محمدحسین فهمیده: تفاوت میان نسخه‌ها
Seyed Ehsan (بحث | مشارکتها) (ابرابزار) |
Seyed Ehsan (بحث | مشارکتها) |
||
| (۳ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط یک کاربر دیگر نشان داده نشد) | |||
| خط ۳۰: | خط ۳۰: | ||
محمدحسین فهمیده در ۱۶ اردیبهشت ۱۳۴۶ ه. ش<ref>{{پک/بن|صدا2|ک=خبرگزاری صدا و سیما|ف=روایت شهادت محمد حسین فهمیده}}</ref> در محله پامنار شهر [[قم]] زاده شد. در سال‌های ۱۳۵۲ تا ۱۳۵۶ به همراه خانواده در قم سکونت داشت و پس از آن به همراه خانواده به کرج مهاجرت کرد.<ref>{{پک/بن|هم400|ک=همشهری آنلاین|ف=محمد حسین فهمیده}}</ref> | محمدحسین فهمیده در ۱۶ اردیبهشت ۱۳۴۶ ه. ش<ref>{{پک/بن|صدا2|ک=خبرگزاری صدا و سیما|ف=روایت شهادت محمد حسین فهمیده}}</ref> در محله پامنار شهر [[قم]] زاده شد. در سال‌های ۱۳۵۲ تا ۱۳۵۶ به همراه خانواده در قم سکونت داشت و پس از آن به همراه خانواده به کرج مهاجرت کرد.<ref>{{پک/بن|هم400|ک=همشهری آنلاین|ف=محمد حسین فهمیده}}</ref> | ||
پخش اعلامیه‌های [[ | پخش اعلامیه‌های [[روح‌الله خمینی]] در سال‌های ۱۳۵۶ و ۱۳۵۷ در سن حدود ده تا یازده سالگی؛ دیدار خمینی در بازگشت به ایران، شرکت در تظاهرات [[انقلاب ۱۳۵۷ ایران|انقلاب اسلامی]] در زمستان ۱۳۵۷ و شرکت در درگیری‌های [[خوزستان]] از جمله اقدامات او هستند.<ref>{{پک/بن|ایرنا|ک=خبرگزاری ایرنا|ف=دربارهٔ محمدحسین فهمیده}}</ref> فهمیده در پی درگیری‌های کردستان خود را به آن ناحیه رساند اما به خاطر سن کم، توسط [[کمیته انقلاب]] به کرج بازگردانده شد و از خانواده او تعهد گرفته شد که دیگر از کرج خارج نشود.<ref>{{پک/بن|هم400|ک=همشهری آنلاین|ف=محمد حسین فهمیده}}</ref> | ||
=== در جنگ ایران و عراق === | === در جنگ ایران و عراق === | ||
گفته شده است که با آغاز جنگ ایران و عراق، به بهانه خرید نان خارج شد و خود را به تهران رساند تا به مناطق جنگی برود. با اصرارهای او، وی به همراه گروهی از دانشجویان افسری به منطقه خرمشهر منتقل می‌شود. قرار بود تا وی کمتر از یک هفته در منطقه بماند اما در همین مدت مجروح می‌شود و به بیمارستان منتقل می‌شود. او با وجود جراحت و مخالفت‌های فرماندهان، مجدد به خط مقدم بازگشت و توانست با اقداماتی، لیاقت خود را برای ماندن به فرماندهان ثابت کند. او بیشتر زمان حضورش در جنگ را در کنار محمدرضا شمس گذراند.<ref>{{پک/بن|هم400|ک=همشهری آنلاین|ف=محمد حسین فهمیده}}</ref> وی در غروب سی و یکم شهریور ۱۳۵۹ از نخستین روزهای اعلام تجاوز نظامی [[نیروهای مسلح عراق|ارتش عراق]] همراه با محمدرضا شمس در جبهه نبرد حضور رسمی یافت.<ref>{{پک/بن|تسنیم1|ک=خبرگزاری تسنیم|ف=رادیو خبر شهادت حسین فهمیده را چگونه اعلام کرد؟}}</ref> | گفته شده است که با آغاز جنگ ایران و عراق، به بهانه خرید نان خارج شد و خود را به تهران رساند تا به مناطق جنگی برود. با اصرارهای او، وی به همراه گروهی از دانشجویان افسری به منطقه [[خرمشهر]] منتقل می‌شود. قرار بود تا وی کمتر از یک هفته در منطقه بماند اما در همین مدت مجروح می‌شود و به بیمارستان منتقل می‌شود. او با وجود جراحت و مخالفت‌های فرماندهان، مجدد به خط مقدم بازگشت و توانست با اقداماتی، لیاقت خود را برای ماندن به فرماندهان ثابت کند. او بیشتر زمان حضورش در جنگ را در کنار [[محمدرضا شمس]] گذراند.