سازمان دیانت ترکیه: تفاوت میان نسخه‌ها
(صفحه‌ای تازه حاوی «'''سازمان ديانت تركيه'''، (به ترکی: ديانت ايشلرى رئيسليگى)، یکی از سازمان‌های دین‌محور در تركيه است که براى اداره امور دينى تاسیس شده است. == تاریخچه == در دوره اسلامی و تا پیش از تنظیمات، مسئولیت رسیدگی به امور دینی بر عده باب مشیخت بود که در رأس...» ایجاد کرد) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
'''سازمان ديانت تركيه'''، (به ترکی: ديانت ايشلرى رئيسليگى)، یکی از سازمان‌های دین‌محور در تركيه است که براى اداره امور دينى تاسیس شده است. | '''سازمان ديانت تركيه'''، (به ترکی: ديانت ايشلرى رئيسليگى)، یکی از سازمان‌های دین‌محور در [[تركيه]] است که براى اداره امور دينى تاسیس شده است. | ||
== | == پیشینه تاریخی == | ||
در دوره اسلامی و تا پیش از | در دوره اسلامی و تا پیش از [[تنظیمات]]، مسئولیت رسیدگی به امور دینی بر عده [[باب مشیخت]] بود که در رأس آن [[شیخ‌الاسلام]] قرار داشت. در این دوره، شیخ‌الاسلام‌ها وظایفی چون صدور [[فتوا]]، تاثیرگذاری بر تصویب و اجرای قوانین حکومتی، انجام امور قضایی، آموزش دینی و امور مربوط به [[اوقاف]] را عهده‌دار بودند. [[محمد بن حمزه فنارى]] را به عنوان اولین شیخ‌الاسلام عثمانی دانسته‌اند. سال‌ها بعد و همزمان با شیخ‌الاسلامی [[زنبيللى على افندى]] (د 932) و [[ابن کمال]] (د 940) و [[ابوالسعود افندی]] (د 982)، این مقام جایگاه ویژه‌ای پیدا کرد. در همین دوران بود که [[ابوالسعود افندی]]، انتصاب مفتیان و مدرسان را عهده‌دار بود که تا پیش از این، بر عهده [[صدراعظم]] بود. این قدرت تا اوایل قرن سیزدهم ه.ق رو ب فزونی داشت اما با آغاز اصلاحات در دوره سلطنت محمود دوم، از قدرت شیخ‌الاسلام‌ها کاسته شد. این روند کاشی در دوره تنظیمات ادامه داشت و مدارس جدید به سبک اروپایی شکل گرفت که زیر نظر شیخ‌الاسلام‌ها نبود. به مرور زمان، وزارت‌خانه‌های عدلیه، معارف و اوقاف شکل گرفتند و هر کدام از اختیارات شیخ‌الاسلام‌ها کاهید.<ref>{{پک|1=مقدم|2=۱۳۷۵|ک=دانشنامه جهان اسلام|ف=سازمان دیانت ترکیه}}</ref> | ||
با اعلان مشروطیت دوم در 1326 ه.ق، بحث درباره کارکرد باب مشیخت شدت گرفت. منتقدان بر این باور بودند که مشیخت توان همراهی با نوسازی‌ها را ندارد و برخی از آنان به لزوم تعطیلی مدارس دینی باور داشتند؛ اما گروهی از علما به سرکردگی مصطفی صبری | با اعلان مشروطیت دوم در 1326 ه.ق، بحث درباره کارکرد باب مشیخت شدت گرفت. منتقدان بر این باور بودند که مشیخت توان همراهی با نوسازی‌ها را ندارد و برخی از آنان به لزوم تعطیلی مدارس دینی باور داشتند؛ اما گروهی از علما به سرکردگی [[مصطفی صبری افندی]]، به اصلاح تشکیلات باب مشیخت رای دادند. در نهایت به سال 1335 و با پیشنهاد [[محمدضیاء گوک آلپ]]، اداره محکمه‌های شرعی به وزارت عدلیه و اداره مدارس دینی به وزارت معارف واگذار شد. شیخ‌الاسلام‌ها از عضویت در هیئت دولت محروم شدند. در نهایت در 14 شعبان 1338 ه.