|
|
| (۲۸ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد) |
| خط ۱: |
خط ۱: |
| واژه «اربعین» در منابع لغوی «ربع» تعریف شده است. در کتاب التحقیق این گونه آمده است که اصل واحد در ماده «ربع» را عدد مخصوص دانسته که معنای آن با اختلاف صیغه متفاوت میشود و واژه «اربعین» نیز دلالت بر کثرت دارد. همچنین در قاموس قرآن با استناد به آیه « وَ إِذْ وَاعَدْنَا مُوسى أَرْبَعِينَ لَيْلَةً ثُمَّ اتخذتمُ العِجْلَ مِن بَعْدِهِ وَأَنتُمْ ظَالِمُونَ»، «و آن گاه که با موسی چهل شب قرار گذاشتیم آن گاه در غیاب وی شما گوساله را به پرستش گرفتید، در حالی کـه ستمکار بودید» (بقره/۵۱) به عدد اشاره داشته است. علامه طباطبایی نیز ذیل تفسیر آیه فوق به آیه دیگری همچون و واعَدْنَا مُوسى ثَلاثِينَ لَيْلَهِ َو أَتْمَمْناها بِعَشْرٍ فَتَمَّ ميقاتُ رَبِّهِ أَرْبَعِينَ لَيْلَةً وَقَالَ مُوسى لأخيه هارُونَ اخْلُفْنَى فِي قَوْمى وَ أَصْلِحْ وَلا تَتَّبِعْ سَبيلَ الْمُفْسِدِينَ»، « و با موسی، سـی شـب وعــده گذاشتیم و آن را با ده شب دیگر تمام کردیم. تا آن که وقت معین پروردگارش در چهل شب به سر آمد و موسی هنگام رفتن به کوه طور به برادرش هارون :گفت در میان قوم من جانشینم باش و کار آنان را اصلاح کن و راه فسادگران را پیروی مکن». (اعراف/ ۱۴۲) استناد کرده است. ایشان فرمودند که ذکر چهل شب در آیه ۵۱ بقره از باب تغلیب یا آن که ده روز آخر به یک قراردادی دیگر قرار شده است پس چهل شب مجموع دو قرارداد است.صاحب تفسیر نمونه نیزذیل آیه ۵۱ بقره به انحراف بزرگ بنی اسرائیل اشاره کرده است.ایشان همچنین در تفسیر آیه ۱۴۲ اعراف آورده اند که چهل روز برای آزمودن بنی اسرائیل بوده است که ابتدا سی روز بود، سپس تمدید شد تا منافقان بنی اسرائیل صفوفشان مشخص شود. اما اربعینی که در روز بیستم ماه صفر از آن یاد شده است و مشهور می باشد در واقع همان اربعین حسینی است که سیره مستمره شیعه از زمان ائمه(ع) بر آن جاری است که از هر طرف رو به سوی کربلا آورده و به زیارت قبر مطهر بیشتر اهمیت دهند.
| | {{جعبه اطلاعات عید |
| | |holiday_name = اربعین |
| | |type = سوگواری <!--برای تغییر رنگ--> |
| | |image = |
| | |imagesize = 240px |
| | |caption = مراسم [[پیاده‌روی اربعین]] |
| | |official_name = الأربعین |
| | |nickname = چهلم |
| | |observedby = [[شیعه|شیعیان]] |
| | |litcolor = |
| | |longtype = عزاداری شیعی |
| | |significance = سوگواری برای چهلم واقعهٔ [[عاشورا]] |
| | |date = [[۲۰ صفر]] |
| | |celebrations = |
| | |observances = * خواندن [[زیارت نامه اربعین|زیارت اربعین]] |
| | * [[پیاده‌روی اربعین]] |
| | |relatedto = [[نبرد کربلا]] |
| | }} |
| | در اصطلاح، '''اربعین''' اشاره به چهلمین روز پس از درگذشت متوفی دارد. در میان [[شیعه|شیعیان]]، '''اربعین حسینی'''، اصطلاحی مرسوم است که اشاره به عزاداری برای [[حسین بن علی]]، در سالگرد چهل روز پس از کشته شدنش است. در این روز شیعیان [[عزاداری]] می‌کنند و به زیارت حسین بن علی موسوم به [[زیارت اربعین]] می‌روند. خواندن [[زیارت‌نامه اربعین]] در این روز، از سنت‌های شیعی است. |