<ref>{{پک/بن|هم400|ک=همشهری آنلاین|ف=محمد حسین فهمیده}}</ref> وی در غروب سی و یکم شهریور ۱۳۵۹ از نخستین روزهای اعلام تجاوز نظامی [[نیروهای مسلح عراق|ارتش عراق]] همراه با محمدرضا شمس در جبهه نبرد حضور رسمی یافت.<ref>{{پک/بن|تسنیم1|ک=خبرگزاری تسنیم|ف=رادیو خبر شهادت حسین فهمیده را چگونه اعلام کرد؟}}</ref> | ||
== کشته‌شدن == | == کشته‌شدن == | ||
در ۸ آبان ماه ۱۳۵۹ در منطقه کوت شیخ در نزدیکی رودخانه خرمشهر<ref>{{پک/بن|تسنیم1|ک=خبرگزاری تسنیم|ف=رادیو خبر شهادت حسین فهمیده را چگونه اعلام کرد؟}}</ref> ۵ دستگاه تانک عراقی به طرف رزمندگان ایران هجوم آورده و در صدد محاصره آن‌ها بودند. محمدحسین درحالی که تعدادی | یه گفته منابع منتسب به جمهوری اسلامی ایران، در ۸ آبان ماه ۱۳۵۹ در منطقه کوت شیخ در نزدیکی رودخانه خرمشهر<ref>{{پک/بن|تسنیم1|ک=خبرگزاری تسنیم|ف=رادیو خبر شهادت حسین فهمیده را چگونه اعلام کرد؟}}</ref> ۵ دستگاه تانک عراقی به طرف رزمندگان ایران هجوم آورده و در صدد محاصره آن‌ها بودند. محمدحسین درحالی که تعدادی نارنجک به کمرش بسته بود، به سمت یکی از تانک‌ها حرکت و در بین راه، یک گلوله به پایش برخورد کرد؛ اما خودش را به زیر یکی از تانک‌ها پرت کرده و منفجر نمود.<ref>{{پک/بن|405ش|ک=خبرآنلاین|ف=روایتی از شهادت محمد حسین فهمیده}}</ref> عراقی‌ها که گمان کردند آن منطقه مین‌گذاری شده است، عقب‌نشینی کردند.<ref>{{پک/بن|تسنیم1|ک=خبرگزاری تسنیم|ف=رادیو خبر شهادت حسین فهمیده را چگونه اعلام کرد؟}}</ref> به گفته برخی منابع دیگر، عراقی‌ها به این تصور که نیروهای کمکی به منطقه رسیده‌اند، منطقه را ترک کردند.<ref>{{پک/بن|405ش|ک=خبرآنلاین|ف=روایتی از شهادت محمد حسین فهمیده}}</ref> | ||
به دنبال کشته‌شدن محمدحسین فهمیده، رادیو رسمی جمهوری اسلامی ایران، با قطع برنامه‌های خود اعلام می‌کند که نوجوانی سیزده‌ساله با فداکاری زیر تانک عراقی رفته، آن را منفجر کرده و خود نیز کشته شده است.<ref>{{پک/بن|هم400|ک=همشهری آنلاین|ف=محمد حسین فهمیده}}</ref> پس از اعلام خبر، رادیو اعلام کرد که کسانی که از هویت این نوجوان خبر دارند، با شماره تلفن اعلام شده، تماس بگیرند. از این طریق خانواده او نیز از رویداد صورت گرفته، با خبر می‌شوند.<ref>{{پک/بن|تسنیم1|ک=خبرگزاری تسنیم|ف=رادیو خبر شهادت حسین فهمیده را چگونه اعلام کرد؟}}</ref> روح‌الله خمینی، رهبر وقت جمهوری اسلامی ایران، در پیامی که به مناسبت دومین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی بیان کرد، چنین گفت:<ref>{{پک/بن|هم400|ک=همشهری آنلاین|ف=محمد حسین فهمیده}}</ref><blockquote>... رهبر ما آن طفل سیزده‌ساله‌ای است که با قلب کوچک خود که ارزشش از صدها زبان و قلم بزرگ‌تر است، با نارنجک، خود را زیر تانک دشمن انداخت و آن را منهدم نمود و خود نیز شربت شهادت نوشید. خداوندا! من از پیشگاه مقدس تو عذر می‌خواهم که کودکان و جوانان عزیز ما خود را فدا کنند و ما بهره‌کشی نماییم.</blockquote>بقایای جسد تکه‌تکه شده او، به تهران بازگردانده و در قطعه ۲۴ [[بهشت زهرا]] دفن شد.<ref>{{پک/بن|هم400|ک=همشهری آنلاین|ف=محمد حسین فهمیده}}</ref> | |||
