ابوالفضل بیهقی

ابوالفضل بیهقی
نام اصلی	کُنیه: ابوالفضل نام: محمد نَسَب: ابن حسین نسبت: بیهقی
زاده	۳۸۵ هجری قمری / ۹۹۵ میلادی/ ۳۷۴ هجری خورشیدی حارث آباد، سبزوار
درگذشته	۴۷۰ هجری قمری / ۱۰۷۷ میلادی
آرامگاه	نامعلوم
لقب	پدرِ نثرِ فارسی
پیشه	نویسنده دبیر و رئیس دیوان رسالت
زمینه کاری	ادبیات فارسی، نثر
در زمان حکومت	فرمانروایی غزنویان
سال‌های فعالیت	۴۳۷ هجری قمری به بعد
کتاب‌ها	تاریخ بیهقی
دلیل سرشناسی	نگارش تاریخ بیهقی
تأثیرگذاشته بر	ادبیات فارسی

با ابوالحسن بیهقی اشتباه نشود.

«بیهقی» به اینجا تغییرمسیر دارد. برای دیگر کاربردها بیهقی (ابهام‌زدایی) را ببینید.

ابوالفضل بیهقی (۳۸۵–۴۷۰ ه‍.ق) با نام کامل ابوالفضل محمد بن حسین کاتب بیهقی، از مورخان مشهور مسلمان است. او در نیشابور زندگی می‌کرد و به شغل دیوانی مشغول بود و بعد از حبس و مصادره اموالش، انزوا گزید. کتاب تاریخ بیهقی از جمله مشهورترین کتب تاریخی به فارسی است که اثر اوست.

نام و نسب

ابوالفضل بیهقی با نام کامل ابوالفضل محمد بن حسین کاتب بیهقی است. او اصالتاً نیشابوری بود.

سرگذشت

گفته شده است که بیهقی در روستای حارث‌آباد از توابع بیهق در سال ۳۸۵ ه‍.ق به دنیا آمد. او در نیشابور زندگی می‌کرد و به تحصیل علم در آنجا مشغول شد. او را فردی با فصاحت و بلاغت گزارش کرده‌اند که احادیث بسیاری را شنیده است. بیهقی، دبیر سلطان محمود غزونی بود و در آن دوران، شاگردی خواجه بونصر مشگان، رئیس دیوان غزنوی بود. پس از مرگ بونصر، در اواخر سلطنت مسعود، بوسهل زوزنی، رئیس دیوان شد و بیهقی با او نیز همکاری داشت. بعد از محمود و مسعود غزنوی، در دوره سلطنت فرخزاد، او همچنان شغل دیوانی داشت. او پس از پایان حکومت سلطان فرخزاد، انزوا اختیار کرد و به نویسندگی مشغول شد. در منابع آمده است که وی به خاطر حکم قاضی در غزنی، مدتی را در حبس گذراند. بنا به روایت عوفی، بیهقی در زمان عبدالرشید رئیس دیوان رسالت شد و پس از چندی در دسته‌بندی‌ها و اسباب چینی‌های درباریان به سعایت مخالفان معزول و محبوس شد و اموالش را به حکم شاه، غارت کردند. او بعدتر از زندان آزاد شد و انزوا گزید و تا سال ۴۷۰ ه‍.ق زند بود تا آنکه درگذشت. محل درگذشت و تولد او حارث‌آباد بوده است.

آثار

از برای ابوالفضل بیهقی، آثار متعددی گزارش شده است که تعداد آن بیش از ۳۰ جلد بود. از جمله آثار مشهور او، تاریخ بیهقی است. این اثر یکی از آثار مشهور در زمین تاریخ است. از آثار منسوب به او، کتاب زینة الکتاب است که در نوع خود، بی‌نظیر توصیف شده است. در کتاب آثار الوزراء نیز کتابی به نام مقامات بونصر مشگان به بیهقی نسبت داده شده است که شاید همان مقامات محمودی باشد.

پانویس

منابع

• اختری، عباسعلی (۱۳۹۰). «ابوالفضل بیهقی». دایرةالمعارف جامع اسلامی. تهران: آرایه.