جنبش احمدیه

جنبش احمدیه در اسلام، جنبش مسیحی‌گونه نوینی است که در ۱۸۸۹ میلادی در استان پنجاب هند توسط «میرزا غلام احمد» (۱۲۵۵–۱۳۲۶ ه‍.ق / ۱۸۳۵–۱۹۰۸) تأسیس شده و از آن زمان به صورت فزاینده‌ای میان حلقات مسلمانان معاصر مناقشه برانگیز بوده است. پیروان این مذهب تازه را قادیانی یا میرزائی و بطوری که خودشان می‌نویسند احمدی نام نهادند. این جنبش ازین جهت مسیحی‌وار توصیف می‌گردد که جهاد در اسلام را به چالش کشیده و از آنجا که در زمان غلام احمد، خطری اسلام را از سوی مسیحیت تهدید نمی‌کرد دیگر جهاد را لازم نمی‌دانست. از آنجا که ادعا شد مؤسس این جنبش وضعیتی مسیح‌وار و پیامبرگونه دارد، جنبش احمدیه موجب برانگیخته شدن مخالفت شدیدی از سوی مسلمانان جریان اصلی شده و مسلمانان آن‌ها را متهم به طرد دگم مرکزی پیامبر اسلام، محمد به عنوان خاتم الانبیاء نمودند.

مؤسس

میرزا غلام احمد قادیانی (۱۲۵۵–۱۳۲۶ ه‍.ق / ۱۸۳۵–۱۹۰۸) مردی روحانی اهل منطقه قادیان از شهرستان گرداسپور پنجاب در هند بود او در پنجاه سالگی با استفاده از توجیه و تفسیر بعضی از احادیث شیعی، که زمان ظهور مهدی موعود را در قرن چهاردهم ه‍.ق پیش‌بینی کرده است، مدعی مهدویت شد و خود را مظهر رجعت مسیح دانست. سپس در روز چهارم مارس ۱۸۸۹ م ادعا کرد که وحی بر او نازل شده و پیامبر است. چون مردی عالم و زباندان بود، جمعی از مردم قادیان را به خود جلب کرد و آنان را به بیعت مجاب کرد.

عقاید

عقاید غلام احمد، مبتنی بر اصول اسلام و تشیع بود فقط در سه اصل با سایر مسلمانان اختلاف داشت: جهاد، مسیح و مهدی. او اسلام را مشتق از سلم و دین صلح و آشتی می‌داند و معتقد است که جهادی که در اسلام واجب است با منطق و از طرق مسالمت آمیز است و روا نیست که مسلمانان برای نشر اسلام به زور و کشتار و تجاوز به کشورهای دیگر متوسل شوند و باید که مطیع دولت‌های خود باشند. دربارهٔ مسیح معتقد است بعد از آنکه به صلیب کشیده شد نمرد بلکه او را به هندوستان و ایالت کشمیر بردند و در آنجا به تبلیغ کیش خود مشغول بود تا آنکه در عمر صد و بیست سالگی درگذشت و در شهر سرینگر مدفون شد. دربارهٔ مهدی معتقد بود که مظهر مسیح و محمد و جلوه‌ای از کریشنا یکی از الهه‌های هندوها است و خود او همان مهدی موعود است که ظهور کرده است.

منابع مکتوب

غلام احمد یک مجله ماهیانه به زبان انگلیسی از سال ۱۹۰۲ م در قادیان منتشر نمود که ارگان رسمی قادیانی‌ها بود و بعد از او نیز مرتباً انتشار می‌یافت. سه اثر از غلام احمد که در عقاید نوشته شده بود، از جمله منابع این فرقه به‌شمار می‌رود.

انشعاب

پس از درگذشت غلام احمد، میرزا نورالدین به عنوان خلیفه اول او انتخاب شد و بعد از او در سال ۱۹۱۴ م میرزا بشیرالدین محمد احمد، پسر غلام احمد با سمت خلیفه دوم به پیشوائی فرقه احمدیه برگزیده شد. بعد از مرگ نورالدین بین فرقه احمدیه انشعاب پیدا شد. گروهی به ریاست مولانا محمدعلی عقیده پیدا کردند که غلام احمد نبی یا مهدی یا مسیح نبوده بلکه مبشّر و مجدّد اسلام بوده است. این گروه انجمنی به نام انجمن اشاعت اسلامی احمدیه تشکیل دادند و به اعضای انجمن لاهور و مجدّدی معروف شدند. در مقابل، اکثریت قادیانی‌ها به ریاست میرزا بشیرالدین بر عقیده نبوّت و مهدویّت و مسیحیت غلام احمد باقی ماندند.

پیروان

مرکز این فرقه در قادیان بود و بعد از تشکیل دولت پاکستان به این کشور منتقل شده و در قصبه ربوه مستقر بودند. هر دو گروه مساجدی در نقاط مختلف بنا کرده‌اند و تبلیغات دامنه‌داری را دنبال می‌کنند. مولانا محمدعلی قرآن را با سبکی بدیع به انگلیسی ترجمه و تفسیر کرده و کتابی تحت عنوان آئین اسلام به انگلیسی بر مبنای عقاید مجددیه تألیف کرده که به زبان‌های مختلف ترجمه شده است. به علاوه هیئت‌های مذهبی از هر دو دسته با پشتکار به نشر عقاید خود ادامه می‌دهند. مجموع پیروان مذهب احمدی از هر دو گروه از یک میلیون متجاوز است که بیشتر در پنجاب، بمبئی، افغانستان، عربستان، ایران و مصر سکونت دارند. دسته مجدّدی از سوی مسلمانان به خصوص شیعیان پذیرفته شده‌اند لیکن قادیانی‌ها هم از سوی مسلمانان و هم مسیحیان و هندوها، ملحد و مطرود تلقی می‌شوند و در پاکستان با اینکه بعض رجال بزرگ آن کشور قادیانی بوده‌اند چندین بار به آنها حمله مسلحانه شده است.

پانویس

منابع

• اختری، عباسعلی (۱۳۹۰). «احمدیه». دایرةالمعارف جامع اسلامی. تهران: آرایه.

• McAuliffe, Jane Dammen, ed. (2001). Encyclopaedia of the Qur'an. Vol. 1. Leiden-Boston-Köln: Brill.