غیراستاندارد
نیازمند به ویراستاری

ایران: تفاوت میان نسخه‌ها

از اسلامیکال
پرش به ناوبری پرش به جستجو
بصریویکی‌متن
(صفحه‌ای تازه حاوی «{{pp-semi-indef|small=yes}} {{Infobox country | conventional_long_name = جمهوری اسلامی ایران | common_name = | native_name = ایران | image_flag = Flag of Iran.svg | image_coat = Emblem of Iran.svg | symbol_type = | national_motto = «استقلال، آزادی، جمهوری اسلامی»<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=Jeroen Tem...» ایجاد کرد)
 
 
(۴ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
{{pp-semi-indef|small=yes}}
{{Infobox country
{{Infobox country
| conventional_long_name  = جمهوری اسلامی ایران
| conventional_long_name  = جمهوری اسلامی ایران
خط ۹: خط ۷:
| symbol_type              =
| symbol_type              =
| national_motto          = «استقلال، آزادی، جمهوری اسلامی»<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=Jeroen Temperman (2010). State-Religion Relationships and Human Rights Law: Towards a Right to Religiously Neutral Governance. Brill. pp. 87–. ISBN 978-90-04-18148-9. The official motto of Iran is Takbir ('God is the Greatest' or 'God is Great'). Transliteration Allahu Akbar. As referred to in art. 18 of the constitution of Iran (1979). The de facto motto however is: 'Independence, freedom, the Islamic Republic.'}}</ref>
| national_motto          = «استقلال، آزادی، جمهوری اسلامی»<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=Jeroen Temperman (2010). State-Religion Relationships and Human Rights Law: Towards a Right to Religiously Neutral Governance. Brill. pp. 87–. ISBN 978-90-04-18148-9. The official motto of Iran is Takbir ('God is the Greatest' or 'God is Great'). Transliteration Allahu Akbar. As referred to in art. 18 of the constitution of Iran (1979). The de facto motto however is: 'Independence, freedom, the Islamic Republic.'}}</ref>
| national_anthem          = [[سرود_ملی_ایران#مهر_خاوران|مهر خاوران]]{{سخ}}{{سخ}}{{وسط|[[پرونده:Sorud-e Mellí-e Yomhurí-e Eslamí-e Irán (instrumental).oga]]}}
| image_map                = {{switcher|[[File:Iran (orthographic projection).svg|upright=1.15|frameless]]|نمایش نقشه جهانی|[[File:Iran - Location Map (2013) - IRN - UNOCHA.svg|upright=1.15|frameless]]|نمایش نقشه ایران}}
| image_map                = {{switcher|[[File:Iran (orthographic projection).svg|upright=1.15|frameless]]|نمایش نقشه جهانی|[[File:Iran - Location Map (2013) - IRN - UNOCHA.svg|upright=1.15|frameless]]|نمایش نقشه ایران}}
| capital                  = [[تهران]]|latd=۳۵|latm=۴۱|latNS=N|longd=۵۱|longm=۲۵|longEW=E
| capital                  = [[تهران]]|latd=۳۵|latm=۴۱|latNS=N|longd=۵۱|longm=۲۵|longEW=E
خط ۱۵: خط ۱۲:
| official_languages      = [[زبان فارسی|فارسی]]
| official_languages      = [[زبان فارسی|فارسی]]
|national_languages        =
|national_languages        =
| regional_languages      = {{Collapsible list
|title= فهرست زبان‌ها
|۵۳٪ [[زبان فارسی|فارسی]] (زبان رسمی)
|۱۸٪ [[زبان ترکی آذربایجانی|ترکی آذربایجانی]] و دیگر [[زبان‌های ترکی]] (شامل [[زبان قشقایی|قشقایی]] و [[زبان ترکمنی|ترکمنی]])
|۱۰٪ [[زبان‌های کردی|کردی]]
|۷٪ [[زبان گیلکی|گیلکی]] و [[زبان مازندرانی|مازندرانی]]
|۶٪ [[زبان لری|لری]]
|۲٪ [[زبان عربی|عربی]]
|۲٪ [[زبان بلوچی|بلوچی]]
|۲٪ دیگر زبان‌ها (شامل [[زبان ارمنی|ارمنی]]، [[آرامی جدید آشوری|آسوری]]، [[زبان گرجی|گرجی]]، [[زبان لکی|لکی]]، [[زبان‌های سمنانی|سمنانی]]، [[زبان تالشی|تالشی]] و [[زبان تاتی ایران|تاتی]])<ref name=":EBok">{{یادکرد وب|کد زبان=en|نشانی=https://books.google.com/books?id=JT3Jo4Ekm7sC&printsec=frontcover#v=onepage&q&f=false|عنوان=The World Factbook (EBook) - Page 330|تاریخ بازبینی=2020-05-22|پیوند بایگانی=https://web.archive.org/web/20200531140534/https://books.google.com/books?id=JT3Jo4Ekm7sC&printsec=frontcover#v=onepage&q&f=false|تاریخ بایگانی=2020-05-22}}</ref>
}}
| ethnic_groups          = {{Collapsible list
|title= فهرست گروه‌های قومی
|۶۰٪ [[فارسی‌زبانان]]
|۱۵٪ [[آذری‌های ایرانی|آذربایجانی‌ها]]
|۱۰٪ [[مردم کرد|کردها]]
|۶٪ [[مردم لر|لرها]]
|۲٪ [[مردم گیلک|گیلک‌ها]]
|۲٪ [[عرب‌های ایران|عرب‌ها]]
|۲٪ [[مردم بلوچ|بلوچ‌ها]]
|۲٪ [[مردم طبری|مازندرانی‌ها]]
|۱٪ [[اقوام ساکن ایران|دیگر گروه‌های قومی]]<ref name=":EBok"/>
}}
| demonym                  = {{فهرست ساده|
* ایرانی<ref name=":demonym">{{یادکرد وب|عنوان=A List of Nationalities|نشانی=https://www.worldatlas.com/articles/what-is-a-demonym-a-list-of-nationalities.html|وبگاه=WorldAtlas|بازبینی=2020-05-29|کد زبان=en|پیوند بایگانی=https://web.archive.org/web/20200529155122/https://www.worldatlas.com/articles/what-is-a-demonym-a-list-of-nationalities.html|تاریخ بایگانی=2020-05-29}}</ref>
}}
| religion        =[[اسلام]]{{سخ}}مذهب [[شیعه دوازده‌امامی]] ([[دین رسمی]]){{efn|اصل دوازده قانون اساسی:
| religion        =[[اسلام]]{{سخ}}مذهب [[شیعه دوازده‌امامی]] ([[دین رسمی]]){{efn|اصل دوازده قانون اساسی:
