هیئت تحریر شام: تفاوت میان نسخه‌ها
پرش به ناوبری
پرش به جستجو
بدون خلاصۀ ویرایش |
(←منابع) |
||
| (۱۴ نسخهٔ میانیِ ایجادشده توسط همین کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
'''هیئت تحریر شام''' {{عربی|هيئة تحرير الشام}} که با عنوان '''تحریر الشام''' نیز شناخته می‌شود؛ | '''هیئت تحریر شام''' {{عربی|هيئة تحرير الشام}} با نام مخفف «'''HTS'''» که با عنوان '''تحریر الشام''' و '''سازمان آزادی سوریه''' نیز شناخته می‌شود؛ یک گروه [[سازمان جهادی|جهادی]] است که در سال ۲۰۱۷ میلادی با ادغام چند گروه جهادی در شمال [[سوریه]] تشکیل شد. این گروه به القاعده منتسب است. تحریر الشام تحت رهبری [[ابوجابر الشیخ]] آغاز به کار کرد و پس از استعفای او، رهبری به [[ابومحمد جولانی]] منتقل شد. اعضای این گروه به‌طور عمده از جنگجویان سوری و نیروهای خارجی تشکیل می‌شود. | ||
این گروه‌ها برای دستیابی به پیروزی پایدار در جنگ سوریه تلاش کردند، اما تاکتیک‌ها و راهبردهای آنان همواره با چالش‌هایی مانند اختلافات درون‌گروهی و همکاری با سایر گروه‌های شورشی مواجه بوده است. فعالیت‌های نظامی و مدنی تحریر الشام شامل درگیری‌های متعددی با نیروهای دولتی سوریه و گروه‌های دیگر مانند [[داعش]] و [[نورالدین زنکی]] بود. گروه تحریر الشام همچنین یک نهاد قضائی و زندان‌ها را در مناطق تحت کنترل خود راه‌اندازی کرد و در برخی دوره‌ها با [[دولت نجات سوریه]] همکاری داشت. | |||
[[جبهه النصره]] و تحریر الشام متهم به ارتکاب اعمال تروریستی، نقض حقوق بشر و جنایات جنگی از جمله تخریب اماکن مذهبی، اجبار به تغییر مذهب، قتل، و عملیات‌های انتحاری هستند. این سازمان‌ها همچنین به نقض حقوق بشر از جمله زندانی‌کردن غیرقانونی، شکنجه، آدم‌ربایی و استفاده از کودکان در جنگ متهم شده‌اند. تحریر الشام نیز مسئول کشته شدن غیرنظامیان و حملات تروریستی در سوریه است. تحریر الشام به عنوان یک سازمان تروریستی توسط برخی کشورها مانند بریتانیا، ایالات متحده، کانادا و اتحادیه اروپا شناخته شده است. در عین حال، این گروه تلاش کرده تا با تغییر نام و استراتژی‌های جدید، به‌ویژه در مقابله با ایدئولوژی‌های مختلف اسلامی، چهره خود را تطهیر کند. این گروه به‌ویژه پس از تحولات درون‌گروهی و تغییرات داخلی در تلاش است تا مشروعیت اجتماعی و دینی خود را افزایش دهد. | |||
== | == نام و هویت == | ||
هیئت تحریر شام {{عربی|هيئة تحرير الشام}} با نام مخفف «HTS» و با عنوان تحریر الشام شناخته می‌شود.<ref>{{پک/بن|longwar|ک=longwar journal|ف=Hay’at Tahrir al Sham leader calls for ‘unity’ in Syrian insurgency|زبان=en}}</ref><ref>{{پک/بن|state|ک=state.gov|ف=Amendments to the Terrorist Designations of al-Nusrah Front|زبان=en}}</ref> نام این سازمان از هدف آن اقتباس شده است و به معنای «سازمان آزادی سوریه (شام)» می‌باشد.<ref>{{پک|Dyer|May 14, 2017|ک=cbc|ف=Syria's al-Qaeda affiliate escapes from Canada's terror list|زبان=en}}</ref> این سازمان سیاسی و مسلح، [[اسلام‌گرایی|اسلامگرای]] [[سنی]] است که در [[جنگ داخلی سوریه]] شرکت فعال داشته است.<ref>{{پک/بن|EUAA|ک=EUAA|ف=Anti-government armed groups|زبان=en}}</ref> این سازمان با وجود جدایی از القاعده، ارتباط خود با آنها را حفظ کرد و به صورت علنی از [[طالبان]] الگو می‌گرفت.<ref>{{پک/بن|longwar۱|ک=longwar journal|ف=Al Qaeda and allies announce ‘new entity’ in Syria|زبان=en}}</ref> هرچند یکی از سیاست‌های اصلی این سازمان، به دور ماندن از انتساب به القاعده بوده، با این حال به تحلیل کارشناسان، همواره در راستای منافع و سیاست‌های القاعده در [[خاورمیانه]] کار کرده است.<ref>{{پک|Palacios|۲۰۲۳|ک=Terrorism Monitor|ف=Hayat Tahrir al-Sham’s Top-Down Disassociation from al-Qaeda in Syria|زبان=en}}</ref> این سازمان را همانند طالبان و القاعده، یک نهاد افراط‌گرای سنی [[حنفی]] گزارش کرده‌اند.<ref>{{پک/بن|شفق۲|ک=شفقنا|ف=طالبان و هیئت تحریر شام؛ «شباهت‌ها و تفاوت‌ها»|زبان=}}</ref> | |||
=== اهداف === | |||
در طول اعلامیه تأسیس این تشکل که توسط [[ابوجابر الشیخ]]، مؤسس این سازمان، منتشر شد، وی عنوان کرد که هیئت تحریر شام به عنوان «یک نهاد مستقل» عاری از تمام روابط و وابستگی‌های قبلی است. در این بیانیه سعی شده بود تا هرگونه ارتباط با گروهک القاعده و زیرشاخه‌های آن رد شود. همچنین ابوجابر مدعی شد که هدف از تأسیس این گروهک، «حفاظت از دستاوردهای انقلاب و سرزمین‌های آزادشده» که با خون هزاران «[[شهید]]» به‌دست آمده‌اند می‌باشد. همچنین ایجاد اتحاد بین نیروهای مختلف جهادی و شورشی در [[سوریه]] یکی دیگر از اهداف این تشکل عنوان شده است. هدفی که این گروه به دنبال دستیابی به آن می‌بود، سقوط حکومت [[بشار اسد]] در سوریه<ref>{{پک/بن|longwar|ک=longwar journal|ف=Hay’at Tahrir al Sham leader calls for ‘unity’ in Syrian insurgency|زبان=en}}</ref> و خارج کردن [[ایران در جنگ داخلی سوریه|نیروهای ایرانی از خاک سوریه]] بود.<ref>{{پک/بن|EUAA|ک=EUAA|ف=Anti-government armed groups|زبان=en}}</ref> | |||
== ساختار == | |||
=== اعضا === | |||
بر اساس داده‌های سال ۲۰۲۰ میلادی، تخمین زده شده است که حدوداً ۱۲ تا ۱۵ هزار نفر به عضویت تحریر الشام درآمده‌اند. عمده این افراد از جنگجویان سوری و از افراد دیگر گروه‌های شورشی در سوریه بودند که به این گروه گرایش پیدا کردند.<ref>{{پک/بن|Australian|ک=Australian National Security|ف=Hay’at Tahrir al-Sham|زبان=en}}</ref> برخی منابع با احتساب ۳ تا ۴هزار نیروی خارجی این سازمان، اعضای آن را بین ۱۲ تا ۲۰ هزار نفر تخمین زده‌اند.<ref>{{پک/بن|EUAA|ک=EUAA|ف=Anti-government armed groups|زبان=en}}</ref> گفته شده است که اعضای این گروه تا پایان سال ۲۰۲۴، حدود ۱۵ هزار نیروی ثابت و تمام وقت و ۱۵ هزار نیروی ذخیره بوده است.<ref>{{پک/بن|عصر|ک=خبرگزاری عصرایران|ف=قدرت‌نمایی تکنولوژیک هیئت تحریر الشام؛ از پهپادهای انتحاری تا موشک‌های هدایت‌شونده|زبان=}}</ref> | |||
=== رهبری === | |||
از زمان تأسیس تحریر الشام در اوایل سال ۲۰۱۷ میلادی، [[ابوجابر الشیخ]] رهبری این سازمان را برعهده گرفت و در ۱ اکتبر ۲۰۱۷ از سمت خود به عنوان رهبرکل تحریر الشام استعفا داد و [[ابومحمد جولانی]] جایگزین او شد. ابوجابر نیز سمت دیگری را به عنوان رئیس شورای شورا هیئت تحریر الشام بر عهده گرفت.<ref>{{پک/بن|huffpost|ک=هاف بوست عربی|ف=الجولانی قائداً مؤقتاً لهیئة "تحریر الشام"|زبان=ar}}</ref> | |||
== | === نهادها === | ||
سازمان تحریر الشام با الهام از دوره‌های آموزشی نظامی در دولت رسمی سوریه، یک دوره آموزش نظامی ۹ ماهه را تدارک دید و با استفاده از نیروهای زبده ارتش سوریه که از دولت بشار اسد به سازمان‌های شورشی پناهنده شده بودند، یک آکادمی نظامی را تأسیس کرد تا بتواند قوای نظامی خود را تعلیم دهد.<ref>{{پک/بن|عصر|ک=خبرگزاری عصرایران|ف=قدرت‌نمایی تکنولوژیک هیئت تحریر الشام؛ از پهپادهای انتحاری تا موشک‌های هدایت‌شونده|زبان=}}</ref> بنیاد رسانه‌ای امجاد (به انگلیسی: Amjad Media) یکی از نهادهای رسانه‌ای وابسته به این سازمان است.<ref>{{پک|Hardan|June 16, 2022|ک=al-monitor|ف=Syrian jihadi leader courts Druze community in Idlib|زبان=en}}</ref> | |||
با | |||
== پیشینه == | |||
[[جنبش جهادی]] طی سال‌ها تغییراتی را تجربه کرده است، اما به‌ویژه از سال ۲۰۱۱ و هم‌زمان با خیزش‌های [[جهان عرب]] که دیکتاتوری‌های حاکم را به چالش کشید، شتاب بیشتری گرفت. این انقلاب‌ها فرصت جدیدی برای جهادی‌ها فراهم آورد تا ایده‌های خود را گسترش دهند و حمایت عمومی را به‌دست آورند. به‌یکباره گزینه‌های مختلفی پیش روی جهادی‌ها باز شد. در یک سوی طیف، [[داعش|دولت اسلامی]] (داعش) به رهبری [[ابوبکر بغدادی]] قرار داشت؛ حکومتی اقتدارگرا و از بالا به پایین که به‌طور کامل مصالحه را حتی با نزدیک‌ترین متحدان ایدئولوژیک خود رد می‌کرد. اندیشمندان برجسته جهادی، از جمله درون القاعده، رویکرد بغدادی را شکست‌خورده می‌دانستند؛ چرا که این رویکرد بسیاری از [[مسلمانان]] را از خود دور می‌کرد و قدرت‌های خارجی (به‌ویژه [[ایالات متحده آمریکا|ایالات متحده]]) را به مداخله وادار می‌ساخت. رهبران القاعده دولت اسلامی را به این دلیل رد کردند که نگران بودند اقدامات بغدادی جهاد در سوریه را به شکست بکشاند. اکثر مسلمانان در سوریه و جاهای دیگر خواهان حکومت به سبک دولت اسلامی نیستند.<ref>{{پک/بن|longwar|ک=longwar journal|ف=Hay’at Tahrir al Sham leader calls for ‘unity’ in Syrian insurgency|زبان=en}}</ref> بغدادی نیز پس از آنکه نیروهایی همچون [[جبهه النصره]] را از [[عراق]] به سوریه منتقل کرد، [[بیعت]] خود با القاعده را لغو و گروه خود را با نام داعش رهبری کرد.<ref>{{پک|Dyer|May 14, 2017|ک=cbc|ف=Syria's al-Qaeda affiliate escapes from Canada's terror list|زبان=en}}</ref> | |||
با | القاعده، با وجود اشتراکات زیاد با اهداف بغدادی، راهبردی کاملاً متفاوت برای دستیابی به این اهداف در پیش گرفت. جنگ سوریه جهادی‌ها را به عرصه‌ای ناشناخته وارد کرد، جایی که آنان سعی داشتند بدون تکیه بر توتالیتاریسم فوری بغدادی، به پیروزی پایدار دست یابند. این تلاش دشوار است، زیرا بسیاری از جهادی‌های تحت نفوذ القاعده به دنبال اجرای فوری شریعت سختگیرانه مشابه قوانین دولت اسلامی هستند. وسوسه اعلام یک امارت اسلامی در شمال غربی سوریه نیز بسیار قوی بوده است، هرچند القاعده آن را اقدامی زودهنگام می‌داند. اگر جهادی‌ها و اسلام‌گرایان در ادلب اعلام کنند که اکنون یک دولت به سبک طالبان را کنترل می‌کنند و سپس کنترل آن را از دست بدهند، ایده امارت اسلامی ممکن است در دیدگاه مردم بی‌اعتبار شود.<ref>{{پک/بن|longwar|ک=longwar journal|ف=Hay’at Tahrir al Sham leader calls for ‘unity’ in Syrian insurgency|زبان=en}}</ref> [[احرار الشام]]، یکی از سازمان‌های نظامی جهادی در سوریه، خصوصاً در دوره یک‌ساله رهبری ابوجابر، تلاش کرده است تا این مسیر دشوار را طی کند؛ بنابراین، اختلاف نظرهای مکرری بر سر میزان انعطاف‌پذیری تاکتیکی جهادی‌ها وجود داشته است. برخی سعی کرده‌اند تلاش احرار الشام برای جهاد عملی را متفاوت از تجربه‌گرایی القاعده جلوه دهند، اما چنین نیست. شاخه رسمی [[القاعده در سوریه]]، که ابتدا به نام جبهه النصره و سپس به عنوان [[جبهه فتح الشام]] شناخته می‌شد، بازتاب‌دهنده دیدگاه‌های متنوعی بوده است. یکی از نظریه‌پردازان القاعده حتی پیشنهاد کرده است که جهادی‌ها «جنگ چریکی سیاسی» را اتخاذ کنند تا مقاومت آنها در برابر دشمنان غربی برتر از نظر نظامی تقویت شود. در واقع، [[طالبان]] [[افغانستان]] که همچنان با القاعده ارتباط نزدیکی دارد، مدت‌ها سیاست را با [[جهاد]] ترکیب کرده است. اولین رهبر احرار الشام، [[حسن عبود]]، این تکامل را به زمانی نسبت داد که او و دیگران، از جمله ابوجابر، در [[زندان صیدنایا]] سپری کردند. زندانیان نماینده جریان‌های مختلف درون جهان‌بینی اسلام‌گرایانه و جهادی بودند. در حالی که بسیاری از اصول مشترک داشتند، اختلافات قابل‌توجهی نیز بین آنها وجود داشت.<ref>{{پک/بن|longwar|ک=longwar journal|ف=Hay’at Tahrir al Sham leader calls for ‘unity’ in Syrian insurgency|زبان=en}}</ref> | ||
جبهه النصره و احرار الشام در بیشتر اوقات در میانه سال‌های ۲۰۱۵–۲۰۱۶ با همدیگر همکاری می‌کردند. [[ابوجابر الشیخ]] روحانی برجسته احرار الشام که از سپتامبر ۲۰۱۴ تا سپتامبر ۲۰۱۵ رهبری گروه النصره را عهده‌دار بود،<ref>{{پک/بن|longwar|ک=longwar journal|ف=Hay’at Tahrir al Sham leader calls for ‘unity’ in Syrian insurgency|زبان=en}}</ref> رهبری جناح اسلام‌گراتر و کمتر ملی‌گرای احرار الشام، [[جیش الاحرار]] را بر عهده داشت که از ادغام احرار الشام با جبهه فتح الشام حمایت می‌کرد. مذاکرات ادغام در اواخر سال ۲۰۱۶ انجام شد، اما این مذاکرات به نتیجه نرسید.<ref>{{پک/بن|longwar|ک=longwar journal|ف=Hay’at Tahrir al Sham leader calls for ‘unity’ in Syrian insurgency|زبان=en}}</ref> در اواخر سال ۲۰۱۶، با وجود اختلاف‌های داخلی در میان اعضای احرار الشام، یک گروهک دیگر به نام [[جیش الاحرار]] تأسیس شد. این گروه سعی کرد خود را گروهکی جداشده از احرار الشام نشان ندهد.<ref>{{پک/بن|longwar|ک=longwar journal|ف=Hay’at Tahrir al Sham leader calls for ‘unity’ in Syrian insurgency|زبان=en}}</ref> تمام این فرایندها در میانه درگیری‌های میان شورشیان شمال سوریه با دیگر نیروهای جهادی صورت می‌گرفت.<ref>{{پک/بن|longwar۱|ک=longwar journal|ف=Al Qaeda and allies announce ‘new entity’ in Syria|زبان=en}}</ref> | |||
=== | == تاریخچه == | ||
=== تشکیل === | |||
با ایجاد درگیری‌های داخلی در میان اعضای احرار الشام در بین ماه‌های پایانی سال ۲۰۱۶ و ماه‌های ابتدایی سال ۲۰۱۷ میلادی، در نهایت این گروه به چندین جناح تقسیم شد. در این میان تشکیلاتی با نام تحریر الشام شکل گرفت که رهبری آن به [[ابوجابر الشیخ]] سپرده شد. فرماندهی نظامی این گروهک نیز به [[الجولانی]] سپرده شد.<ref>{{پک/بن|longwar|ک=longwar journal|ف=Hay’at Tahrir al Sham leader calls for ‘unity’ in Syrian insurgency|زبان=en}}</ref> این سازمان در ۲۸ ژانویه ۲۰۱۷ از ادغام بین [[جیش الاحرار]] (جناحی از [[احرار الشام]])، [[جبهه فتح شام]]، [[جبهه انصار الدین]]، [[جیش السنه]]، [[لواء الحق (ادلب)|لواء الحق]] و [[جنبش نورالدین زنکی]] تشکیل شد. روند اتحاد این گروه‌ها به ابتکار ابوجابر الشیخ از فرماندهان اسلامگرا که دومین امیر احرار الشام بود انجام شد. ابوجابر رهبری این گروه را در ابتدای تأسیس برعهده داشت. همچنین در این تاریخ، لوگویی برای این سازمان طراحی و منتشر شد.<ref>{{پک/بن|longwar۱|ک=longwar journal|ف=Al Qaeda and allies announce ‘new entity’ in Syria|زبان=en}}</ref> | |||
