فهرست حکومت‌های اسلامی

حکومت‌های اسلامی، آن دسته از حکومت‌هایی هستند که توسط مسلمانان در مناطق مختلف جهان، به وجود آمده و اقدام به حکومترانی بر مسلمانان و غیرمسلمانان آن مناطق می‌نموده‌اند. این مناطق اغلباً مکان‌هایی بوده‌اند که در قرون اولیه اسلامی توسط جنگجویان مسلمان فتح می‌شده و مردمان آنجا به مرور مسلمان می‌گشتند. اما مردمان برخی از این مناطق نیز، پیش از آنکه سرزمین‌های آنان توسط جنگجویان مسلمان فتح شوند، توسط بازرگانان و مبلغان و روحانیون، به دین اسلام درمی‌آمدند. این مناطق و حکومت‌های آنان را می‌توان به چند ناحیه تقسیم کرد: ایران، میانه و ماوراءالنهر، شبه قاره هند، شامات، مصر و آناتولی، شمال آفریقا و آندلس.

فهرست حکومت‌های اسلامی در ایران

حکومت‌های اسلامی در فلات ایران و ماوراءالنهر

نام حکومت	مدت زمان حکومت (میلادی)	مدت زمان حکومت (قمری)	بنیان‌گذار	پایتخت	محدوده حکومت
طاهریان	۸۲۱–۸۷۳	۲۰۵–۲۵۹ ه‍. ق	طاهر بن حسین (ذوالیمینین)	مرو، نیشابور و بلخ
صفاریان	۸۶۷–۱۰۰۲	۲۴۷–۲۸۷ ه‍. ق	یعقوب لیث	زرنج
سامانیان	۸۷۵–۹۹۹	۲۶۱–۳۸۹ ه‍. ق	نصر بن احمد	بلخ و بخارا
علویان طبرستان	۸۶۴–۹۲۸	۲۵۰–۳۱۶ ه‍. ق	حسن بن زید علوی	آمل، ساری و استرآباد
زیاریان	۹۲۸–۱۰۴۳	۳۱۵–۴۳۴ ه‍. ق	مرداویج بن زیار	اصفهان، شیراز، گرگان، رودسر، ری و آمل
آل بویه	۹۳۴–۱۰۵۵	۳۲۰–۴۴۰ ه‍. ق	علی بن بویه (عمادالدوله)	بغداد، اصفهان، ری، شیراز و همدان
آل حسنویه	۹۳۴–۱۰۵۵	۳۴۸–۴۰۵ ه‍. ق	حسنویه پسر حسین برزکانی	قلعه سرماح
غزنویان	۹۶۳–۱۱۸۶	۳۵۱–۵۸۱ ه‍. ق	سبکتکین (ناصرالدین)	غزنین و لاهور
سلجوقیان	۱۰۳۷–۱۱۹۴	۴۲۸–۵۹۰ ه‍. ق	طغرل بیگ	نیشابور، اصفهان، ری، مرو و همدان
غوریان	۱۱۴۸–۱۲۱۵	۵۴۲–۶۱۱ ه‍. ق	قطب الدین محمد	هرات و غزنین
اتابکان	ــ	ــ	ــ	ــ	ــ
خوارزمشاهیان	۱۰۷۷–۱۲۳۱	۴۷۰–۶۲۸ ه‍. ق	انوشتکین غرجه	گرگانچ، غزنی، سمرقند و تبریز
ایلخانیان	۱۲۵۶–۱۳۳۵	۶۵۴–۷۳۶ ه‍. ق	هلاکوخان	تبریز، مراغه و سلطانیه
چوپانیان	۱۳۳۵–۱۳۵۷	۷۳۶–۷۵۹ ه‍. ق	شیخ حسن چوپانی	تبریز
مظفریان	۱۳۳۵–۱۳۹۳	۷۳۶–۷۹۶ ه‍. ق	مبارزدالدین محمد	کرمان، شیراز و یزد
جلایریان	۱۳۳۶–۱۴۳۲	۷۳۷–۸۳۵ ه‍. ق	شیخ حسن بزرگ	بغداد، تبریز و بصره
سربداران	۱۳۳۷–۱۳۷۶	۷۳۸–۷۷۸ ه‍. ق	عبدالرزاق باشتینی	سبزوار
آل کرت	۱۲۴۴–۱۳۸۳	۶۴۳–۷۸۳ ه‍. ق	شمس‌الدین محمد بن ابی‌بکر	هرات
تیموریان	۱۳۷۰–۱۵۰۷	۷۷۲–۹۱۲ ه‍. ق	تیمور لنگ	هرات و سمرقند
قراقویونلو	۱۴۰۶–۱۴۶۸	۸۰۹–۸۷۳ ه‍. ق	قرامحمد	تبریز
آق قویونلو	۱۴۶۸–۱۵۸۲	۸۷۳–۹۹۰ ه‍. ق	قره عثمان	تبریز و دیاربکر
مرعشیان	۱۳۵۹–۱۵۸۲	۷۹۸–۹۹۰ ه‍. ق	قوام‌الدین بن عبدالله	ساری و آمل
مشعشعیان	۱۴۱۱–۱۵۳۸	۸۱۴–۹۴۵ ه‍. ق	سید محمد فلاح	هویزه
صفویان	۱۵۰۱–۱۷۲۱	۹۰۷–۱۱۳۴ ه‍. ق	شاه اسماعیل اول	تبریز، قزوین و اصفهان
هوتکیان	۱۷۰۹–۱۷۳۸	۱۱۱۹–۱۱۵۰ ه‍. ق	مرویس خان هوتک	اصفهان و قندهار
افشاریان	۱۷۳۸–۱۷۹۶	۱۱۵۰–۱۲۱۰ ه‍. ق	نادرشاه	مشهد
زندیان	۱۷۵۰–۱۷۹۴	۱۱۶۴–۱۱۹۸ ه‍. ق	کریم خان زند	شیراز
قاجار	۱۷۹۶–۱۹۲۵	۱۱۵۰–۱۳۴۳ ه‍. ق	آقا محمد خان	تهران
پهلوی			رضاشاه	تهران
جمهوری اسلامی			روح‌الله خمینی	تهران