دین رسمی ایران، اسلام و مذهب جعفری اثنی عشری است و این اصل الی الابد غیرقابل تغییر است و مذاهب دیگر اسلامی اعم از حنفی، شافعی، مالکی، حنبلی و زیدی دارای احترام کامل می‌باشند و پیروان این مذاهب در انجام مراسم مذهبی، طبق فقه خودشان آزادند و در تعلیم و تربیت دینی و احوال شخصیه (ازدواج، طلاق، ارث و وصیت) و دعاوی مربوط به آن در دادگاه‌ها رسمیت دارند و در هر منطقه ای که پیروان هر یک از این مذاهب اکثریت داشته باشند، مقررات محلی در حدود اختیارات شوراها برطبق آن مذهب خواهد بود، با حفظ حقوق پیروان سایر مذاهب.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=اصل ۱۲ قانون اساسی|نشانی=http://ccri.ac.ir/fa/news/1641|وبگاه=پژوهشکده شورای نگهبان|تاریخ=|بازبینی=2023-11-22|کد زبان=fa}}</ref>}}
دین رسمی ایران، اسلام و مذهب جعفری اثنی عشری است و این اصل الی الابد غیرقابل تغییر است و مذاهب دیگر اسلامی اعم از حنفی، شافعی، مالکی، حنبلی و زیدی دارای احترام کامل می‌باشند و پیروان این مذاهب در انجام مراسم مذهبی، طبق فقه خودشان آزادند و در تعلیم و تربیت دینی و احوال شخصیه (ازدواج، طلاق، ارث و وصیت) و دعاوی مربوط به آن در دادگاه‌ها رسمیت دارند و در هر منطقه ای که پیروان هر یک از این مذاهب اکثریت داشته باشند، مقررات محلی در حدود اختیارات شوراها برطبق آن مذهب خواهد بود، با حفظ حقوق پیروان سایر مذاهب.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=اصل ۱۲ قانون اساسی|نشانی=http://ccri.ac.ir/fa/news/1641|وبگاه=پژوهشکده شورای نگهبان|تاریخ=|بازبینی=2023-11-22|کد زبان=fa}}</ref>}}
<!--دولت-->
| government_type        = [[جمهوری اسلامی]] [[نظام ریاستی|ریاستی]] [[دین‌سالاری|دین‌سالار]] [[حکومت متمرکز|متمرکز]]
| leader_title1          = [[رهبر جمهوری اسلامی ایران|رهبر]]
| leader_name1          = [[سید علی خامنه‌ای]]
| leader_title2          = [[رئیس‌جمهور ایران|رئیس‌جمهور]]
| leader_name2          = [[سید ابراهیم رئیسی]]
| leader_title3          = [[معاون اول رئیس‌جمهور ایران|معاون اول رئیس‌جمهور]]
| leader_name3          = [[محمد مخبر]]
| leader_title4          = [[رئیس مجلس شورای اسلامی|رئیس مجلس]]
| leader_name4          = [[محمدباقر قالیباف]]
| leader_title5          = [[رئیس قوه قضائیه جمهوری اسلامی ایران|رئیس قوه قضائیه]]
| leader_name5          = [[غلامحسین محسنی اژه‌ای]]
| lower_house            = [[مجلس شورای اسلامی]]
| legislature            = {{sp}}
| sovereignty_type      = [[تاریخ ایران|چکیدهٔ بنیان‌گذاری]]
| established_event1    = [[پادشاهی ماد]]
| established_date1      = حدود ۶۷۸ پ. م
| established_event2    = [[شاهنشاهی هخامنشی]]
| established_date2      = ۵۵۰ پ. م
| established_event3    = [[شاهنشاهی اشکانی]]
| established_date3      = ۲۴۷ پ. م
| established_event4    = [[شاهنشاهی ساسانی]]
| established_date4      = ۲۲۴ م
| established_event5    = [[ایران صفوی]]
| established_date5      = ۱۵۰۱ م
| established_event6    = [[ایران افشاری]]
| established_date6      = ۱۷۳۶ م
| established_event7    = [[زندیان]]
| established_date7      = ۱۷۵۱ م
| established_event8    = [[ایران قاجاری]]
| established_date8      = ۱۷۹۶ م
| established_event9    = [[ایران پهلوی]]
| established_date9    = ۲۴ آذر ۱۳۰۴
| established_event10    = [[انقلاب ۱۳۵۷]]
| established_date10    = ۲۲ بهمن ۱۳۵۷
| established_event11    = [[قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران|قانون اساسی کنونی]]
| established_date11    = ۱۲ آذر ۱۳۵۸
| established_event12    = [[همه‌پرسی بازنگری قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران|آخرین بازنگری]]
| established_date12    = ۶ مرداد ۱۳۶۸
| area_km2              = ۱٬۶۴۸٬۱۹۵
| area_rank              = ۱۸ام
| percent_water          = ۱٫۶۳ (تا ۲۰۱۵)<ref>{{Cite web |title=Surface water and surface water change |url=https://stats.oecd.org/Index.aspx?DataSetCode=SURFACE_WATER |access-date=11 October 2020 |publisher=Organisation for Economic Co-operation and Development (OECD)}}</ref>
| population_estimate    = ۸۷٬۵۹۰٬۸۷۳<ref>{{Cite CIA World Factbook|country=Iran|access-date=22 June 2023|year=2023}}</ref>
| population_estimate_year = ۲۰۲۳
| population_estimate_rank = ۱۷ام
| population_density_km2  = ۴۸ <!--بر اساس فرمول معمول، محاسبه شود-->
| population_density_sq_mi = ۱۲۴<!--Do not remove per [[Wikipedia:Manual of Style/Dates and Numbers]]-->
| population_density_sq_mi = ۱۲۴<!--Do not remove per [[Wikipedia:Manual of Style/Dates and Numbers]]-->
| population_density_rank  = ۱۶۲ام
| population_density_rank  = ۱۶۲ام
خط ۱۱۷: خط ۴۲:
| time_zone_DST          =
| time_zone_DST          =
| date_format            = [[گاه‌شماری هجری خورشیدی|هجری خورشیدی]]
| date_format            = [[گاه‌شماری هجری خورشیدی|هجری خورشیدی]]
| drives_on              = راست
| calling_code            = [[شماره‌های تلفن در ایران|{{چر}}+۹۸]]
| iso3166code            = IR
| cctld                  = {{فهرست ساده|
* [[‎.ir]]
* [[‎.ir|. ایران]]}}
| today                  =
}}
}}