در | با تأسیس این گروه، افراد با نفوذ مختلفی که سابقه فعالیت‌های جهادی داشته‌اند، به این سازمان پیوستند. مهمترین افرادی که نامشان در لیست پیوستگان به این سازمان نام برده شده است، [[عبدالله محمد المحیسنی]]، [[عبدالرازق المهدی]]، [[ابوحارث المصری]]، [[ابویوسف الحموی]]، [[ابوطاهر الحموی]]، و [[مصلح العلیانی]] بودند.<ref>{{پک/بن|longwar۱|ک=longwar journal|ف=Al Qaeda and allies announce ‘new entity’ in Syria|زبان=en}}</ref> به گزارش برخی منابع، بیش از ۱۸ هزار نفر در ابتدای تأسیس این سازمان، به آن پیوستند. ورود افراد از جبهه احرار الشام به این سازمان و دیگر سازمان‌های منشعب شده، باعث شد تا نیروهای پایبند به احرار الشام به کمتر از ۳هزار جنگجو کاهش یابد. تأسیس این سازمان، به عقیده برخی از کارشناسان، به عنوان مانعی برای روند صلح و آتش‌بس میان نیروهای ترکیه و سوریه محسوب می‌شد.<ref>{{پک/بن|SHARQ|ک=SHARQ AL-AWSAT|ف=Syria: Surfacing of ‘Hai’at Tahrir al-Sham’ Threatens Truce|زبان=en}}</ref> | ||
تشکیل هیئت تحریر شام با مجموعه‌ای از | === فعالیت‌های نظامی و مدنی === | ||
تشکیل هیئت تحریر شام با مجموعه‌ای از [[ترور]]ها همراه بود. در این ترورها بیش از ۳۵ نفر از اعضای نخبه این سازمان ترور شدند. گفته می‌شود که این ترورها از سوی مخالفان جهادی تحریر الشام و از بابت مخالفت با سیاست‌های اصلاح‌طلبانه این سازمان صورت می‌گرفت. پس از آن بود که این سازمان، بازداشت مخالفان داخلی قطع ارتباط این سازمان از القاعده را پیش گرفت. هیئت تحریر شام، قطع ارتباط خود با القاعده را طی یک برنامه موسوم به «سوری‌سازی» دنبال می‌کرد.<ref>{{پک|Alami|۶ دسامبر ۲۰۱۷|ک=the new humanitarian|ف=Syria’s Largest Militant Alliance Steps Further Away From al-Qaida|زبان=en}}</ref> در این میان، هیئت تحریر شام در راستای ایجاد یک حکومت مورد قبول همگان، با [[دولت نجات سوریه]] که یک دولت جایگزین اپوزیسیون سوریه در استان [[ادلب]] بود بیعت کرد. در مقابل نیروهای دولت نجات نیز از حضور این سازمان در این دولت، استقبال کرد.<ref>{{پک/بن|Why|ک=المستقبل|ف=Why National Salvation Governments Fail in the Arab Region|زبان=en}}</ref> | |||
سال ۲۰۱۹، چندین درگیری بزرگ بین نیروهای دولت رسمی سوریه به فرماندهی بشار اسد و نیروهای سازمان تحریر شام رخ داد که به تضعیف این گروه انجامید.<ref>{{پک/بن|EUAA|ک=EUAA|ف=Anti-government armed groups|زبان=en}}</ref> بر اساس گزارش‌های مربوط به سال ۲۰۲۰ میلادی، این سازمان توانسته بود تا ۹۰ درصد از استان ادلب و نواحی مجاور در شمال [[حماه]] و غرب [[حلب]] در سوریه به تصرف خود درآورد.<ref>{{پک/بن|EUAA|ک=EUAA|ف=Anti-government armed groups|زبان=en}}</ref> پس از آن در سال ۲۰۲۰، پیمان صلحی بین [[ترکیه]] و [[روسیه]] منعقد شد که نیروهای تحریر الشام نیز به این صلح پایبند ماندند.<ref>{{پک/بن|عصر|ک=خبرگزاری عصرایران|ف=قدرت‌نمایی تکنولوژیک هیئت تحریر الشام؛ از پهپادهای انتحاری تا موشک‌های هدایت‌شونده|زبان=}}</ref> تا آوریل ۲۰۲۳، هیئت تحریر شام، توانست سلطه خود بر منطقه ادلب را تثبیت نماید.<ref>{{پک|Al Nofal|April 13, 2023|ک=syria direct|ف=Al-Jolani in Jenderes: Is HTS using minorities as a way into northern Aleppo?|زبان=en}}</ref> در طول این سال‌ها این سازمان یک نهاد قضایی، یک سازمان زندان و نهاد غیرنظامی با نام دولت نجات سوریه را در استان ادلب به راه انداخت و تقویت نمود.<ref>{{پک/بن|EUAA|ک=EUAA|ف=Anti-government armed groups|زبان=en}}</ref> در طول دورانی که یک صلح اجمالی در بین نیروهای تحریر الشام و دیگر سازمان‌ها شورشی و نیروهای دولتی سوریه در بین سال‌های ۲۰۲۰ تا ۲۰۲۴ در جریان بود، نیروهای تحریر الشام به تقویت بنیه نظامی خود پرداختند. این سازمان موفق شد تا در این مدت، به تکنولوژی ساخت پهپادهای موشکی و ریزپرنده دست یافته و به موشک‌های هدایت‌شونده مجهز شود.<ref>{{پک/بن|عصر|ک=خبرگزاری عصرایران|ف=قدرت‌نمایی تکنولوژیک هیئت تحریر الشام؛ از پهپادهای انتحاری تا موشک‌های هدایت‌شونده|زبان=}}</ref> در همین دوران صلح، درگیری‌های داخلی میان نیروهای شورشی سوری بالا گرفت و در این میان نیروهای تحریر الشام با نیروهای نورالدین زنکی (وابسته به القاعده) و نیروهای داعش، درگیری پیدا کردند.<ref>{{پک/بن|یورو۵|ک=یورونیوز|ف=هیئت تحریر شام ۱۰ عضو داعش را در ادلب اعدام کرد|زبان=}}</ref> | |||
=== سرنگونی بشار اسد === | === سرنگونی بشار اسد === | ||
تحریر الشام و فرمانده آن، [[ابومحمد الجولانی]]، با بهره‌گیری از تحولات منطقه‌ای و بین‌المللی، عملیات خود را هم‌زمان با درگیری‌های محور مقاومت در حمایت از [[حماس]] آغاز کردند. ترکیه، که از این پیشروی‌ها آگاه بود، با وجود عدم همکاری با روسیه و [[ایران]]، به دلایل سیاسی و امنیتی از این عملیات چشم‌پوشی کرد. این اقدامات ضربه‌ای به روند مذاکرات آستانه و توافق آتش‌بس سال ۲۰۲۰ وارد کرد و به ترکیه کمک کرد تا از فشار حضور آوارگان سوری بکاهد. هم‌زمان، تمایل آمریکا به بازترسیم نقشه سیاسی منطقه و هم‌سویی اهداف تحریر الشام با منافع اسرائیل، نقش مهمی در پیشبرد این عملیات داشت. این رویکرد در نهایت به تضعیف نیروهای موسوم به [[محور مقاومت]] و تلاش برای از میان برداشتن دولت سوریه منجر شد.<ref>{{پک/بن|ایسنا|ک=خبرگزاری ایسنا|ف=تحریر الشام؛ مسیرها و تحولات|زبان=}}</ref> | |||
[[ | |||
گروه‌های مسلح در ادلب از جمله سازمان تحریر الشام، عملیات موسوم به «بازداشتن تجاوز» را با هدف تأمین امنیت منطقه ادلب و حومه‌های جنوبی و غربی حلب آغاز کردند. این عملیات، که با تصرف هنگ ۴۶ و چندین روستا در حومه غربی حلب آغاز شد، در نهایت به اعلام هدف جدید تحریر الشام برای تسلط بر شهر استراتژیک حلب انجامید. این گروه سپس عملیات خود را به استان‌های حماه و حمص گسترش داد و [[دمشق]] را به عنوان هدف اصلی در نظر گرفت. استان حمص به دلیل موقعیت استراتژیک خود، که نقش کلیدی در اتصال استان‌های سوریه ایفا می‌کند، در این پیشروی‌ها اهمیت ویژه‌ای داشت. در سطح سیاسی، کنترل بر مناطق بیشتر به گروه‌های مسلح این امکان را می‌داد تا شرایط خود را در مذاکرات مربوط به آینده سوریه تحمیل کنند.<ref>{{پک/بن|ایسنا|ک=خبرگزاری ایسنا|ف=تحریر الشام؛ مسیرها و تحولات|زبان=}}</ref> | |||
در نتیجه تحولات صورت گرفته توسط هیئت تحریر شام در اواخر سال ۲۰۲۴، این گروه در ابتدا کنترل حلب را به دست گرفت. سپس شهر حماة در مرکز سوریه به‌طور کامل بدست تحریر شام سقوط کرد. تنها ۱۱ روز پس از آغاز حملات، گروه تحریر الشام موفق شدند [[دمشق]] را تصرف و حکومت اسد را ساقط کنند. شهرهای [[حمص]] و دمشق تقریباً بدون مقاومت سقوط کردند و شورشیان اعلام کردند که با دولت اسد همکاری خواهند کرد تا تغییر حکومت را محقق سازند. پس از آن دستور آزادی زندانیان در زندان بشار اسد صادر شد.<ref>{{پک/بن|یورو۲|ک=یورونیوز|ف=دمشق، پایتخت سوریه سقوط کرد و به دست مخالفان مسلح افتاد|زبان=}}</ref> همچنین یکی از تصمیمات صورت گرفته توسط این هیئت در دوران به قدرت رسیدنش، انحلال شاخه نظامی خود و خلع‌سلاح کردن تمام نیروهای مسلح غیردولتی در سوریه بود.<ref>{{پک/بن|العالم۲|ک=شبکه العالم|ف=توافق برای انحلال گروه‌های مسلح و ادغام آنها در وزارت دفاع سوریه|زبان=}}</ref> | |||
=== | == اتهامات و اقدامات تروریستی == | ||
جبهه النصره و تحریر الشام هر دو توسط مخالفانشان به انجام عملیات‌های تروریستی، نقض حقوق بشر و جنایت‌های جنگی متهم شده‌اند. تخریب اماکن مذهبی باستانی، اجبار به [[تغییر مذهب]] و [[تغییر دین|دین]]، انجام [[حمله انتحاری|عملیات‌های انتحاری]] و [[قتل]] از جمله اتهاماتی است که به این سازمان‌ها وارد شده است.<ref>{{پک|Dyer|May 14, 2017|ک=cbc|ف=Syria's al-Qaeda affiliate escapes from Canada's terror list|زبان=en}}</ref> بنابر گزارش‌های تأیید شده توسط اتحادیه اروپا، سازمان تحریر الشام به نقض مکرر حقوق بشر از طریق زندانی‌کردن غیرقانونی، آدم‌ربایی، باج‌خواهی، اخاذی، آزار و اذیت، [[ترور]] و [[شکنجه]] غیرنظامیان متهم شده است. سازمان ملل نیز بر اساس گزارشی مدعی شده است که سازمان تحریر شام در بین ژانویه تا دسامبر ۲۰۱۸، ۱۸۷ کودک را به عنوان جنگجو جذب و از آنها استفاده کرده است.<ref>{{پک/بن|EUAA|ک=EUAA|ف=Anti-government armed groups|زبان=en}}</ref> بر اساس آمار منتشر شده توسط [[شبکه حقوق بشر سوریه]]، تحریر الشام تا سال ۲۰۲۱ مسئول مستقیم کشته‌شدن ۵۰۵ غیرنظامی از جمله ۷۱ کودک و ۷۷ زن است. همچنین گفته شده است که ۳۳۲۷ نفر در طول سال‌های حکومت تحریر الشام در منطقه ادلب، به حبس خودکامانه مجبور شده‌اند.<ref>{{پک/بن|شفق۱|ک=شفقنا|ف=خشونت‌های هیئت تحریر الشام ادامه دارد|زبان=}}</ref><ref>{{پک/بن|همشهری|ک=خبرگزاری همشهری|ف=تروریست یا مبارز؛ جولانی کیست و تحریرالشام چه کسانی هستند؟|زبان=}}</ref> کشته شدن ۲۵ [[درزی]] در منطقه [[قلب لوزه ادلب]] و ربایش خبرنگار آمریکایی، اقدامات این سازمان بوده است.<ref>{{پک/بن|همشهری|ک=خبرگزاری همشهری|ف=تروریست یا مبارز؛ جولانی کیست و تحریرالشام چه کسانی هستند؟|زبان=}}</ref> | |||
آزار اقلیت‌های دینی و جلوگیری از برگزاری آیین‌های مذهبی آنها، از اتهاماتی است که این سازمان با آن مواجه شده است.<ref>{{پک|Hardan|June 16, 2022|ک=al-monitor|ف=Syrian jihadi leader courts Druze community in Idlib|زبان=en}}</ref> عدم پایبندی درازمدت به صلح‌ها یا عدم مشارکت در فرایند صلح، از دیگر اتهامات این سازمان است. بر اساس داده‌های منتشر شده توسط دولت [[استرالیا]]، نیروهای تحریر شام، حداقل سه اقدام تروریستی را مرتکب شده‌اند. این سه اقدام عبارتند از:<ref>{{پک/بن|Australian|ک=Australian National Security|ف=Hay’at Tahrir al-Sham|زبان=en}}</ref> | |||
# حمله ۷ سپتامبر ۲۰۱۸: که در آن تعدادی راکت از سوی این سازمان به شهر محرده شلیک شده و منجر به کشته شدن ۹ غیرنظامی و زخمی شدن ۲۰ نفر دیگر شده است. | |||
# حمله ۲۴ اوت ۲۰۲۰: به قتل رسیدن سه عضو از میلیشای طرفدار دولت سوریه را در منطقه جبل الزاویه | |||
# حمله ۱۱ ژوئن ۲۰۲۱: شلیک ۱۴۰ راکت و گلوله توپ به مواضع روسی و سوری در ادلب | |||
در | بمب‌گذاری در دمشق که به کشته‌شدن ۷۹ غیرنظامی انجامید و بمب‌گذاری دیگری در منطقه حمص از اتهامات وارد شده به این سازمان است.<ref>{{پک/بن|همشهری|ک=خبرگزاری همشهری|ف=تروریست یا مبارز؛ جولانی کیست و تحریرالشام چه کسانی هستند؟|زبان=}}</ref> در سال ۲۰۲۳، یک حمله پهپادی به یک آکادمی نظامی در حمص باعث شد تا بیش از ۱۰۰ نفر کشته شوند. کسی مسئولیت این حمله را برعهده نگرفت اما برخی منابع بر این باورند که این حمله از سوی تحریر الشام صورت گرفته است.<ref>{{پک/بن|عصر|ک=خبرگزاری عصرایران|ف=قدرت‌نمایی تکنولوژیک هیئت تحریر الشام؛ از پهپادهای انتحاری تا موشک‌های هدایت‌شونده|زبان=}}</ref> در آذر ۱۴۰۳، خبرهایی از قتل‌عام چهل نفر از مردان [[علویان (سوریه)|علوی‌مذهب]] توسط نیروهای تحریر الشام در روستایی به نام العزیزیه منتشر شد.<ref>{{پک/بن|تسنیم۵|ک=خبرگزاری تسنیم|ف=جنایت تروریست‌های سوریه در یک روستای علوی‌نشین|زبان=}}</ref> | ||
تحریر الشام پس از حملات نوامبر ۲۰۲۴ با اتهامات بیشتری در خصوص نقض حقوق بشر و قتل غیرنظامیان در جریان جنگ و حملات راکتی و نظامی، مواجه شد. بر اساس ادعای رسانه‌های رسمی دولت وقت سوریه، اصابت راکت این نظامیان به یک خوابگاه دانشجویی منجر به کشته شدن ۴ دانشجو شده بود. همچنین دولت وقت سوریه، نیروهای تحریر الشام را به خاطر حملات به نواحی تحت کنترل خودشان، به نقض توافق ۲۰۱۹ متهم کردند.<ref>{{پک/بن|یورو|ک=یورونیوز|ف=حمله غافلگیرانه تحریر شام در سوریه|زبان=}}</ref> در آذر ۱۴۰۳ نیز دو شهرک شیعه‌نشین نبل و الزهرا هدف حملات راکتی این سازمان قرار گرفت.<ref>{{پک/بن|تسنیم|ک=خبرگزاری تسنیم|ف=حملات تروریست‌های تحریرالشام به شهرک‌های نبل و الزهرا سوریه|زبان=}}</ref> | |||
=== تعیین به عنوان سازمان تروریستی === | === تعیین به عنوان سازمان تروریستی === | ||
برخی کشورها همچون [[بریتانیا]]، تحریر الشام را تحت عنوان گروه‌های جایگزین یا یکی از شاخه‌های القاعده، به عنوان گروهک‌های تروریستی تلقی کرده‌اند.<ref>{{پک/بن|GOV|ک=GOV.UK|ف=Proscribed terrorist groups or organisations|زبان=en}}</ref> برخی دیگر نیز با تغییر نام و رویه این گروه، آن را از جهت انتساب و انشعاب به القاعده، از فهرست تروریستی خود خارج کردند. هرچند تعداد زیادی از ناظران سیاسی و کشورها همچون [[ایالات متحده آمریکا]] تا مه ۲۰۱۸، این فاصله‌گرفتن از سازمان مادر خود (القاعده) را نپذیرفته بودند. با این همه، کشورهایی همچون [[کانادا]]، به همین موارد استناد کرده و این سازمان را از لیست تروریست‌های خود حذف کردند. در مقابل این دیدگاه، برخی این تغییرنام و انشعاب‌ها را تلاش برای گمراه کردن ناظران بین‌المللی و تطهیر چهره گذشته این سازمان و سازمان مادرش دانسته‌اند.<ref>{{پک|Dyer|May 14, 2017|ک=cbc|ف=Syria's al-Qaeda affiliate escapes from Canada's terror list|زبان=en}}</ref> ایالات متحده آمریکا برای اطلاعات در خصوص محمد الجولانی، رئیس شاخه نظامی این سازمان، در مه ۲۰۱۷، جایزه ۱۰ میلیون دلاری تعیین کرد.<ref>{{پک|Dyer|May 14, 2017|ک=cbc|ف=Syria's al-Qaeda affiliate escapes from Canada's terror list|زبان=en}}</ref> | |||
