فهرست مدرسه‌های حرم امام رضا: تفاوت میان نسخه‌ها
(←منابع) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
در اطراف حرم امام رضا، ۱۰ مدرسه گزارش شده است که اکنون چهار مدرسه از آنها باقی مانده است. قدیمی‌ترین مدرسه حرم، مدرسه‌ای بوده است که در حاشیه غربی بازار زنجیر قرار داشت و در ناحیه بالاسر حرم جای گرفته بود و امروز از آن اثری باقی نمانده است. ۲۵۰ متر زیربنای این مدرسه بود که در دو طبقه ساخته شده بود.<ref>{{پک|مهدوی‌پارسا|۱۳۹۱|ک=قدیمی‌ترین‌های حرم امام رضا|ص=۲۴}}</ref> نام این مدرسه را [[مدرسه بالاسر]] عنوان کرده‌اند که یکی از مدارس مربوط به دوره غزنویان بود. مؤسس آن به‌طور دقیق مشخص نیست. دو مدرسه دیگر پریزاد و مدرسه دو در، از مدارس دیگر حرم هستند که همزمان با هم ساخته شده‌اند. مدرسه بالاسر صحن کوچکی با چهار ایوان بود و ۲۸ حجره داشت. این مدرسه در دو طبقه، محلی برای سکونت طلاب و مهمانان بود و ورودی آن در حاشیه شرقی بازار زنجیر و نزدیک به صحن کهنه بود. سطح جرزها و لچکی غرفه و ایوان‌های این مدرسه با کاشی هفت رنگ با طرح‌های اسلیمی و ختایی و اسلیمی قطور و کَلوک‌های آجر و کاشی تزیین شده‌بود. این مدرسه به سال ۱۰۹۱ و در زمان حکومت سلیمان صفوی، مورد مرمت و بازسازی قرار گرفت. بعدها در سال ۱۲۰۳ نیز [[میرزا عبدالجواد]] — فرزند [[میرزا مهدی شهید]] از دانشمندان بزرگ زمان — این مسجد را که مخروبه شده بود مجدد تعمیر کرد و بار سوم در ۱۲۷۱ مورد مرمت قرار گرفت. امروزه از این مدرسه به جهت توسعه حرم، اثری باقی نمانده است و این فضا به دارالولایه و کفشکن جدیدالاحداث الحاق شده است.<ref>{{پک|تفضلی|۱۳۸۳|ک=دانشنامه جهان اسلام|ف=بالاسر، مدرسه}}</ref> [[مدرسه پریزاد]] از دیگر مدارس حرم است که واقف آن را [[پریزاد خانم]] ندیمه گوهرشاد آغا گزارش کرده‌اند. این مدرسه در جنب [[مسجد گوهرشاد]] و در مقابل مدرسه دو در قرار دارد. طلابی که در این مدرسه درس می‌خواندند ۲۰ الی ۳۰ نفر بوده‌اند که هر کدام شهریه مشخص داشتند. این مدرسه به سال ۱۰۹۱ و در زمان شاه سلیمان صفوی بازسازی شد. در سال ۱۳۴۶ نیز اداره اوقاف به بازسازی این مدرسه پرداخت اما در طرح توسعه حرم و پس از تخریب بازار در سال ۱۳۵۴، این مدرسه تخریب شد. در سال ۱۳۶۳، [[آستان قدس رضوی]] بازسازی مدرسه را به شکل سابق شروع کرد و در سال ۱۳۶۸ مدرسه بازسازی شد. این مدرسه از مدارس چهارایوانه عهد تیموری است دارای ۲۲ حجره در دو طبقه است. سطح دیوارها و لچکی ایوان‌ها و غرفه‌ها با کاشی معرّق و گچبری‌های نفیس تزیین شده است.<ref>{{پک|پسندیده|۱۳۸۳|ک=دانشنامه جهان اسلام|ف=پریزاد، مدرسه}}</ref> [[مدرسه پایین پا]] دیگر مدرسه تاریخی حرم بود که در عصر صفوی و توسط [[میرزا سعدالدین محمد]] به روزگار سلطنت [[شاه سلیمان صفوی|شاه سلیمان]] ساخته شد. این مدرسه در قسمت شرقی مسجد جامع گوهرشاد و متصل به مقبره شیخ بهایی بود. ساختمان مدرسه در دو طبقه شامل حیاط وسیعی در وسط بود. این مدرسه در سال ۱۳۱۰ ه.