'''ایران''' با نام رسمی '''جمهوری اسلامی ایران'''، کشوری در غرب آسیا است. این کشور از غرب با [[ترکیه]] و [[عراق]]، از شمال غربی با [[ارمنستان]] و [[جمهوری آذربایجان]]، از شمال با [[دریای خزر]] و [[ترکمنستان]]، از شرق با [[افغانستان]] و [[پاکستان]]، و از جنوب با [[دریای عمان]] و [[خلیج فارس]] هم‌مرز است.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده = |نشانی = https://www.amar.org.ir/دادهها-و-اطلاعات-آماری |عنوان =داده‌ها و اطلاعات آماری | ناشر =درگاه ملی آمار |تاریخ = |تاریخ بازدید = ۱۳ مه ۲۰۲۲}}</ref> زبان رسمی کشور ایران، [[زبان فارسی|فارسی]] است و پایتخت آن [[تهران]] است.<ref>{{سرشماری ۱۳۹۵}}</ref>
'''ایران''' با نام رسمی '''جمهوری اسلامی ایران'''، کشوری در غرب آسیا است. این کشور از غرب با [[ترکیه]] و [[عراق]]، از شمال غربی با [[ارمنستان]] و [[جمهوری آذربایجان]]، از شمال با دریای خزر و [[ترکمنستان]]، از شرق با [[افغانستان]] و [[پاکستان]]، و از جنوب با [[دریای عمان]] و [[خلیج فارس]] هم‌مرز است.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده = |نشانی = https://www.amar.org.ir/دادهها-و-اطلاعات-آماری |عنوان =داده‌ها و اطلاعات آماری | ناشر =درگاه ملی آمار |تاریخ = |تاریخ بازدید = ۱۳ مه ۲۰۲۲}}</ref> مساحت این کشور ۶۳۶۳۷۴ مایل مربع (۱۶۴۸۲۰۰ کیلومتر مربع) است. جمعیت این کشور بر اساس تخمین‌های سال ۲۰۰۵ میلادی، ۶۹٬۵۱۵٬۰۰۰ نفر بوده است.<ref>{{پک|Group of writers|2006|ک=Concise Encyclopædia Britannica|ف=Iran|زبان=en}}</ref> زبان رسمی کشور ایران، [[زبان فارسی|فارسی]] و پایتخت آن [[تهران]] است.<ref>{{سرشماری ۱۳۹۵}}</ref>


