ابوحنیفه نعمان بن ثابت: تفاوت میان نسخه‌ها
(ابرابزار) |
(ابرابزار) |
||
| (۳ نسخهٔ میانیِ ایجادشده توسط همین کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۲۴: | خط ۲۴: | ||
}} | }} | ||
'''نعمان ثابت بن زوطی بن ماه''' که با نام '''نعمان بن ثابت بن نعمان بن مرزبان بن هرمز''' (کوفه ۸۰ | '''نعمان ثابت بن زوطی بن ماه''' که با نام '''نعمان بن ثابت بن نعمان بن مرزبان بن هرمز''' ([[کوفه]] ۸۰ - بغداد ۱۵۰ ه.ق)، امام، فقیه، تابعی، مولی [[تیم‌الله بن ثعلبه]]، پیشوای مذهب [[حنفی]] بود. وی در ابتدا به تحصیل [[علم کلام]] پرداخت اما بعد به [[فقه]] پرداخت. او در [[مدینه]]، [[کوفه]] و [[مکه]] به تحصیل [[حدیث|روایت]] پرداخت و رابطه خوبی با [[امامان شیعه]] داشت. وی چندین بار توسط [[بنی‌امیه]] و [[بنی‌عباس]] به پذیرش مسئولیت‌های رسمی و حکومتی ملزم شد اما زیر بار نرفت و سرانجام در حالی که قاضی یکی از مساجد شده بود، دو روز بعد از قبول مسئولیت، درگذشت. | ||
== نام و نسب == | == نام و نسب == | ||
نام او را، نعمان ثابت بن زوطی بن ماه با نام نعمان بن ثابت بن نعمان بن مرزبان بن هرمز هم گزارش کرده‌اند. نام جدش در برخی منابع، به جای مرزبان، طاووس یاد شده است. جد وی زوطی را به اختلاف، اهل [[کابل]]، [[بابل]]، [[انبار]]، [[فسا]] یا [[ترمذ]] یاد کرده‌اند. گفته شده که جدش ثابت، [[علی بن ابی‌طالب]] را دیده و علی برای او و نسلش [[دعا]] کرده است. در خصوص مادر او گفته شده است مدتی همسر جعفر صادق، امام ششم شیعیان دوازده‌امامی بود.<ref>{{پک|1=اختری|2=۱۳۹۰|ک= | نام او را، نعمان ثابت بن زوطی بن ماه با نام نعمان بن ثابت بن نعمان بن مرزبان بن هرمز هم گزارش کرده‌اند. نام جدش در برخی منابع، به جای مرزبان، طاووس یاد شده است. جد وی زوطی را به اختلاف، اهل [[کابل]]، [[بابل]]، [[انبار]]، [[فسا]] یا [[ترمذ]] یاد کرده‌اند. گفته شده که جدش ثابت، [[علی بن ابی‌طالب]] را دیده و علی برای او و نسلش [[دعا]] کرده است. در خصوص مادر او گفته شده است مدتی همسر جعفر صادق، امام ششم شیعیان دوازده‌امامی بود.<ref>{{پک|1=اختری|2=۱۳۹۰|ک=دایرةالمعارف جامع اسلامی|ف=ابوحنیفه}}</ref> | ||
== زندگی == | == زندگی == | ||
گفته شده است که ابوحنیفه در سال ۸۰ در [[کوفه]] زاده شد. ابوحنیفه تاجر بود و در عین حال به کسب دانش رغبت بسیار | گفته شده است که ابوحنیفه در سال ۸۰ در [[کوفه]] زاده شد.<ref>{{پک|اختری|۱۳۹۰|ک=دایرةالمعارف جامع اسلامی|ف=ابوحنیفه}}</ref> ابوحنیفه تاجر بود و توانست از تجارت ابریشم، ثروت بسیاری کسب نماید<ref>{{پک|Group of writers|2006|ک=Concise Encyclopædia Britannica|ف=Abu hanlfah|زبان=en}}</ref> و در عین حال به کسب دانش رغبت بسیار داشت. نخست به [[علم کلام]] روی آورد ولی از آن سر خورد و به تحصیل [[فقه]] پرداخت. وی از [[تابعین]] به‌شمار آمده و صحبت چهار تن از [[صحابه|صحابه محمد]]، یعنی [[انس بن مالک]]، [[عبدالله بن ابی‌اوفی]] (در [[کوفه]])، [[سهل بن سعد ساعدی]] (در [[مدینه]]) و [[ابوالطفیل عامر بن واثله]] (در [[مکه]]) را درک و از هر چهار تن، اخذ روایت کرده است. به گزارش ''[[دایرةالمعارف تشیع]]''، ابوحنیفه در قیام [[زید بن علی]] و [[نفس زکیه علوی]] و [[ابراهیم بن