فهرست حکومت‌های اسلامی در آسیای میانه و ماوراءالنهر

حکومت‌های اسلامی در آسیای میانه و ماوراءالنهر

نام حکومت	مدت زمان حکومت (میلادی)	مدت زمان حکومت (قمری)	بنیان‌گذار	پایتخت	محدوده حکومت
آل افراسیاب یا قراخانیان	۸۴۰–۱۲۱۱	۲۲۵–۶۰۷ ه‍. ق	ــ	کاشغر
آل فریغون	۸۹۲–۱۰۱۰	۲۷۹–۴۰۱ ه‍. ق	ــ	جوزجان	ــ
قراختاییان	۱۱۲۴–۱۲۱۸	۵۱۷–۶۱۴ ه‍. ق	ــ	بلاسغون
شیبانیان	۱۵۰۰–۱۵۹۹	۹۰۶–۱۰۰۵ ه‍. ق	شیبک خان ازبک	سمرقند
خانات خیوه	۱۵۱۵–۱۹۲۰	۹۲۱–۱۳۳۸ ه‍. ق	ایلبارس اول	شهر خیوه (در ازبکستان)
پادشاهی مستقل دروازه	۱۵۲۶–۱۸۷۸	۹۳۲–۱۲۹۵ ه‍. ق	اسکندر بیگ فرزند میرزا سبحان قلی خان	قلعه خمب	ــ
جانیان یا اشترخانیان	۱۵۹۸–۱۷۵۸	۱۰۰۷–۱۱۹۹ ه‍. ق	باقی محمدخان	بخارا	ــ
خانات خوقند	۱۷۰۹–۱۸۷۶	۱۱۲۰–۱۲۹۳ ه‍. ق	شاهرخ بای	خوقند
خانات بخارا	۱۷۸۵–۱۹۲۴	۱۱۹۹–۱۳۴۲ ه‍. ق	باقی محمدخان	بخارا