==تاریخ==
== سیاست ==
{{اصلی|تاریخ ایران}}
ایران یک [[جمهوری اسلامی]] با یک مجلس قانونگذاری و چندین نهاد نظارتی تحت سلطه روحانیان [[شیعه]] است. رئیس دولت و حکومت رئیس‌جمهور است، اما قدرت عالی در اختیار مقام [[رهبر جمهوری اسلامی ایران|رهبری]] است. رهبر در ایران یک [[روحانی]] عالی‌رتبه است.<ref>{{پک|Group of writers|2006|ک=Concise Encyclopædia Britannica|ف=Iran|زبان=en}}</ref>


===ورود اسلام به ایران===
== تاریخ ==
=== ورود اسلام به ایران ===
{{همچنین ببینید|حمله اعراب به ایران}}
{{همچنین ببینید|حمله اعراب به ایران}}


[[جنگ‌های ایران و روم|جنگ‌های طولانی ایران و روم]] باعث انحراف توجه‌ها از رویدادهای دنیای عرب و فرسودگی [[شاهنشاهی ساسانی|ارتش شاهنشاهی ساسانی]] ساسانی شد. افزون بر آن، مناقشه‌های درون‌اجتماعی در اواخر دوران شاهنشاهی ساسانی، باعث ایجاد ضعف‌هایی شده بود که در سدهٔ هفتم، راه را برای [[حمله اعراب به ایران|حملهٔ اعراب به ایران]] باز کرد.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=George Liska (1998). Expanding Realism: The Historical Dimension of World Politics. Rowman & Littlefield Pub Incorporated. p. 170. ISBN 978-0-8476-8680-3.}}</ref><ref>{{یادکرد وب|نویسنده=Occawlonline|کد زبان=en|تاریخ=|وبگاه=|نشانی=https://docs.google.com/presentation/d/1Pf_SaxcKAt6VmIl7aNOi_cDPZoGyiAxOSWsOz0EtSSE/embed?size=l&slide=id.g47e99d68c_052|عنوان=The Rise and Spread of Islam, The Arab Empire of the Umayyads – Weakness of the Adversary Empires|تاریخ بازبینی=2020-03-28}}</ref> به جز ترویج [[اسلام]]، اهداف مادی همانند دسترسی به راه‌های بازرگانی از انگیزه‌های اعراب برای فتح ایران بوده‌است.<ref>{{یادکرد خبر|عنوان=حمله اعراب به ایران|نشانی=https://www.bbc.com/persian/magazine-44291258|کوشش=BBC News فارسی|تاریخ=2018-05-29|تاریخ بازبینی=2020-04-07|زبان=fa|نام=پروانه|نام خانوادگی=پورشریعتی}}</ref> [[خلافت راشدین]] با بهره‌گیری از نیروهای متحد خود، موفق شد به شاهنشاهی ساسانی پایان دهد؛ پایان ساسانیان، آغازی رسمی بر سقوط شهرهای ایرانی بود و ارتش اعراب یکی پس از دیگری، شهرهای قلمروی ساسانی را فتح کرد. اگرچه، پس از این، برخی از شهرها به تنهایی ایستادگی کردند و مناطقی تا مدت‌ها استقلال داشتند و کشمکش‌های نژادی و مذهبی برای قرن‌ها به اوج رسید.<ref name=":2">{{یادکرد کتاب|عنوان=تاریخ کامل ایران، دکتر عبدالله رازی، چاپ چهارم، ۱۳۴۷.}}</ref> منابعی اعلام کرده‌اند که ایرانیان [[اسلام|دین اسلام]] را با روحیه‌های خود موافق دانستند و ''به زور شمشیر'' مسلمان نشدند.<ref name=":2" /> منابعی نیز اعلام کردند که اعراب از طریق اعمال فشار و یک روند طولانی اسلامی‌سازی که با شکنجهٔ زرتشتیان همراه بود، اسلام را در ایران گسترش دادند. منابعی، تخریب کتابخانه‌ها، مجازات مالیاتی برای پیروان ادیان دیگر، از بین بردن منابع [[دین زرتشت]] و تغییر زبان را از اقدامات سخت‌گیرانهٔ اعراب در حکومت گستردهٔ آنان دانسته‌اند.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=Suha Rassam (2005). Iraq: Its Origins and Development to the Present Day. Gracewing Publishing. p. 77. ISBN 978-0-85244-633-1.}}</ref><ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=Zarrinkub,'Abd Al-Husain (1975). "The Arab Conquest of Iran and Its Aftermath". In Frye, Richard N. (ed.). Cambridge History of Iran. 4. London: Cambridge University Press. p. 46. ISBN 978-0-521-20093-6.}}</ref><ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=Khanbaghi, Aptin (2006). The Fire, the Star and the Cross: Minority Religions in Medieval and Early Modern Iran (reprint ed.). I.B. Tauris. p. 268. ISBN 978-1-84511-056-7.}}</ref><ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=Meri, Josef W. ; Bacharach, Jere L. (2006). Medieval Islamic Civilization: L-Z, index. Medieval Islamic Civilization: An Encyclopedia. II (illustrated ed.). Taylor & Francis. p. 878. ISBN 978-0-415-96692-4.}}</ref>