بقایای جسد تکه‌تکه شده او، به تهران بازگردانده و در قطعه ۲۴ بهشت زهرا شد.<ref>{{پک/بن|هم400|ک=همشهری آنلاین|ف=محمد حسین فهمیده}}</ref> | |||
== تردیدها پیرامون زندگانی و درگذشت == | == تردیدها پیرامون زندگانی و درگذشت == | ||
یکی از تردیدهای شکل گرفته پیرامون زندگانی محمدحسین فهمیده، داشتن یا نداشتن وصیتنامه | یکی از تردیدهای شکل گرفته پیرامون زندگانی محمدحسین فهمیده، داشتن یا نداشتن [[وصیتنامه]] بود. برادر او معتقد است که فهمیده، هیچگونه وصیت‌نامه‌ای نداشت اما پیشتر و بعدتر از این سخن، وصیت‌نامه‌ای منسوب به محمدحسین فهمیده منتشر شده بود.<ref>{{پک/بن|090ش|ک=خبرانلاین|ف=تحریف جنجالی تاریخ روی آنتن صداوسیما با چاشنی وصیتنامه شهید فهمیده}}</ref> | ||
[[حمید هوشنگی]] نخستین فردی بود که نحوهٔ کشته شدن فهمیده را روایت کرد. ساعاتی پس از مرگ هوشنگی، نگین شیرآقایی؛ خبرنگار بی‌بی‌سی فارسی در | [[حمید هوشنگی]] نخستین فردی بود که نحوهٔ کشته شدن فهمیده را روایت کرد. ساعاتی پس از مرگ هوشنگی، نگین شیرآقایی؛ خبرنگار بی‌بی‌سی فارسی در توییتر ادعا کرد که هوشنگی در گفتگویی با وی اذعان داشت که روایت مرگ فهمیده جزئی از تبلیغات جنگ بوده و بر طبق واقعیت نیست.<ref>{{پک/بن|وایر|ک=ایران وایر|ف=نتیجه تحقیقات سپاه دربارهٔ مرگ حسین فهمیده}}</ref><ref>{{پک/بن|انصاف|ک=خبرگزاری انصاف|ف=واکنش خانوادهٔ حسین فهمیده به ادعای خبرنگار بی‌بی‌سی}}</ref> کمی بعد توئیت مشابهی هم توسط رضا ویسی روزنامه‌نگار جنگ و خبرنگار رادیو فردا با همین موضوع منتشر شد.<ref>{{پک/بن|وایر|ک=ایران وایر|ف=نتیجه تحقیقات سپاه دربارهٔ مرگ حسین فهمیده}}</ref> در همین باره، سرتیپ دوم [[مسعود بختیاری (نظامی)|مسعود بختیاری]]، از فرماندهان نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران در زمان جنگ، در برنامه ''خشت خام'' در سال ۱۳۹۶ روایت نقل شده رسمی در مورد محمدحسین فهمیده را زیر سؤال برد. او با تأکید بر لزوم حضور ارتش کلاسیک برای مقابله با ارتش مجهز و پرتعداد عراق در جنگ، دربارهٔ زیر تانک رفتن نوجوان سیزده ساله و منفجر کردن آن با نارنجک می‌گوید: «به هر حال جنگ‌های این‌گونه اسطوره‌سازی می‌کند. اما من فکر نمی‌کنم بشود زیر تانک رفت و [آن را منفجر کرد]».<ref>{{پک/بن|بی‌بی‌سی|ک=بی‌بی‌سی فارسی|ف=حسن جنگجو و کودک سربازان؛ قربانیان جنگ یا قهرمانان ملی}}</ref><ref>{{پک/بن|وایر|ک=ایران وایر|ف=نتیجه تحقیقات سپاه دربارهٔ مرگ حسین فهمیده}}</ref> پس از این موضوع، فرشته فهمیده، خواهر محمدحسین فهمیده، در گفت‌وگو با ''انصاف نیوز'' مدعی شد که روایت جمهوری اسلامی از مرگ برادرش صحیح است.<ref>{{پک/بن|انصاف|ک=خبرگزاری انصاف|ف=واکنش خانوادهٔ حسین فهمیده به ادعای خبرنگار بی‌بی‌سی}}</ref> | ||