عبدالله قتیل باخمری]] با شیعیان همکاری نزدیک داشت و در این موارد، خود را به خطر انداخته است. گفته شده که او در حکومت [[بنی‌امیه]]، توسط [[یزید بن عمر بن هبیره|یزید بن عمر بن هبیره فزاری]]، امیر [[عراقین]]، به منصب قضای کوفه منصوب شد اما از پذیرش این حکم استنکاف کرد و به همین خاطر امیر عراق بر او ۱۰۰ تازیانه زد. [[منصور]] [[فهرست خلفای عباسی|خلیفه عباسی]]، نیز وی را از [[کوفه]] به [[بغداد]] طلبید تا تولیت قضا را به وی بسپارد اما ابوحنیفه ابا کرد. در برخی منابع از اینکه وی پس از این استنکاف، به زندان افتاد سخن گفته شده است. با این وجود در منابع دیگری، آمده است که منصور، شهر دارالسلام را بنا کرد و مسجدی در کنار [[مسجد رصافه]] بنا کرد و ابوحنیفه را به قضاوت در این مسجد ملزم کرد. گفته شده که وی دو روز بر این مسند بود و در روز سوم، مریض شد و در روز ششم درگذشت.<ref>{{پک|اختری|۱۳۹۰|ک=دایرةالمعارف جامع اسلامی|ف=ابوحنیفه}}</ref> با این حال برخی منابع، پذیرش هرگونه منصب از جمله قضاوت را از جانب او تکذیب کرده‌اند و او را فردی به دور از سیاست معرفی نموده‌اند.<ref>{{پک|Group of writers|2006|ک=Concise Encyclopædia Britannica|ف=Abu hanlfah|زبان=en}}</ref> | ||
ابوحنیفه، نخست، قائل به امامت نفس زکیه محمد بن حسن علوی بود، اما پس از به قدرت رسیدن [[بنی‌عباس]]، از این عقیده بازگشت. گفته شده که او در حکومت [[ | == درگذشت == | ||
سال درگذشت ابوحنیفه را سال ۱۵۰ ه.ق در بغداد گزارش کرده‌اند.<ref>{{پک|اختری|۱۳۹۰|ک=دایرةالمعارف جامع اسلامی|ف=ابوحنیفه}}</ref> | |||
== جایگاه‌علمی و عقاید == | |||
وی در علم فقه برخلاف [[اصحاب حدیث]]، که یکسره اعتماد به نص و متن حدیث داشتند، دقت نظر بکار می‌برد و تفکر و استدلال عقلی را وارد فقه می‌کرد. گفته شده است که او در این باره راه افراط پیمود و سخت به [[قیاس (فقه)|قیاس]] و [[استحسان]] اعتماد می‌کرد. این مسئله از سویی و علاقه او به [[اهل‌بیت]] محمد از سوی دیگر، سبب شد تا از جانب برخی محدثان [[سنی|اهل‌سنت]]، مورد عداوت قرار گیرد. خودش در اینباره گفته است: «دشمنی محدثان با ما بدین سبب است که ما خاندان رسول و اهل بیت او را دوست می‌داریم و به فضایل ایشان معترفیم.». [[محمد باقر]]، امام پنجم [[شیعه دوازده‌امامی|شیعیان دوازده‌امامی]] نیز در میان مشایخ و اساتید او قرار دارد. او را از شاگردان [[جعفر صادق]]، امام ششم شیعیان نیز یاد کرده‌اند. از او چند مناظره با جعفر صادق نیز گزارش شده است. از همین رو، رابطه امامان شیعه هم عصر با ابوحنیفه، رابطه نیکویی توصیف شده است که با دشمنی همراه نبوده و آنچه در منابع متاخر [[شیعه]] در ذم ابوحنیفه گزارش شده است، می‌تواند نتیجه تلاش‌های سیاسی حکومت‌های شیعی چون [[صفویه]] یا ناشی از عداوت [[حنفی|حنفیان]] با شیعیان در قرن‌های بعد باشد. ابوحنیفه، نخست، قائل به امامت نفس زکیه محمد بن حسن علوی بود، اما پس از به قدرت رسیدن [[بنی‌عباس]]، از این عقیده بازگشت.<ref>{{پک|اختری|۱۳۹۰|ک=دایرةالمعارف جامع اسلامی|ف=ابوحنیفه}}</ref> گفته شده است که او از جانشینان [[علی]] در برابر حکومت [[امویان]] و [[عباسیان]] حمایت کرد.<ref>{{پک|Group of writers|2006|ک=Concise Encyclopædia Britannica|ف=Abu hanlfah|زبان=en}}</ref> | |||