|
| |
|
| === سندیت اربعین سیدالشهدا (ع)=== | | == در اصطلاح و لغت == |
| اربعین سید الشهدا سند حقانیت و مظلومیت ایشان را در عرصه کشمکش حق و باطل نمودار می‌سازد تشکیل مجالس و محافل سنوی برای اولیاء دین گرچه از اهم امور و الزام مهمات است ولی برای هیچ‌کدام از آنها مسئله اربعین وجود ندارد و تنها برای حضرت سید الشهدا (ع) این سنت و شعار در مکتب تشیع وضع و جعل گردیده است. توجه به آنچه در سندیت اربعین ذکر شد، در سخنان متعددی نسبت به اربعین امام (ع) سفارش شده است که این امر بر جایگاه اختصاصی آن بیش از پیش می‌افزاید. | | واژه اربعین در منابع لغوی، «ربع» معنا شده است که به معنای زیاد هم آمده است.<ref name=":0">{{یادکرد وب|نام خانوادگی=|نام=|عنوان=ویژه نامه اربعین حسینی|ناشر=|نشانی=https://www.dte.ir/Portal/file/?705013/اربعین.pdf|تاریخ بازبینی=|شناسه={{شناسه یادکرد|پاتوق۱}}|نویسنده=دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم|کد زبان=}}</ref> در اصطلاح، چهلمین روز پس از مرگِ شخصِ درگذشته را اربعین گویند.<ref>{{پک|اختری|۱۳۹۰|ک=دایرةالمعارف جامع اسلامی|ف=اربعین}}</ref><ref name=":0"/><ref name=":1">{{یادکرد دانشنامه|نام خانوادگی=احمدیان|نام=مینا|پیوند نویسنده=|ویراستار=|مقاله=اربعین|دانشنامه=دانشنامه فرهنگ مردم ایران / فرهنگ مردم (فولکلور) / فولکلور مراسمی / فولکلور تقویمی / براساس گاه‌شماری خورشیدی /|سال=1398|ناشر=مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی|پیوند مدخل=https://www.cgie.org.ir/fa/article/238335/اربعین}}</ref> |
|
| |
|
| در این زمینه می‌توان به سخن مقام معظم رهبری نیز اشاره کرد که ایشان نیز در اهمیت و جایگاه اربعین حسینی فرمودند: «اربعین در حادثهٔ کربلا یک شروع بود؛ یک آغاز بود. بعد از آن که قضیهٔ کربلا انجام گرفت - آن فاجعهٔ بزرگ اتفاق افتاد ـ و فداکاری بی نظیر اباعبدالله (ع) و اصحاب و یاران و خانواده اش در آن محیط محدود واقع شد حادثهٔ اسارت‌ها پیام را باید منتشر می‌کرد و خطبه‌ها و افشاگری‌ها و حقیقت گوئی‌های حضرت زینب (س) و امام سجاد (ع) مثل یک رسانهٔ پر قدرت باید فکر و حادثه و هدف و جهت‌گیری را در محدودهٔ وسیعی منتشر می‌کرد و کرد خاصیت محیط اختناق این است که مردم فرصت و جرئت این را پیدا نمی‌کنند که حقایقی را که فهمیده‌اند در عمل خودشان نشان بدهند؛ چون اولا دستگاه ظالم و مستبد نمی‌گذارد مردم بفهمند و اگر فهم مردم از دست او خارج شد و فهمیدند نمی‌گذارد به آنچه فهمیده‌اند عمل کنند. در کوفه در شام، در بین راه خیلی‌ها از زبان زینب کبری (س) یا امام سجاد (ع) یا از دیدن وضع اسراء خیلی چیزها را فهمیدند ولی کی جرئت می‌کرد. کی توانائی این را داشت که در مقابل آن دستگاه ظلم و استکبار و استبداد و اختناق آنچه را که فهمیده است بروز دهد؟ مثل یک عقده ای در گلوی مؤمنین باقی بود این عقده روز اربعین اولین نشتر را خورد؛ اولین جوشش در روز اربعین در کربلا اتفاق افتاد.