== پاسداشت == | == پاسداشت == | ||
=== داستان | === داستان فهمیده در کتب درسی === | ||
در کتب درسی مورد استفاده در آموزش و پرورش جمهوری اسلامی ایران، ماجرای | در کتب درسی مورد استفاده در آموزش و پرورش جمهوری اسلامی ایران، ماجرای کشته‌شدن حسین فهمیده، به عنوان یکی از داستان‌های درسی، برای مدتی طولانی قرار گرفته بود.<ref>{{پک/بن|مشرق|ک=خبرگزاری مشرق|ف=روایت ۹ روزه از ماجرای حذف «شهید فهمیده» از کتاب ششم}}</ref> در سال‌های اخیر جمعی از کنشگران رسانه‌ای، تلاش زیادی برای حذف داستان محمدحسین فهمیده از کتاب‌های دوران دبستان داشته‌اند.<ref>{{پک/بن|بی‌بی‌سی|ک=بی‌بی‌سی فارسی|ف=حسن جنگجو و کودک سربازان؛ قربانیان جنگ یا قهرمانان ملی}}</ref> حذف درس مرتبط با محمدحسین فهمیده از کتب آموزشی دوره دبستان، تبدیل به یکی از جنجالی‌ترین موضوعات مرتبط با [[سند ۲۰۳۰ یونسکو|سند ۲۰۳۰]] در سال‌های اخیر شد. طیف‌های نزدیک به حکومت معتقد بودند که این اتفاق، اقدامی در راستای مبارزه با استفاده نظامی از کودکان (که در ایران بسیج دانش‌آموزی نامیده می‌شود) بر اساس قوانین بین‌المللی است و با هدف حذف فرهنگ شهادت طلبی صورت گرفته است. اما چنین خبری به صورت رسمی تکذیب شد و مسئولان تأکید کردند که داستان حسین فهمیده در کتاب‌های درسی باقی خواهد ماند.<ref>{{پک/بن|مشرق|ک=خبرگزاری مشرق|ف=روایت ۹ روزه از ماجرای حذف «شهید فهمیده» از کتاب ششم}}</ref> | ||
=== | === به یاد فهمیده === | ||
روز کشته شدن فهمیده، هشتم آبان به عنوان «روز | روز کشته شدن فهمیده، هشتم آبان به عنوان «روز بسیج دانش‌آموزی» نامگذاری شد و سازمانی به همین نام زیر نظر [[بسیج|بسیج مستضعفین]] تشکیل شد. روز ۱۳ آبان هم به افتخار او روز دانش‌آموز نامیده شد. این سازمان با همکاری وزارت آموزش و پرورش ایران در بسیاری از مدارس اقدام به تشکیل واحدهای مقاومت بسیج نمود. اشیای بازمانده از محمدحسین فهمیده در [[موزه شهدا]] تهران نگهداری می‌شود. خانهٔ پدری او در کرج به موزه شهدای دانش‌آموز تبدیل شده است؛ همچنین پیشتر تصویر وی به صورت نقش‌آب بر روی اسکناس دو هزار ریالی چاپ شده بود.<ref>{{پک/بن|هم400|ک=همشهری آنلاین|ف=محمد حسین فهمیده}}</ref> | ||
=== نشان فتح === | === نشان فتح === | ||
در اولین مراسم (همزمان با سالروز شکست [[حصر آبادان]]) اعطای نشان | در اولین مراسم (همزمان با سالروز شکست [[حصر آبادان]]) اعطای [[نشان فتح]]، توسط رهبر جمهوری اسلامی ایران، نشان فتح درجه یک به حسین فهمیده اعطا و به یکی از افراد خانواده او تحویل داده شد. همچنین در این مراسم به [[محسن رضایی]] فرمانده [[سپاه پاسداران انقلاب اسلامی]] و [[علی صیاد شیرازی]] فرمانده نیروی زمینی [[ارتش جمهوری اسلامی ایران]] نشان فتح یک داده شد و به دیگران، نشان فتح درجه دو یا سه اعطا گردید.<ref>{{پک/بن|فارس|ک=خبرگزاری فارس|ف=از «اقدس» تا «فتح»؛ مدال‌هایی که بر سینه سرداران ایرانی نشسته است}}</ref> | ||
== اثرشناسی == | == اثرشناسی == | ||
| خط ۷۹: | خط ۷۵: | ||