او نزد فقیه معروف [[حماد بن ابی‌سلیمان]] به تحصیل فقه پرداخت. پس از درگذشت حماد در سال ۷۳۸، ابوحنیفه جانشین او شد. وی اولین فردی بود که نظام‌های فقهی منظمی را بر اساس سنت‌های فقهی انباشته‌شدهٔ اسلامی توسعه داد. مکتب فقهی او یکی از چهار مکتب معتبر [[شریعت اسلامی]] شد و همچنان در [[هند]]، [[پاکستان]]، [[ترکیه]]، [[آسیای مرکزی]] و کشورهای عربی پیروان بسیاری دارد.<ref>{{پک|Group of writers|2006|ک=Concise Encyclopædia Britannica|ف=Abu hanlfah|زبان=en}}</ref> | |||
== پانویس == | == پانویس == | ||
| خط ۳۹: | خط ۴۵: | ||
=== منابع === | === منابع === | ||
* {{یادکرد دانشنامه|نام خانوادگی=اختری|نام=عباسعلی|پیوند نویسنده=|ویراستار=|مقاله=ابوحنیفه|دانشنامه=[[ | * {{یادکرد دانشنامه|نام خانوادگی=اختری|نام=عباسعلی|پیوند نویسنده=|ویراستار=|مقاله=ابوحنیفه|دانشنامه=[[دایرةالمعارف جامع اسلامی]]|عنوان جلد=دایرةالمعارف جامع اسلامی|سال=۱۳۹۰|ناشر=آرایه|مکان=تهران}} | ||
* {{یادکرد دانشنامه|نام خانوادگی=Group of writers|مقاله=Abu hanlfah|دانشنامه=[[دانشنامه بریتانیکا|Concise Encyclopædia Britannica]]|سال=2006|ناشر=Encyclopædia Britannica|مکان=USA|شابک=978-1-59339-492-9|زبان=en}} | |||
{{امامان اهل سنت}} | {{امامان اهل سنت}} | ||
{{اهالی خراسان باستان}} | {{اهالی خراسان باستان}} | ||
{{درجه‌بندی|نیازمند پیوند=خیر|نیازمند رده=خیر|نیازمند جعبه اطلاعات= | {{درجه‌بندی|نیازمند پیوند=خیر|نیازمند رده=خیر|نیازمند جعبه اطلاعات=خیر|نیازمند تصویر=خیر|نیازمند استانداردسازی=خیر|نیازمند ویراستاری=خیر|مقابله نشده با دانشنامه‌ها=تاحدودی|تاریخ خوبیدگی=|تاریخ برگزیدگی=|توضیحات=}} | ||
[[رده:اسلام‌شناسان مسلمان سده ۸ (میلادی)]] | [[رده:اسلام‌شناسان مسلمان سده ۸ (میلادی)]] | ||
| خط ۵۱: | خط ۵۸: | ||
[[رده:الهی‌دانان مسلمان]] | [[رده:الهی‌دانان مسلمان]] | ||
[[رده:امامان اهل سنت]] | [[رده:امامان اهل سنت]] | ||
[[رده:اهالی ایران در سده ۸ (میلادی)]] | [[رده:اهالی ایران در سده ۸ (میلادی)]] | ||
[[رده:اهالی خراسان]] | [[رده:اهالی خراسان]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۱۵ نوامبر ۲۰۲۴، ساعت ۰۲:۳۶
 | |
| اطلاعات شخصی | |
| زاده | ۸۰هـ / ۶۹۹م |
| درگذشته | ۱۵۰هـ / ۷۶۷م بغداد |
| ملیت | ایرانی |
| محل اقامت | کوفه |
| تحصیلات | مکه حجاز |
| شناخته شده برای | قیاس - فقه حنفی |
| اشتغال | فقه - استدلال |
| مرتبه | |
| استادان | اصحاب عبدالله ابن مسعود (اهل رای)، اصحاب عبدالله بن عباس (اهل حدیث) |
تأثیرگذاران
| |
تأثیرپذیرندگان
| |
نعمان ثابت بن زوطی بن ماه که با نام نعمان بن ثابت بن نعمان بن مرزبان بن هرمز (کوفه ۸۰ - بغداد ۱۵۰ ه.ق)، امام، فقیه، تابعی، مولی تیم‌الله بن ثعلبه، پیشوای مذهب حنفی بود. وی در ابتدا به تحصیل علم کلام پرداخت اما بعد به فقه پرداخت. او در مدینه، کوفه و مکه به تحصیل روایت پرداخت و رابطه خوبی با امامان شیعه داشت. وی چندین بار توسط بنی‌امیه و بنی‌عباس به پذیرش مسئولیت‌های رسمی و حکومتی ملزم شد اما زیر بار نرفت و سرانجام در حالی که قاضی یکی از مساجد شده بود، دو روز بعد از قبول مسئولیت، درگذشت.