{| class="wikitable" style="text-align:center" | {| class="wikitable" style="text-align:center" | ||
|- | |- | ||
!کشور | !نام کشور | ||
!تاریخ | !تاریخ اعلام به عنوان سازمان تروریستی | ||
! | !منبع | ||
|- | |||
|{{UK}} | |||
|مه ۲۰۱۷ | |||
|<ref>{{پک/بن|GOV|ک=GOV.UK|ف=Proscribed terrorist groups or organisations|زبان=en}}</ref> | |||
|- | |||
|{{CAN}} | |||
|۲۰۱۸ | |||
|<ref>{{پک|Dyer|May 14, 2017|ک=cbc|ف=Syria's al-Qaeda affiliate escapes from Canada's terror list|زبان=en}}</ref> | |||
|- | |- | ||
|{{USA}} | |{{USA}} | ||
|۳۱ مه ۲۰۱۸ | |۳۱ مه ۲۰۱۸ | ||
|<ref | |<ref>{{پک/بن|state|ک=state.gov|ف=Amendments to the Terrorist Designations of al-Nusrah Front|زبان=en}}</ref> | ||
|- | |- | ||
|{{TUR}} | |{{TUR}} | ||
|۳۱ اوت ۲۰۱۸ | |۳۱ اوت ۲۰۱۸ | ||
|<ref>{{ | |<ref>{{پک/بن|Turkey|ک=reuters|ف=Turkey designates Syria's Tahrir al-Sham as terrorist group|زبان=en}}</ref> | ||
|- | |- | ||
|{{ | |{{پرچم|نیوزلند}} | ||
|۶ ژوئن ۲۰۱۸ | |||
|<ref>{{پک/بن|organisations|ک=police.govt.nz|ف=Designated individuals and organisations|زبان=en}}</ref> | |||
| | |||
|<ref>{{ | |||
|- | |- | ||
|{{AUS}} | |{{AUS}} | ||
|۹ آوریل | |۹ آوریل ۲۰۱۹ | ||
|<ref>{{ | |<ref>{{پک/بن|Australian|ک=Australian National Security|ف=Hay’at Tahrir al-Sham|زبان=en}}</ref> | ||
|- | |- | ||
|{{ | |{{EU}} | ||
| | |۲۰۲۰ | ||
|<ref>{{ | |<ref>{{پک/بن|EEAS|ک=European External Action Service یا EEAS|ف=Interactive Dialogue with the Commission of Inquiry on the Syrian Arab Republic|زبان=en}}</ref> | ||
|- | |- | ||
|{{ | |{{RUS}} | ||
| | |۴ ژوئن ۲۰۲۰{{سخ}}(لازم‌الاجرا در ۲۰ ژوئیه ۲۰۲۰) | ||
|<ref>{{پک/بن|fsb|ک=fsb.ru|ف=Единый федеральный список организаций|زبان=ru}}</ref> | |||
|- | |- | ||
|{{INA}} | |{{INA}} | ||
|۲۱ اکتبر ۲۰۲۴ | |۲۱ اکتبر ۲۰۲۴ | ||
|<ref>{{ | |<ref>{{پک/بن|DAFTAR|ک=Pusat Pelaporan dan Analisis Transaksi Keuangan|ف=DAFTAR TERDUGA TERORIS DAN ORGANISASI TERORIS No. DTTOT|زبان=en}}</ref> | ||
|- | |- | ||
|{{پرچم|UN}} | |{{پرچم|UN}} | ||
| | | | ||
|<ref>{{ | |<ref>{{پک/بن|Briefing|ک=press.un|ف=Briefing Security Council on Syria|زبان=en}}</ref> | ||
|- | |- | ||
|{{ | |{{پرچم|ژاپن}} | ||
| | | | ||
|<ref>{{ | |<ref>{{پک/بن|国|ک=npa.go.jp|ف=国際テロリスト財産凍結法第３条に基づき公告された国際テロリスト|زبان=en}}</ref> | ||
|} | |} | ||
== ایدئولوژی و حکومت == | |||
=== ایدئولوژی مذهبی === | |||
در اعلامیه تأسیس سازمان تحریر الشام آمده بود که در صورت شکست مبارزات این گروه با [[حزب‌الله لبنان]]، نیروهای شیعی ایرانی و نیروهای روسی، شیعیان بر منطقه حکمفرما خواهند شد و «منطقه را به بردگی خواهند گرفت». در سخنرانی ابوجابر سعی شده بود تا از اختلاف ایدولوژیک بین [[اختلاف شیعه و سنی|شیعه و سنی]] جهت تهییج اهل‌سنت در سوریه برای پیوستن به جبهه تحریر الشام استفاده شود.<ref>{{پک/بن|longwar|ک=longwar journal|ف=Hay’at Tahrir al Sham leader calls for ‘unity’ in Syrian insurgency|زبان=en}}</ref> | |||
گروه هیئت تحریر الشام از زمان تأسیس تا سال ۲۰۲۴، دچار تغییرات داخلی عمده‌ای شده است. اگرچه این گروه همچنان به اصول [[سلفی‌گری|سلفی]] پایبند است، استفاده از جنجالی‌ترین مفاهیم سلفی‌جهادی را کاهش داده و سیاست‌هایی محلی‌تر و عمل‌گرایانه‌تر اتخاذ کرده است. این تغییرات شامل تلاش برای نزدیکی با مردم محلی و اجتناب از بیگانگی اجتماعی بوده و به پذیرش سیاست‌هایی نظیر «رهاسازی» انجامیده است. سلفی‌گری همچنان بر سیاست‌های دینی تحریر الشام تأثیرگذار است، اما این گروه با تعدیل رویکرد خود، به‌ویژه در مواجهه با گروه‌های مختلف اسلامی، سعی در کاهش تنش‌ها دارد. برای مثال، حملات مستقیم به [[اشاعره]] و [[صوفیان]] کاهش یافته و اتحاد علیه دشمنان مشترک مورد تأکید قرار گرفته است. در عین حال، [[شیعیان]]، [[علویان (سوریه)|علویان]] و [[خوارج]] به دلیل مواضع سیاسی و مذهبی خود، همچنان مورد انتقاد باقی می‌مانند. تحریر الشام به‌منظور ایجاد [[مشروعیت دینی]] برای مواضع عمل‌گرایانه خود، از مفاهیمی مانند «سیاست شرعیه» و «عذر به جهل» بهره گرفته است. این گروه با تأکید بر همزیستی دینی و پرهیز از [[تکفیر]] بی‌رویه، تلاش دارد تا زمینه‌ای برای پذیرش عمومی فراهم کند. [[دانشکده شریعت ادلب]] نیز، با تدریس مذهب [[شافعی]] در کنار عقاید سلفی، نمونه‌ای از این رویکرد تطبیقی است.<ref>{{پک|Drevon, Haenni|2021|ک=How Global Jihad Relocalises and Where it Leads|ف=|زبان=en|ص=۱۱–۱۲}}</ref> | |||
[[ | انتخاب مکتب [[شافعی]] به‌جای [[حنبلی]] برای تحریر الشام نه بر اساس یک تصمیم دینی، بلکه به‌عنوان یک استراتژی اجتماعی و سیاسی بود. این انتخاب بیشتر به‌دلیل سازگاری مکتب شافعی با اکثریت جمعیت مناطق تحت کنترل گروه و به‌منظور پیشگیری از ایجاد شکاف‌های مذهبی میان گروه‌ها و جوامع مختلف صورت گرفت. در واقع، گروه تحریر الشام به‌جای پیروی از مکتب فقهی حنبلی، که بیشتر با گروه‌های سلفی ارتباط داشت، به‌دنبال اجتناب از تنش‌های فرقه‌ای و ایجاد نوعی وفاق دینی در داخل جامعه بود. مکتب شافعی به‌طور گسترده‌تر در سوریه رواج داشت و تحریر الشام با انتخاب آن سعی کرد خود را با اکثریت محلی هماهنگ کند و از ایجاد اختلافات داخلی پرهیز کند. این استراتژی نه تنها به‌عنوان یک تصمیم دینی بلکه به‌عنوان ابزاری برای ایجاد همگرایی در میان مردم و مشروعیت بخشیدن به حکومت تحریر الشام در جامعه سوریه محسوب می‌شد.<ref>{{پک|Drevon, Haenni|2021|ک=How Global Jihad Relocalises and Where it Leads|ف=|زبان=en|ص=۱۳–۱۵}}</ref> | ||
یکی از اقدامات اصلی تحریر الشام در راستای تثبیت قدرت خود، ایجاد نهادهای دینی مرکزی بود که قادر به نظارت بر امور مذهبی و اجتماعی در مناطق تحت کنترل گروه باشند. شورای عالی فتوا به‌عنوان یکی از این نهادهای دینی، مسئول صدور فتواها و نظارت بر تطابق فعالیت‌های دینی با اصول فقهی مورد نظر گروه بود. این شورا به‌طور ویژه بر فعالیت‌های دینی نظیر برگزاری نماز جماعت و تدریس دینی در مساجد نظارت می‌کرد. علاوه بر این، تحریر الشام تلاش کرد ساختارهای دینی و قضائی را یکپارچه کند تا از بروز نهادهای دینی رقیب جلوگیری کند. در نتیجه، تحریر الشام توانست یکپارچگی بیشتری در ساختار حکومتی خود ایجاد کرده و سایر گروه‌ها و نهادهای دینی را که ممکن بود تهدیدی برای اقتدار گروه باشند، تحت کنترل درآورد.<ref>{{پک|Drevon, Haenni|2021|ک=How Global Jihad Relocalises and Where it Leads|ف=|زبان=en|ص=۱۳–۱۵}}</ref> | |||
=== ایدئولوژی سیاسی و اجتماعی === | |||
به گفته جابر الشیخ، مؤسس این گروهک، باید با هر ایدئولوژی که به‌سرعت دیگران را به دلیل اختلاف نظر برچسب‌گذاری می‌کند، مقابله کرد. ابوجابر در مصاحبه‌ای با [[الجزیره]] می‌گوید: «ما [[اسلام]] غارها» یا «اسلام تفنگ‌ها» را نمی‌خواستیم. «اسلام، فهم درست آن، این است که دین، کشور، سیاست، مبارزه، حکومت و علم است». رهبران این گروه، بر جلب حمایت مردمی برای تأثیرگذاری درست جبهه‌های جهادی باور دارند و سعی در ایجاد تفاهم و همکاری در میان مردم دارند.<ref>{{پک/بن|longwar|ک=longwar journal|ف=Hay’at Tahrir al Sham leader calls for ‘unity’ in Syrian insurgency|زبان=en}}</ref> این سیاست توسط رهبر بعدی این سازمان پیش گرفته شد و سعی شد تا این گروه به عنوان یک گروه ملی‌گرای سوری جلوه کند.<ref>{{پک|Palacios|۲۰۲۳|ک=Terrorism Monitor|ف=Hayat Tahrir al-Sham’s Top-Down Disassociation from al-Qaeda in Syria|زبان=en}}</ref> | |||
در آغاز حکومت گروه تحریر الشام بر ادلب، این سازمان به شدت بر نهادهای دینی و آموزه‌های اسلامی نظارت داشت و سعی می‌کرد کنترل کاملی بر جنبه‌های دینی زندگی مردم در مناطق تحت کنترل خود اعمال کند. با این حال، به‌تدریج این سیاست تغییر کرد. تحریر الشام به این نتیجه رسید که اعمال کنترل شدید بر امور دینی می‌تواند منجر به مقاومت‌های اجتماعی و گسترش بی‌اعتمادی نسبت به گروه شود. در عوض، آنها تصمیم گرفتند که فضای دینی را به دیگر نهادها واگذار کنند و کنترل خود را بر جنبه‌های دینی بیشتر به‌عنوان ابزاری برای مدیریت مخالفت‌های اجتماعی و مخالفین سیاسی خود درآورند. به این ترتیب، گفتمان دینی و منابع دینی به‌عنوان ابزاری برای تقویت قدرت سیاسی استفاده می‌شد، نه به‌عنوان عاملی برای تغییرات اساسی در جامعه.<ref>{{پک|Drevon, Haenni|2021|ک=How Global Jihad Relocalises and Where it Leads|ف=|زبان=en|ص=۱۳–۱۵}}</ref> | |||
تحریر الشام در طول زمان به‌دنبال کنترل گفتمان دینی و حذف رقبای مذهبی بود تا قدرت و مشروعیت خود را در مناطق تحت نفوذ خود تثبیت کند. برای این کار، آنها اقدام به تأسیس شورای عالی فتوا کردند که نقشی کلیدی در تعیین چارچوب‌های دینی و فقهی ایفا می‌کرد. این شورا، که تحت نظارت مستقیم مقامات تحریر الشام قرار داشت، توانست به‌تدریج فتواهای دیگر گروه‌ها و سازمان‌های مذهبی خارج از تحریر الشام را تضعیف کرده و خود را به‌عنوان مرجع اصلی فقهی در منطقه معرفی کند. در این راستا، مشاوران نزدیک به ابو محمد الجولانی، رهبر تحریر الشام، نقش مهمی در هدایت فعالیت‌های این شورا ایفا کردند و بسیاری از فتواهای صادر شده توسط این شورا به‌طور مستقیم با منافع گروه و اهداف سیاسی آنها هماهنگ بود. این شورا به‌طور خاص تلاش کرد تا رقبای فکری و دینی را که ممکن بود تهدیدی برای اقتدار تحریر الشام در زمینه‌های دینی و اجتماعی ایجاد کنند، حذف کند.<ref>{{پک|Drevon, Haenni|2021|ک=How Global Jihad Relocalises and Where it Leads|ف=|زبان=en|ص=۱۳–۱۵}}</ref> | |||
در عمل، تحریر الشام پس از مواجهه با چالش‌های اجرایی و اجتماعی، مجبور شد که در دخالت‌های دینی خود تجدیدنظر کند. گروه با مشکلاتی چون کمبود منابع انسانی و نیروی اجرایی مواجه شد و این باعث شد که نتواند بر تمامی مساجد و نهادهای دینی نظارت مستقیم داشته باشد. علاوه بر این، مقاومت‌های محلی نیز باعث شد که گروه نتواند تغییرات دینی و اجتماعی را به‌طور کامل اعمال کند. در نتیجه، تحریر الشام مجبور به اتخاذ رویکردی انعطاف‌پذیرتر شد و بر نظارت بر برخی مسائل محدودتر شد. گروه در حال حاضر بیشتر به مدیریت کلی و نظارت غیرمستقیم بر مساجد و امور دینی می‌پردازد تا دخالت عمیق و مستقیم در مسائل داخلی این نهادها. این تغییرات به‌ویژه در مناطقی که تحت فشارهای اجتماعی و اقتصادی قرار داشتند، به‌عنوان یک استراتژی برای حفظ ثبات و جلوگیری از درگیری‌های بیشتر اعمال شد.<ref>{{پک|Drevon, Haenni|2021|ک=How Global Jihad Relocalises and Where it Leads|ف=|زبان=en|ص=۱۳–۱۵}}</ref> | |||
یکی از جنبه‌های مهم سیاست دینی تحریر الشام، مدیریت حلقه‌های آموزشی دینی در مساجد بود. این حلقه‌ها که به‌طور عمده در زمینه‌های تفسیر قرآن، فقه اسلامی و مسائل دینی آموزش می‌دادند، تحت نظارت غیرمستقیم وزارت امور دینی تحریر الشام قرار داشتند. هرچند که این حلقه‌ها در ابتدا تحت فشار شدید برای رعایت ایدئولوژی خاص گروه قرار داشتند، اما به‌تدریج فضای بیشتری برای برخی دیدگاه‌های دیگر فراهم شد. وزارت امور دینی تحریر الشام سعی کرد که این حلقه‌ها را از طریق همکاری با سایر نهادهای دینی و مذهبی مانند وزارت امور دینی ترکیه و شورای اسلامی سوریه مدیریت کند. این همکاری‌ها به‌طور خاص به‌منظور جلوگیری از انحصار در حوزه دینی و گسترش تنوع در آموزش‌های دینی صورت می‌گرفت. در حال حاضر، حلقه‌های آموزشی دینی در مساجد بیشتر به‌عنوان یک ابزار آموزشی برای ارتقاء دانش دینی و ترویج دیدگاه‌های رسمی تحریر الشام عمل می‌کنند، ولی نظارت و کنترل آنها همچنان تحت تأثیر منابع خارج از گروه قرار دارد.<ref>{{پک|Drevon, Haenni|2021|ک=How Global Jihad Relocalises and Where it Leads|ف=|زبان=en|ص=۱۳–۱۵}}</ref> | |||
== در دیدگاه دیگران == | |||
=== حمایت‌های خارجی === | |||
به گزارش خبرگزاری سی‌بی‌سی نیوز، ایالات متحده آمریکا در طول جنگ داخلی سوریه، به گروه‌های مخالف سوری از جمله النصره و زیر شاخه آن تحریر الشام، کمک‌های تسلیحاتی کرده است و همین موضوع سبب شده تا گروه‌هایی چون تحریر الشام تا مدت‌ها در لیست تروریستی ایالات متحده آمریکا جای نگیرد.<ref>{{پک|Dyer|May 14, 2017|ک=cbc|ف=Syria's al-Qaeda affiliate escapes from Canada's terror list|زبان=en}}</ref> | |||
ترکیه در سال ۲۰۱۸ هیئت تحریر شام را به عنوان یک سازمان تروریستی و جبهه النصره را در سال ۲۰۱۴ به عنوان یک سازمان تروریستی اعلام کرد. دولت ترکیه یک بار اعلام کرد که با هیئت تحریر شام مخالف است و با آن جنگیده و آن را یک سازمان تروریستی می‌داند. هیئت تحریر شام مستقیماً چالشی برای دولت موقت سوریه بود که تحت حمایت ترکیه قرار داشت.<ref>{{پک/بن|Turkey|ک=reuters|ف=Turkey designates Syria's Tahrir al-Sham as terrorist group|زبان=en}}</ref> هرچند ترکیه به صورت مستقیم سلاحی به نیروهای تحریر الشام نداده است، بسیاری از رسانه‌ها بر این باورند که سلاح‌های این سازمان از سوی نیروهای تحت حمایت ترکیه، تأمین شده است.<ref>{{پک/بن|عصر|ک=خبرگزاری عصرایران|ف=قدرت‌نمایی تکنولوژیک هیئت تحریر الشام؛ از پهپادهای انتحاری تا موشک‌های هدایت‌شونده|زبان=}}</ref> ارتباط تحریر الشام با نیروهای ترکیه‌ای یا منسوب به ترکیه به حدی بود که برخی این سازمان را شاخه سوری دستگاه‌های اطلاعاتی و نظامی ترکیه در سوریه می‌دانستند.<ref>{{پک/بن|تسنیم۰۹|ک=خبرگزاری تسنیم|ف=پنج تفاوت طالبان و تحریرالشام/ در برابر جولانی چه باید کرد؟|زبان=}}</ref> | |||