ش به سبب احداث صحن جدید موزه و کتابخانه، تخریب شد.<ref>{{پک|پسندیده|۱۳۹۳|ک=دایرةالمعارف آستان قدس رضوی|ف=مدرسه پایین پا}}</ref> [[مدرسه ابدال‌خان]] از مدارس تاریخی مشهد بود که در کنار [[مقبره پیر پالان‌دوز]] قرار داشت و با وجود مرمت‌های چندباره و با طرح توسعه حرم، اثری از آن باقی نمانده است.<ref>{{پک|پسندیده|۱۳۹۳|ک=دایرةالمعارف آستان قدس رضوی|ف=مدرسه ابدال‌خان}}</ref> [[مدرسه باقریه]]، دیگر مدرسه حرم بود که در دوره صفویه و در حاشیه شمالی بالاخیابان ساخته شده‌بود. این مدرسه ۱٫۲۰۰ متر مربع مساحت داشت و پس از یک بازسازی در سال ۱۳۴۶، در نهایت در طرح توسعه حرم به سال ۱۳۵۴ به‌طور کامل تخریب شد.<ref>{{پک|پسندیده|۱۳۹۳|ک=دایرةالمعارف آستان قدس رضوی|ف=مدرسه باقریه}}</ref> [[مدرسه خیراتخان]] دیگر مدرسه حرم بود که در دوره صفوی و در شمال شرقی بست پایین خیابان قرار داشت. این مدرسه در نهایت با نوسازی به [[دانشگاه علوم اسلامی رضوی]] ملحق شد.<ref>{{پک|پسندیده|۱۳۹۳|ک=دایرةالمعارف آستان قدس رضوی|ف=مدرسه خیراتخان}}</ref> | '''فهرست مدرسه‌های حرم امام رضا''' شامل [[مدرسه علمیه|مدارس علمیه]] چندگانه‌ایست که در طول سال‌های مختلف، وقف [[حرم امام رضا]] یا [[طلاب علوم دینی]] در شهر [[مشهد]] شده است. در اطراف حرم امام رضا، ۱۰ مدرسه گزارش شده است که اکنون چهار مدرسه از آنها باقی مانده است.<ref>{{پک|مهدوی‌پارسا|۱۳۹۱|ک=قدیمی‌ترین‌های حرم امام رضا|ص=۲۴}}</ref> | ||
== نام و تاریخچه مدارس == | |||
=== مدرسه بالاسر === | |||
قدیمی‌ترین مدرسه حرم، مدرسه‌ای بوده است که در حاشیه غربی بازار زنجیر قرار داشت و در ناحیه بالاسر حرم جای گرفته بود و امروز از آن اثری باقی نمانده است. ۲۵۰ متر زیربنای این مدرسه بود که در دو طبقه ساخته شده بود.<ref>{{پک|مهدوی‌پارسا|۱۳۹۱|ک=قدیمی‌ترین‌های حرم امام رضا|ص=۲۴}}</ref> نام این مدرسه را [[مدرسه بالاسر]] عنوان کرده‌اند که یکی از مدارس مربوط به دوره غزنویان بود. مؤسس آن به‌طور دقیق مشخص نیست. دو مدرسه دیگر پریزاد و مدرسه دو در، از مدارس دیگر حرم هستند که همزمان با هم ساخته شده‌اند. مدرسه بالاسر صحن کوچکی با چهار ایوان بود و ۲۸ حجره داشت. این مدرسه در دو طبقه، محلی برای سکونت طلاب و مهمانان بود و ورودی آن در حاشیه شرقی بازار زنجیر و نزدیک به صحن کهنه بود. سطح جرزها و لچکی غرفه و ایوان‌های این مدرسه با کاشی هفت رنگ با طرح‌های اسلیمی و ختایی و اسلیمی قطور و کَلوک‌های آجر و کاشی تزیین شده‌بود. این مدرسه به سال ۱۰۹۱ و در زمان حکومت سلیمان صفوی، مورد مرمت و بازسازی قرار گرفت. بعدها در سال ۱۲۰۳ نیز [[میرزا عبدالجواد]] — فرزند [[میرزا مهدی شهید]] از دانشمندان بزرگ زمان — این مسجد را که مخروبه شده بود مجدد تعمیر کرد و بار سوم در ۱۲۷۱ مورد مرمت قرار گرفت. امروزه از این مدرسه به جهت توسعه حرم، اثری باقی نمانده است و این فضا به دارالولایه و کفشکن جدیدالاحداث الحاق شده است.