[[جنگ‌های ایران و روم|جنگ‌های طولانی ایران و روم]] باعث انحراف توجه‌ها از رویدادهای دنیای عرب و فرسودگی [[شاهنشاهی ساسانی|ارتش شاهنشاهی ساسانی]] ساسانی شد. افزون بر آن، مناقشه‌های درون‌اجتماعی در اواخر دوران شاهنشاهی ساسانی، باعث ایجاد ضعف‌هایی شده بود که در سدهٔ هفتم، راه را برای [[حمله اعراب به ایران|حملهٔ اعراب به ایران]] باز کرد.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=George Liska (1998). Expanding Realism: The Historical Dimension of World Politics. Rowman & Littlefield Pub Incorporated. p. 170. ISBN 978-0-8476-8680-3.}}</ref><ref>{{یادکرد وب|نویسنده=Occawlonline|کد زبان=en|تاریخ=|وبگاه=|نشانی=https://docs.google.com/presentation/d/1Pf_SaxcKAt6VmIl7aNOi_cDPZoGyiAxOSWsOz0EtSSE/embed?size=l&slide=id.g47e99d68c_052|عنوان=The Rise and Spread of Islam, The Arab Empire of the Umayyads – Weakness of the Adversary Empires|تاریخ بازبینی=2020-03-28}}</ref> به جز ترویج [[اسلام]]، اهداف مادی همانند دسترسی به راه‌های بازرگانی از انگیزه‌های اعراب برای فتح ایران بوده است.<ref>{{یادکرد خبر|عنوان=حمله اعراب به ایران|نشانی=https://www.bbc.com/persian/magazine-44291258|کوشش=BBC News فارسی|تاریخ=2018-05-29|تاریخ بازبینی=2020-04-07|زبان=fa|نام=پروانه|نام خانوادگی=پورشریعتی}}</ref> [[خلافت راشدین]] با بهره‌گیری از نیروهای متحد خود، موفق شد به شاهنشاهی ساسانی پایان دهد؛ پایان ساسانیان، آغازی رسمی بر سقوط شهرهای ایرانی بود و ارتش اعراب یکی پس از دیگری، شهرهای قلمروی ساسانی را فتح کرد. اگرچه، پس از این، برخی از شهرها به تنهایی ایستادگی کردند و مناطقی تا مدت‌ها استقلال داشتند و کشمکش‌های نژادی و مذهبی برای قرن‌ها به اوج رسید.<ref name=":2">{{یادکرد کتاب|عنوان=تاریخ کامل ایران، دکتر عبدالله رازی، چاپ چهارم، ۱۳۴۷.}}</ref> منابعی اعلام کرده‌اند که ایرانیان [[اسلام|دین اسلام]] را با روحیه‌های خود موافق دانستند و ''به زور شمشیر'' مسلمان نشدند.<ref name=":2"/> منابعی نیز اعلام کردند که اعراب از طریق اعمال فشار و یک روند طولانی اسلامی‌سازی که با شکنجهٔ زرتشتیان همراه بود، اسلام را در ایران گسترش دادند. منابعی، تخریب کتابخانه‌ها، مجازات مالیاتی برای پیروان ادیان دیگر، از بین بردن منابع [[دین زرتشت]] و تغییر زبان را از اقدامات سخت‌گیرانهٔ اعراب در حکومت گستردهٔ آنان دانسته‌اند.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=Suha Rassam (2005). Iraq: Its Origins and Development to the Present Day. Gracewing Publishing. p. 77. ISBN 978-0-85244-633-1.}}</ref><ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=Zarrinkub,'Abd Al-Husain (1975). "The Arab Conquest of Iran and Its Aftermath". In Frye, Richard N. (ed.). Cambridge History of Iran. 4. London: Cambridge University Press. p. 46. ISBN 978-0-521-20093-6.}}</ref><ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=Khanbaghi, Aptin (2006). The Fire, the Star and the Cross: Minority Religions in Medieval and Early Modern Iran (reprint ed.). I.B. Tauris. p. 268. ISBN 978-1-84511-056-7.}}</ref><ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=Meri, Josef W. ; Bacharach, Jere L. (2006). Medieval Islamic Civilization: L-Z, index. Medieval Islamic Civilization: An Encyclopedia. II (illustrated ed.). Taylor & Francis. p. 878. ISBN 978-0-415-96692-4.}}</ref>
 