ق، [[محاکم شرعی]] تحت نظر باب مشیخت قرار گرفت، اما این قانون در نواحی تحت سلطه حکومت نوپای ترکیه اجرا نشد. در چهارم مهرماه 1301 ه.ش مصادف با 26 سپتامبر 1922 م، [[محمد نوری افندی مدنی]]، آخرین شیخ‌الاسلام ترکیه، استعفا کرد و این تشکیلات با قدمتی پانصد ساله، از بین رفت.<ref>{{پک|1=مقدم|2=۱۳۷۵|ک=دانشنامه جهان اسلام|ف=سازمان دیانت ترکیه}}</ref> | ||
در چهارم شعبان 1338 ه.ق، همزمان با تشکیل مجلس ملی کبیر ترکیه، وظایف باب مشیخت و وزارت | == تاریخچه == | ||
در چهارم شعبان 1338 ه.ق، همزمان با تشکیل مجلس ملی کبیر ترکیه، وظایف باب مشیخت و [[وزارت اوقاف]]، به وزارت شرعیه و اوقاف محول شد. مصطفی فهمی افندی، اولین رئیس این وزارت بود که در نخستین دولت ترکیه به ریاست [[مصطفی کمال آتاتورک]]، منصوب شد. این وزارت‌خانه، از سه بخش اصلی اداره مرکزی، اداره مدارس و اداره ولایات تشکیل شده بود و وظیفه ارائ خدمات دینی، آموزش دینی و انتشارات دینی را برعهده داشت. این وزارت‌خانه تا 12 اسفند 1302 ه.ش، جزئی از دولت بود اما در همان تاریخ، بر اساس قانون تصویبی مجلس مبنی بر جداسازی امور دینی از مسائل سیاسی، وزارت مزبور منحل شد و سازمان امور دیانت (به ترکی: ديانت ايشلرى رئيسليگى) و اداره کل اوقاف، به عنوان نهادهای زیر نظر نخست‌وزیری تشکیل شد. رئیس‌جمهور به پشینهاد نخست‌وزیر، اولین رئیس این سازمان را نصب کرد. اولین اساسنامه این سازمان در تاریخ ۲۴ خرداد ۱۳۱۴ تدوین شد. به گزارش ''[[دانشنامه جهان اسلام]]'' در نهم ارديبهشت ۱۳۲۹/۲۹ آوريل ۱۹۵۰ نام سازمان به «سازمان ديانت یا رياست امور دينى» (به ترکی: ديانت ايشلرى باشقانلغى) تغيير يافت و برخى واحدهاى جديد ازجمله اداره خدمه خيرات و اداره نشر به تشكيلات سازمان افزوده شد. بر اساس قانون اساسی ترکیه مصوب در 1340 خورشیدی، جایگاه سازمان دیانت در اداره عمومی کشور تثبیت شد. در سال 1358، برگزاری سفر حج برعهده این سازمان قرار گرفت و در سال 1368 این وظیفه به کارگزارهای گردشگری محول شد.<ref>{{پک|1=مقدم|2=۱۳۷۵|ک=دانشنامه جهان اسلام|ف=سازمان دیانت ترکیه}}</ref> | |||
== ارکان و وظایف == | == ارکان و وظایف == | ||