خبرگزاری اسپوتنیک به نقل از یک منبع آگاه سوری اعلام کرد که گروهی متشکل از ۲۵۰ نفر از مربیان ارتش اوکراین برای آموزش شبه نظامیان گروه تروریستی هیئت تحریر شام در زمینه تولید و نوسازی پهپادها وارد استان ادلب در شمال سوریه شدند. به گفته این منبع آنها حوالی تأسیسات تولیدی در شهر ادلب و منطقه جسر الشغور مستقر شده‌اند. این منبع افزود بیش از ۲۵۰ پهپاد به صورت دسته‌ای به همراه کالاهای غیرنظامی به تحریر شام در ادلب تحویل داده شده است. روزنامه سوری [[الوطن (سوریه)|الوطن]] گزارش داد که کیریلو بودانوف مدیر سرویس‌های اطلاعاتی اوکراین در تماس مداوم با رئیس گروه تحریر شام بوده و تلاش می‌کند تا اعضای این گروه را برای پیوستن به نیروهای مسلح اوکراین جذب کند.<ref>{{پک/بن|Ukrainian|ک=sputnik globe|ف=Ukrainian Instructors Arrive in Idlib to Train Terrorists to Make Drones - Syrian Source|زبان=en}}</ref> هیئت تحریر شام بخشی از حملات خود را در نوامبر ۲۰۲۴ با استفاده از پهپاد انجام داده است.<ref>{{پک/بن|یورو|ک=یورونیوز|ف=حمله غافلگیرانه تحریر شام در سوریه|زبان=}}</ref> | |||
=== افکار عمومی === | |||
تعدادی از اهالی ادلب، با توجه به سابقه الجولانی و اعضای هیئت تحریر شام در نقض حقوق شهروندان این ناحیه، این افراد را گزینه مناسبی برای حکومت بر خودشان نمی‌دانستند.<ref>{{پک|Al Nofal|April 13, 2023|ک=syria direct|ف=Al-Jolani in Jenderes: Is HTS using minorities as a way into northern Aleppo?|زبان=en}}</ref> پس از سقوط حکومت بشار اسد و به قدرت رسیدن تحریر شام، نگرانی‌ها در خصوص نقض حقوق اقلیت‌های دینی و همین‌طور شیعیان و علویان سوریه بالا گرفت. بسیاری با توجه به مواجهه گذشته سلفیان سوری با شیعیان، ابراز نگرانی کردند که ممکن است حقوق آنان در زمینه آزادی دینی و مذهبی نادیده گرفته شود. با این وجود تا دسامبر ۲۰۲۴، مقامات هیئت تحریر شام، بارها به رعایت حقوق اقلیت‌های دینی تأکید کردند. در همین دوران، اجازه داده شده است تا آرامگاه‌های شیعی در سوریه همچون زیارت‌گاه [[حرم حضرت زینب|زینبیه]] در [[دمشق]]، به صورت آزادانه و همچون سابق به فعالیت خود ادامه دهد. همچنین تعدادی از شیعیان اهل [[نبل]] و [[الزهرا]] اجازه یافتند تا به روستاهای خود در آن ناحیه، که پیشتر به خاطر محاصره مجبور به ترک آنجا شدند، بازگردند.<ref>{{پک/بن|یورو۳|ک=یورونیوز|ف=جولان «جولانی‌ها» در دمشق؛ زینبیه در دست شورشیان به جای طرفداران ایران و حزب‌الله|زبان=}}</ref> با این همه، تعداد شیعیانی که به خاطر ترس از حکومت تحریر شام بر آنها، از سوریه به سمت [[لبنان]] مهاجرت می‌کردند، رو به فزونی داشته است.<ref>{{پک/بن|یورو۱۲|ک=یورونیوز|ف=ترس و امید شیعیان از زندگی تحت لوای حاکمان جدید سوریه؛ بر علویان چه می‌گذرد؟|زبان=}}</ref> همچنین منابع، گزارش‌هایی از اعدام‌های میدانی توسط اعضای این سازمان منتشر کردند که عموم قربانیان، علویان سوری بوده‌اند. گفته شده که این اعدام‌ها به بهانه تعقیب نیروهای وفادار بشار اسد رخ داده است. در برخی ویدیوهای منتشر شده از اعضای این فرقه، شیعیان تهدید به قتل شده‌اند. همچنین گزارش‌هایی از بازداشت‌های گسترده مردم سوری توسط اعضای این سازمان منتشر شده است.<ref>{{پک/بن|العالم۱|ک=شبکه العالم|ف=ویدئوهایی از اعدام‌های میدانی در سوریه توسط گروه تحریر الشام|زبان=}}</ref> گفته شده است که تحریر الشام نسبت به طالبان از انعطاف بیشتری در قبال اقلیت‌ها، زنان و سرکوب معترضان برخوردار است تا جایی که یک وزیر زن را در کابینه موقت خود جای داده است.<ref>{{پک/بن|شفق۲|ک=شفقنا|ف=طالبان و هیئت تحریر شام؛ «شباهت‌ها و تفاوت‌ها»|زبان=}}</ref> | |||
=== وجهه جهانی === | |||
رهبران و اعضای تحریر الشام تمام تلاش خود را برای تغییر چهره این سازمان از یک سازمان شورشی به یک سازمان شبه‌نظامی سازمان‌یافته و مرجعی مدنی به کار بستند و هدف از این تغییر چهره، جلب توجه و حمایت داخلی و خارجی برای رسیدن به اهدافشان بود.<ref>{{پک/بن|Australian|ک=Australian National Security|ف=Hay’at Tahrir al-Sham|زبان=en}}</ref> تلاش هیئت تحریر شام در این چند سال این بوده که چهرهٔ تازه‌ای از خود به عنوان بازیگر مشروع سیاسی بنمایاند که نه دنبال [[جهاد]] بین‌المللی است و نه پیوندی با گروه‌های جهادی چندملیتی دارد. این گروه پیوند خود با القاعده را در سال ۲۰۱۶ به پایان رساند.<ref>{{پک/بن|بی بی ۳۰|ک=بی‌بی‌سی فارسی|ف=عکس خبرنگار آمریکایی با ابومحمد جولانی، رهبر'قدرتمندترین' گروه جهادی سوری جنجالی شد|زبان=}}</ref> تلاش‌های جولانی به عنوان رهبر این سازمان برای نشان‌دادن چهره‌ای مردمی از خود و سازمان تحت امرش، در برخی موارد با واکنش منفی سوری‌ها مواجه می‌شد و وی را متهم به فرار از اتهامات دانسته‌اند. دیدارهای عمومی او و بازدید از اماکن عمومی توسط جولانی، همواره مورد توجه رسانه‌ها و انتقاد ناقدان بوده است.<ref>{{پک|Hardan|June 16, 2022|ک=al-monitor|ف=Syrian jihadi leader courts Druze community in Idlib|زبان=en}}</ref> برخی از اعضای تحریر الشام و همین‌طور گروهی از پیروان القاعده و گروه‌های دیگری از شورشیان [[سلفی‌گری|سلفی مسلک]]، از اقدامات اصلاح‌طلبانه جولانی در دوران رهبری بر تحریر الشام، انتقادهایی همچون نحوه لباس‌پوشیدن، صلح و نوع اقدامات او داشته‌اند. برخی دیگر نیز او را متهم کرده‌اند که با کارهای عوام‌فریبانه، قصد تطهیر تحریر الشام از اقدامات تروریستی سابق را دارد.<ref>{{پک/بن|بی بی ۳۰|ک=بی‌بی‌سی فارسی|ف=عکس خبرنگار آمریکایی با ابومحمد جولانی، رهبر'قدرتمندترین' گروه جهادی سوری جنجالی شد|زبان=}}</ref><ref>{{پک|Al Nofal|April 13, 2023|ک=syria direct|ف=Al-Jolani in Jenderes: Is HTS using minorities as a way into northern Aleppo?|زبان=en}}</ref> | |||
== پانویس == | == پانویس == | ||
=== ارجاعات === | === ارجاعات === | ||
{{پانویس| | {{پانویس|۳|اندازه=ریز}} | ||
=== منابع === | === منابع === | ||
{{آغاز پانویس|35em}} | |||
* {{یادکرد وب|عنوان= | * {{یادکرد وب|عنوان=عکس خبرنگار آمریکایی با ابومحمد جولانی، رهبر'قدرتمندترین' گروه جهادی سوری جنجالی شد|نشانی=https://www.bbc.com/persian/world-features-55931600|تاریخ=۱۶ بهمن ۱۳۹۹|تاریخ بازبینی=۱ ژانویه ۲۰۲۵|شناسه={{شناسه یادکرد|بی بی ۳۰}}|نویسنده=بی‌بی‌سی فارسی|کد زبان=|وبگاه=bbc.com|نام خانوادگی=|نام=}} | ||
* {{یادکرد وب|عنوان=حمله غافلگیرانه تحریر شام در سوریه|نشانی=https://parsi.euronews.com/2024/11/29/syria-insurgents-push-their-advance-toward-2nd-largest-city-aleppo|تاریخ=۲۹ نوامبر ۲۰۲۴|تاریخ بازبینی=۱ ژانویه ۲۰۲۵|شناسه={{شناسه یادکرد|یورو}}|نویسنده=یورونیوز|کد زبان=|وبگاه=euronews.com|نام خانوادگی=|نام=}} | |||
* {{یادکرد وب|عنوان=دمشق، پایتخت سوریه سقوط کرد و به دست مخالفان مسلح افتاد|نشانی=https://parsi.euronews.com/2024/12/08/damascus-capital-of-syria-fell-into-the-hands-of-the-rebels-bashar-assad-fled|تاریخ=۸ دسامبر ۲۰۲۴|تاریخ بازبینی=۱ ژانویه ۲۰۲۵|شناسه={{شناسه یادکرد|یورو۲}}|نویسنده=یورونیوز|کد زبان=|وبگاه=euronews.com|نام خانوادگی=|نام=}} | |||
* {{یادکرد وب|عنوان=جولان «جولانی‌ها» در دمشق؛ زینبیه در دست شورشیان به جای طرفداران ایران و حزب‌الله|نشانی=https://parsi.euronews.com/2024/12/11/once-a-pro-iran-bastion-damascus-zeinab-shrine-district-now-in-rebel-hands|تاریخ=۱۱ دسامبر ۲۰۲۴|تاریخ بازبینی=۱ ژانویه ۲۰۲۵|شناسه={{شناسه یادکرد|یورو۳}}|نویسنده=یورونیوز|کد زبان=|وبگاه=euronews.com|نام خانوادگی=|نام=}} | |||
* {{یادکرد وب|عنوان=ترس و امید شیعیان از زندگی تحت لوای حاکمان جدید سوریه؛ بر علویان چه می‌گذرد؟|نشانی=https://parsi.euronews.com/2024/12/13/alawites-shiites-fears-hopes-living-under-syria-sunni-rulers|تاریخ=۱۲ دسامبر ۲۰۲۴|تاریخ بازبینی=۱ ژانویه ۲۰۲۵|شناسه={{شناسه یادکرد|یورو۴}}|نویسنده=یورونیوز|کد زبان=|وبگاه=euronews.com|نام خانوادگی=|نام=}} | |||
* {{یادکرد وب|عنوان=هیئت تحریر شام ۱۰ عضو داعش را در ادلب اعدام کرد|نشانی=https://parsi.euronews.com/2019/03/03/hts-executed-10accused-to-link-isis-idlib-syria|تاریخ=۳ مارس ۲۰۱۹|تاریخ بازبینی=۱ ژانویه ۲۰۲۵|شناسه={{شناسه یادکرد|یورو۵}}|نویسنده=یورونیوز|کد زبان=|وبگاه=euronews.com|نام خانوادگی=|نام=}} | |||
* {{یادکرد وب|عنوان=ویدئوهایی از اعدام‌های میدانی در سوریه توسط گروه تحریر الشام|نشانی=https://fa.alalam.ir/news/7124183/ویدئوهایی-از-اعدام-های-میدانی-در-سوریه-توسط-گروه-تحریر-الشام|تاریخ=۸ دی ۱۴۰۳|تاریخ بازبینی=۱ ژانویه ۲۰۲۵|شناسه={{شناسه یادکرد|العالم۱}}|نویسنده=العالم|کد زبان=|وبگاه=alalam.ir|نام خانوادگی=|نام=}} | |||
* {{یادکرد وب|عنوان=توافق برای انحلال گروه‌های مسلح و ادغام آنها در وزارت دفاع سوریه|نشانی=https://fa.alalam.ir/news/7119483/توافق-برای-انحلال-گروه-های-مسلح-و-ادغام-آنها-در-وزارت-دفاع-سوریه|تاریخ=۴ دی ۱۴۰۳|تاریخ بازبینی=۱ ژانویه ۲۰۲۵|شناسه={{شناسه یادکرد|العالم۲}}|نویسنده=العالم|کد زبان=|وبگاه=alalam.ir|نام خانوادگی=|نام=}} | |||
* {{یادکرد وب|عنوان=تحریر الشام؛ مسیرها و تحولات|نشانی=https://www.isna.ir/news/1403091813145/تحریر-الشام-مسیرها-و-تحولات|تاریخ=۱۸ آذر ۱۴۰۳|تاریخ بازبینی=۱۳ دی ۱۴۰۳|شناسه={{شناسه یادکرد|ایسنا}}|نویسنده=خبرگزاری ایسنا|کد زبان=|وبگاه=isna.ir|نام خانوادگی=|نام=}} | |||
* {{یادکرد وب|عنوان=خشونت‌های هیئت تحریر الشام ادامه دارد|نشانی=https://fa.shafaqna.com/news/1317877/|تاریخ=۲۴ بهمن ۱۴۰۰|تاریخ بازبینی=۱۳ دی ۱۴۰۳|شناسه={{شناسه یادکرد|شفق۱}}|نویسنده=شفقنا|کد زبان=|وبگاه=shafaqna.com|نام خانوادگی=|نام=}} | |||
* {{یادکرد وب|عنوان=طالبان و هیئت تحریر شام؛ «شباهت‌ها و تفاوت‌ها»|نشانی=https://af.shafaqna.com/FA/619697|تاریخ=۸ دی ۱۴۰۳|تاریخ بازبینی=۱۳ دی ۱۴۰۳|شناسه={{شناسه یادکرد|شفق۲}}|نویسنده=شفقنا|کد زبان=|وبگاه=shafaqna.com|نام خانوادگی=|نام=}} | |||
* {{یادکرد وب|عنوان=حملات تروریست‌های تحریرالشام به شهرک‌های نبل و الزهرا سوریه|نشانی=https://www.tasnimnews.com/fa/news/1403/09/07/3208857/حملات-تروریست-های-تحریرالشام-به-شهرک-های-نبل-و-الزهرا-سوریه|تاریخ=۷ آذر ۱۴۰۳|تاریخ بازبینی=۱۳ دی ۱۴۰۳|شناسه={{شناسه یادکرد|تسنیم}}|نویسنده=خبرگزاری تسنیم|کد زبان=|وبگاه=tasnimnews.com|نام خانوادگی=|نام=}} | |||
* {{یادکرد وب|عنوان=جنایت تروریست‌های سوریه در یک روستای علوی‌نشین|نشانی=https://www.tasnimnews.com/fa/news/1403/09/22/3217769/جنایت-تروریست-های-سوریه-در-یک-روستای-علوی-نشین|تاریخ=۲۲ آذر ۱۴۰۳|تاریخ بازبینی=۱۳ دی ۱۴۰۳|شناسه={{شناسه یادکرد|تسنیم۵}}|نویسنده=خبرگزاری تسنیم|کد زبان=|وبگاه=tasnimnews.com|نام خانوادگی=|نام=}} | |||
* {{یادکرد وب|عنوان=پنج تفاوت طالبان و تحریرالشام/ در برابر جولانی چه باید کرد؟|نشانی=https://www.tasnimnews.com/fa/news/1403/09/24/3218263/پنج-تفاوت-طالبان-و-تحریرالشام-در-برابر-جولانی-چه-باید-کرد|تاریخ=۲۴ آذر ۱۴۰۳|تاریخ بازبینی=۱۳ دی ۱۴۰۳|شناسه={{شناسه یادکرد|تسنیم۰۹}}|نویسنده=خبرگزاری تسنیم|کد زبان=|وبگاه=tasnimnews.com|نام خانوادگی=|نام=}} | |||
* {{یادکرد وب|عنوان=قدرت‌نمایی تکنولوژیک هیئت تحریر الشام؛ از پهپادهای انتحاری تا موشک‌های هدایت‌شونده|نشانی=https://www.asriran.com/fa/news/1019604/قدرت‌نمایی-تکنولوژیک-هیئت-تحریر-الشام-از-پهپادهای-انتحاری-تا-موشک‌های-هدایت‌شونده|تاریخ=۱۷ آذر ۱۴۰۳|تاریخ بازبینی=۱۳ دی ۱۴۰۳|شناسه={{شناسه یادکرد|عصر}}|نویسنده=خبرگزاری عصرایران|کد زبان=|وبگاه=asriran.com|نام خانوادگی=|نام=}} | |||
* {{یادکرد وب|عنوان=تروریست یا مبارز؛ جولانی کیست و تحریرالشام چه کسانی هستند؟|نشانی=https://www.hamshahrionline.ir/news/906948/تروریست-یا-مبارز-جولانی-کیست-و-تحریرالشام-چه-کسانی-هستند|تاریخ=۱۸ آذر ۱۴۰۳|تاریخ بازبینی=۱۳ دی ۱۴۰۳|شناسه={{شناسه یادکرد|همشهری}}|نویسنده=خبرگزاری همشهری|کد زبان=|وبگاه=hamshahrionline.ir|نام خانوادگی=|نام=}} | |||
* {{یادکرد وب|عنوان=الجولانی قائداً مؤقتاً لهیئة "تحریر الشام"|نشانی=http://www.huffpostarabi.com/2017/10/02/story_n_18159996.html|تاریخ=۲ اکتبر ۲۰۱۷|تاریخ بازبینی=۱ ژانویه ۲۰۲۵|شناسه={{شناسه یادکرد|huffpost}}|نویسنده=هاف بوست عربی|کد زبان=ar|وبگاه=huffpostarabi.com|نام خانوادگی=|نام=|تاریخ بایگانی=۲ اکتبر ۲۰۱۷|نشانی بایگانی=https://web.archive.org/web/20171002165746/http://www.huffpostarabi.com/2017/10/02/story_n_18159996.html}} | |||
* {{Cite book |last=Drevon, Haenni |first=Jerome, Patrick |url=https://cadmus.eui.eu/bitstream/handle/1814/69795/RSC%202021_08-EN.pdf |title=How Global Jihad Relocalises and Where it Leads: The Case of HTS, the Former AQ Franchise in Syria |publisher=European University Institute |year=2021 |location=I – 50014 San Domenico di Fiesole (FI), Italy: European University Institute |pages=12–20 |chapter= |issn=1028-3625}} | |||