=== دوره‌های تاریخی اسلامی ===
پس از آنکه اسلام به ایران ورود کرد، سلسله‌های مختلفی از مسلمانان بر ایران حکومت کردند. حکومت [[صفویه]]، [[قاجار]]، [[پهلوی]] و پس از آن تاسیس جمهوری اسلامی توسط [[روح‌الله خمینی]] در ایران، جریان‌ها و [[دودمان‌های مسلمان|دودمان‌های مسلمانی]] بودند که بر این کشور حکومت داشتند.<ref>{{پک|Group of writers|2006|ک=Concise Encyclopædia Britannica|ف=Iran|زبان=en}}</ref>
 
=== رویدادها ===
یکی از مهمترین رویدادهای معاصر ایران، [[جنگ ایران و عراق]] است که در دهه ۱۹۸۰ میلادی بود که بین دو کشور ایران و [[عراق]] درگرفت.<ref>{{پک|Group of writers|2006|ک=Concise Encyclopædia Britannica|ف=Iran|زبان=en}}</ref>
 
== پانویس ==
 
=== یادداشت‌ها ===
<references group="persian-alpha" />
=== ارجاعات ===
{{پانویس|۲}}
 
=== منابع ===
* {{یادکرد دانشنامه|نام خانوادگی=Group of writers|مقاله=Iran|دانشنامه=[[دانشنامه بریتانیکا|Concise Encyclopædia Britannica]]|سال=2006|ناشر=Encyclopædia Britannica|مکان=USA|شابک=978-1-59339-492-9|زبان=en}}
 
{{موضوعات ایران}}
{{درجه‌بندی|نیازمند پیوند=خیر|نیازمند رده=خیر|نیازمند جعبه اطلاعات=خیر|نیازمند تصویر=خیر|نیازمند استانداردسازی=بله|نیازمند ویراستاری=بله|مقابله نشده با دانشنامه‌ها=تاحدودی|تاریخ خوبیدگی=|تاریخ برگزیدگی=|توضیحات=}}


==منابع==
{{پانویس|۲}}{{موضوعات ایران}}
[[رده:ایران| ]]
[[رده:ایران| ]]
[[رده:ایالت‌ها و قلمروهای بنیان‌گذاری‌شده در ۱۹۷۹ (میلادی)]]
[[رده:ایالت‌ها و قلمروهای بنیان‌گذاری‌شده در ۱۹۷۹ (میلادی)]]
خط ۱۵۶: خط ۹۲:
[[رده:کشورهای غرب آسیا]]
[[رده:کشورهای غرب آسیا]]
[[رده:مکان‌های یادشده در کتاب‌های قانونی ثانی]]
[[رده:مکان‌های یادشده در کتاب‌های قانونی ثانی]]
[[رده:کشورهای اسلامی]]
[[رده:حکومت‌های اسلامی]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۰۲:۴۲