مفتیان همه نواحی ترکیه، زیر نظر سازمان دیانت بود. ریاست بر امور دینی و صدور فتوا به جز امور حقوقی، اداره امور | مفتیان همه نواحی ترکیه، زیر نظر سازمان دیانت بود. ریاست بر امور دینی و صدور فتوا به جز امور حقوقی، اداره امور [[مساجد]]، مدارس دینی، [[خانقاه|خانقاه‌ها]] و شاغلان در آنجا، از وظایف این سازمان بود. این سازمان از سه بخش اصلی سازمان مرکزی، تشکیلات خارج از مرکز و تشکیلات خارج از کشور تشکیل شده‌است. در سال 1362 خورشیدی، ساختار تشکیلاتی سازمان تغییر کرد. این سازمان از یک رئیس، پنج معاون، پنج واحد مشاوره و بازرسی، پنج واحد اصلی عرضه خدمات و چهار واحد فعری عرضه خدمات تشکیل شده‌است. دانشنامه جهان اسلام گزارش می‌کند که «تشكيلات خارج از مركز شامل ۶۷ مفتيگرى شهرستان، ۵۸۲ مفتيگرى بخش و ۷ مركز آموزشى بود. تشكيلات خارج از كشور نيز شامل ۱۶ مشاوره خدمات دينى و ۱۷ رايزنى خدمات دينى بود.» واحدهای زیرنظر این سازمان عبارتند از:<ref>{{پک|1=مقدم|2=۱۳۷۵|ک=دانشنامه جهان اسلام|ف=سازمان دیانت ترکیه}}</ref> | ||
* شوراى عالى امور دينى، به عنوان عالی‌ترین واحد تصمیم‌گیری و مشورتی سازمان. | * شوراى عالى امور دينى، به عنوان عالی‌ترین واحد تصمیم‌گیری و مشورتی سازمان. | ||
| خط ۲۸: | خط ۲۹: | ||
* شركت سرمايه در گردش | * شركت سرمايه در گردش | ||
ساختار کنونی سازمان را قانون مصوب 10 تیر 1389 مشخص می‌کند و رئیس سازمان موظف به تنظیم، اداره و بازرستی امور سازمان است. مدت زمان ریاست بر سازمان پنج سال در دو دوره متناوب مصوب شده‌است. این سازمان، چهار نشریه ادواری با نام‌های مجله علمی | ساختار کنونی سازمان را قانون مصوب 10 تیر 1389 مشخص می‌کند و رئیس سازمان موظف به تنظیم، اداره و بازرستی امور سازمان است. مدت زمان ریاست بر سازمان پنج سال در دو دوره متناوب مصوب شده‌است. این سازمان، چهار نشریه ادواری با نام‌های [[مجله علمی دیانت]]، [[مجله ماهانه دیانت]]، [[مجله کودک دیانت]] و [[مجله خانواد دیانت]] را منتشر می‌کند. <ref>{{پک|1=مقدم|2=۱۳۷۵|ک=دانشنامه جهان اسلام|ف=سازمان دیانت ترکیه}}</ref> | ||
== رئیسان == | == رئیسان == | ||
محمد گومز از سال 1389 تا سال 2010 به عنوان هفدهمین رئیس سازمان دیانت منصوب شده است.<ref>{{پک|1=مقدم|2=۱۳۷۵|ک=دانشنامه جهان اسلام|ف=سازمان دیانت ترکیه}}</ref> | [[محمد گومز]] از سال 1389 تا سال 2010 به عنوان هفدهمین رئیس سازمان دیانت منصوب شده است.<ref>{{پک|1=مقدم|2=۱۳۷۵|ک=دانشنامه جهان اسلام|ف=سازمان دیانت ترکیه}}</ref> | ||
== رویکرد دولت‌ها به سازمان دیانت == | == رویکرد دولت‌ها به سازمان دیانت == | ||
دولت‌های ترکیه همواره ارتباط‌های خوبی با سازمان دیانت داشتند و با گذشت زمان، سازمان دیانت مورد حمایت بیشتری واقع شده‌است. در همین راستا، در سال 1359 خورشیدی و همزمان با حضور حزب اسلام‌گرای سلامت ملی در دولت‌های ائتلافی، فضا برای فعالیت‌های اسلامی مساعد شد و حمایت‌های ویژه مالی به این سازمان، جلب شد. در دوره نخست‌وزيرى تورگوت | دولت‌های ترکیه همواره ارتباط‌های خوبی با سازمان دیانت داشتند و با گذشت