فهرست حکومت‌های اسلامی در شبه قاره هند

حکومت‌های اسلامی در شبه قاره هند

نام حکومت	مدت زمان حکومت (میلادی)	مدت زمان حکومت (قمری)	بنیان‌گذار	پایتخت	محدوده حکومت
ممالیک دهلی یا غلامشاهیان	۱۲۰۶–۱۲۹۰	۶۰۲–۶۸۶ ه‍. ق	قطب الدین آیبک	دهلی
خلجیان	۱۲۹۰–۱۳۲۰	۶۸۶–۷۲۰ ه‍. ق	جلال الدین فیروز خلجی	دهلی
تغلقیان	۱۳۲۰–۱۴۱۴	۷۲۰–۸۱۴ ه‍. ق	غیاث الدین تغلق	دهلی
سادات	۱۴۱۴–۱۴۵۱	۸۱۷–۸۵۲ ه‍. ق	خضرخان	دهلی
لودیان	۱۴۵۱–۱۵۲۶	۸۵۲–۹۳۲ ه‍. ق	بهلول لودی	دهلی
بهمنیان دکن	۱۳۴۷–۱۵۲۷	۷۴۷–۹۳۳ ه‍. ق	علاءالدین حسن بهمن شاه	گلبرگه و بیدر
نظام شاهیان	۱۴۹۰–۱۶۳۶	۸۹۶–۱۰۰۷ ه‍. ق	احمد نظام شاه	احمدنگر
عادل شاهیان	۱۴۹۰–۱۶۸۶	۸۹۶–۱۰۹۶ ه‍. ق	یوسف عادل شاه ساوی	بیجاپور	ــ
قطب شاهیان	۱۵۱۸–۱۶۸۷	۹۱۸–۱۰۹۸ ه‍. ق	سلطان قلی قطب شاه	گلکنده و حیدرآباد
بریدشاهیان	۱۴۹۱–۱۶۱۹	۸۹۷–۱۰۲۸ ه‍. ق	برید	بیدر	ــ
سلاطین بنگال	۱۳۵۲–۱۵۷۶	۷۵۲–۹۸۳ ه‍. ق	ــ	لکهنوتی، پاندوا
شاه میریان	۱۳۳۹–۱۵۶۱	۷۴۰–۹۶۹ ه‍. ق	شمس الدین شاه	کشمیر (سرینگر)	ــ
بابریان یا گورکانیان	۱۵۲۶–۱۸۵۸	۷۴۶–۱۲۷۵ ه‍. ق	بابر	دهلی و آگرا

