September 2017.{{cite web}}: نگهداری یادکرد:ربات:وضعیت نامعلوم پیوند اصلی (link)
• «Khamenei plays down Iran's economic woes». middle-east-online. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۸ ژوئن ۲۰۰۹.
• «Iran looks to science as source of pride». Boston Globe. ۲۶ مه ۲۰۰۹.
• «Science over ethics?». channel4news۱. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۹ آوریل ۲۰۰۷.
• Sadjadpour، Karim (۲۰۰۹). «Reading Khamenei: The World View of Iran's Most Powerful Leader». Carnegie Endowment for International Peace. Archived.
• «Why Iran's Anti-Semitism Matters». The Atlantic. ۲۰۱۷.
• «Iranian Leader: Israel A "Cancerous Tumor». CBS News. ۲۰۱۵.
• «German court rules Iranian leaders ordered Berlin slayings». CNN.
• «Iran's Supreme Leader Ayatollah Seyed Ali Khamenei blasts Israel in sermon». The Times.
• «Khamenei: Israel will no longer exist in 25 years». Al Monitor. ۲۰۱۵. بایگانی‌شده از اصلی در ۳ آوریل ۲۰۱۶.
• «Iran's Khamenei questions 'certainty' of Holocaust». Jerusalem Post. ۲۰۱۴. بایگانی‌شده از اصلی در ۱ آوریل ۲۰۱۴.
• L. Esposito, John (2009). "Khameneʿi, ʿAlī". The Oxford Encyclopedia of the Islamic World (به انگلیسی). Oxford University Press.
• «L'Iran et les EtatsUnis après l'accord sur le nucléaire: paix froide ou réconciliation?». carin.info.
• «Khamenei says Iran should increase military might to prevent war». reuters. ۲۰۲۰.
• «Iran leader wins plaudits over sectarian strife fatwa». reuters. ۲۰۱۰.
• «khamenei's First Speech of 2021: Reemphasizing U.S. Weakness, Iranian Self-Reliance». Washington Institute.
• Saikal, Amin (2019). Iran Rising: The Survival and Future of the Islamic Republic (به انگلیسی).
• «Iran's constitutional dictatorship furthers 'conspiracy'». euronews. ۲۰۱۳.
• «German court implicates Iran leaders in '92 killings». CNN. ۲۰۰۹. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۲ فوریه ۲۰۰۹.
• «BERLIN COURT SAYS TOP IRAN LEADERS ORDERED KILLING». The New York Times.
• «BERLIN COURT SAYS TOP IRAN LEADERS ORDERED KILLINGS». New York Times.
• «Argentine Judge Indicts 4 Iranian Officials in 1994 Bombing of Jewish Center». New York Times.
• «Mossad Sheds New Light on Argentina Terrorist Attacks in 1990s». New York Times.
• Economist Intelligence (2021). "The China challenge" (PDF). Economist Intelligence (به انگلیسی).

پیوندهای بیرونی

• وبگاه رسمی دفتر رهبری
• وبگاه مرکز نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای
• زندگی‌نامه برگرفته از وبگاه رسمی
• همه نامه‌های باراک اوباما به آیت‌الله خامنه‌ای بی‌بی‌سی فارسی