زمان، سازمان دیانت مورد حمایت بیشتری واقع شده‌است. در همین راستا، در سال 1359 خورشیدی و همزمان با حضور [[حزب سلامت ملی|حزب اسلام‌گرای سلامت ملی]] در دولت‌های ائتلافی، فضا برای فعالیت‌های اسلامی مساعد شد و حمایت‌های ویژه مالی به این سازمان، جلب شد. در دوره نخست‌وزيرى [[تورگوت اوزال]]، توجه فراوانى به سازمان ديانت شد و شمار كاركنان دو برابر شد و حتى برخى اسلام گراها نيز به سمتهاى وزارت و نمايندگى مجلس رسيدند. با روى كارآمدن حزب عدالت و توسعه اين سازمان توسعه بسيارى يافت، به طورى كه بودجه آن در سال ۱۳۸۸ خورشیدی، بيش از یک و نیم ميليارد دلار بود.<ref>{{پک|1=مقدم|2=۱۳۷۵|ک=دانشنامه جهان اسلام|ف=سازمان دیانت ترکیه}}</ref> | ||
== پانویس == | == پانویس == | ||
نسخهٔ ۱ آوریل ۲۰۲۳، ساعت ۱۰:۵۰
سازمان ديانت تركيه، (به ترکی: ديانت ايشلرى رئيسليگى)، یکی از سازمان‌های دین‌محور در تركيه است که براى اداره امور دينى تاسیس شده است.
پیشینه تاریخی
در دوره اسلامی و تا پیش از تنظیمات، مسئولیت رسیدگی به امور دینی بر عده باب مشیخت بود که در رأس آن شیخ‌الاسلام قرار داشت. در این دوره، شیخ‌الاسلام‌ها وظایفی چون صدور فتوا، تاثیرگذاری بر تصویب و اجرای قوانین حکومتی، انجام امور قضایی، آموزش دینی و امور مربوط به اوقاف را عهده‌دار بودند. محمد بن حمزه فنارى را به عنوان اولین شیخ‌الاسلام عثمانی دانسته‌اند. سال‌ها بعد و همزمان با شیخ‌الاسلامی زنبيللى على افندى (د 932) و ابن کمال (د 940) و ابوالسعود افندی (د 982)، این مقام جایگاه ویژه‌ای پیدا کرد. در همین دوران بود که ابوالسعود افندی، انتصاب مفتیان و مدرسان را عهده‌دار بود که تا پیش از این، بر عهده صدراعظم بود. این قدرت تا اوایل قرن سیزدهم ه.ق رو ب فزونی داشت اما با آغاز اصلاحات در دوره سلطنت محمود دوم، از قدرت شیخ‌الاسلام‌ها کاسته شد. این روند کاشی در دوره تنظیمات ادامه داشت و مدارس جدید به سبک اروپایی شکل گرفت که زیر نظر شیخ‌الاسلام‌ها نبود. به مرور زمان، وزارت‌خانه‌های عدلیه، معارف و اوقاف شکل گرفتند و هر کدام از اختیارات شیخ‌الاسلام‌ها کاهید.[۱]
با اعلان مشروطیت دوم در 1326 ه.ق، بحث درباره کارکرد باب مشیخت شدت گرفت. منتقدان بر این باور بودند که مشیخت توان همراهی با نوسازی‌ها را ندارد و برخی از آنان به لزوم تعطیلی مدارس دینی باور داشتند؛ اما گروهی از علما به سرکردگی مصطفی صبری افندی، به اصلاح تشکیلات باب مشیخت رای دادند. در نهایت به سال 1335 و با پیشنهاد محمدضیاء گوک آلپ، اداره محکمه‌های شرعی به وزارت عدلیه و اداره مدارس دینی به وزارت معارف واگذار شد. شیخ‌الاسلام‌ها از عضویت در هیئت دولت محروم شدند. در نهایت در 14 شعبان 1338 ه.ق، محاکم شرعی تحت نظر باب مشیخت قرار گرفت، اما این قانون در نواحی تحت سلطه حکومت نوپای ترکیه اجرا نشد. در چهارم مهرماه 1301 ه.ش مصادف با 26 سپتامبر 1922 م، محمد نوری افندی مدنی، آخرین شیخ‌الاسلام ترکیه، استعفا کرد و این تشکیلات با قدمتی پانصد ساله، از بین رفت.[۲]