* {{یادکرد وب|نام خانوادگی=|نام=|عنوان=روایت ۹ روزه از ماجرای حذف «شهید فهمیده» از کتاب ششم/ ورود «شهیده سهام خیام» به کتب دانش‌آموزان/ ماجرای تماس‌های حدادعادل و فانی|ناشر=|نشانی=https://www.mashreghnews.ir/news/637257/روایت-۹-روزه-از-ماجرای-حذف-شهید-فهمیده-از-کتاب-ششم-ورود-شهیده|تاریخ=9 مهر 1395|تاریخ بازبینی=6 خرداد 1403|شناسه={{شناسه یادکرد|مشرق}}|نویسنده=خبرگزاری مشرق|کد زبان=fa|وبگاه=mashreghnews.ir}} | * {{یادکرد وب|نام خانوادگی=|نام=|عنوان=روایت ۹ روزه از ماجرای حذف «شهید فهمیده» از کتاب ششم/ ورود «شهیده سهام خیام» به کتب دانش‌آموزان/ ماجرای تماس‌های حدادعادل و فانی|ناشر=|نشانی=https://www.mashreghnews.ir/news/637257/روایت-۹-روزه-از-ماجرای-حذف-شهید-فهمیده-از-کتاب-ششم-ورود-شهیده|تاریخ=9 مهر 1395|تاریخ بازبینی=6 خرداد 1403|شناسه={{شناسه یادکرد|مشرق}}|نویسنده=خبرگزاری مشرق|کد زبان=fa|وبگاه=mashreghnews.ir}} | ||
* {{یادکرد وب|نام خانوادگی=|نام=|عنوان=زندگینامه: محمد حسین فهمیده (۱۳۴۶–۱۳۵۹)|ناشر=|نشانی=https://www.hamshahrionline.ir/news/200137/زندگینامه-محمد-حسین-فهمیده-۱۳۴۶-۱۳۵۹|تاریخ=16 بهمن 1391|تاریخ بازبینی=6 خرداد 1403|شناسه={{شناسه یادکرد|هم400}}|نویسنده=همشهری آنلاین|کد زبان=fa|وبگاه=hamshahrionline.ir}} | * {{یادکرد وب|نام خانوادگی=|نام=|عنوان=زندگینامه: محمد حسین فهمیده (۱۳۴۶–۱۳۵۹)|ناشر=|نشانی=https://www.hamshahrionline.ir/news/200137/زندگینامه-محمد-حسین-فهمیده-۱۳۴۶-۱۳۵۹|تاریخ=16 بهمن 1391|تاریخ بازبینی=6 خرداد 1403|شناسه={{شناسه یادکرد|هم400}}|نویسنده=همشهری آنلاین|کد زبان=fa|وبگاه=hamshahrionline.ir}} | ||
{{درجه‌بندی|نیازمند پیوند=خیر|نیازمند رده=خیر|نیازمند جعبه اطلاعات=خیر|نیازمند تصویر=خیر|نیازمند استانداردسازی=خیر|نیازمند ویراستاری=خیر|مقابله نشده با دانشنامه‌ها=خیر|تاریخ خوبیدگی=|تاریخ برگزیدگی=|توضیحات=}} | |||
[[رده:اهالی قم]] | [[رده:اهالی قم]] | ||
[[رده:اهالی کرج]] | [[رده:اهالی کرج]] | ||
[[رده:درگذشتگان ۱۳۵۹]] | [[رده:درگذشتگان ۱۳۵۹]] | ||
[[رده:درگذشتگان ۱۹۸۰ (میلادی)]] | [[رده:درگذشتگان ۱۹۸۰ (میلادی)]] | ||
| خط ۹۳: | خط ۸۹: | ||
[[رده:کشته‌شدگان کودک]] | [[رده:کشته‌شدگان کودک]] | ||
[[رده:کودکان اهل ایران]] | [[رده:کودکان اهل ایران]] | ||
[[رده:مدفونان در بهشت زهرا]] | |||
[[رده:نظامیان اهل ایران در جنگ ایران و عراق]] | [[رده:نظامیان اهل ایران در جنگ ایران و عراق]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۱۷ ژوئن ۲۰۲۴، ساعت ۰۱:۰۸
حسین فهمیده | |
|---|---|
 تصویری از فهمیده در موزه شهدای تهران | |
| نام بومی | محمدحسین فهمیده |
| زاده | ۱۶ اردیبهشت ۱۳۴۶ قم، ایران |
| درگذشته | ۸ آبان ۱۳۵۹ (۱۳ سال) خرمشهر، ایران |
| مدفن | |
| وفاداری | اسلام |
| شاخه نظامی | بسیج |
| جنگ‌ها و عملیات‌ها | جنگ ایران و عراق |
| نشان‌ها | .svg) |
محمدحسین فهمیده (۱۶ اردیبهشت ۱۳۴۶ – ۸ آبان ۱۳۵۹) کودک-سرباز ایرانی در جنگ ایران و عراق بود که در ۱۳ سالگی در حین عملیات انتحاری علیه تانک‌های عراقی کشته شد.