| | === مراسم چهلم === |
| | بر اساس رسم مسلمانان و عموماً شیعیان ایرانی، در روز اربعین، عزاداران بر سر گور متوفی می‌روند و آدابی از جمله [[قرآن]] خواندن و طلب آمرزش برای شخص متوفی بجا می‌آورند. در این مراسم از حاضران با میوه، خرما یا حلوا پذیرایی میشود که اصطلاحاً در زبان فارسی به آن خیرات گفته میشود.<ref name=":1"/> |
|
| |
|
| ===اولین زائر اربعین === | | === اربعین حسینی === |
| در باب این که اولین زائر سیدالشهدا(ع) چه کسی بوده است نظر بر این است که عموم مورخین و ارباب مقاتل اتفاق دارند که تشرف جابر انصاری به زیارت سید الشهدا(ع) در اربعین اول بوده است. از این جهت اهمیت این روز به این دلیل است که طبق نقل های روز تاریخی جابر بن عبدالله انصاری در این روز به عنوان اولین زائر ی بر سر مزار امام حسین(ع) حاضر شده است . همچنین آمده است که بازماندگان حادثه کربلا نیز در این روز به کربلا بازگشته و قبر امام حسین (ع) و سایر شهدای کربلا را زیارت کرده اند. که آن را زیارت « مرّد الرأس » یعنی بازگرداندن سر می خوانند.
| | [[پرونده:تابلوی عصر عاشورا.jpg|بندانگشتی|تابلو عصر عاشورا یکی از آثار نگارگری استاد محمود فرشچیان|265x265پیکسل]]اربعین حسینی، یکی از آیین‌های مشهور میان شیعیان است. این مراسم، چهل روز بعد از سالگرد کشته شدن حسین بن علی در [[نبرد کربلا|واقعه کربلا]]، برگزار میشود. این روز که هر ساله ۲۰ [[صفر]] در سالهای قمری است، به صورت مستمر در سالیان متعددی، مورد توجه شیعیان بوده است.<ref name=":0"/><ref name=":1"/> در چنین روزی، شیعیان به زیارت حسین بن علی در [[کربلا]] و خواندن [[زیارت‌نامه اربعین]]، اهتمام دارند.<ref>{{پک|اختری|۱۳۹۰|ک=دایرةالمعارف جامع اسلامی|ف=اربعین}}</ref> |
|
| |
|
| ===اربعین حسینی در کلام مقام معظم رهبری=== | | == زیارت اربعین == |
| مقام معظم رهبری نیز در اهمیت اربعین حسینی می فرمایند: « اهمیت اربعین از کجاست؟ صرف این که چهل روز از شهادت شهید می گذرد چه خصوصیتی دارد؟ اربعین خصوصیتش به خاطر این است که در اربعین حسینی یاد شهادت حسین زنده شد و این چیز بسیار مهمی است. شما فرض کنید اگر این شهادت عظیم در تاریخ اتفاق می افتاد یعنی حسین بن علی و بقیه شهیدان در کربلا شهید می شدند اما بنی امیه موفق می شدند همان طور که خود حسین را و یاران عزیزش را از صفحه روزگار برافکندند و جسم پاکشان را در زیر خاک پنهان کردند، یاد آنها را هم از خاطره نسل بشر در آن روز و روزهای بعد محو کنند. ببینیددر این صورت آیا این شهادت فایده ای برای عالم اسلام داشت؟ یا اگر هم برای آن روز یک اثری می گذاشت ، آیا این خاطره در تاریخ هم برای نسل های بعد هم برای گرفتاری ها و سیاهی ها و تاریکی ها و یزیدی های دوران آینده تاریخ هم اثری روشنگر و افشا کننده داشت؟ اگر حسین شهید می شد اما مردم آن روز و مردم نسل های بعد نمی فهمیدند که حسین شهید شده آیا این خاطره چه اثری و چه نقشی می توانست در رشد و سازندگی و هدایت و برانگیزانندگی ملت ها و اجتماعات و تاریخ بگذارد؟ می بینید که هیچ اثری ،نداشت بله حسین که شهید می شد خود او به اعلی علیین رضوان خدا می رسید، شهیدانی که کسی نفهمید و در غربت در سکوت در خاموشی شهید شدند به اجر خودشان در آخرت رسیدند، روح آنها فتوح و گشایش را در درگاه رحمت الهی به دست آورد اما آیا چقدر درس شدند، چقدر اسوه شدند درس آن شهیدی می شود که شهادت او و مظلومیت او را نسل های معاصر و آینده او بدانند و بشنوند، درس و اسوه آن شهیدی می شود که خون او بجوشد و در تاریخ سرازیر بشود مظلومیت یک ملت آن وقتی می تواند زخم پیکر ستم کشیده شلاق خورده ملت ها را شفا بدهد و مرهم بگذارد که این مظلومیت فریاد بشود این مظلومیت به گوش انسان های دیگر برسد برای همین است که امروز ابرقدرت ها صدا توی صدا انداختند که صدای ما بلند نشود برای همین است که حاضرند پول های گزاف خرج کنند تا دنیا نفهمد که جنگ تحمیلی چرا به وجود آمد، با چه انگیزه ای با دست ،که با تحریک که آن روز هم دستگاههای استکباری حاضر بودند هر چه دارند خرج کنند به قیمت این که نام و یاد حسین و خون حسین و شهادت عاشورا مثل درس در مردم آن زمان و ملتهای بعد باقی نماند و شناخته نشود البته در اوائل کار درست نمی فهمیدند که چقدر مطلب با عظمت .است هر چه بیشتر ،گذشت بیشتر فهمیدند. در اواسط دوران بنی عباس حتى قبر حسین بن علی(ع) را ویران کردند آب انداختند خواستند از او هیچ اثری باقی نماند. نقش یاد و خاطره شهیدان و شهادت این است شهادت بدون خاطره، بدون یاد، بدون جوشش خون شهید اثر خودش را نمی بخشد و اربعین آن روزی است که برافراشته شدن پرچم پیام شهادت کربلا در آن روز آغاز شد و روز بازماندگان شهداست حالا چه در اربعین اول خانواده امام حسین(ع) به کربلا آمده باشند و چه نیامده باشند. اما اربعین اول آن روزی است که برای اولین بار زائران شناخته شده حسین بن علی به کربلا آمدند؛ جابربن عبدالله انصاری است و عطیه از اصحاب پیغمبر از یاران امیر المومنین آمدند آن جا و جابر بن عبدالله حتى نابینا بود - آن طور که در نوشته ها و اخبار هست - و دستش را عطیه گرفت و برد روی قبر حسین بن علی گذاشت و او قبر را لمس کرد و گریه کرد و با حسین بن علی(ع) حرف زد و با آمدن خود و با سخن گفتن خود خاطره حسین بن علی را زنده کرد و سنت زیارت قبر شهداء را پایه گذاری کرد. یک چنین روز مهمی است روز اربعین .
| | گفته شده است که اولین زیارت اربعین توسط [[جابر بن عبدالله انصاری]]، یکی از [[صحابه]] مشهور [[محمد]] انجام شده است. برخی منابع شیعی مدعی هستند که کاروان اسیران نبرد کربلا نیز، در همین روز به زیارت قبر حسین بن علی در کربلا بازگشتند. در این میان گروهی از منابع، بازگشت این گروه از شام به کربلا را در همان سال و چهل روز بعد از واقعه کربلا، محتمل نمی‌دانند. در فرهنگ شیعی، این زیارت، به عنوان نشانه‌های مؤمن برشمرده شده است.<ref>{{پک|اختری|۱۳۹۰|ک=دایرةالمعارف جامع اسلامی|ف=اربعین}}</ref> |
|
| |
|
| ===کاوشی کوتاه در عدد چهل=== | | == مراسم اربعین در کشورهای اسلامی == |