تاریخچه
در چهارم شعبان 1338 ه.ق، همزمان با تشکیل مجلس ملی کبیر ترکیه، وظایف باب مشیخت و وزارت اوقاف، به وزارت شرعیه و اوقاف محول شد. مصطفی فهمی افندی، اولین رئیس این وزارت بود که در نخستین دولت ترکیه به ریاست مصطفی کمال آتاتورک، منصوب شد. این وزارت‌خانه، از سه بخش اصلی اداره مرکزی، اداره مدارس و اداره ولایات تشکیل شده بود و وظیفه ارائ خدمات دینی، آموزش دینی و انتشارات دینی را برعهده داشت. این وزارت‌خانه تا 12 اسفند 1302 ه.ش، جزئی از دولت بود اما در همان تاریخ، بر اساس قانون تصویبی مجلس مبنی بر جداسازی امور دینی از مسائل سیاسی، وزارت مزبور منحل شد و سازمان امور دیانت (به ترکی: ديانت ايشلرى رئيسليگى) و اداره کل اوقاف، به عنوان نهادهای زیر نظر نخست‌وزیری تشکیل شد. رئیس‌جمهور به پشینهاد نخست‌وزیر، اولین رئیس این سازمان را نصب کرد. اولین اساسنامه این سازمان در تاریخ ۲۴ خرداد ۱۳۱۴ تدوین شد. به گزارش دانشنامه جهان اسلام در نهم ارديبهشت ۱۳۲۹/۲۹ آوريل ۱۹۵۰ نام سازمان به «سازمان ديانت یا رياست امور دينى» (به ترکی: ديانت ايشلرى باشقانلغى) تغيير يافت و برخى واحدهاى جديد ازجمله اداره خدمه خيرات و اداره نشر به تشكيلات سازمان افزوده شد. بر اساس قانون اساسی ترکیه مصوب در 1340 خورشیدی، جایگاه سازمان دیانت در اداره عمومی کشور تثبیت شد. در سال 1358، برگزاری سفر حج برعهده این سازمان قرار گرفت و در سال 1368 این وظیفه به کارگزارهای گردشگری محول شد.[۳]
ارکان و وظایف
مفتیان همه نواحی ترکیه، زیر نظر سازمان دیانت بود. ریاست بر امور دینی و صدور فتوا به جز امور حقوقی، اداره امور مساجد، مدارس دینی، خانقاه‌ها و شاغلان در آنجا، از وظایف این سازمان بود. این سازمان از سه بخش اصلی سازمان مرکزی، تشکیلات خارج از مرکز و تشکیلات خارج از کشور تشکیل شده‌است. در سال 1362 خورشیدی، ساختار تشکیلاتی سازمان تغییر کرد. این سازمان از یک رئیس، پنج معاون، پنج واحد مشاوره و بازرسی، پنج واحد اصلی عرضه خدمات و چهار واحد فعری عرضه خدمات تشکیل شده‌است. دانشنامه جهان اسلام گزارش می‌کند که «تشكيلات خارج از مركز شامل ۶۷ مفتيگرى شهرستان، ۵۸۲ مفتيگرى بخش و ۷ مركز آموزشى بود. تشكيلات خارج از كشور نيز شامل ۱۶ مشاوره خدمات دينى و ۱۷ رايزنى خدمات دينى بود.» واحدهای زیرنظر این سازمان عبارتند از:[۴]
- شوراى عالى امور دينى، به عنوان عالی‌ترین واحد تصمیم‌گیری و مشورتی سازمان.
- كارگروه (كميته) بازرسى و قرائت مَصاحف، ناظر بر صحت قرآن‌های چاپی و ترجمه آنها.