زندگی
محمدحسین فهمیده در ۱۶ اردیبهشت ۱۳۴۶ ه. ش[۱] در محله پامنار شهر قم زاده شد. در سال‌های ۱۳۵۲ تا ۱۳۵۶ به همراه خانواده در قم سکونت داشت و پس از آن به همراه خانواده به کرج مهاجرت کرد.[۲]
پخش اعلامیه‌های روح‌الله خمینی در سال‌های ۱۳۵۶ و ۱۳۵۷ در سن حدود ده تا یازده سالگی؛ دیدار خمینی در بازگشت به ایران، شرکت در تظاهرات انقلاب اسلامی در زمستان ۱۳۵۷ و شرکت در درگیری‌های خوزستان از جمله اقدامات او هستند.[۳] فهمیده در پی درگیری‌های کردستان خود را به آن ناحیه رساند اما به خاطر سن کم، توسط کمیته انقلاب به کرج بازگردانده شد و از خانواده او تعهد گرفته شد که دیگر از کرج خارج نشود.[۴]
در جنگ ایران و عراق
گفته شده است که با آغاز جنگ ایران و عراق، به بهانه خرید نان خارج شد و خود را به تهران رساند تا به مناطق جنگی برود. با اصرارهای او، وی به همراه گروهی از دانشجویان افسری به منطقه خرمشهر منتقل می‌شود. قرار بود تا وی کمتر از یک هفته در منطقه بماند اما در همین مدت مجروح می‌شود و به بیمارستان منتقل می‌شود. او با وجود جراحت و مخالفت‌های فرماندهان، مجدد به خط مقدم بازگشت و توانست با اقداماتی، لیاقت خود را برای ماندن به فرماندهان ثابت کند. او بیشتر زمان حضورش در جنگ را در کنار محمدرضا شمس گذراند.[۵] وی در غروب سی و یکم شهریور ۱۳۵۹ از نخستین روزهای اعلام تجاوز نظامی ارتش عراق همراه با محمدرضا شمس در جبهه نبرد حضور رسمی یافت.[۶]
کشته‌شدن
یه گفته منابع منتسب به جمهوری اسلامی ایران، در ۸ آبان ماه ۱۳۵۹ در منطقه کوت شیخ در نزدیکی رودخانه خرمشهر[۷] ۵ دستگاه تانک عراقی به طرف رزمندگان ایران هجوم آورده و در صدد محاصره آن‌ها بودند. محمدحسین درحالی که تعدادی نارنجک به کمرش بسته بود، به سمت یکی از تانک‌ها حرکت و در بین راه، یک گلوله به پایش برخورد کرد؛ اما خودش را به زیر یکی از تانک‌ها پرت کرده و منفجر نمود.[۸] عراقی‌ها که گمان کردند آن منطقه مین‌گذاری شده است، عقب‌نشینی کردند.[۹] به گفته برخی منابع دیگر، عراقی‌ها به این تصور که نیروهای کمکی به منطقه رسیده‌اند، منطقه را ترک کردند.[۱۰]
به دنبال کشته‌شدن محمدحسین فهمیده، رادیو رسمی جمهوری اسلامی ایران، با قطع برنامه‌های خود اعلام می‌کند که نوجوانی سیزده‌ساله با فداکاری زیر تانک عراقی رفته، آن را منفجر کرده و خود نیز کشته شده است.[۱۱] پس از اعلام خبر، رادیو اعلام کرد که کسانی که از هویت این نوجوان خبر دارند، با شماره تلفن اعلام شده، تماس بگیرند. از این طریق خانواده او نیز از رویداد صورت گرفته، با خبر می‌شوند.[۱۲] روح‌الله خمینی، رهبر وقت جمهوری اسلامی ایران، در پیامی که به مناسبت دومین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی بیان کرد، چنین گفت:[۱۳]
... رهبر ما آن طفل سیزده‌ساله‌ای است که با قلب کوچک خود که ارزشش از صدها زبان و قلم بزرگ‌تر است، با نارنجک، خود را زیر تانک دشمن انداخت و آن را منهدم نمود و خود نیز شربت شهادت نوشید. خداوندا! من از پیشگاه مقدس تو عذر می‌خواهم که کودکان و جوانان عزیز ما خود را فدا کنند و ما بهره‌کشی نماییم.
بقایای جسد تکه‌تکه شده او، به تهران بازگردانده و در قطعه ۲۴ بهشت زهرا دفن شد.[۱۴]
تردیدها پیرامون زندگانی و درگذشت
یکی از تردیدهای شکل گرفته پیرامون زندگانی محمدحسین فهمیده، داشتن یا نداشتن وصیتنامه بود. برادر او معتقد است که فهمیده، هیچگونه وصیت‌نامه‌ای نداشت اما پیشتر و بعدتر از این سخن، وصیت‌نامه‌ای منسوب به محمدحسین فهمیده منتشر شده بود.[۱۵]