نام و نسب
نام او را، نعمان ثابت بن زوطی بن ماه با نام نعمان بن ثابت بن نعمان بن مرزبان بن هرمز هم گزارش کرده‌اند. نام جدش در برخی منابع، به جای مرزبان، طاووس یاد شده است. جد وی زوطی را به اختلاف، اهل کابل، بابل، انبار، فسا یا ترمذ یاد کرده‌اند. گفته شده که جدش ثابت، علی بن ابی‌طالب را دیده و علی برای او و نسلش دعا کرده است. در خصوص مادر او گفته شده است مدتی همسر جعفر صادق، امام ششم شیعیان دوازده‌امامی بود.[۱]
زندگی
گفته شده است که ابوحنیفه در سال ۸۰ در کوفه زاده شد.[۲] ابوحنیفه تاجر بود و توانست از تجارت ابریشم، ثروت بسیاری کسب نماید[۳] و در عین حال به کسب دانش رغبت بسیار داشت. نخست به علم کلام روی آورد ولی از آن سر خورد و به تحصیل فقه پرداخت. وی از تابعین به‌شمار آمده و صحبت چهار تن از صحابه محمد، یعنی انس بن مالک، عبدالله بن ابی‌اوفی (در کوفه)، سهل بن سعد ساعدی (در مدینه) و ابوالطفیل عامر بن واثله (در مکه) را درک و از هر چهار تن، اخذ روایت کرده است. به گزارش دایرةالمعارف تشیع، ابوحنیفه در قیام زید بن علی و نفس زکیه علوی و ابراهیم بن عبدالله قتیل باخمری با شیعیان همکاری نزدیک داشت و در این موارد، خود را به خطر انداخته است. گفته شده که او در حکومت بنی‌امیه، توسط یزید بن عمر بن هبیره فزاری، امیر عراقین، به منصب قضای کوفه منصوب شد اما از پذیرش این حکم استنکاف کرد و به همین خاطر امیر عراق بر او ۱۰۰ تازیانه زد. منصور خلیفه عباسی، نیز وی را از کوفه به بغداد طلبید تا تولیت قضا را به وی بسپارد اما ابوحنیفه ابا کرد. در برخی منابع از اینکه وی پس از این استنکاف، به زندان افتاد سخن گفته شده است. با این وجود در منابع دیگری، آمده است که منصور، شهر دارالسلام را بنا کرد و مسجدی در کنار مسجد رصافه بنا کرد و ابوحنیفه را به قضاوت در این مسجد ملزم کرد. گفته شده که وی دو روز بر این مسند بود و در روز سوم، مریض شد و در روز ششم درگذشت.[۴] با این حال برخی منابع، پذیرش هرگونه منصب از جمله قضاوت را از جانب او تکذیب کرده‌اند و او را فردی به دور از سیاست معرفی نموده‌اند.[۵]
درگذشت
سال درگذشت ابوحنیفه را سال ۱۵۰ ه.ق در بغداد گزارش کرده‌اند.[۶]
جایگاه‌علمی و عقاید
وی در علم فقه برخلاف اصحاب حدیث، که یکسره اعتماد به نص و متن حدیث داشتند، دقت نظر بکار می‌برد و تفکر و استدلال عقلی را وارد فقه می‌کرد. گفته شده است که او در این باره راه افراط پیمود و سخت به قیاس و استحسان اعتماد می‌کرد. این مسئله از سویی و علاقه او به اهل‌بیت محمد از سوی دیگر، سبب شد تا از جانب برخی محدثان اهل‌سنت، مورد عداوت قرار گیرد. خودش در اینباره گفته است: «دشمنی محدثان با ما بدین سبب است که ما خاندان رسول و اهل بیت او را دوست می‌داریم و به فضایل ایشان معترفیم.». محمد باقر، امام پنجم شیعیان