جمهوری اسلامی ایران

ایران
نشان ملی
شعار: «استقلال، آزادی، جمهوری اسلامی»[۱]
پایتخت
و بزرگترین شهر
تهران
۳۵°۴۱′ شمالی ۵۱°۲۵′ شرقی / ۳۵٫۶۸۳°شمالی ۵۱٫۴۱۷°شرقی / 35.683; 51.417
زبان(های) رسمیفارسی
دین(ها)
اسلام
مذهب شیعه دوازده‌امامی (دین رسمی)[الف]
• تراکم
۱۲۴ /مایل‌مربع (۴۷٫۹ /به ازای هر کیلومترمربع) (۱۶۲ام)
تولید ناخالص داخلی (GDP)  برابری قدرت خرید (PPP)برآورد ۲۰۲۳ 
• کل
افزایش $۱٫۷۲۵ تریلیون[۳] (۱۹ام)
• سرانه
افزایش $۱۹٫۹۴۲[۳] (۷۹ام)
تولید ناخالص داخلی (GPD) (اسمی)برآورد ۲۰۲۳ 
• کل
افزایش $۳۶۶٫۴۳۸ میلیارد[۳] (۴۲ام)
• سرانه
افزایش $۴٫۲۳۴[۳] (۱۲۰ام)
شاخص جینی (۲۰۱۹)افت مثبت ۴۰٫۹[۴]
متوسط
شاخص توسعه انسانی (۲۰۲۱)افزایش ۰٫۷۷۴[۵]
۷۶ام. بالا
واحد پولریال ایران (IRR)
منطقه زمانییوتی‌سی+۳:۳۰ (IRST)
گاه‌شماریهجری خورشیدی

ایران با نام رسمی جمهوری اسلامی ایران، کشوری در غرب آسیا است. این کشور از غرب با ترکیه و عراق، از شمال غربی با ارمنستان و جمهوری آذربایجان، از شمال با دریای خزر و ترکمنستان، از شرق با افغانستان و پاکستان، و از جنوب با دریای عمان و خلیج فارس هم‌مرز است.[۶] مساحت این کشور ۶۳۶۳۷۴ مایل مربع (۱۶۴۸۲۰۰ کیلومتر مربع) است. جمعیت این کشور بر اساس تخمین‌های سال ۲۰۰۵ میلادی، ۶۹٬۵۱۵٬۰۰۰ نفر بوده است.[۷] زبان رسمی کشور ایران، فارسی و پایتخت آن تهران است.[۸]

سیاست

ایران یک جمهوری اسلامی با یک مجلس قانونگذاری و چندین نهاد نظارتی تحت سلطه روحانیان شیعه است. رئیس دولت و حکومت رئیس‌جمهور است، اما قدرت عالی در اختیار مقام رهبری است. رهبر در ایران یک روحانی عالی‌رتبه است.[۹]

تاریخ

ورود اسلام به ایران

همچنین ببینید: حمله اعراب به ایران

جنگ‌های طولانی ایران و روم باعث انحراف توجه‌ها از رویدادهای دنیای عرب و فرسودگی ارتش شاهنشاهی ساسانی ساسانی شد. افزون بر آن، مناقشه‌های درون‌اجتماعی در اواخر دوران شاهنشاهی ساسانی، باعث ایجاد ضعف‌هایی شده بود که در سدهٔ هفتم، راه را برای حملهٔ اعراب به ایران باز کرد.[۱۰][۱۱] به جز ترویج اسلام، اهداف مادی همانند دسترسی به راه‌های بازرگانی از انگیزه‌های اعراب برای فتح ایران بوده است.[۱۲] خلافت راشدین با بهره‌گیری از نیروهای متحد خود، موفق شد به شاهنشاهی ساسانی پایان دهد؛ پایان ساسانیان، آغازی رسمی بر سقوط شهرهای ایرانی بود و ارتش اعراب یکی پس از دیگری، شهرهای قلمروی ساسانی را فتح کرد. اگرچه، پس از این، برخی از شهرها به تنهایی ایستادگی کردند و مناطقی تا مدت‌ها استقلال داشتند و کشمکش‌های نژادی و مذهبی برای قرن‌ها به اوج رسید.[۱۳] منابعی اعلام کرده‌اند که ایرانیان دین اسلام را با روحیه‌های خود موافق دانستند و به زور شمشیر مسلمان نشدند.[۱۳] منابعی نیز اعلام کردند که اعراب از طریق اعمال فشار و یک روند طولانی اسلامی‌سازی که با شکنجهٔ زرتشتیان همراه بود، اسلام را در ایران گسترش دادند. منابعی، تخریب کتابخانه‌ها، مجازات مالیاتی برای پیروان ادیان دیگر، از بین بردن منابع دین زرتشت و تغییر زبان را از اقدامات سخت‌گیرانهٔ اعراب در حکومت گستردهٔ آنان دانسته‌اند.[۱۴][۱۵][۱۶][۱۷]

دوره‌های تاریخی اسلامی

پس از آنکه اسلام به ایران ورود کرد، سلسله‌های مختلفی از مسلمانان بر ایران حکومت کردند. حکومت صفویه، قاجار، پهلوی و پس از آن تاسیس جمهوری اسلامی توسط روح‌الله خمینی در ایران، جریان‌ها و دودمان‌های مسلمانی بودند که بر این کشور حکومت داشتند.[۱۸]