- اداره كل خدمات دينى، که موظف به احداث مساجد، عرضه خدمات ارشادی، برگزاری همایش‌های دینی، روشنگری دینی با برنامه‌های رادیویی و تلویزیونی و سایر رسانه‌ها و اعلام اوقات شرعی و مناسبت‌های دینی است.
- اداره كل خدمات آموزشى، با وظیفه راه‌اندازی کلاس‌های قران و اداره آنها و تاسیس مراکز عالی دینی.
- اداره كل حج.
- اداره كل انتشارات دينى، تهیه و نشر آثار مکتوب، صوتی و تصویری با موضوعات دینی.
- اداره كل مناسبات خارجى، عهده‌دار عرصه خدمات دینی به مسلمانان خارج از کشور و آموزش و تربیت نیرو برای فعالیت در خارج از کشور.
- اداره كل منابع انسانى
- اداره كل خدمات ادارى
- رياست بازرسى و برنامه ريزى
- سازمان توسعه راهبردى
- واحد بازرسى داخلى
- مشاوره حقوقى
- رئيس دفتر
- روابط عمومى
- شركت سرمايه در گردش
ساختار کنونی سازمان را قانون مصوب 10 تیر 1389 مشخص می‌کند و رئیس سازمان موظف به تنظیم، اداره و بازرستی امور سازمان است. مدت زمان ریاست بر سازمان پنج سال در دو دوره متناوب مصوب شده‌است. این سازمان، چهار نشریه ادواری با نام‌های مجله علمی دیانت، مجله ماهانه دیانت، مجله کودک دیانت و مجله خانواد دیانت را منتشر می‌کند. [۵]
رئیسان
محمد گومز از سال 1389 تا سال 2010 به عنوان هفدهمین رئیس سازمان دیانت منصوب شده است.[۶]
رویکرد دولت‌ها به سازمان دیانت
دولت‌های ترکیه همواره ارتباط‌های خوبی با سازمان دیانت داشتند و با گذشت زمان، سازمان دیانت مورد حمایت بیشتری واقع شده‌است. در همین راستا، در سال 1359 خورشیدی و همزمان با حضور حزب اسلام‌گرای سلامت ملی در دولت‌های ائتلافی، فضا برای فعالیت‌های اسلامی مساعد شد و حمایت‌های ویژه مالی به این سازمان، جلب شد. در دوره نخست‌وزيرى تورگوت اوزال، توجه فراوانى به سازمان ديانت شد و شمار كاركنان دو برابر شد و حتى برخى اسلام گراها نيز به سمتهاى وزارت و نمايندگى مجلس رسيدند. با روى كارآمدن حزب عدالت و توسعه اين سازمان توسعه بسيارى يافت، به طورى كه بودجه آن در سال ۱۳۸۸ خورشیدی، بيش از یک و نیم ميليارد دلار بود.[۷]
پانویس
ارجاعات
- ↑ مقدم، «سازمان دیانت ترکیه»، دانشنامه جهان اسلام.
- ↑ مقدم، «سازمان دیانت ترکیه»، دانشنامه جهان اسلام.
- ↑ مقدم، «سازمان دیانت ترکیه»، دانشنامه جهان اسلام.
- ↑ مقدم، «سازمان دیانت ترکیه»، دانشنامه جهان اسلام.
- ↑ مقدم، «سازمان دیانت ترکیه»، دانشنامه جهان اسلام.
- ↑ مقدم، «سازمان دیانت ترکیه»، دانشنامه جهان اسلام.
- ↑ مقدم، «سازمان دیانت ترکیه»، دانشنامه جهان اسلام.
منابع
- مقدم، علیرضا (۱۳۷۵). «سازمان دیانت ترکیه». دانشنامه جهان اسلام. به کوشش حداد عادل، غلامعلی، پور جوادی، نصر الله، میرسلیم، مصطفی، و طاهری عراقی، احمد. تهران: بنیاد دایرةالمعارف بزرگ اسلامی.