دوازده‌امامی نیز در میان مشایخ و اساتید او قرار دارد. او را از شاگردان جعفر صادق، امام ششم شیعیان نیز یاد کرده‌اند. از او چند مناظره با جعفر صادق نیز گزارش شده است. از همین رو، رابطه امامان شیعه هم عصر با ابوحنیفه، رابطه نیکویی توصیف شده است که با دشمنی همراه نبوده و آنچه در منابع متاخر شیعه در ذم ابوحنیفه گزارش شده است، می‌تواند نتیجه تلاش‌های سیاسی حکومت‌های شیعی چون صفویه یا ناشی از عداوت حنفیان با شیعیان در قرن‌های بعد باشد. ابوحنیفه، نخست، قائل به امامت نفس زکیه محمد بن حسن علوی بود، اما پس از به قدرت رسیدن بنی‌عباس، از این عقیده بازگشت.[۷] گفته شده است که او از جانشینان علی در برابر حکومت امویان و عباسیان حمایت کرد.[۸]
او نزد فقیه معروف حماد بن ابی‌سلیمان به تحصیل فقه پرداخت. پس از درگذشت حماد در سال ۷۳۸، ابوحنیفه جانشین او شد. وی اولین فردی بود که نظام‌های فقهی منظمی را بر اساس سنت‌های فقهی انباشته‌شدهٔ اسلامی توسعه داد. مکتب فقهی او یکی از چهار مکتب معتبر شریعت اسلامی شد و همچنان در هند، پاکستان، ترکیه، آسیای مرکزی و کشورهای عربی پیروان بسیاری دارد.[۹]
پانویس
ارجاعات
- ↑ اختری، «ابوحنیفه»، دایرةالمعارف جامع اسلامی.
- ↑ اختری، «ابوحنیفه»، دایرةالمعارف جامع اسلامی.
- ↑ Group of writers, “Abu hanlfah”, Concise Encyclopædia Britannica.
- ↑ اختری، «ابوحنیفه»، دایرةالمعارف جامع اسلامی.
- ↑ Group of writers, “Abu hanlfah”, Concise Encyclopædia Britannica.
- ↑ اختری، «ابوحنیفه»، دایرةالمعارف جامع اسلامی.
- ↑ اختری، «ابوحنیفه»، دایرةالمعارف جامع اسلامی.
- ↑ Group of writers, “Abu hanlfah”, Concise Encyclopædia Britannica.
- ↑ Group of writers, “Abu hanlfah”, Concise Encyclopædia Britannica.
منابع
- اختری، عباسعلی (۱۳۹۰). «ابوحنیفه». دایرةالمعارف جامع اسلامی. تهران: آرایه.
- Group of writers (2006). "Abu hanlfah". Concise Encyclopædia Britannica (به انگلیسی). USA: Encyclopædia Britannica.
.jpg)
- اسلام‌شناسان مسلمان سده ۸ (میلادی)
- اسلام‌شناسان مسلمان
- اسلام‌شناسان
- اصلاحگران دینی مسلمان
- الهی‌دانان مسلمان
- امامان اهل سنت
- اهالی ایران در سده ۸ (میلادی)
- اهالی خراسان
- اهالی کابل
- اهالی کوفه
- ایرانیتبارهای اهل عراق
- بنیانگذاران مذهب
- تابعین
- حنفی
- دانشوران فارسیزبان سنی
- دانشوران فارسیزبان
- درگذشتگان ۱۵۰ (قمری)
- درگذشتگان ۷۶۷ (میلادی)
- درگذشتگان در بغداد
- روحانیان سنی
- رهبران مذهبی اهل عراق
- زادگان ۶۹۹ (میلادی)
- زادگان ۸۰ (قمری)
- عالمان مسلمان
- عراقیهای سده ۸ (میلادی)
- عراقیهای فارستبار
- کشتهشدگان در اثر مسمومیت
- محققان سنی اسلام
- مفسران قرآن سنی حنفی
- منتقدان بیخدایی
- نویسندگان عربی سده ۸ (میلادی)