<ref>{{پک|تفضلی|۱۳۸۳|ک=دانشنامه جهان اسلام|ف=بالاسر، مدرسه}}</ref> | |||
=== مدرسه پریزاد === | |||
[[مدرسه پریزاد]] از دیگر مدارس حرم است که واقف آن را [[پریزاد خانم]] ندیمه [[گوهرشاد آغا]] گزارش کرده‌اند. این مدرسه در جنب [[مسجد گوهرشاد]] و در مقابل [[مدرسه دو در]] قرار دارد. طلابی که در این مدرسه درس می‌خواندند ۲۰ الی ۳۰ نفر بوده‌اند که هر کدام شهریه مشخص داشتند. این مدرسه به سال ۱۰۹۱ و در زمان [[شاه سلیمان صفوی]] بازسازی شد. در سال ۱۳۴۶ نیز اداره اوقاف به بازسازی این مدرسه پرداخت اما در طرح توسعه حرم و پس از تخریب بازار در سال ۱۳۵۴، این مدرسه تخریب شد. در سال ۱۳۶۳، [[آستان قدس رضوی]] بازسازی مدرسه را به شکل سابق شروع کرد و در سال ۱۳۶۸ مدرسه بازسازی شد. این مدرسه از مدارس چهارایوانه [[عهد تیموری]] است دارای ۲۲ حجره در دو طبقه است. سطح دیوارها و لچکی ایوان‌ها و غرفه‌ها با کاشی معرّق و گچبری‌های نفیس تزیین شده است.<ref>{{پک|پسندیده|۱۳۸۳|ک=دانشنامه جهان اسلام|ف=پریزاد، مدرسه}}</ref> | |||
=== مدرسه پایین پا === | |||
[[مدرسه پایین پا]] دیگر مدرسه تاریخی حرم بود که در عصر صفوی و توسط [[میرزا سعدالدین محمد]] به روزگار سلطنت [[شاه سلیمان صفوی|شاه سلیمان]] ساخته شد. این مدرسه در قسمت شرقی مسجد جامع گوهرشاد و متصل به مقبره [[شیخ بهایی]] بود. ساختمان مدرسه در دو طبقه شامل حیاط وسیعی در وسط بود. این مدرسه در سال ۱۳۱۰ ه.ش به سبب احداث صحن جدید موزه و کتابخانه، تخریب شد.<ref>{{پک|پسندیده|۱۳۹۳|ک=دایرةالمعارف آستان قدس رضوی|ف=مدرسه پایین پا}}</ref> | |||
=== مدرسه ابدال‌خان === | |||
[[مدرسه ابدال‌خان]] از مدارس تاریخی مشهد بود که در کنار [[مقبره پیر پالان‌دوز]] قرار داشت و با وجود مرمت‌های چندباره و با طرح توسعه حرم، اثری از آن باقی نمانده است.<ref>{{پک|پسندیده|۱۳۹۳|ک=دایرةالمعارف آستان قدس رضوی|ف=مدرسه ابدال‌خان}}</ref> | |||
=== مدرسه باقریه === | |||
[[مدرسه باقریه]]، دیگر مدرسه حرم بود که در دوره صفویه و در حاشیه شمالی بالاخیابان ساخته شده‌بود. این مدرسه ۱٫۲۰۰ متر مربع مساحت داشت و پس از یک بازسازی در سال ۱۳۴۶، در نهایت در طرح توسعه حرم به سال ۱۳۵۴ به‌طور کامل تخریب شد.<ref>{{پک|پسندیده|۱۳۹۳|ک=دایرةالمعارف آستان قدس رضوی|ف=مدرسه باقریه}}</ref> | |||
=== مدرسه خیراتخان === | |||