رویدادها

یکی از مهمترین رویدادهای معاصر ایران، جنگ ایران و عراق است که در دهه ۱۹۸۰ میلادی بود که بین دو کشور ایران و عراق درگرفت.[۱۹]

پانویس

یادداشت‌ها

  1. ↑ اصل دوازده قانون اساسی: دین رسمی ایران، اسلام و مذهب جعفری اثنی عشری است و این اصل الی الابد غیرقابل تغییر است و مذاهب دیگر اسلامی اعم از حنفی، شافعی، مالکی، حنبلی و زیدی دارای احترام کامل می‌باشند و پیروان این مذاهب در انجام مراسم مذهبی، طبق فقه خودشان آزادند و در تعلیم و تربیت دینی و احوال شخصیه (ازدواج، طلاق، ارث و وصیت) و دعاوی مربوط به آن در دادگاه‌ها رسمیت دارند و در هر منطقه ای که پیروان هر یک از این مذاهب اکثریت داشته باشند، مقررات محلی در حدود اختیارات شوراها برطبق آن مذهب خواهد بود، با حفظ حقوق پیروان سایر مذاهب.[۲]

ارجاعات

  1. ↑ Jeroen Temperman (2010). State-Religion Relationships and Human Rights Law: Towards a Right to Religiously Neutral Governance. Brill. pp. 87–. ISBN 978-90-04-18148-9. The official motto of Iran is Takbir ('God is the Greatest' or 'God is Great'). Transliteration Allahu Akbar. As referred to in art. 18 of the constitution of Iran (1979). The de facto motto however is: 'Independence, freedom, the Islamic Republic.'.
  2. ↑ «اصل ۱۲ قانون اساسی». پژوهشکده شورای نگهبان. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۱۱-۲۲.
  3. ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ ۳٫۲ ۳٫۳ "World Economic Outlook Database, April 2023". IMF.org. International Monetary Fund. April 2023. Retrieved April 11, 2023.
  4. ↑ "Gini index". World Bank. Retrieved 13 January 2023.
  5. ↑ "Human Development Report 2021/2022" (PDF) (به انگلیسی). United Nations Development Programme. 8 September 2022. Retrieved 8 September 2022.
  6. ↑ «داده‌ها و اطلاعات آماری». درگاه ملی آمار. دریافت‌شده در ۱۳ مه ۲۰۲۲.
  7. ↑ Group of writers, “Iran”, Concise Encyclopædia Britannica.
  8. ↑ «تعداد جمعیت و خانوار به تفکیک تقسیمات کشوری براساس سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال ۱۳۹۵» (اکسل). درگاه ملی آمار.
  9. ↑ Group of writers, “Iran”, Concise Encyclopædia Britannica.
  10. ↑ George Liska (1998). Expanding Realism: The Historical Dimension of World Politics. Rowman & Littlefield Pub Incorporated. p. 170. ISBN 978-0-8476-8680-3.
  11. ↑ Occawlonline. "The Rise and Spread of Islam, The Arab Empire of the Umayyads – Weakness of the Adversary Empires" (به انگلیسی). Retrieved 2020-03-28.
  12. ↑ پورشریعتی، پروانه (۲۰۱۸-۰۵-۲۹). «حمله اعراب به ایران». BBC News فارسی. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۴-۰۷.
  13. ↑ ۱۳٫۰ ۱۳٫۱ تاریخ کامل ایران، دکتر عبدالله رازی، چاپ چهارم، ۱۳۴۷.
  14. ↑ Suha Rassam (2005). Iraq: Its Origins and Development to the Present Day. Gracewing Publishing. p. 77. ISBN 978-0-85244-633-1.
  15. ↑ Zarrinkub,'Abd Al-Husain (1975). "The Arab Conquest of Iran and Its Aftermath". In Frye, Richard N. (ed.). Cambridge History of Iran. 4. London: Cambridge University Press. p. 46. ISBN 978-0-521-20093-6.
  16. ↑ Khanbaghi, Aptin (2006). The Fire, the Star and the Cross: Minority Religions in Medieval and Early Modern Iran (reprint ed.). I.B. Tauris. p. 268. ISBN 978-1-84511-056-7.
  17. ↑ Meri, Josef W. ; Bacharach, Jere L. (2006). Medieval Islamic Civilization: L-Z, index. Medieval Islamic Civilization: An Encyclopedia. II (illustrated ed.). Taylor & Francis. p. 878. ISBN 978-0-415-96692-4.
  18. ↑ Group of writers, “Iran”, Concise Encyclopædia Britannica.
  19. ↑ Group of writers, “Iran”, Concise Encyclopædia Britannica.

منابع

برگرفته از «https://www.islamical.org/w/index.php?title=ایران&oldid=86918»