* {{یادکرد ژورنال|کد زبان=en|نام۱=Tammy Lynn|نام خانوادگی۱=Palacios|پیوند نویسنده۱=|دوره=۲۱|شماره=۹|عنوان=Hayat Tahrir al-Sham’s Top-Down Disassociation from al-Qaeda in Syria|تاریخ=۲۰۲۳|ژورنال=Terrorism Monitor|پیوند=https://jamestown.org/program/hayat-tahrir-al-shams-top-down-disassociation-from-al-qaeda-in-syria/}} | |||
* {{یادکرد وب|عنوان=Hay’at Tahrir al Sham leader calls for ‘unity’ in Syrian insurgency|نشانی=https://www.longwarjournal.org/archives/2017/02/hayat-tahrir-al-sham-leader-calls-for-unity-in-syrian-insurgency.php|تاریخ=10 february 2017|تاریخ بازبینی=۱ ژانویه ۲۰۲۵|شناسه={{شناسه یادکرد|journal}}|کد زبان=en|وبگاه=longwarjournal.org|نام خانوادگی=Joscelyn|نام=Thomas}} | * {{یادکرد وب|عنوان=Hay’at Tahrir al Sham leader calls for ‘unity’ in Syrian insurgency|نشانی=https://www.longwarjournal.org/archives/2017/02/hayat-tahrir-al-sham-leader-calls-for-unity-in-syrian-insurgency.php|تاریخ=10 february 2017|تاریخ بازبینی=۱ ژانویه ۲۰۲۵|شناسه={{شناسه یادکرد|journal}}|کد زبان=en|وبگاه=longwarjournal.org|نام خانوادگی=Joscelyn|نام=Thomas}} | ||
* {{یادکرد وب|عنوان=Al Qaeda and allies announce ‘new entity’ in Syria|نشانی=https://www.longwarjournal.org/archives/2017/01/al-qaeda-and-allies-announce-new-entity-in-syria.php|تاریخ=28 january 2017|تاریخ بازبینی=۱ ژانویه ۲۰۲۵|شناسه={{شناسه یادکرد|journal۱}}|کد زبان=en|وبگاه=longwarjournal.org|نام خانوادگی=Joscelyn|نام=Thomas}} | * {{یادکرد وب|عنوان=Al Qaeda and allies announce ‘new entity’ in Syria|نشانی=https://www.longwarjournal.org/archives/2017/01/al-qaeda-and-allies-announce-new-entity-in-syria.php|تاریخ=28 january 2017|تاریخ بازبینی=۱ ژانویه ۲۰۲۵|شناسه={{شناسه یادکرد|journal۱}}|کد زبان=en|وبگاه=longwarjournal.org|نام خانوادگی=Joscelyn|نام=Thomas}} | ||
* {{یادکرد وب|عنوان=Regulations Amending the Regulations Establishing a List of Entities: SOR/2018-103|نشانی=https://gazette.gc.ca/rp-pr/p2/2018/2018-05-30/html/sor-dors103-eng.html|تاریخ=۲۳ مه ۲۰۱۸|تاریخ بازبینی=۱ ژانویه ۲۰۲۵|شناسه={{شناسه یادکرد|Regulations}}|کد زبان=en|وبگاه=gazette.gc.ca|نام خانوادگی=|نام=|نویسنده=Government of Canada}} | |||
* {{یادکرد وب|عنوان=Turkey designates Syria's Tahrir al-Sham as terrorist group|نشانی=https://uk.reuters.com/article/uk-mideast-crisis-syria-turkey-idUKKCN1LG1XU|تاریخ=August 31, 2018|تاریخ بازبینی=۱ ژانویه ۲۰۲۵|شناسه={{شناسه یادکرد|Turkey}}|کد زبان=en|وبگاه=uk.reuters.com|نویسنده=reuters|پیوند بایگانی=https://web.archive.org/web/20190529204952/https://uk.reuters.com/article/uk-mideast-crisis-syria-turkey-idUKKCN1LG1XU|تاریخ بایگانی=۲۹ مه ۲۰۱۹}} | |||
* {{یادکرد وب|عنوان=Proscribed terrorist groups or organisations|نشانی=https://www.gov.uk/government/publications/proscribed-terror-groups-or-organisations--2/proscribed-terrorist-groups-or-organisations-accessible-version|تاریخ=19 July 2021|تاریخ بازبینی=۱ ژانویه ۲۰۲۵|شناسه={{شناسه یادکرد|GOV}}|کد زبان=en|وبگاه=gov.uk|نویسنده=GOV.UK}} | |||
* {{یادکرد وب|عنوان=Proscribed terrorist groups or organisations|نشانی=https://2017-2021.state.gov/amendments-to-the-terrorist-designations-of-al-nusrah-front/index.html|تاریخ=May 31, 2018|تاریخ بازبینی=۱ ژانویه ۲۰۲۵|شناسه={{شناسه یادکرد|state}}|کد زبان=en|وبگاه=state.gov|نویسنده=state.gov|تاریخ بایگانی=۱۲ ژوئن ۲۰۲۱|پیوند بایگانی=https://web.archive.org/web/20210612032418/https://2017-2021.state.gov/amendments-to-the-terrorist-designations-of-al-nusrah-front/index.html}} | |||
* {{Cite web|title=Единый федеральный список организаций, в том числе иностранных и международных организаций, признанных в соответствии с законодательством Российской Федерации террористическими :: Федеральная Служба Безопасности|trans-title=Unified federal list of organizations, including foreign and international organizations, recognized in accordance with the legislation of the Russian Federation as terrorist :: Federal Security Service|url=http://www.fsb.ru/fsb/npd/terror.htm|access-date=2024-11-29|website=fsb.ru|archive-date=24 December 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20181224211726/http://www.fsb.ru/fsb/npd/terror.htm|url-status=live}} | |||
* {{یادکرد وب|عنوان=Syria's al-Qaeda affiliate escapes from Canada's terror list|نشانی=https://www.cbc.ca/news/politics/terror-list-omission-1.4114621|تاریخ=May 14, 2017|تاریخ بازبینی=۱ ژانویه ۲۰۲۵|کد زبان=en|وبگاه=cbc.ca|نویسنده=|نام خانوادگی=Dyer|نام=Evan}} | |||
* {{یادکرد وب|عنوان=Syria: Surfacing of ‘Hai’at Tahrir al-Sham’ Threatens Truce|نشانی=http://english.aawsat.com/2017/01/article55366551/syria-surfacing-haiat-tahrir-al-sham-threatens-truce|تاریخ=January 30, 2017|تاریخ بازبینی=۱ ژانویه ۲۰۲۵|شناسه={{شناسه یادکرد|SHARQ}}|کد زبان=en|وبگاه=english.aawsat.com|نویسنده=SHARQ AL-AWSAT|پیوند بایگانی=https://web.archive.org/web/20170215122504/http://english.aawsat.com/2017/01/article55366551/syria-surfacing-haiat-tahrir-al-sham-threatens-truce|تاریخ بایگانی=۱۵ فوریه ۲۰۱۷}} | |||
* {{یادکرد وب|عنوان=Syrian jihadi leader courts Druze community in Idlib|نشانی=https://www.al-monitor.com/originals/2022/06/syrian-jihadi-leader-courts-druze-community-idlib|تاریخ=June 16, 2022|تاریخ بازبینی=۱ ژانویه ۲۰۲۵|شناسه={{شناسه یادکرد|Hardan}}|کد زبان=en|وبگاه=al-monitor.com|نویسنده=|پیوند بایگانی=https://web.archive.org/web/20220616163947/https://www.al-monitor.com/originals/2022/06/syrian-jihadi-leader-courts-druze-community-idlib|تاریخ بایگانی=۱۶ ژانویه ۲۰۲۲|نام خانوادگی=Hardan|نام=Mohammed}} | |||
* {{یادکرد وب|عنوان=Al-Jolani in Jenderes: Is HTS using minorities as a way into northern Aleppo?|نشانی=https://syriadirect.org/al-jolani-in-jenderes-is-hts-using-minorities-as-a-way-into-northern-aleppo/|تاریخ=April 13, 2023|تاریخ بازبینی=۱ ژانویه ۲۰۲۵|شناسه={{شناسه یادکرد|Al Nofal}}|کد زبان=en|وبگاه=syriadirect.org|نویسنده=|پیوند بایگانی=https://web.archive.org/web/20230413225459/https://syriadirect.org/al-jolani-in-jenderes-is-hts-using-minorities-as-a-way-into-northern-aleppo/|تاریخ بایگانی=۱۳ آوریل ۲۰۲۳|نام خانوادگی=Al Nofal|نام=Walid}} | |||
* {{یادکرد وب|عنوان=Why National Salvation Governments Fail in the Arab Region|نشانی=https://futureuae.com/ar-ae/Mainpage/Item/3750/cloning-chaos-why-national-salvation-governments-fail-in-the-arab-region|تاریخ=27 فوریه 2018|تاریخ بازبینی=۱ ژانویه ۲۰۲۵|شناسه={{شناسه یادکرد|Why}}|کد زبان=en|وبگاه=futureuae.com|نویسنده=المستقبل}} | |||
* {{یادکرد وب|عنوان=Briefing Security Council on Syria, Senior Official Urges All Parties De-escalate Military Situation in Country, Region, Prioritize Protection of Civilians|نشانی=https://press.un.org/en/2024/sc15909.doc.htm|تاریخ=21 November 2024|تاریخ بازبینی=۱ ژانویه ۲۰۲۵|شناسه={{شناسه یادکرد|Briefing}}|کد زبان=en|وبگاه=press.un|نویسنده=press.un}} | |||
* {{Cite web|last=[[Detachment 88]]|date=2024-10-21|title=DAFTAR TERDUGA TERORIS DAN ORGANISASI TERORIS No. DTTOT/P-18a/50/X/RES.6.1. /2024|url=https://www.ppatk.go.id/backend/assets/uploads/20241023025915.pdf|access-date=2024-12-08|website=Pusat Pelaporan dan Analisis Transaksi Keuangan|ref=DAFTAR}} | |||
* {{یادکرد وب|عنوان=Hay’at Tahrir al-Sham|نشانی=https://www.nationalsecurity.gov.au/what-australia-is-doing/terrorist-organisations/listed-terrorist-organisations/hayat-tahrir-al-sham|تاریخ=22 September 2024|تاریخ بازبینی=۱ ژانویه ۲۰۲۵|شناسه={{شناسه یادکرد|Australian}}|کد زبان=en|وبگاه=nationalsecurity.gov.au|نویسنده=Australian National Security}} | |||
* {{یادکرد وب|عنوان=1.3. Anti-government armed groups|نشانی=https://euaa.europa.eu/country-guidance-syria/13-anti-government-armed-groups|تاریخ=September 2020|تاریخ بازبینی=۱ ژانویه ۲۰۲۵|شناسه={{شناسه یادکرد|EUAA}}|کد زبان=en|وبگاه=euaa.europa.eu|نویسنده=EUAA}} | |||
* {{یادکرد وب|عنوان=Ukrainian Instructors Arrive in Idlib to Train Terrorists to Make Drones - Syrian Source|نشانی=https://sputnikglobe.com/20240917/ukrainian-instructors-arrived-in-idlib-to-train-terrorists-to-make-drones---syrian-source-1120173157.html|تاریخ=17 سپتامبر 2024|تاریخ بازبینی=۱ ژانویه ۲۰۲۵|شناسه={{شناسه یادکرد|Ukrainian}}|کد زبان=en|وبگاه=sputnikglobe.com|نویسنده=sputnik globe}} | |||
* {{یادکرد وب|عنوان=Designated individuals and organisations|نشانی=https://www.police.govt.nz/sites/default/files/publications/designated-entities-17-dec-2024.pdf|تاریخ=۲۰۲۲|تاریخ بازبینی=۲ ژانویه ۲۰۲۵|شناسه={{شناسه یادکرد|organisations}}|کد زبان=en|وبگاه=police.govt.nz|نویسنده=police.govt.nz}} | |||
* {{یادکرد وب|عنوان=Syria’s Largest Militant Alliance Steps Further Away From al-Qaida|نشانی=https://deeply.thenewhumanitarian.org/syria/community/2017/12/04/a-nation-in-pieces-views-from-syrians-in-exile|تاریخ=۶ دسامبر ۲۰۱۷|تاریخ بازبینی=۲ ژانویه ۲۰۲۵|شناسه={{شناسه یادکرد|Alami}}|کد زبان=en|وبگاه=deeply.thenewhumanitarian.org|نویسنده=|نام خانوادگی=Alami|نام=Mona}} | |||
* {{یادکرد وب|عنوان=Interactive Dialogue with the Commission of Inquiry on the Syrian Arab Republic|نشانی=https://www.eeas.europa.eu/delegations/un-geneva/hrc44-interactive-dialogue-commission-inquiry-syrian-arab-republic_en|تاریخ=۱۴ ژوئیه ۲۰۲۰|تاریخ بازبینی=۲ ژانویه ۲۰۲۵|شناسه={{شناسه یادکرد|EEAS}}|کد زبان=en|وبگاه=eeas.europa.eu|نویسنده=European External Action Service یا EEAS|نام خانوادگی=|نام=}} | |||
* {{یادکرد وب|عنوان=国際テロリスト財産凍結法第３条に基づき公告された国際テロリスト|نشانی=https://web.archive.org/web/20220302155009/https://www.npa.go.jp/bureau/security/terrorism/040218/040218.pdf|تاریخ=۱۸ فوریه ۲۰۱۴|تاریخ بازبینی=۲ ژانویه ۲۰۲۵|شناسه={{شناسه یادکرد|国}}|کد زبان=en|وبگاه=npa.go.jp|نویسنده=npa.go.jp}} | |||
{{پایان پانویس}} | |||
{{درجه‌بندی|نیازمند پیوند=خیر|نیازمند رده=خیر|نیازمند جعبه اطلاعات=بله|نیازمند تصویر=بله|نیازمند استانداردسازی=خیر|نیازمند ویراستاری=خیر|مقابله نشده با دانشنامه‌ها=خیر|تاریخ خوبیدگی=|تاریخ برگزیدگی=|توضیحات=}} | |||
[[رده:هیئت تحریر شام| ]] | [[رده:هیئت تحریر شام| ]] | ||
[[رده:بنیان‌گذاری‌های ۲۰۱۷ (میلادی) در آسیا]] | [[رده:بنیان‌گذاری‌های ۲۰۱۷ (میلادی) در آسیا]] | ||
[[رده:تروریسم اسلامی در سوریه]] | [[رده:تروریسم اسلامی در سوریه]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۶ ژانویهٔ ۲۰۲۵، ساعت ۰۳:۱۰
هیئت تحریر شام (به عربی: هيئة تحرير الشام) با نام مخفف «HTS» که با عنوان تحریر الشام و سازمان آزادی سوریه نیز شناخته می‌شود؛ یک گروه جهادی است که در سال ۲۰۱۷ میلادی با ادغام چند گروه جهادی در شمال سوریه تشکیل شد. این گروه به القاعده منتسب است. تحریر الشام تحت رهبری ابوجابر الشیخ آغاز به کار کرد و پس از استعفای او، رهبری به ابومحمد جولانی منتقل شد. اعضای این گروه به‌طور عمده از جنگجویان سوری و نیروهای خارجی تشکیل می‌شود.
این گروه‌ها برای دستیابی به پیروزی پایدار در جنگ سوریه تلاش کردند، اما تاکتیک‌ها و راهبردهای آنان همواره با چالش‌هایی مانند اختلافات درون‌گروهی و همکاری با سایر گروه‌های شورشی مواجه بوده است. فعالیت‌های نظامی و مدنی تحریر الشام شامل درگیری‌های متعددی با نیروهای دولتی سوریه و گروه‌های دیگر مانند داعش و نورالدین زنکی بود. گروه تحریر الشام همچنین یک نهاد قضائی و زندان‌ها را در مناطق تحت کنترل خود راه‌اندازی کرد و در برخی دوره‌ها با دولت نجات سوریه همکاری داشت.
جبهه النصره و تحریر الشام متهم به ارتکاب اعمال تروریستی، نقض حقوق بشر و جنایات جنگی از جمله تخریب اماکن مذهبی، اجبار به تغییر مذهب، قتل، و عملیات‌های انتحاری هستند. این سازمان‌ها همچنین به نقض حقوق بشر از جمله زندانی‌کردن غیرقانونی، شکنجه، آدم‌ربایی و استفاده از کودکان در جنگ متهم شده‌اند. تحریر الشام نیز مسئول کشته شدن غیرنظامیان و حملات تروریستی در سوریه است. تحریر الشام به عنوان یک سازمان تروریستی توسط برخی کشورها مانند بریتانیا، ایالات متحده، کانادا و اتحادیه اروپا شناخته شده است. در عین حال، این گروه تلاش کرده تا با تغییر نام و استراتژی‌های جدید، به‌ویژه در مقابله با ایدئولوژی‌های مختلف اسلامی، چهره خود را تطهیر کند. این گروه به‌ویژه پس از تحولات درون‌گروهی و تغییرات داخلی در تلاش است تا مشروعیت اجتماعی و دینی خود را افزایش دهد.