حکومت‌های اسلامی در جزیره، شامات، مصر و آناتولی

حکومت‌های اسلامی در مصر، شامات و آناتولی

نام حکومت	مدت زمان حکومت (میلادی)	مدت زمان حکومت (قمری)	بنیان‌گذار	پایتخت	محدوده حکومت
طولونیان	۸۶۸–۹۰۵	۲۵۵–۲۹۳ ه‍. ق	احمد بن طولون	فسطاط
حمدانیان	۹۰۵–۱۰۰۲	۲۹۳–۳۹۴ ه‍. ق	عبدالله بن حمدان	موصل و حلب
اخشیدیان	۹۳۵–۹۶۹	۳۲۴–۳۵۸ ه‍. ق	محمد بن طغج اخشید	فسطاط
فاطمیان	۹۰۹–۱۱۷۱	۲۹۷–۵۶۷ ه‍. ق	عبیدالله مهدی	مهدیه و قاهره
نمیریان	۹۹۰–۱۰۸۱	۳۸۰–۴۷۳ ه‍. ق	ــ	حرّان	ــ
مروانیان	۹۹۰–۱۰۸۵	۳۸۰–۴۶۹ ه‍. ق	باذکرد	دیاربرکر
عقیلیان	ــ	سده چهارم	ــ	موصل
مرداسیان	۱۰۲۴–۱۰۸۰	۴۱۴–۴۷۲ ه‍. ق	صلیح بن مرداس	حران
سلجوقیان روم	۱۰۷۷–۱۳۰۸	۴۷۰–۷۰۷ ه‍. ق	قتلمش	ایزنیک، قونیه و سواس
آل ارتق	۱۱۰۱–۱۴۰۹	۴۹۴–۸۱۱ ه‍. ق	سعید بن ارتق	حصن کیفا و دیاربکر
زنگیان	۱۱۲۷–۱۲۵۰	۵۲۱–۶۴۷ ه‍. ق	عمادالدین زنگی	موصل و حلب
ایوبیان	۱۱۷۱–۱۲۶۰	۵۶۶–۶۵۸ ه‍. ق	صلاح الدین ایوبی	قاهره	|
ممالیک بحری	۱۲۵۰–۱۳۸۰	۶۴۸–۷۸۳ ه‍. ق	شجرالدر	قاهره
ممالیک برجی	۱۳۸۲–۱۵۱۷	۷۸۹–۹۲۲ ه‍. ق	ظاهر سیف‌الدین برقوق	قاهره
عثمانیان	۱۲۹۹–۱۹۲۳	۶۹۸–۱۳۴۱ ه‍. ق	عثمان بن أرطغل	سوگوت، بورسا، ادرنه و استانبول

حکومت‌های اسلامی در شمال آفریقا و جنوب اسپانیا

حکومت‌های اسلامی در شمال آفریقا و اندلس

نام حکومت	مدت زمان حکومت (میلادی)	مدت زمان حکومت (قمری)	بنیان‌گذار	پایتخت	محدوده حکومت
امویان اندلس	۷۵۶–۹۲۹	۱۳۸–۳۱۶ ه‍. ق	عبدالرحمن داخل	قرطبه	ــ
رستمیان	۷۶۷–۹۰۹	۱۴۹–۲۹۶ ه‍. ق	عبدالرحمن بن رستم	تیارت (شهری در الجزایر)
ادریسیان	۷۸۸–۹۸۵	۱۷۱–۳۷۴ ه‍. ق	ادریس بن عبدالله	ولیلی، فاس و هجرالناصر
اغلبیان	۸۰۰–۹۰۹	۱۸۳–۳۵۸ ه‍. ق	ابراهیم بن اغلب	قیروان (شهری در تونس)
خلافت قرطبه	۹۲۹–۱۰۳۱	۳۱۶–۴۲۲ ه‍. ق	عبدالرحمن سوم	قرطبه
مرابطون	۱۰۴۰–۱۱۴۷	۴۳۱–۵۴۱ ه‍. ق	ابوبکر بن عمر	اغمات، فاس و مراکش
موحدون	۱۱۲۱–۱۲۶۹	۵۱۴–۶۶۷ه‍. ق	عبدالمؤمن بن علی الکومی	تینمل و مراکش
حفصیان	۱۲۲۹–۱۵۷۴	۶۲۶–۹۸۱ه‍. ق	ابوزکریا یحیی	بجایه و قسنطینه
مرینیان	۱۲۴۴–۱۴۶۵	۵۹۲–۸۶۹ه‍. ق	ابومحمد عبدالحق اول	فاس
بنی نصر	۱۲۳۸–۱۴۹۲	۶۳۵–۸۹۷ه‍. ق	محمد بن نصر اول	گرانادا
وطاسیان	۱۴۷۲–۱۵۵۴	۸۳۱–۹۵۶ه‍. ق	محمد اول وطاسی (الشیخ)	فاس
علویان مراکش	۱۶۳۱- تا به امروز	۱۰۴۰ - تا به امروز	رشید بن علی شریف	رباط

منابع

• تاریخ جوامع اسلامی از آغاز تا قرن هجدهم، ایرا ام لاپیدوس، ترجمه محمود رمضان زاده، انتشارات آستان قدس رضوی، ۱۳۷۶.