حمید هوشنگی نخستین فردی بود که نحوهٔ کشته شدن فهمیده را روایت کرد. ساعاتی پس از مرگ هوشنگی، نگین شیرآقایی؛ خبرنگار بی‌بی‌سی فارسی در توییتر ادعا کرد که هوشنگی در گفتگویی با وی اذعان داشت که روایت مرگ فهمیده جزئی از تبلیغات جنگ بوده و بر طبق واقعیت نیست.[۱۶][۱۷] کمی بعد توئیت مشابهی هم توسط رضا ویسی روزنامه‌نگار جنگ و خبرنگار رادیو فردا با همین موضوع منتشر شد.[۱۸] در همین باره، سرتیپ دوم مسعود بختیاری، از فرماندهان نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران در زمان جنگ، در برنامه خشت خام در سال ۱۳۹۶ روایت نقل شده رسمی در مورد محمدحسین فهمیده را زیر سؤال برد. او با تأکید بر لزوم حضور ارتش کلاسیک برای مقابله با ارتش مجهز و پرتعداد عراق در جنگ، دربارهٔ زیر تانک رفتن نوجوان سیزده ساله و منفجر کردن آن با نارنجک می‌گوید: «به هر حال جنگ‌های این‌گونه اسطوره‌سازی می‌کند. اما من فکر نمی‌کنم بشود زیر تانک رفت و [آن را منفجر کرد]».[۱۹][۲۰] پس از این موضوع، فرشته فهمیده، خواهر محمدحسین فهمیده، در گفت‌وگو با انصاف نیوز مدعی شد که روایت جمهوری اسلامی از مرگ برادرش صحیح است.[۲۱]
پاسداشت
داستان فهمیده در کتب درسی
در کتب درسی مورد استفاده در آموزش و پرورش جمهوری اسلامی ایران، ماجرای کشته‌شدن حسین فهمیده، به عنوان یکی از داستان‌های درسی، برای مدتی طولانی قرار گرفته بود.[۲۲] در سال‌های اخیر جمعی از کنشگران رسانه‌ای، تلاش زیادی برای حذف داستان محمدحسین فهمیده از کتاب‌های دوران دبستان داشته‌اند.[۲۳] حذف درس مرتبط با محمدحسین فهمیده از کتب آموزشی دوره دبستان، تبدیل به یکی از جنجالی‌ترین موضوعات مرتبط با سند ۲۰۳۰ در سال‌های اخیر شد. طیف‌های نزدیک به حکومت معتقد بودند که این اتفاق، اقدامی در راستای مبارزه با استفاده نظامی از کودکان (که در ایران بسیج دانش‌آموزی نامیده می‌شود) بر اساس قوانین بین‌المللی است و با هدف حذف فرهنگ شهادت طلبی صورت گرفته است. اما چنین خبری به صورت رسمی تکذیب شد و مسئولان تأکید کردند که داستان حسین فهمیده در کتاب‌های درسی باقی خواهد ماند.[۲۴]
به یاد فهمیده
روز کشته شدن فهمیده، هشتم آبان به عنوان «روز بسیج دانش‌آموزی» نامگذاری شد و سازمانی به همین نام زیر نظر بسیج مستضعفین تشکیل شد. روز ۱۳ آبان هم به افتخار او روز دانش‌آموز نامیده شد. این سازمان با همکاری وزارت آموزش و پرورش ایران در بسیاری از مدارس اقدام به تشکیل واحدهای مقاومت بسیج نمود. اشیای بازمانده از محمدحسین فهمیده در موزه شهدا تهران نگهداری می‌شود. خانهٔ پدری او در کرج به موزه شهدای دانش‌آموز تبدیل شده است؛ همچنین پیشتر تصویر وی به صورت نقش‌آب بر روی اسکناس دو هزار ریالی چاپ شده بود.[۲۵]
نشان فتح
در اولین مراسم (همزمان با سالروز شکست حصر آبادان) اعطای نشان فتح، توسط رهبر جمهوری اسلامی ایران، نشان فتح درجه یک به حسین فهمیده اعطا و به یکی از افراد خانواده او تحویل داده شد. همچنین در این مراسم به محسن رضایی فرمانده سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و علی صیاد شیرازی فرمانده نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران نشان فتح یک داده شد و به دیگران، نشان فتح درجه دو یا سه اعطا گردید.[۲۶]
اثرشناسی
حسین فهمیده یکی از مشهورتین شخصیت‌های ادبیات جنگ ایران و عراق در ایران است.[۲۷] کتاب «شهید فهمیده» اثر محمدرضا اصلانی از کتاب‌های نوشته شده دربارهٔ زندگانی اوست.[۲۸]
پانویس
ارجاعات
- ↑ «روایت شهادت محمد حسین فهمیده»، خبرگزاری صدا و سیما.
- ↑ «محمد حسین فهمیده»، همشهری آنلاین.
- ↑ «دربارهٔ محمدحسین فهمیده»، خبرگزاری ایرنا.
- ↑ «محمد حسین فهمیده»، همشهری آنلاین.
- ↑ «محمد حسین فهمیده»، همشهری آنلاین.
- ↑ «رادیو خبر شهادت حسین فهمیده را چگونه اعلام کرد؟»، خبرگزاری تسنیم.
- ↑ «رادیو خبر شهادت حسین فهمیده را چگونه اعلام کرد؟»، خبرگزاری تسنیم.
- ↑ «روایتی از شهادت محمد حسین فهمیده»، خبرآنلاین.
- ↑ «رادیو خبر شهادت حسین فهمیده را چگونه اعلام کرد؟»، خبرگزاری تسنیم.
- ↑ «روایتی از شهادت محمد حسین فهمیده»، خبرآنلاین.
- ↑ «محمد حسین فهمیده»، همشهری آنلاین.
- ↑ «رادیو خبر شهادت حسین فهمیده را چگونه اعلام کرد؟»، خبرگزاری تسنیم.
- ↑ «محمد حسین فهمیده»، همشهری آنلاین.
- ↑ «محمد حسین فهمیده»، همشهری آنلاین.
- ↑ «تحریف جنجالی تاریخ روی آنتن صداوسیما با چاشنی وصیتنامه شهید فهمیده»، خبرانلاین.
- ↑ «نتیجه تحقیقات سپاه دربارهٔ مرگ حسین فهمیده»، ایران وایر.