نام و هویت
هیئت تحریر شام (به عربی: هيئة تحرير الشام) با نام مخفف «HTS» و با عنوان تحریر الشام شناخته می‌شود.[۱][۲] نام این سازمان از هدف آن اقتباس شده است و به معنای «سازمان آزادی سوریه (شام)» می‌باشد.[۳] این سازمان سیاسی و مسلح، اسلامگرای سنی است که در جنگ داخلی سوریه شرکت فعال داشته است.[۴] این سازمان با وجود جدایی از القاعده، ارتباط خود با آنها را حفظ کرد و به صورت علنی از طالبان الگو می‌گرفت.[۵] هرچند یکی از سیاست‌های اصلی این سازمان، به دور ماندن از انتساب به القاعده بوده، با این حال به تحلیل کارشناسان، همواره در راستای منافع و سیاست‌های القاعده در خاورمیانه کار کرده است.[۶] این سازمان را همانند طالبان و القاعده، یک نهاد افراط‌گرای سنی حنفی گزارش کرده‌اند.[۷]
اهداف
در طول اعلامیه تأسیس این تشکل که توسط ابوجابر الشیخ، مؤسس این سازمان، منتشر شد، وی عنوان کرد که هیئت تحریر شام به عنوان «یک نهاد مستقل» عاری از تمام روابط و وابستگی‌های قبلی است. در این بیانیه سعی شده بود تا هرگونه ارتباط با گروهک القاعده و زیرشاخه‌های آن رد شود. همچنین ابوجابر مدعی شد که هدف از تأسیس این گروهک، «حفاظت از دستاوردهای انقلاب و سرزمین‌های آزادشده» که با خون هزاران «شهید» به‌دست آمده‌اند می‌باشد. همچنین ایجاد اتحاد بین نیروهای مختلف جهادی و شورشی در سوریه یکی دیگر از اهداف این تشکل عنوان شده است. هدفی که این گروه به دنبال دستیابی به آن می‌بود، سقوط حکومت بشار اسد در سوریه[۸] و خارج کردن نیروهای ایرانی از خاک سوریه بود.[۹]
ساختار
اعضا
بر اساس داده‌های سال ۲۰۲۰ میلادی، تخمین زده شده است که حدوداً ۱۲ تا ۱۵ هزار نفر به عضویت تحریر الشام درآمده‌اند. عمده این افراد از جنگجویان سوری و از افراد دیگر گروه‌های شورشی در سوریه بودند که به این گروه گرایش پیدا کردند.[۱۰] برخی منابع با احتساب ۳ تا ۴هزار نیروی خارجی این سازمان، اعضای آن را بین ۱۲ تا ۲۰ هزار نفر تخمین زده‌اند.[۱۱] گفته شده است که اعضای این گروه تا پایان سال ۲۰۲۴، حدود ۱۵ هزار نیروی ثابت و تمام وقت و ۱۵ هزار نیروی ذخیره بوده است.[۱۲]
رهبری
از زمان تأسیس تحریر الشام در اوایل سال ۲۰۱۷ میلادی، ابوجابر الشیخ رهبری این سازمان را برعهده گرفت و در ۱ اکتبر ۲۰۱۷ از سمت خود به عنوان رهبرکل تحریر الشام استعفا داد و ابومحمد جولانی جایگزین او شد. ابوجابر نیز سمت دیگری را به عنوان رئیس شورای شورا هیئت تحریر الشام بر عهده گرفت.[۱۳]
نهادها
سازمان تحریر الشام با الهام از دوره‌های آموزشی نظامی در دولت رسمی سوریه، یک دوره آموزش نظامی ۹ ماهه را تدارک دید و با استفاده از نیروهای زبده ارتش سوریه که از دولت بشار اسد به سازمان‌های شورشی پناهنده شده بودند، یک آکادمی نظامی را تأسیس کرد تا بتواند قوای نظامی خود را تعلیم دهد.[۱۴] بنیاد رسانه‌ای امجاد (به انگلیسی: Amjad Media) یکی از نهادهای رسانه‌ای وابسته به این سازمان است.[۱۵]
پیشینه
جنبش جهادی طی سال‌ها تغییراتی را تجربه کرده است، اما به‌ویژه از سال ۲۰۱۱ و هم‌زمان با خیزش‌های جهان عرب که دیکتاتوری‌های حاکم را به چالش کشید، شتاب بیشتری گرفت. این انقلاب‌ها فرصت جدیدی برای جهادی‌ها فراهم آورد تا ایده‌های خود را گسترش دهند و حمایت عمومی را به‌دست آورند. به‌یکباره گزینه‌های مختلفی پیش روی جهادی‌ها باز شد. در یک سوی طیف، دولت اسلامی (داعش) به رهبری ابوبکر بغدادی قرار داشت؛ حکومتی اقتدارگرا و از بالا به پایین که به‌طور کامل مصالحه را حتی با نزدیک‌ترین متحدان ایدئولوژیک خود رد می‌کرد. اندیشمندان برجسته جهادی، از جمله درون القاعده، رویکرد بغدادی را شکست‌خورده می‌دانستند؛ چرا که این رویکرد بسیاری از مسلمانان را از خود دور می‌کرد و قدرت‌های خارجی (به‌ویژه ایالات متحده) را به مداخله وادار می‌ساخت. رهبران القاعده دولت اسلامی را به این دلیل رد کردند که نگران بودند اقدامات بغدادی جهاد در سوریه را به شکست بکشاند. اکثر مسلمانان در سوریه و جاهای دیگر خواهان حکومت به سبک دولت اسلامی نیستند.[۱۶] بغدادی نیز پس از آنکه نیروهایی همچون جبهه النصره را از عراق به سوریه منتقل کرد، بیعت خود با القاعده را لغو و گروه خود را با نام داعش رهبری کرد.[۱۷]
القاعده، با وجود اشتراکات زیاد با اهداف بغدادی، راهبردی کاملاً متفاوت برای دستیابی به این اهداف در پیش گرفت. جنگ سوریه جهادی‌ها را به عرصه‌ای ناشناخته وارد کرد، جایی که آنان سعی داشتند بدون تکیه بر توتالیتاریسم فوری بغدادی، به پیروزی پایدار دست یابند. این تلاش دشوار است، زیرا بسیاری از جهادی‌های تحت نفوذ القاعده به دنبال اجرای فوری شریعت سختگیرانه مشابه قوانین دولت اسلامی هستند. وسوسه اعلام یک امارت اسلامی در شمال غربی سوریه نیز بسیار قوی بوده است، هرچند القاعده آن را اقدامی زودهنگام می‌داند. اگر جهادی‌ها و اسلام‌گرایان در ادلب اعلام کنند که اکنون یک دولت به سبک طالبان را کنترل می‌کنند و سپس کنترل آن را از دست بدهند، ایده امارت اسلامی ممکن است در دیدگاه مردم بی‌اعتبار شود.[۱۸] احرار الشام، یکی از سازمان‌های نظامی جهادی در سوریه، خصوصاً در دوره یک‌ساله رهبری ابوجابر، تلاش کرده است تا این مسیر دشوار را طی کند؛ بنابراین، اختلاف نظرهای مکرری بر سر میزان انعطاف‌پذیری تاکتیکی جهادی‌ها وجود داشته است. برخی سعی کرده‌اند تلاش احرار الشام برای جهاد عملی را متفاوت از تجربه‌گرایی القاعده جلوه دهند، اما چنین نیست. شاخه رسمی القاعده در سوریه، که ابتدا به نام جبهه النصره و سپس به عنوان جبهه فتح الشام شناخته می‌شد، بازتاب‌دهنده دیدگاه‌های متنوعی بوده است. یکی از نظریه‌پردازان القاعده حتی پیشنهاد کرده است که جهادی‌ها «جنگ چریکی سیاسی» را اتخاذ کنند تا مقاومت آنها در برابر دشمنان غربی برتر از نظر نظامی تقویت شود. در واقع، طالبان افغانستان که همچنان با القاعده ارتباط نزدیکی دارد، مدت‌ها سیاست را با جهاد ترکیب کرده است. اولین رهبر احرار الشام، حسن عبود، این تکامل را به زمانی نسبت داد که او و دیگران، از جمله ابوجابر، در زندان صیدنایا سپری کردند. زندانیان نماینده جریان‌های مختلف درون جهان‌بینی اسلام‌گرایانه و جهادی بودند. در حالی که بسیاری از اصول مشترک داشتند، اختلافات قابل‌توجهی نیز بین آنها وجود داشت.[۱۹]
جبهه النصره و احرار الشام در بیشتر اوقات در میانه سال‌های ۲۰۱۵–۲۰۱۶ با همدیگر همکاری می‌کردند. ابوجابر الشیخ روحانی برجسته احرار الشام که از سپتامبر ۲۰۱۴ تا سپتامبر ۲۰۱۵ رهبری گروه النصره را عهده‌دار بود،[۲۰] رهبری جناح اسلام‌گراتر و کمتر ملی‌گرای احرار الشام، جیش الاحرار را بر عهده داشت که از ادغام احرار الشام با جبهه فتح الشام حمایت می‌کرد. مذاکرات ادغام در اواخر سال ۲۰۱۶ انجام شد، اما این مذاکرات به نتیجه نرسید.[۲۱] در اواخر سال ۲۰۱۶، با وجود اختلاف‌های داخلی در میان اعضای احرار الشام، یک گروهک دیگر به نام جیش الاحرار تأسیس شد. این گروه سعی کرد خود را گروهکی جداشده از احرار الشام نشان ندهد.[۲۲] تمام این فرایندها در میانه درگیری‌های میان شورشیان شمال سوریه با دیگر نیروهای جهادی صورت می‌گرفت.[۲۳]
تاریخچه
تشکیل
با ایجاد درگیری‌های داخلی در میان اعضای احرار الشام در بین ماه‌های پایانی سال ۲۰۱۶ و ماه‌های ابتدایی سال ۲۰۱۷ میلادی، در نهایت این گروه به چندین جناح تقسیم شد. در این میان تشکیلاتی با نام تحریر الشام شکل گرفت که رهبری آن به ابوجابر الشیخ سپرده شد. فرماندهی نظامی این گروهک نیز به الجولانی سپرده شد.[۲۴] این سازمان در ۲۸ ژانویه ۲۰۱۷ از ادغام بین جیش الاحرار (جناحی از احرار الشام)، جبهه فتح شام، جبهه انصار الدین، جیش السنه، لواء الحق و جنبش نورالدین زنکی تشکیل شد. روند اتحاد این گروه‌ها به ابتکار ابوجابر الشیخ از فرماندهان اسلامگرا که دومین امیر احرار الشام بود انجام شد. ابوجابر رهبری این گروه را در ابتدای تأسیس برعهده داشت. همچنین در این تاریخ، لوگویی برای این سازمان طراحی و منتشر شد.[۲۵]
با تأسیس این گروه، افراد با نفوذ مختلفی که سابقه فعالیت‌های جهادی داشته‌اند، به این سازمان پیوستند. مهمترین افرادی که نامشان در لیست پیوستگان به این سازمان نام برده شده است، عبدالله محمد المحیسنی، عبدالرازق المهدی، ابوحارث المصری، ابویوسف الحموی، ابوطاهر الحموی، و مصلح العلیانی بودند.[۲۶] به گزارش برخی منابع، بیش از ۱۸ هزار نفر در ابتدای تأسیس این سازمان، به آن پیوستند. ورود افراد از جبهه احرار الشام به این سازمان و دیگر سازمان‌های منشعب شده، باعث شد تا نیروهای پایبند به احرار الشام به کمتر از ۳هزار جنگجو کاهش یابد. تأسیس این سازمان، به عقیده برخی از کارشناسان، به عنوان مانعی برای روند صلح و آتش‌بس میان نیروهای ترکیه و سوریه محسوب می‌شد.[۲۷]
فعالیت‌های نظامی و مدنی
تشکیل هیئت تحریر شام با مجموعه‌ای از ترورها همراه بود. در این ترورها بیش از ۳۵ نفر از اعضای نخبه این سازمان ترور شدند. گفته می‌شود که این ترورها از سوی مخالفان جهادی تحریر الشام و از بابت مخالفت با سیاست‌های اصلاح‌طلبانه این سازمان صورت می‌گرفت. پس از آن بود که این سازمان، بازداشت مخالفان داخلی قطع ارتباط این سازمان از القاعده را پیش گرفت. هیئت تحریر شام، قطع ارتباط خود با القاعده را طی یک برنامه موسوم به «سوری‌سازی» دنبال می‌کرد.[۲۸] در این میان، هیئت تحریر شام در راستای ایجاد یک حکومت مورد قبول همگان، با دولت نجات سوریه که یک دولت جایگزین اپوزیسیون سوریه در استان ادلب بود بیعت کرد. در مقابل نیروهای دولت نجات نیز از حضور این سازمان در این دولت، استقبال کرد.[۲۹]
سال ۲۰۱۹، چندین درگیری بزرگ بین نیروهای دولت رسمی سوریه به فرماندهی بشار اسد و نیروهای سازمان تحریر شام رخ داد که به تضعیف این گروه انجامید.[۳۰] بر اساس گزارش‌های مربوط به سال ۲۰۲۰ میلادی، این سازمان توانسته بود تا ۹۰ درصد از استان ادلب و نواحی مجاور در شمال حماه و غرب حلب در سوریه به تصرف خود درآورد.[۳۱] پس از آن در سال ۲۰۲۰، پیمان صلحی بین ترکیه و روسیه منعقد شد که نیروهای تحریر الشام نیز به این صلح پایبند ماندند.[۳۲] تا آوریل ۲۰۲۳، هیئت تحریر شام، توانست سلطه خود بر منطقه ادلب را تثبیت نماید.[۳۳] در طول این سال‌ها این سازمان یک نهاد قضایی، یک سازمان زندان و نهاد غیرنظامی با نام دولت نجات سوریه را در استان ادلب به راه انداخت و تقویت نمود.[۳۴] در طول دورانی که یک صلح اجمالی در بین نیروهای تحریر الشام و دیگر سازمان‌ها شورشی و نیروهای دولتی سوریه در بین سال‌های ۲۰۲۰ تا ۲۰۲۴ در جریان بود، نیروهای تحریر الشام به تقویت بنیه نظامی خود پرداختند. این سازمان موفق شد تا در این مدت، به تکنولوژی ساخت پهپادهای موشکی و ریزپرنده دست یافته و به موشک‌های هدایت‌شونده مجهز شود.[۳۵] در همین دوران صلح، درگیری‌های داخلی میان نیروهای شورشی سوری بالا گرفت و در این میان نیروهای تحریر الشام با نیروهای نورالدین زنکی (وابسته به القاعده) و نیروهای داعش، درگیری پیدا کردند.[۳۶]
سرنگونی بشار اسد
تحریر الشام و فرمانده آن، ابومحمد الجولانی، با بهره‌گیری از تحولات منطقه‌ای و بین‌المللی، عملیات خود را هم‌زمان با درگیری‌های محور مقاومت در حمایت از حماس آغاز کردند. ترکیه، که از این پیشروی‌ها آگاه بود، با وجود عدم همکاری با روسیه و ایران، به دلایل سیاسی و امنیتی از این عملیات چشم‌پوشی کرد. این اقدامات ضربه‌ای به روند مذاکرات آستانه و توافق آتش‌بس سال ۲۰۲۰ وارد کرد و به ترکیه کمک کرد تا از فشار حضور آوارگان سوری بکاهد. هم‌زمان، تمایل آمریکا به بازترسیم نقشه سیاسی منطقه و هم‌سویی اهداف تحریر الشام با منافع اسرائیل، نقش مهمی در پیشبرد این عملیات داشت. این رویکرد در نهایت به تضعیف نیروهای موسوم به محور مقاومت و تلاش برای از میان برداشتن دولت سوریه منجر شد.[۳۷]
گروه‌های مسلح در ادلب از جمله سازمان تحریر الشام، عملیات موسوم به «بازداشتن تجاوز» را با هدف تأمین امنیت منطقه ادلب و حومه‌های جنوبی و غربی حلب آغاز کردند. این عملیات، که با تصرف هنگ ۴۶ و چندین روستا در حومه غربی حلب آغاز شد، در نهایت به اعلام هدف جدید تحریر الشام برای تسلط بر شهر استراتژیک حلب انجامید. این گروه سپس عملیات خود را به استان‌های حماه و حمص گسترش داد و دمشق را به عنوان هدف اصلی در نظر گرفت. استان حمص به دلیل موقعیت استراتژیک خود، که نقش کلیدی در اتصال استان‌های سوریه ایفا می‌کند، در این پیشروی‌ها اهمیت ویژه‌ای داشت. در سطح سیاسی، کنترل بر مناطق بیشتر به گروه‌های مسلح این امکان را می‌داد تا شرایط خود را در مذاکرات مربوط به آینده سوریه تحمیل کنند.[۳۸]
در نتیجه تحولات صورت گرفته توسط هیئت تحریر شام در اواخر سال ۲۰۲۴، این گروه در ابتدا کنترل حلب را به دست گرفت. سپس شهر حماة در مرکز سوریه به‌طور کامل بدست تحریر شام سقوط کرد. تنها ۱۱ روز پس از آغاز حملات، گروه تحریر الشام موفق شدند دمشق را تصرف و حکومت اسد را ساقط کنند. شهرهای حمص و دمشق تقریباً بدون مقاومت سقوط کردند و شورشیان اعلام کردند که با دولت اسد همکاری خواهند کرد تا تغییر حکومت را محقق سازند. پس از آن دستور آزادی زندانیان در زندان بشار اسد صادر شد.[۳۹] همچنین یکی از تصمیمات صورت گرفته توسط این هیئت در دوران به قدرت رسیدنش، انحلال شاخه نظامی خود و خلع‌سلاح کردن تمام نیروهای مسلح غیردولتی در سوریه بود.[۴۰]
اتهامات و اقدامات تروریستی
جبهه النصره و تحریر الشام هر دو توسط مخالفانشان به انجام عملیات‌های تروریستی، نقض حقوق بشر و جنایت‌های جنگی متهم شده‌اند. تخریب اماکن مذهبی باستانی، اجبار به تغییر مذهب و دین، انجام عملیات‌های انتحاری و قتل از جمله اتهاماتی است که به این سازمان‌ها وارد شده است.[۴۱] بنابر گزارش‌های تأیید شده توسط اتحادیه اروپا، سازمان تحریر الشام به نقض مکرر حقوق بشر از طریق زندانی‌کردن غیرقانونی، آدم‌ربایی، باج‌خواهی، اخاذی، آزار و اذیت، ترور و شکنجه غیرنظامیان متهم شده است. سازمان ملل نیز بر اساس گزارشی مدعی شده است که سازمان تحریر شام در بین ژانویه تا دسامبر ۲۰۱۸، ۱۸۷ کودک را به عنوان جنگجو جذب و از آنها استفاده کرده است.[۴۲] بر اساس آمار منتشر شده توسط شبکه حقوق بشر سوریه، تحریر الشام تا سال ۲۰۲۱ مسئول مستقیم کشته‌شدن ۵۰۵ غیرنظامی از جمله ۷۱ کودک و ۷۷ زن است. همچنین گفته شده است که ۳۳۲۷ نفر در طول سال‌های حکومت تحریر الشام در منطقه ادلب، به حبس خودکامانه مجبور شده‌اند.[۴۳][۴۴] کشته شدن ۲۵ درزی در منطقه قلب لوزه ادلب و ربایش خبرنگار آمریکایی، اقدامات این سازمان بوده است.[۴۵]
آزار اقلیت‌های دینی و جلوگیری از برگزاری آیین‌های مذهبی آنها، از اتهاماتی است که این سازمان با آن مواجه شده است.[۴۶] عدم پایبندی درازمدت به صلح‌ها یا عدم مشارکت در فرایند صلح، از دیگر اتهامات این سازمان است. بر اساس داده‌های منتشر شده توسط دولت استرالیا، نیروهای تحریر شام، حداقل سه اقدام تروریستی را مرتکب شده‌اند. این سه اقدام عبارتند از:[۴۷]
- حمله ۷ سپتامبر ۲۰۱۸: که در آن تعدادی راکت از سوی این سازمان به شهر محرده شلیک شده و منجر به کشته شدن ۹ غیرنظامی و زخمی شدن ۲۰ نفر دیگر شده است.