| یکی از مقوله های مورد بحث جایگاه برخی اعداد است که در نقل ها هم از آنها یاد شده است مثل عدد سه هفت، سیزده، چهل و .... ذکر اعداد در متون دینی می تواند به منفعت و خیرهای نهفته در آن ها باشد. به عنوان نمونه می توان در مورد عدد چهل به روایتی از پیامبراکرم(ص) اشاره داشت که ایشان فرمودند: « أخلص لله أَرْبَعِينَ يَوْماً فَجَّرَ اللهُ يَنَابِيعَ الْحِكْمَة من قلبه عَلَى لِسَانه»، «هر کس چهل روز برای خداوند اخلاص ورزد خداوند چشمه های حکمت را از قلبش بر زبانش جاری می سازد». اما در تبیین اربعین حسینی می توان به تکریم این روز و احیای خاطره غمبار عاشورا اشاره داشت که این امر رمز تداوم شعور عاشورایی در زمان های بعـد بـوده اسـت. | | یکی از سنت‌های رایج در ایران، اربعین است. در فرهنگ ایرانی، شیعیان از آغاز ماه محرم عزاداری برای حسین بن علی را آغاز می‌کنند و این عزاداری‌ها تا پایان ماه صفر ادامه دارد.<ref name=":1"/> |
|
| |
|
| ====۱. چهل روز گریه ==== | | == پانویس == |
| گریه پدیده و خصلتی عاطفی - روانی در فرد است که در شراطی بروز می کند. که در نهایت این امر سبب آرامش فرد می شود. شهادت ابا عبد الله الحسين(ع) به اندازه ای برای عالم و موجداتش سنگین و دردناک بود که همه را تحت تاثیر قرار داد. تا آن جا که امام صادق(ع) می فرمایند: « يَا زَرَارَةً إِنَّ السَّمَاءَ بَكَتْ عَلَى الْحُسَيْنِ (ع) أَرْبَعِينَ صَبَاحاً بِالدَّمِ وَ إِنَّ الْأَرْضَ بَكَتْ أَرْبَعِينَ صَبَاحاً بالسَّوَادِ وَ إِنَّ الشَّمْسَ بَكَتْ أَرْبَعِينَ صَبَاحاً بِالْكُسُوفِ وَالْحُمْرَةِ وَإِنَّ الجبال تَقَطَّعَتْ وانْتَتَرَتْ َو إِنَّ البحَارَ تَفَجَّرَتْ وَإِنَّ الْمَلَائِكَةَ بَكَتْ أرْبَعِينَ صَبَاحاً عَلَى الْحُسَيْن (ع) وَ مَا اخْتَضَبَتْ مِنَّا امْرَأَةٌ وَلَا ادَّهَنَتْ وَلَا اكْتَحَلَت ...»، «ای زراره آسمان تا چهل روز بــر حســین بـن علـى(ع) خون بارید و زمین تا چهل روز تار و تاریک بود و خورشید تا چهل روز گرفته و نورش سرخ بود و کوه ها تکه تکه شده و پراکنده گشتند و دریاها روان گردیده و فرشتگان تا چهل روز بر آن حضرت گریستند و هیچ زنی از ما اهل بیت خضاب نکرد و روغن به خود نمالید و سرمه نکشید.
| | === ارجاعات === |
| | {{پانویس|۳|اندازه=ریز}} |
|
| |
|
| ====۲- گریه زمین برای مومن==== | | === منابع === |
| شخص مومن وجود ارزشمندی برای سایر همنوعان و جهان دارد در روایاتی از برکات آثار وجودی ایشان یاد شده است. از این رو فقدان مومن برای هستی نیز سخت است که رسول گرامی اسلام(ص) در سفارشات خود به ابوذر فرمودند: «يَا أَبَا ذَرٍّ، إِنَّ الْأَرْضِ لَتَبْكِي عَلَى الْمُؤْمِنِ إِذَا مَاتَ أرْبَعِينَ صَبَاحاً»، «اى ابوذر! هنگامی که مؤمنی از دنیا می رود، زمین تا چهل روز برای او گریان است».
| | * {{یادکرد دانشنامه|نام خانوادگی=اختری|نام=عباسعلی|پیوند نویسنده=|ویراستار=|مقاله=اربعین|دانشنامه=[[دایرةالمعارف جامع اسلامی]]|عنوان جلد=دایرةالمعارف جامع اسلامی|سال=۱۳۹۰|ناشر=آرایه|مکان=تهران}} |
| | |
| ===پیاده روی اربعین===
| |
| در پیاده روی اربعین ،سادگی ،ایثار ،ایمان توکل ،صبر، آرامش، خلوص، ،محبت، برادری دینی و ... موج میزند سنتی که به هدف دلدادگی به سرور شهیدان حضرت اباعبدالله الحسین(ع) شکل می گیرد.