- ↑ «واکنش خانوادهٔ حسین فهمیده به ادعای خبرنگار بی‌بی‌سی»، خبرگزاری انصاف.
- ↑ «نتیجه تحقیقات سپاه دربارهٔ مرگ حسین فهمیده»، ایران وایر.
- ↑ «حسن جنگجو و کودک سربازان؛ قربانیان جنگ یا قهرمانان ملی»، بی‌بی‌سی فارسی.
- ↑ «نتیجه تحقیقات سپاه دربارهٔ مرگ حسین فهمیده»، ایران وایر.
- ↑ «واکنش خانوادهٔ حسین فهمیده به ادعای خبرنگار بی‌بی‌سی»، خبرگزاری انصاف.
- ↑ «روایت ۹ روزه از ماجرای حذف «شهید فهمیده» از کتاب ششم»، خبرگزاری مشرق.
- ↑ «حسن جنگجو و کودک سربازان؛ قربانیان جنگ یا قهرمانان ملی»، بی‌بی‌سی فارسی.
- ↑ «روایت ۹ روزه از ماجرای حذف «شهید فهمیده» از کتاب ششم»، خبرگزاری مشرق.
- ↑ «محمد حسین فهمیده»، همشهری آنلاین.
- ↑ «از «اقدس» تا «فتح»؛ مدال‌هایی که بر سینه سرداران ایرانی نشسته است»، خبرگزاری فارس.
- ↑ «حسن جنگجو و کودک سربازان؛ قربانیان جنگ یا قهرمانان ملی»، بی‌بی‌سی فارسی.
- ↑ «شهید فهمیده؛ نوجوانی که مسئولیت‌پذیر بود»، خبرگزاری تسنیم.
منابع
- ایران وایر (۱۸ آبان ۱۳۹۷). «نتیجه تحقیقات سپاه دربارهٔ مرگ حسین فهمیده». iranwire.com. دریافت‌شده در ۶ خرداد ۱۴۰۳.
- بی‌بی‌سی فارسی (۲۲ شهریور ۱۳۹۶). «حسن جنگجو و کودک سربازان؛ قربانیان جنگ یا قهرمانان ملی». bbc.com. دریافت‌شده در ۶ خرداد ۱۴۰۳.
- خبرآنلاین (۱۰ آبان ۱۴۰۲). «تحریف جنجالی تاریخ روی آنتن صداوسیما با چاشنی وصیتنامه شهید فهمیده». khabaronline.ir. دریافت‌شده در ۶ خرداد ۱۴۰۳.
- خبرآنلاین (۸ آبان ۱۳۹۸). «روایتی از شهادت محمد حسین فهمیده». khabaronline.ir. دریافت‌شده در ۶ خرداد ۱۴۰۳.
- خبرگزاری انصاف (۱۹ آبان ۱۳۹۷). «واکنش خانوادهٔ حسین فهمیده به ادعای خبرنگار بی‌بی‌سی». ensafnews.com. دریافت‌شده در ۶ خرداد ۱۴۰۳.
- خبرگزاری ایرنا (۸ آبان ۱۳۹۹). «دربارهٔ محمدحسین فهمیده». irna.ir. دریافت‌شده در ۶ خرداد ۱۴۰۳.
- خبرگزاری تسنیم (۱۷ اردیبهشت ۱۴۰۲). «رادیو خبر شهادت حسین فهمیده را چگونه اعلام کرد؟». tasnimnews.com. دریافت‌شده در ۶ خرداد ۱۴۰۳.
- خبرگزاری تسنیم (۱۲ آبان ۱۳۹۳). «شهید فهمیده؛ نوجوانی که مسئولیت‌پذیر بود». tasnimnews.com. دریافت‌شده در ۶ خرداد ۱۴۰۳.
- خبرگزاری صدا و سیما (۸ آبان ۱۴۰۲). «روایت شهادت محمد حسین فهمیده». iribnews.ir. دریافت‌شده در ۶ خرداد ۱۴۰۳.
- خبرگزاری فارس (۳۰ دی ۱۳۹۲). «از «اقدس» تا «فتح»؛ مدال‌هایی که بر سینه سرداران ایرانی نشسته است». farsnews.ir. دریافت‌شده در ۶ خرداد ۱۴۰۳.
- خبرگزاری مشرق (۹ مهر ۱۳۹۵). «روایت ۹ روزه از ماجرای حذف «شهید فهمیده» از کتاب ششم/ ورود «شهیده سهام خیام» به کتب دانش‌آموزان/ ماجرای تماس‌های حدادعادل و فانی». mashreghnews.ir. دریافت‌شده در ۶ خرداد ۱۴۰۳.
- همشهری آنلاین (۱۶ بهمن ۱۳۹۱). «زندگینامه: محمد حسین فهمیده (۱۳۴۶–۱۳۵۹)». hamshahrionline.ir. دریافت‌شده در ۶ خرداد ۱۴۰۳.