- حمله ۲۴ اوت ۲۰۲۰: به قتل رسیدن سه عضو از میلیشای طرفدار دولت سوریه را در منطقه جبل الزاویه
- حمله ۱۱ ژوئن ۲۰۲۱: شلیک ۱۴۰ راکت و گلوله توپ به مواضع روسی و سوری در ادلب
بمب‌گذاری در دمشق که به کشته‌شدن ۷۹ غیرنظامی انجامید و بمب‌گذاری دیگری در منطقه حمص از اتهامات وارد شده به این سازمان است.[۴۸] در سال ۲۰۲۳، یک حمله پهپادی به یک آکادمی نظامی در حمص باعث شد تا بیش از ۱۰۰ نفر کشته شوند. کسی مسئولیت این حمله را برعهده نگرفت اما برخی منابع بر این باورند که این حمله از سوی تحریر الشام صورت گرفته است.[۴۹] در آذر ۱۴۰۳، خبرهایی از قتل‌عام چهل نفر از مردان علوی‌مذهب توسط نیروهای تحریر الشام در روستایی به نام العزیزیه منتشر شد.[۵۰]
تحریر الشام پس از حملات نوامبر ۲۰۲۴ با اتهامات بیشتری در خصوص نقض حقوق بشر و قتل غیرنظامیان در جریان جنگ و حملات راکتی و نظامی، مواجه شد. بر اساس ادعای رسانه‌های رسمی دولت وقت سوریه، اصابت راکت این نظامیان به یک خوابگاه دانشجویی منجر به کشته شدن ۴ دانشجو شده بود. همچنین دولت وقت سوریه، نیروهای تحریر الشام را به خاطر حملات به نواحی تحت کنترل خودشان، به نقض توافق ۲۰۱۹ متهم کردند.[۵۱] در آذر ۱۴۰۳ نیز دو شهرک شیعه‌نشین نبل و الزهرا هدف حملات راکتی این سازمان قرار گرفت.[۵۲]
تعیین به عنوان سازمان تروریستی
برخی کشورها همچون بریتانیا، تحریر الشام را تحت عنوان گروه‌های جایگزین یا یکی از شاخه‌های القاعده، به عنوان گروهک‌های تروریستی تلقی کرده‌اند.[۵۳] برخی دیگر نیز با تغییر نام و رویه این گروه، آن را از جهت انتساب و انشعاب به القاعده، از فهرست تروریستی خود خارج کردند. هرچند تعداد زیادی از ناظران سیاسی و کشورها همچون ایالات متحده آمریکا تا مه ۲۰۱۸، این فاصله‌گرفتن از سازمان مادر خود (القاعده) را نپذیرفته بودند. با این همه، کشورهایی همچون کانادا، به همین موارد استناد کرده و این سازمان را از لیست تروریست‌های خود حذف کردند. در مقابل این دیدگاه، برخی این تغییرنام و انشعاب‌ها را تلاش برای گمراه کردن ناظران بین‌المللی و تطهیر چهره گذشته این سازمان و سازمان مادرش دانسته‌اند.[۵۴] ایالات متحده آمریکا برای اطلاعات در خصوص محمد الجولانی، رئیس شاخه نظامی این سازمان، در مه ۲۰۱۷، جایزه ۱۰ میلیون دلاری تعیین کرد.[۵۵]
| نام کشور | تاریخ اعلام به عنوان سازمان تروریستی | منبع |
|---|---|---|
 بریتانیا
|
مه ۲۰۱۷ | [۵۶] |
 کانادا
|
۲۰۱۸ | [۵۷] |
 ایالات متحده آمریکا
|
۳۱ مه ۲۰۱۸ | [۵۸] |
 ترکیه
|
۳۱ اوت ۲۰۱۸ | [۵۹] |
 نیوزیلند
|
۶ ژوئن ۲۰۱۸ | [۶۰] |
 استرالیا
|
۹ آوریل ۲۰۱۹ | [۶۱] |
 اتحادیه اروپا
|
۲۰۲۰ | [۶۲] |
 روسیه
|
۴ ژوئن ۲۰۲۰ (لازم‌الاجرا در ۲۰ ژوئیه ۲۰۲۰) |
[۶۳] |
 اندونزی
|
۲۱ اکتبر ۲۰۲۴ | [۶۴] |
 سازمان ملل متحد
|
[۶۵] | |
 ژاپن
|
[۶۶] |
ایدئولوژی و حکومت
ایدئولوژی مذهبی
در اعلامیه تأسیس سازمان تحریر الشام آمده بود که در صورت شکست مبارزات این گروه با حزب‌الله لبنان، نیروهای شیعی ایرانی و نیروهای روسی، شیعیان بر منطقه حکمفرما خواهند شد و «منطقه را به بردگی خواهند گرفت». در سخنرانی ابوجابر سعی شده بود تا از اختلاف ایدولوژیک بین شیعه و سنی جهت تهییج اهل‌سنت در سوریه برای پیوستن به جبهه تحریر الشام استفاده شود.[۶۷]
گروه هیئت تحریر الشام از زمان تأسیس تا سال ۲۰۲۴، دچار تغییرات داخلی عمده‌ای شده است. اگرچه این گروه همچنان به اصول سلفی پایبند است، استفاده از جنجالی‌ترین مفاهیم سلفی‌جهادی را کاهش داده و سیاست‌هایی محلی‌تر و عمل‌گرایانه‌تر اتخاذ کرده است. این تغییرات شامل تلاش برای نزدیکی با مردم محلی و اجتناب از بیگانگی اجتماعی بوده و به پذیرش سیاست‌هایی نظیر «رهاسازی» انجامیده است. سلفی‌گری همچنان بر سیاست‌های دینی تحریر الشام تأثیرگذار است، اما این گروه با تعدیل رویکرد خود، به‌ویژه در مواجهه با گروه‌های مختلف اسلامی، سعی در کاهش تنش‌ها دارد. برای مثال، حملات مستقیم به اشاعره و صوفیان کاهش یافته و اتحاد علیه دشمنان مشترک مورد تأکید قرار گرفته است. در عین حال، شیعیان، علویان و خوارج به دلیل مواضع سیاسی و مذهبی خود، همچنان مورد انتقاد باقی می‌مانند. تحریر الشام به‌منظور ایجاد مشروعیت دینی برای مواضع عمل‌گرایانه خود، از مفاهیمی مانند «سیاست شرعیه» و «عذر به جهل» بهره گرفته است. این گروه با تأکید بر همزیستی دینی و پرهیز از تکفیر بی‌رویه، تلاش دارد تا زمینه‌ای برای پذیرش عمومی فراهم کند. دانشکده شریعت ادلب نیز، با تدریس مذهب شافعی در کنار عقاید سلفی، نمونه‌ای از این رویکرد تطبیقی است.[۶۸]
انتخاب مکتب شافعی به‌جای حنبلی برای تحریر الشام نه بر اساس یک تصمیم دینی، بلکه به‌عنوان یک استراتژی اجتماعی و سیاسی بود. این انتخاب بیشتر به‌دلیل سازگاری مکتب شافعی با اکثریت جمعیت مناطق تحت کنترل گروه و به‌منظور پیشگیری از ایجاد شکاف‌های مذهبی میان گروه‌ها و جوامع مختلف صورت گرفت. در واقع، گروه تحریر الشام به‌جای پیروی از مکتب فقهی حنبلی، که بیشتر با گروه‌های سلفی ارتباط داشت، به‌دنبال اجتناب از تنش‌های فرقه‌ای و ایجاد نوعی وفاق دینی در داخل جامعه بود. مکتب شافعی به‌طور گسترده‌تر در سوریه رواج داشت و تحریر الشام با انتخاب آن سعی کرد خود را با اکثریت محلی هماهنگ کند و از ایجاد اختلافات داخلی پرهیز کند. این استراتژی نه تنها به‌عنوان یک تصمیم دینی بلکه به‌عنوان ابزاری برای ایجاد همگرایی در میان مردم و مشروعیت بخشیدن به حکومت تحریر الشام در جامعه سوریه محسوب می‌شد.[۶۹]
یکی از اقدامات اصلی تحریر الشام در راستای تثبیت قدرت خود، ایجاد نهادهای دینی مرکزی بود که قادر به نظارت بر امور مذهبی و اجتماعی در مناطق تحت کنترل گروه باشند. شورای عالی فتوا به‌عنوان یکی از این نهادهای دینی، مسئول صدور فتواها و نظارت بر تطابق فعالیت‌های دینی با اصول فقهی مورد نظر گروه بود. این شورا به‌طور ویژه بر فعالیت‌های دینی نظیر برگزاری نماز جماعت و تدریس دینی در مساجد نظارت می‌کرد. علاوه بر این، تحریر الشام تلاش کرد ساختارهای دینی و قضائی را یکپارچه کند تا از بروز نهادهای دینی رقیب جلوگیری کند. در نتیجه، تحریر الشام توانست یکپارچگی بیشتری در ساختار حکومتی خود ایجاد کرده و سایر گروه‌ها و نهادهای دینی را که ممکن بود تهدیدی برای اقتدار گروه باشند، تحت کنترل درآورد.[۷۰]
ایدئولوژی سیاسی و اجتماعی
به گفته جابر الشیخ، مؤسس این گروهک، باید با هر ایدئولوژی که به‌سرعت دیگران را به دلیل اختلاف نظر برچسب‌گذاری می‌کند، مقابله کرد. ابوجابر در مصاحبه‌ای با الجزیره می‌گوید: «ما اسلام غارها» یا «اسلام تفنگ‌ها» را نمی‌خواستیم. «اسلام، فهم درست آن، این است که دین، کشور، سیاست، مبارزه، حکومت و علم است». رهبران این گروه، بر جلب حمایت مردمی برای تأثیرگذاری درست جبهه‌های جهادی باور دارند و سعی در ایجاد تفاهم و همکاری در میان مردم دارند.[۷۱] این سیاست توسط رهبر بعدی این سازمان پیش گرفته شد و سعی شد تا این گروه به عنوان یک گروه ملی‌گرای سوری جلوه کند.[۷۲]
در آغاز حکومت گروه تحریر الشام بر ادلب، این سازمان به شدت بر نهادهای دینی و آموزه‌های اسلامی نظارت داشت و سعی می‌کرد کنترل کاملی بر جنبه‌های دینی زندگی مردم در مناطق تحت کنترل خود اعمال کند. با این حال، به‌تدریج این سیاست تغییر کرد. تحریر الشام به این نتیجه رسید که اعمال کنترل شدید بر امور دینی می‌تواند منجر به مقاومت‌های اجتماعی و گسترش بی‌اعتمادی نسبت به گروه شود. در عوض، آنها تصمیم گرفتند که فضای دینی را به دیگر نهادها واگذار کنند و کنترل خود را بر جنبه‌های دینی بیشتر به‌عنوان ابزاری برای مدیریت مخالفت‌های اجتماعی و مخالفین سیاسی خود درآورند. به این ترتیب، گفتمان دینی و منابع دینی به‌عنوان ابزاری برای تقویت قدرت سیاسی استفاده می‌شد، نه به‌عنوان عاملی برای تغییرات اساسی در جامعه.[۷۳]
تحریر الشام در طول زمان به‌دنبال کنترل گفتمان دینی و حذف رقبای مذهبی بود تا قدرت و مشروعیت خود را در مناطق تحت نفوذ خود تثبیت کند. برای این کار، آنها اقدام به تأسیس شورای عالی فتوا کردند که نقشی کلیدی در تعیین چارچوب‌های دینی و فقهی ایفا می‌کرد. این شورا، که تحت نظارت مستقیم مقامات تحریر الشام قرار داشت، توانست به‌تدریج فتواهای دیگر گروه‌ها و سازمان‌های مذهبی خارج از تحریر الشام را تضعیف کرده و خود را به‌عنوان مرجع اصلی فقهی در منطقه معرفی کند. در این راستا، مشاوران نزدیک به ابو محمد الجولانی، رهبر تحریر الشام، نقش مهمی در هدایت فعالیت‌های این شورا ایفا کردند و بسیاری از فتواهای صادر شده توسط این شورا به‌طور مستقیم با منافع گروه و اهداف سیاسی آنها هماهنگ بود. این شورا به‌طور خاص تلاش کرد تا رقبای فکری و دینی را که ممکن بود تهدیدی برای اقتدار تحریر الشام در زمینه‌های دینی و اجتماعی ایجاد کنند، حذف کند.[۷۴]
در عمل، تحریر الشام پس از مواجهه با چالش‌های اجرایی و اجتماعی، مجبور شد که در دخالت‌های دینی خود تجدیدنظر کند. گروه با مشکلاتی چون کمبود منابع انسانی و نیروی اجرایی مواجه شد و این باعث شد که نتواند بر تمامی مساجد و نهادهای دینی نظارت مستقیم داشته باشد. علاوه بر این، مقاومت‌های محلی نیز باعث شد که گروه نتواند تغییرات دینی و اجتماعی را به‌طور کامل اعمال کند. در نتیجه، تحریر الشام مجبور به اتخاذ رویکردی انعطاف‌پذیرتر شد و بر نظارت بر برخی مسائل محدودتر شد. گروه در حال حاضر بیشتر به مدیریت کلی و نظارت غیرمستقیم بر مساجد و امور دینی می‌پردازد تا دخالت عمیق و مستقیم در مسائل داخلی این نهادها. این تغییرات به‌ویژه در مناطقی که تحت فشارهای اجتماعی و اقتصادی قرار داشتند، به‌عنوان یک استراتژی برای حفظ ثبات و جلوگیری از درگیری‌های بیشتر اعمال شد.[۷۵]
یکی از جنبه‌های مهم سیاست دینی تحریر الشام، مدیریت حلقه‌های آموزشی دینی در مساجد بود. این حلقه‌ها که به‌طور عمده در زمینه‌های تفسیر قرآن، فقه اسلامی و مسائل دینی آموزش می‌دادند، تحت نظارت غیرمستقیم وزارت امور دینی تحریر الشام قرار داشتند. هرچند که این حلقه‌ها در ابتدا تحت فشار شدید برای رعایت ایدئولوژی خاص گروه قرار داشتند، اما به‌تدریج فضای بیشتری برای برخی دیدگاه‌های دیگر فراهم شد. وزارت امور دینی تحریر الشام سعی کرد که این حلقه‌ها را از طریق همکاری با سایر نهادهای دینی و مذهبی مانند وزارت امور دینی ترکیه و شورای اسلامی سوریه مدیریت کند. این همکاری‌ها به‌طور خاص به‌منظور جلوگیری از انحصار در حوزه دینی و گسترش تنوع در آموزش‌های دینی صورت می‌گرفت. در حال حاضر، حلقه‌های آموزشی دینی در مساجد بیشتر به‌عنوان یک ابزار آموزشی برای ارتقاء دانش دینی و ترویج دیدگاه‌های رسمی تحریر الشام عمل می‌کنند، ولی نظارت و کنترل آنها همچنان تحت تأثیر منابع خارج از گروه قرار دارد.[۷۶]
در دیدگاه دیگران
حمایت‌های خارجی
به گزارش خبرگزاری سی‌بی‌سی نیوز، ایالات متحده آمریکا در طول جنگ داخلی سوریه، به گروه‌های مخالف سوری از جمله النصره و زیر شاخه آن تحریر الشام، کمک‌های تسلیحاتی کرده است و همین موضوع سبب شده تا گروه‌هایی چون تحریر الشام تا مدت‌ها در لیست تروریستی ایالات متحده آمریکا جای نگیرد.[۷۷]
ترکیه در سال ۲۰۱۸ هیئت تحریر شام را به عنوان یک سازمان تروریستی و جبهه النصره را در سال ۲۰۱۴ به عنوان یک سازمان تروریستی اعلام کرد. دولت ترکیه یک بار اعلام کرد که با هیئت تحریر شام مخالف است و با آن جنگیده و آن را یک سازمان تروریستی می‌داند. هیئت تحریر شام مستقیماً چالشی برای دولت موقت سوریه بود که تحت حمایت ترکیه قرار داشت.[۷۸] هرچند ترکیه به صورت مستقیم سلاحی به نیروهای تحریر الشام نداده است، بسیاری از رسانه‌ها بر این باورند که سلاح‌های این سازمان از سوی نیروهای تحت حمایت ترکیه، تأمین شده است.[۷۹] ارتباط تحریر الشام با نیروهای ترکیه‌ای یا منسوب به ترکیه به حدی بود که برخی این سازمان را شاخه سوری دستگاه‌های اطلاعاتی و نظامی ترکیه در سوریه می‌دانستند.[۸۰]
خبرگزاری اسپوتنیک به نقل از یک منبع آگاه سوری اعلام کرد که گروهی متشکل از ۲۵۰ نفر از مربیان ارتش اوکراین برای آموزش شبه نظامیان گروه تروریستی هیئت تحریر شام در زمینه تولید و نوسازی پهپادها وارد استان ادلب در شمال سوریه شدند. به گفته این منبع آنها حوالی تأسیسات تولیدی در شهر ادلب و منطقه جسر الشغور مستقر شده‌اند. این منبع افزود بیش از ۲۵۰ پهپاد به صورت دسته‌ای به همراه کالاهای غیرنظامی به تحریر شام در ادلب تحویل داده شده است. روزنامه سوری الوطن گزارش داد که کیریلو بودانوف مدیر سرویس‌های اطلاعاتی اوکراین در تماس مداوم با رئیس گروه تحریر شام بوده و تلاش می‌کند تا اعضای این گروه را برای پیوستن به نیروهای مسلح اوکراین جذب کند.[۸۱] هیئت تحریر شام بخشی از حملات خود را در نوامبر ۲۰۲۴ با استفاده از پهپاد انجام داده است.[۸۲]
افکار عمومی
تعدادی از اهالی ادلب، با توجه به سابقه الجولانی و اعضای هیئت تحریر شام در نقض حقوق شهروندان این ناحیه، این افراد را گزینه مناسبی برای حکومت بر خودشان نمی‌دانستند.[۸۳] پس از سقوط حکومت بشار اسد و به قدرت رسیدن تحریر شام، نگرانی‌ها در خصوص نقض حقوق اقلیت‌های دینی و همین‌طور شیعیان و علویان سوریه بالا گرفت. بسیاری با توجه به مواجهه گذشته سلفیان سوری با شیعیان، ابراز نگرانی کردند که ممکن است حقوق آنان در زمینه آزادی دینی و مذهبی نادیده گرفته شود. با این وجود تا دسامبر ۲۰۲۴، مقامات هیئت تحریر شام، بارها به رعایت حقوق اقلیت‌های دینی تأکید کردند. در همین دوران، اجازه داده شده است تا آرامگاه‌های شیعی در سوریه همچون زیارت‌گاه زینبیه در دمشق، به صورت آزادانه و همچون سابق به فعالیت خود ادامه دهد. همچنین تعدادی از شیعیان اهل نبل و الزهرا اجازه یافتند تا به روستاهای خود در آن ناحیه، که پیشتر به خاطر محاصره مجبور به ترک آنجا شدند، بازگردند.[۸۴] با این همه، تعداد شیعیانی که به خاطر ترس از حکومت تحریر شام بر آنها، از سوریه به سمت لبنان مهاجرت می‌کردند، رو به فزونی داشته است.[۸۵] همچنین منابع، گزارش‌هایی از اعدام‌های میدانی توسط اعضای این سازمان منتشر کردند که عموم قربانیان، علویان سوری بوده‌اند. گفته شده که این اعدام‌ها به بهانه تعقیب نیروهای وفادار بشار اسد رخ داده است. در برخی ویدیوهای منتشر شده از اعضای این فرقه، شیعیان تهدید به قتل شده‌اند. همچنین گزارش‌هایی از بازداشت‌های گسترده مردم سوری توسط اعضای این سازمان منتشر شده است.[۸۶] گفته شده است که تحریر الشام نسبت به طالبان از انعطاف بیشتری در قبال اقلیت‌ها، زنان و سرکوب معترضان برخوردار است تا جایی که یک وزیر زن را در کابینه موقت خود جای داده است.[۸۷]
وجهه جهانی
رهبران و اعضای تحریر الشام تمام تلاش خود را برای تغییر چهره این سازمان از یک سازمان شورشی به یک سازمان شبه‌نظامی سازمان‌یافته و مرجعی مدنی به کار بستند و هدف از این تغییر چهره، جلب توجه و حمایت داخلی و خارجی برای رسیدن به اهدافشان بود.[۸۸] تلاش هیئت تحریر شام در این چند سال این بوده که چهرهٔ تازه‌ای از خود به عنوان بازیگر مشروع سیاسی بنمایاند که نه دنبال جهاد بین‌المللی است و نه پیوندی با گروه‌های جهادی چندملیتی دارد. این گروه پیوند خود با القاعده را در سال ۲۰۱۶ به پایان رساند.[۸۹] تلاش‌های جولانی به عنوان رهبر این سازمان برای نشان‌دادن چهره‌ای مردمی از خود و سازمان تحت امرش، در برخی موارد با واکنش منفی سوری‌ها مواجه می‌شد و وی را متهم به فرار از اتهامات دانسته‌اند. دیدارهای عمومی او و بازدید از اماکن عمومی توسط جولانی، همواره مورد توجه رسانه‌ها و انتقاد ناقدان بوده است.[۹۰] برخی از اعضای تحریر الشام و همین‌طور گروهی از پیروان القاعده و گروه‌های دیگری از شورشیان سلفی مسلک، از اقدامات اصلاح‌طلبانه جولانی در دوران رهبری بر تحریر الشام، انتقادهایی همچون نحوه لباس‌پوشیدن، صلح و نوع اقدامات او داشته‌اند. برخی دیگر نیز او را متهم کرده‌اند که با کارهای عوام‌فریبانه، قصد تطهیر تحریر الشام از اقدامات تروریستی سابق را دارد.[۹۱][۹۲]
پانویس
ارجاعات
- ↑ “Hay’at Tahrir al Sham leader calls for ‘unity’ in Syrian insurgency”, longwar journal.
- ↑ “Amendments to the Terrorist Designations of al-Nusrah Front”, state.gov.
- ↑ Dyer, “Syria's al-Qaeda affiliate escapes from Canada's terror list”, cbc.
- ↑ “Anti-government armed groups”, EUAA.
- ↑ “Al Qaeda and allies announce ‘new entity’ in Syria”, longwar journal.
- ↑ Palacios, “Hayat Tahrir al-Sham’s Top-Down Disassociation from al-Qaeda in Syria”, Terrorism Monitor.
- ↑ «طالبان و هیئت تحریر شام؛ «شباهت‌ها و تفاوت‌ها»»، شفقنا.
- ↑ “Hay’at Tahrir al Sham leader calls for ‘unity’ in Syrian insurgency”, longwar journal.
- ↑ “Anti-government armed groups”, EUAA.
- ↑ “Hay’at Tahrir al-Sham”, Australian National Security.
- ↑ “Anti-government armed groups”, EUAA.
- ↑ «قدرت‌نمایی تکنولوژیک هیئت تحریر الشام؛ از پهپادهای انتحاری تا موشک‌های هدایت‌شونده»، خبرگزاری عصرایران.
- ↑ "الجولانی قائداً مؤقتاً لهیئة "تحریر الشام""، هاف بوست عربی.
- ↑ «قدرت‌نمایی تکنولوژیک هیئت تحریر الشام؛ از پهپادهای انتحاری تا موشک‌های هدایت‌شونده»، خبرگزاری عصرایران.
- ↑ Hardan, “Syrian jihadi leader courts Druze community in Idlib”, al-monitor.
- ↑ “Hay’at Tahrir al Sham leader calls for ‘unity’ in Syrian insurgency”, longwar journal.