[[مدرسه خیراتخان]] دیگر مدرسه حرم بود که در دوره صفوی و در شمال شرقی بست پایین خیابان قرار داشت. این مدرسه در نهایت با نوسازی به [[دانشگاه علوم اسلامی رضوی]] ملحق شد.<ref>{{پک|پسندیده|۱۳۹۳|ک=دایرةالمعارف آستان قدس رضوی|ف=مدرسه خیراتخان}}</ref> | |||
== پانویس == | == پانویس == | ||
نسخهٔ ۱۴ مهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۰۴:۲۴
فهرست مدرسه‌های حرم امام رضا شامل مدارس علمیه چندگانه‌ایست که در طول سال‌های مختلف، وقف حرم امام رضا یا طلاب علوم دینی در شهر مشهد شده است. در اطراف حرم امام رضا، ۱۰ مدرسه گزارش شده است که اکنون چهار مدرسه از آنها باقی مانده است.[۱]
نام و تاریخچه مدارس
مدرسه بالاسر
قدیمی‌ترین مدرسه حرم، مدرسه‌ای بوده است که در حاشیه غربی بازار زنجیر قرار داشت و در ناحیه بالاسر حرم جای گرفته بود و امروز از آن اثری باقی نمانده است. ۲۵۰ متر زیربنای این مدرسه بود که در دو طبقه ساخته شده بود.[۲] نام این مدرسه را مدرسه بالاسر عنوان کرده‌اند که یکی از مدارس مربوط به دوره غزنویان بود. مؤسس آن به‌طور دقیق مشخص نیست. دو مدرسه دیگر پریزاد و مدرسه دو در، از مدارس دیگر حرم هستند که همزمان با هم ساخته شده‌اند. مدرسه بالاسر صحن کوچکی با چهار ایوان بود و ۲۸ حجره داشت. این مدرسه در دو طبقه، محلی برای سکونت طلاب و مهمانان بود و ورودی آن در حاشیه شرقی بازار زنجیر و نزدیک به صحن کهنه بود. سطح جرزها و لچکی غرفه و ایوان‌های این مدرسه با کاشی هفت رنگ با طرح‌های اسلیمی و ختایی و اسلیمی قطور و کَلوک‌های آجر و کاشی تزیین شده‌بود. این مدرسه به سال ۱۰۹۱ و در زمان حکومت سلیمان صفوی، مورد مرمت و بازسازی قرار گرفت. بعدها در سال ۱۲۰۳ نیز میرزا عبدالجواد — فرزند میرزا مهدی شهید از دانشمندان بزرگ زمان — این مسجد را که مخروبه شده بود مجدد تعمیر کرد و بار سوم در ۱۲۷۱ مورد مرمت قرار گرفت. امروزه از این مدرسه به جهت توسعه حرم، اثری باقی نمانده است و این فضا به دارالولایه و کفشکن جدیدالاحداث الحاق شده است.[۳]
مدرسه پریزاد
مدرسه پریزاد از دیگر مدارس حرم است که واقف آن را پریزاد خانم ندیمه گوهرشاد آغا گزارش کرده‌اند. این مدرسه در جنب مسجد گوهرشاد و در مقابل مدرسه دو در قرار دارد. طلابی که در این مدرسه درس می‌خواندند ۲۰ الی ۳۰ نفر بوده‌اند که هر کدام شهریه مشخص داشتند. این مدرسه به سال ۱۰۹۱ و در زمان شاه سلیمان صفوی بازسازی شد. در سال ۱۳۴۶ نیز اداره اوقاف به بازسازی این مدرسه پرداخت اما در طرح توسعه حرم و پس از تخریب بازار در سال ۱۳۵۴، این مدرسه تخریب شد. در سال ۱۳۶۳، آستان قدس رضوی بازسازی مدرسه را به شکل سابق شروع کرد و در سال ۱۳۶۸ مدرسه بازسازی شد. این مدرسه از مدارس چهارایوانه عهد تیموری است دارای ۲۲ حجره در دو طبقه است. سطح دیوارها و لچکی ایوان‌ها و غرفه‌ها با کاشی معرّق و گچبری‌های نفیس تزیین شده است.[۴]