| |
| | |
| در روایات فراوانی به استحباب پیاده روی به سوی مسجد، تشییع جنازه نماز عید حج و عمره زیارت مؤمن و ... اشاره شده است. در ثواب پیاده رفتن برای زیارت امام حسین (ع) امام صادق(ع) می فرمایند: مَنْ أَتَى قَبْرَ الْحُسَيْنِ (ع) مَاشِياً كَتَبَ الله لَهُ بِكُل خُطْوَهُ أَلْفَ حَسَنَهُ وَمَحَا عَنْهُ أَلْفَ سَيِّئَةِ وَ رَفَعَ لَهُ أَلْفَ دَرَجَه»، « هرکس که با پای پیاده به سوی قبر حسین(ع) رود خداوند برای . هر گام او هزار حسنه نویسد و از او هزار بدی را بزداید و به او هزار درجه دهد».
| |
| | |
| رهبر معظم انقلاب در بیانات گوهر باری که درباره اربعین حسینی ایراد فرمودند به مقوله پیاده روی و فلسفه آن اشاره کردند. ایشان این پیاده روی را نوع حرکت که برگرفته از عشق و ایمان است، دانسته اند. ایشان می فرمایند: پدیده ی بی نظیر و بی سابقه ای هم در این سالهای اخیر به وجود آمده و آن پیاده روی میان نجف و کربلا یا بعضی از شهرهای دورتر از نجف تا کربلا است؛ بعضی از بصره بعضی از مرز، بعضی از شهرهای دیگر پیاده راه میافتند و حرکت می کنند. این حرکت حرکت عشق و ایمان است؛ ما هم از دور نگاه می کنیم به این حرکت و غبطه می خوریم به حال آن کسانی که این توفیق را پیدا کردند و این حرکت را انجام دادند گرچه دوریم به یاد تو سخن می گوییم بعد منزل نبود در سفر روحانی»<ref>{{یادکرد وب|نام خانوادگی=|نام=|عنوان=ویژه نامه اربعین حسینی|ناشر=|نشانی=https://www.dte.ir/Portal/file/?705013/%D8%A7%D8%B1%D8%A8%D8%B9%D9%8A%D9%86.pdf|تاریخ بازبینی=|شناسه={{شناسه یادکرد|پاتوق۱}}|نویسنده=دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم|کد زبان=}}</ref>
| |
|
| |
|
| === اربعین در ایران === | | {{مناسبت‌های اسلامی}} |
| در همه شهرهای ایران در این روز به عزاداری می‌پردازند. برپایی مجالس روضه خوانی، سینه زنی، زنجیرزنی، پیاده روی از جمله مراسم خاص این روز است .
| | {{واقعه کربلا}} |
| | {{سوگواری محرم}} |
| | {{شیعه-افقی}} |
| | {{مداحی}} |
| | {{حوزه‌های علمیه شیعه}} |
| | {{درجه‌بندی|نیازمند پیوند=خیر|نیازمند رده=خیر|نیازمند جعبه اطلاعات=بله|نیازمند تصویر=بله|نیازمند استانداردسازی=بله|نیازمند ویراستاری=خیر|مقابله نشده با دانشنامه‌ها=تاحدودی|تاریخ خوبیدگی=|تاریخ برگزیدگی=|توضیحات=}} |
|
| |
|
| افزون‌بر مراسم عزاداری، اغلب مردم ایران در ماه‌های محرم و صفر مقید به رعایت آدابی هستند؛ از جمله اینکه از زمانهای قدیم در این دو ماه مردم رخت عزا بر تن می‌کنند و هیچ‌گونه مجالس شادی و سرور برگزار نمی‌کنند.
| | [[رده:اربعین| ]] |
| | | [[رده:اصطلاحات اسلامی]] |
| === منابع ===
| | [[رده:تعطیلات عمومی در ایران]] |
| | [[رده:حسین بن علی]] |
| | [[رده:روزهای مقدس نزد شیعه دوازده‌امامی]] |
| | [[رده:روزهای مهم در شیعه]] |
| | [[رده:مناسبت‌های اسلامی]] |