- ↑ Dyer, “Syria's al-Qaeda affiliate escapes from Canada's terror list”, cbc.
- ↑ “Hay’at Tahrir al Sham leader calls for ‘unity’ in Syrian insurgency”, longwar journal.
- ↑ “Hay’at Tahrir al Sham leader calls for ‘unity’ in Syrian insurgency”, longwar journal.
- ↑ “Hay’at Tahrir al Sham leader calls for ‘unity’ in Syrian insurgency”, longwar journal.
- ↑ “Hay’at Tahrir al Sham leader calls for ‘unity’ in Syrian insurgency”, longwar journal.
- ↑ “Hay’at Tahrir al Sham leader calls for ‘unity’ in Syrian insurgency”, longwar journal.
- ↑ “Al Qaeda and allies announce ‘new entity’ in Syria”, longwar journal.
- ↑ “Hay’at Tahrir al Sham leader calls for ‘unity’ in Syrian insurgency”, longwar journal.
- ↑ “Al Qaeda and allies announce ‘new entity’ in Syria”, longwar journal.
- ↑ “Al Qaeda and allies announce ‘new entity’ in Syria”, longwar journal.
- ↑ “Syria: Surfacing of ‘Hai’at Tahrir al-Sham’ Threatens Truce”, SHARQ AL-AWSAT.
- ↑ Alami, “Syria’s Largest Militant Alliance Steps Further Away From al-Qaida”, the new humanitarian.
- ↑ “Why National Salvation Governments Fail in the Arab Region”, المستقبل.
- ↑ “Anti-government armed groups”, EUAA.
- ↑ “Anti-government armed groups”, EUAA.
- ↑ «قدرت‌نمایی تکنولوژیک هیئت تحریر الشام؛ از پهپادهای انتحاری تا موشک‌های هدایت‌شونده»، خبرگزاری عصرایران.
- ↑ Al Nofal, “Al-Jolani in Jenderes: Is HTS using minorities as a way into northern Aleppo?”, syria direct.
- ↑ “Anti-government armed groups”, EUAA.
- ↑ «قدرت‌نمایی تکنولوژیک هیئت تحریر الشام؛ از پهپادهای انتحاری تا موشک‌های هدایت‌شونده»، خبرگزاری عصرایران.
- ↑ «هیئت تحریر شام ۱۰ عضو داعش را در ادلب اعدام کرد»، یورونیوز.
- ↑ «تحریر الشام؛ مسیرها و تحولات»، خبرگزاری ایسنا.
- ↑ «تحریر الشام؛ مسیرها و تحولات»، خبرگزاری ایسنا.
- ↑ «دمشق، پایتخت سوریه سقوط کرد و به دست مخالفان مسلح افتاد»، یورونیوز.
- ↑ «توافق برای انحلال گروه‌های مسلح و ادغام آنها در وزارت دفاع سوریه»، شبکه العالم.
- ↑ Dyer, “Syria's al-Qaeda affiliate escapes from Canada's terror list”, cbc.
- ↑ “Anti-government armed groups”, EUAA.
- ↑ «خشونت‌های هیئت تحریر الشام ادامه دارد»، شفقنا.
- ↑ «تروریست یا مبارز؛ جولانی کیست و تحریرالشام چه کسانی هستند؟»، خبرگزاری همشهری.
- ↑ «تروریست یا مبارز؛ جولانی کیست و تحریرالشام چه کسانی هستند؟»، خبرگزاری همشهری.
- ↑ Hardan, “Syrian jihadi leader courts Druze community in Idlib”, al-monitor.
- ↑ “Hay’at Tahrir al-Sham”, Australian National Security.
- ↑ «تروریست یا مبارز؛ جولانی کیست و تحریرالشام چه کسانی هستند؟»، خبرگزاری همشهری.
- ↑ «قدرت‌نمایی تکنولوژیک هیئت تحریر الشام؛ از پهپادهای انتحاری تا موشک‌های هدایت‌شونده»، خبرگزاری عصرایران.
- ↑ «جنایت تروریست‌های سوریه در یک روستای علوی‌نشین»، خبرگزاری تسنیم.
- ↑ «حمله غافلگیرانه تحریر شام در سوریه»، یورونیوز.
- ↑ «حملات تروریست‌های تحریرالشام به شهرک‌های نبل و الزهرا سوریه»، خبرگزاری تسنیم.
- ↑ “Proscribed terrorist groups or organisations”, GOV.UK.
- ↑ Dyer, “Syria's al-Qaeda affiliate escapes from Canada's terror list”, cbc.
- ↑ Dyer, “Syria's al-Qaeda affiliate escapes from Canada's terror list”, cbc.
- ↑ “Proscribed terrorist groups or organisations”, GOV.UK.
- ↑ Dyer, “Syria's al-Qaeda affiliate escapes from Canada's terror list”, cbc.
- ↑ “Amendments to the Terrorist Designations of al-Nusrah Front”, state.gov.
- ↑ “Turkey designates Syria's Tahrir al-Sham as terrorist group”, reuters.
- ↑ “Designated individuals and organisations”, police.govt.nz.
- ↑ “Hay’at Tahrir al-Sham”, Australian National Security.
- ↑ “Interactive Dialogue with the Commission of Inquiry on the Syrian Arab Republic”, European External Action Service یا EEAS.
- ↑ «Единый федеральный список организаций», fsb.ru.
- ↑ “DAFTAR TERDUGA TERORIS DAN ORGANISASI TERORIS No. DTTOT”, Pusat Pelaporan dan Analisis Transaksi Keuangan.
- ↑ “Briefing Security Council on Syria”, press.un.
- ↑ “国際テロリスト財産凍結法第３条に基づき公告された国際テロリスト”, npa.go.jp.
- ↑ “Hay’at Tahrir al Sham leader calls for ‘unity’ in Syrian insurgency”, longwar journal.
- ↑ Drevon, Haenni, How Global Jihad Relocalises and Where it Leads, 11–12.
- ↑ Drevon, Haenni, How Global Jihad Relocalises and Where it Leads, 13–15.
- ↑ Drevon, Haenni, How Global Jihad Relocalises and Where it Leads, 13–15.
- ↑ “Hay’at Tahrir al Sham leader calls for ‘unity’ in Syrian insurgency”, longwar journal.
- ↑ Palacios, “Hayat Tahrir al-Sham’s Top-Down Disassociation from al-Qaeda in Syria”, Terrorism Monitor.
- ↑ Drevon, Haenni, How Global Jihad Relocalises and Where it Leads, 13–15.
- ↑ Drevon, Haenni, How Global Jihad Relocalises and Where it Leads, 13–15.
- ↑ Drevon, Haenni, How Global Jihad Relocalises and Where it Leads, 13–15.
- ↑ Drevon, Haenni, How Global Jihad Relocalises and Where it Leads, 13–15.
- ↑ Dyer, “Syria's al-Qaeda affiliate escapes from Canada's terror list”, cbc.
- ↑ “Turkey designates Syria's Tahrir al-Sham as terrorist group”, reuters.
- ↑ «قدرت‌نمایی تکنولوژیک هیئت تحریر الشام؛ از پهپادهای انتحاری تا موشک‌های هدایت‌شونده»، خبرگزاری عصرایران.
- ↑ «پنج تفاوت طالبان و تحریرالشام/ در برابر جولانی چه باید کرد؟»، خبرگزاری تسنیم.
- ↑ “Ukrainian Instructors Arrive in Idlib to Train Terrorists to Make Drones - Syrian Source”, sputnik globe.
- ↑ «حمله غافلگیرانه تحریر شام در سوریه»، یورونیوز.
- ↑ Al Nofal, “Al-Jolani in Jenderes: Is HTS using minorities as a way into northern Aleppo?”, syria direct.
- ↑ «جولان «جولانی‌ها» در دمشق؛ زینبیه در دست شورشیان به جای طرفداران ایران و حزب‌الله»، یورونیوز.
- ↑ «ترس و امید شیعیان از زندگی تحت لوای حاکمان جدید سوریه؛ بر علویان چه می‌گذرد؟»، یورونیوز.
- ↑ «ویدئوهایی از اعدام‌های میدانی در سوریه توسط گروه تحریر الشام»، شبکه العالم.
- ↑ «طالبان و هیئت تحریر شام؛ «شباهت‌ها و تفاوت‌ها»»، شفقنا.
- ↑ “Hay’at Tahrir al-Sham”, Australian National Security.
- ↑ «عکس خبرنگار آمریکایی با ابومحمد جولانی، رهبر'قدرتمندترین' گروه جهادی سوری جنجالی شد»، بی‌بی‌سی فارسی.
- ↑ Hardan, “Syrian jihadi leader courts Druze community in Idlib”, al-monitor.
- ↑ «عکس خبرنگار آمریکایی با ابومحمد جولانی، رهبر'قدرتمندترین' گروه جهادی سوری جنجالی شد»، بی‌بی‌سی فارسی.
- ↑ Al Nofal, “Al-Jolani in Jenderes: Is HTS using minorities as a way into northern Aleppo?”, syria direct.
منابع
- بی‌بی‌سی فارسی (۱۶ بهمن ۱۳۹۹). «عکس خبرنگار آمریکایی با ابومحمد جولانی، رهبر'قدرتمندترین' گروه جهادی سوری جنجالی شد». bbc.com. دریافت‌شده در ۱ ژانویه ۲۰۲۵.
- یورونیوز (۲۹ نوامبر ۲۰۲۴). «حمله غافلگیرانه تحریر شام در سوریه». euronews.com. دریافت‌شده در ۱ ژانویه ۲۰۲۵.
- یورونیوز (۸ دسامبر ۲۰۲۴). «دمشق، پایتخت سوریه سقوط کرد و به دست مخالفان مسلح افتاد». euronews.com. دریافت‌شده در ۱ ژانویه ۲۰۲۵.
- یورونیوز (۱۱ دسامبر ۲۰۲۴). «جولان «جولانی‌ها» در دمشق؛ زینبیه در دست شورشیان به جای طرفداران ایران و حزب‌الله». euronews.com. دریافت‌شده در ۱ ژانویه ۲۰۲۵.
- یورونیوز (۱۲ دسامبر ۲۰۲۴). «ترس و امید شیعیان از زندگی تحت لوای حاکمان جدید سوریه؛ بر علویان چه می‌گذرد؟». euronews.com. دریافت‌شده در ۱ ژانویه ۲۰۲۵.
- یورونیوز (۳ مارس ۲۰۱۹). «هیئت تحریر شام ۱۰ عضو داعش را در ادلب اعدام کرد». euronews.com. دریافت‌شده در ۱ ژانویه ۲۰۲۵.
- العالم (۸ دی ۱۴۰۳). «ویدئوهایی از اعدام‌های میدانی در سوریه توسط گروه تحریر الشام». alalam.ir. دریافت‌شده در ۱ ژانویه ۲۰۲۵.
- العالم (۴ دی ۱۴۰۳). «توافق برای انحلال گروه‌های مسلح و ادغام آنها در وزارت دفاع سوریه». alalam.ir. دریافت‌شده در ۱ ژانویه ۲۰۲۵.
- خبرگزاری ایسنا (۱۸ آذر ۱۴۰۳). «تحریر الشام؛ مسیرها و تحولات». isna.ir. دریافت‌شده در ۱۳ دی ۱۴۰۳.
- شفقنا (۲۴ بهمن ۱۴۰۰). «خشونت‌های هیئت تحریر الشام ادامه دارد». shafaqna.com. دریافت‌شده در ۱۳ دی ۱۴۰۳.
- شفقنا (۸ دی ۱۴۰۳). «طالبان و هیئت تحریر شام؛ «شباهت‌ها و تفاوت‌ها»». shafaqna.com. دریافت‌شده در ۱۳ دی ۱۴۰۳.
- خبرگزاری تسنیم (۷ آذر ۱۴۰۳). «حملات تروریست‌های تحریرالشام به شهرک‌های نبل و الزهرا سوریه». tasnimnews.com. دریافت‌شده در ۱۳ دی ۱۴۰۳.
- خبرگزاری تسنیم (۲۲ آذر ۱۴۰۳). «جنایت تروریست‌های سوریه در یک روستای علوی‌نشین». tasnimnews.com. دریافت‌شده در ۱۳ دی ۱۴۰۳.
- خبرگزاری تسنیم (۲۴ آذر ۱۴۰۳). «پنج تفاوت طالبان و تحریرالشام/ در برابر جولانی چه باید کرد؟». tasnimnews.com. دریافت‌شده در ۱۳ دی ۱۴۰۳.
- خبرگزاری عصرایران (۱۷ آذر ۱۴۰۳). «قدرت‌نمایی تکنولوژیک هیئت تحریر الشام؛ از پهپادهای انتحاری تا موشک‌های هدایت‌شونده». asriran.com. دریافت‌شده در ۱۳ دی ۱۴۰۳.
- خبرگزاری همشهری (۱۸ آذر ۱۴۰۳). «تروریست یا مبارز؛ جولانی کیست و تحریرالشام چه کسانی هستند؟». hamshahrionline.ir. دریافت‌شده در ۱۳ دی ۱۴۰۳.
- هاف بوست عربی (۲ اکتبر ۲۰۱۷). «الجولانی قائداً مؤقتاً لهیئة "تحریر الشام"». huffpostarabi.com (به العربية). بایگانی‌شده از اصلی در ۲ اکتبر ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ۱ ژانویه ۲۰۲۵.
- Drevon, Haenni, Jerome, Patrick (2021). How Global Jihad Relocalises and Where it Leads: The Case of HTS, the Former AQ Franchise in Syria (PDF). I – 50014 San Domenico di Fiesole (FI), Italy: European University Institute: European University Institute. pp. 12–20. ISSN 1028-3625.
{{cite book}}: نگهداری CS1: موقعیت (link) - Palacios, Tammy Lynn (۲۰۲۳). "Hayat Tahrir al-Sham's Top-Down Disassociation from al-Qaeda in Syria". Terrorism Monitor (به انگلیسی). ۲۱ (۹).
- Joscelyn, Thomas (10 february 2017). "Hay'at Tahrir al Sham leader calls for 'unity' in Syrian insurgency". longwarjournal.org (به انگلیسی). Retrieved 1 January 2025.
{{cite web}}: Check date values in:|تاریخ=(help) - Joscelyn, Thomas (28 january 2017). "Al Qaeda and allies announce 'new entity' in Syria". longwarjournal.org (به انگلیسی). Retrieved 1 January 2025.
{{cite web}}: Check date values in:|تاریخ=(help) - Government of Canada (۲۳ مه ۲۰۱۸). "Regulations Amending the Regulations Establishing a List of Entities: SOR/2018-103". gazette.gc.ca (به انگلیسی). Retrieved 1 January 2025.
- reuters (August 31, 2018). "Turkey designates Syria's Tahrir al-Sham as terrorist group". uk.reuters.com (به انگلیسی). Archived from the original on 29 May 2019. Retrieved 1 January 2025.
- GOV.UK (19 July 2021). "Proscribed terrorist groups or organisations". gov.uk (به انگلیسی). Retrieved 1 January 2025.
- state.gov (May 31, 2018). "Proscribed terrorist groups or organisations". state.gov (به انگلیسی). Archived from the original on 12 June 2021. Retrieved 1 January 2025.
- "Единый федеральный список организаций, в том числе иностранных и международных организаций, признанных в соответствии с законодательством Российской Федерации террористическими :: Федеральная Служба Безопасности" [Unified federal list of organizations, including foreign and international organizations, recognized in accordance with the legislation of the Russian Federation as terrorist :: Federal Security Service]. fsb.ru. Archived from the original on 24 December 2018. Retrieved 2024-11-29.
- Dyer, Evan (May 14, 2017). "Syria's al-Qaeda affiliate escapes from Canada's terror list". cbc.ca (به انگلیسی). Retrieved 1 January 2025.
- SHARQ AL-AWSAT (January 30, 2017). "Syria: Surfacing of 'Hai'at Tahrir al-Sham' Threatens Truce". english.aawsat.com (به انگلیسی). Archived from the original on 15 February 2017. Retrieved 1 January 2025.
- Hardan, Mohammed (June 16, 2022). "Syrian jihadi leader courts Druze community in Idlib". al-monitor.com (به انگلیسی). Archived from the original on 16 January 2022. Retrieved 1 January 2025.
- Al Nofal, Walid (April 13, 2023). "Al-Jolani in Jenderes: Is HTS using minorities as a way into northern Aleppo?". syriadirect.org (به انگلیسی). Archived from the original on 13 April 2023. Retrieved 1 January 2025.
- المستقبل (27 فوریه 2018). "Why National Salvation Governments Fail in the Arab Region". futureuae.com (به انگلیسی). Retrieved 1 January 2025.
- press.un (21 November 2024). "Briefing Security Council on Syria, Senior Official Urges All Parties De-escalate Military Situation in Country, Region, Prioritize Protection of Civilians". press.un (به انگلیسی). Retrieved 1 January 2025.
- Detachment 88 (2024-10-21). "DAFTAR TERDUGA TERORIS DAN ORGANISASI TERORIS No. DTTOT/P-18a/50/X/RES.6.1. /2024" (PDF). Pusat Pelaporan dan Analisis Transaksi Keuangan. Retrieved 2024-12-08.
- Australian National Security (22 September 2024). "Hay'at Tahrir al-Sham". nationalsecurity.gov.au (به انگلیسی). Retrieved 1 January 2025.
- EUAA (September 2020). "1.3. Anti-government armed groups". euaa.europa.eu (به انگلیسی). Retrieved 1 January 2025.
- sputnik globe (17 سپتامبر 2024). "Ukrainian Instructors Arrive in Idlib to Train Terrorists to Make Drones - Syrian Source". sputnikglobe.com (به انگلیسی). Retrieved 1 January 2025.
- police.govt.nz (۲۰۲۲). "Designated individuals and organisations" (PDF). police.govt.nz (به انگلیسی). Retrieved 2 January 2025.
- Alami, Mona (۶ دسامبر ۲۰۱۷). "Syria's Largest Militant Alliance Steps Further Away From al-Qaida". deeply.thenewhumanitarian.org (به انگلیسی). Retrieved 2 January 2025.
- European External Action Service یا EEAS (۱۴ ژوئیه ۲۰۲۰). "Interactive Dialogue with the Commission of Inquiry on the Syrian Arab Republic". eeas.europa.eu (به انگلیسی). Retrieved 2 January 2025.
- npa.go.jp (۱۸ فوریه ۲۰۱۴). "国際テロリスト財産凍結法第３条に基づき公告された国際テロリスト" (PDF). npa.go.jp (به انگلیسی). Retrieved 2 January 2025.
ردهها:
- هیئت تحریر شام
- بنیان‌گذاری‌های ۲۰۱۷ (میلادی) در آسیا
- تروریسم اسلامی در سوریه
- درگیری‌های مرتبط با اسلام
- دستههای ضددولتی در جنگ داخلی سوریه
- سازمان‌های شناختهشده به عنوان تروریست در آسیا
- سازمان‌های ضدکمونیستی
- سازمانهایی که اتحادیه اروپا تروریستی می‌داند
- سازمانهایی که ایالات متحده آمریکا تروریستی می‌داند
- سازمانهایی که بریتانیا تروریستی می‌داند
- سازمانهایی که ترکیه تروریستی می‌داند
- سازمانهایی که کانادا تروریستی می‌داند
- شیعهستیزی
- گروه‌های جهادی
- گروه‌های سلفی
- گروه‌های شورشی دارای قلمرو
- گروه‌های ضدداعش در سوریه