مدرسه پایین پا
مدرسه پایین پا دیگر مدرسه تاریخی حرم بود که در عصر صفوی و توسط میرزا سعدالدین محمد به روزگار سلطنت شاه سلیمان ساخته شد. این مدرسه در قسمت شرقی مسجد جامع گوهرشاد و متصل به مقبره شیخ بهایی بود. ساختمان مدرسه در دو طبقه شامل حیاط وسیعی در وسط بود. این مدرسه در سال ۱۳۱۰ ه.ش به سبب احداث صحن جدید موزه و کتابخانه، تخریب شد.[۵]
مدرسه ابدال‌خان
مدرسه ابدال‌خان از مدارس تاریخی مشهد بود که در کنار مقبره پیر پالان‌دوز قرار داشت و با وجود مرمت‌های چندباره و با طرح توسعه حرم، اثری از آن باقی نمانده است.[۶]
مدرسه باقریه
مدرسه باقریه، دیگر مدرسه حرم بود که در دوره صفویه و در حاشیه شمالی بالاخیابان ساخته شده‌بود. این مدرسه ۱٫۲۰۰ متر مربع مساحت داشت و پس از یک بازسازی در سال ۱۳۴۶، در نهایت در طرح توسعه حرم به سال ۱۳۵۴ به‌طور کامل تخریب شد.[۷]
مدرسه خیراتخان
مدرسه خیراتخان دیگر مدرسه حرم بود که در دوره صفوی و در شمال شرقی بست پایین خیابان قرار داشت. این مدرسه در نهایت با نوسازی به دانشگاه علوم اسلامی رضوی ملحق شد.[۸]
پانویس
ارجاعات
- ↑ مهدوی‌پارسا، قدیمی‌ترین‌های حرم امام رضا، ۲۴.
- ↑ مهدوی‌پارسا، قدیمی‌ترین‌های حرم امام رضا، ۲۴.
- ↑ تفضلی، «بالاسر، مدرسه»، دانشنامه جهان اسلام.
- ↑ پسندیده، «پریزاد، مدرسه»، دانشنامه جهان اسلام.
- ↑ پسندیده، «مدرسه پایین پا»، دایرةالمعارف آستان قدس رضوی.
- ↑ پسندیده، «مدرسه ابدال‌خان»، دایرةالمعارف آستان قدس رضوی.
- ↑ پسندیده، «مدرسه باقریه»، دایرةالمعارف آستان قدس رضوی.
- ↑ پسندیده، «مدرسه خیراتخان»، دایرةالمعارف آستان قدس رضوی.
منابع
- مهدوی‌پارسا، حسین (۱۳۹۱). اولین‌ها و قدیمی‌ترین‌ها در حرم امام رضا علیه السلام. به کوشش آستان قدس رضوی. مشهد: قدس رضوی.
- تفضلی، عباسعلی (۱۳۸۳). «بالاسر، مدرسه». دانشنامه جهان اسلام. تهران: مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی.
- پسندیده، محمود (۱۳۸۳). «پریزاد، مدرسه». دانشنامه جهان اسلام. تهران: مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی.
- پسندیده، محمود (۱۳۹۳). «ابدال‌خان، مدرسه». در مهدوی، محمدجواد. دایرةالمعارف آستان قدس رضوی. ج. ۱. مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی. شابک ۹۷۸۹۶۴۹۷۱۵۲۴۷.
- پسندیده، محمود (۱۳۹۳). «باقریه، مدرسه». در مهدوی، محمدجواد. دایرةالمعارف آستان قدس رضوی. ج. ۱. مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی. شابک ۹۷۸۹۶۴۹۷۱۵۲۴۷.
- پسندیده، محمود (۱۳۹۳). «پایین پا، مدرسه». در مهدوی، محمدجواد. دایرةالمعارف آستان قدس رضوی. ج. ۱. مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی. شابک ۹۷۸۹۶۴۹۷۱۵۲۴۷.