ابوثمامه صائدی

عمرو بن عبدالله صائدی
ضریح کشتگان نبرد کربلا نصب شده در حرم امام حسین که نام کشتگان بر بالای آن حکاکی شده است.
وفات	۱۰ محرم ۶۱ ه‍.ق کربلا، عراق
آرامگاه	حرم امام حسین
دیگر نام‌ها	ابوثمامه صائدی
دین	اسلام
مذهب	شیعه
والدین	عبدالله بن کعب (پدر)

ابوثمامه صائدی، با نام کامل عمرو بن عبدالله بن کعب بن حنظلة بن دارم بن عبدالله بن کعب بن صائد بن شرحبیل بن عمرو بن جشم بن حیزوم بن عون بن همدان یکی از یاران علی بن ابی‌طالب در جنگ صفین و حسین بن علی در نبرد کربلا بود که در روز عاشورا کشته شد. وی از جمله تابعینی بود که از یاران مسلم بن عقیل بود و پس از فراری شدن افراد تحت فرمانش، به قبیله خود گریخت و پس از آن از کوفه خارج و خود را به حسین بن علی رسانید.

نام و نسب

نام کامل او را عمرو بن عبدالله بن کعب بن حنظلة بن دارم بن عبدالله بن کعب بن صائد بن شرحبیل بن عمرو بن جشم بن حیزوم بن عون بن همدان گزارش کرده‌اند. لقب مشهور او را ابوثمامه صائدی و همینطور ابوثمامه هَمْدانی صائدی گزارش کرده‌اند. نام او را عمر و نام پدرش را کعب نیز گزارش کرده‌اند. القاب ابوصمامه، صائدی، صیداوی، صاعدی و انصاری به اختلاف به او نسبت داده شده است.

سرگذشت

ابوثمامه را از شجاعان و فرسان معروف عرب و از برجستگان تابعین و از چهره‌های مشهور شیعه در کوفه معرفی کرده‌اند. وی از یاران علی بن ابی‌طالب بود که همراه وی در جنگ صفین شرکت کرد. او بعدتر با حسن مجتبی بیعت کرد و در کوفه باقی ماند و از دعاة به امامت حسین بن علی معتقد شد. وی از جمله کسانی بود که در خانه سلیمان بن صرد خزاعی (رئیس توابین) جهت دعوت حسین به عراق اجتماع نمود و نامه‌ای به حسین ارسال کرد. با رسیدن مسلم بن عقیل، سفیر حسین به کوفه، در کنار او قیام نمود و به امر مسلم به جمع‌آوری کمک‌های مالی داوطلبان، جهت تهیه اسلحه که در این امر سر رشته داشت پرداخت. پس از رسیدن عبیدالله بن زیاد به کوفه، ابوثمامه علیه وی قیام نمود و بعد که عبیدالله بن زیاد در دارالاماره کوفه مستقر شد و قدرت پیدا کرد، دستور بازداشت ابوثمامه را صادر کرد، لذا وی در قبیله خویش مخفی شد و بعد مخفیانه با نافع بن هلال از کوفه خارج و در راه به سپاه حسین بن علی ملحق شد و به کربلا رفت.

در نبرد کربلا

بر اساس آنچه منابع درباره او گزارش کرده‌اند، وی بعدازظهر روز عاشورا کشته شد. خوارزمی می‌نویسد: «زوال آفتاب ظهر عاشورا فرا رسید و جنگ با شدت تمام ادامه داشت و هر یک نفر یا دو نفر که از اصحاب ابی عبدالله به شهادت می‌رسیدند کاملًا در صفوف آنها نمایان بود، ولی ده‌ها و بیست‌ها نفر که از لشکریان ابن‌سعد به هلاکت می‌رسیدند، بر اثر تعداد زیاد آنها هیچگونه تأثیری در صفوف آنها نداشت. ابوثمامه صائدی به خدمت امام رسید و عرض کرد که جانم به فدای تو، می‌بینم که این مردم به شما نزدیک می‌شوند، به خدا سوگند که هرگز نمی‌گذارم شما کشته شوید مگر که من قبل از شما کشته شوم، ولی دوست دارم که نماز ظهر را بخوانم که وقت آن فرا رسیده است و سپس به دیدار خدایم بشتابم. حضرت سر مبارک خویش را به آسمان بلند کرد و پاسخ دادند که نماز را به یاد آوردی، خدا تو را از نمازگزاران به‌شمار آورد، آری وقت ادای فریضه است. سپس دستور فرمودند که به آنها بگویید دست از جنگ بردارند تا نماز بخوانیم.». خوارزمی در ادامه گزارش می‌کند که این پیشنهاد از طرف لشکر عمر بن سعد به واسطه حصین فرزند نمیر رد شد و سپاهیان حسین بن علی، نماز خوف به جا آوردند. گفته شده است که بعد از نماز، ابوثمامه به نبرد با سپاهیان عمر بن سعد رفت و سرانجام به دست پسرعمه خود، قیس بن عبدالله صائدی که بین آنها دشمنی و کینه دیرینه‌ای بود، در بعدازظهر روز عاشورا کشته شد. برخی از مورخین و مقتل‌نویسان، کشته شدن او را بعد از حر ریاحی ثبت کرده‌اند، ولی در المناقب ابن شهرآشوب پس از مالک بن دودان ثبت شده است و خوارزمی بعد از اسلم غلام ترکی حسین بن علی، ذکر کرده است. قبر وی در مقبره دستجمعی شهداء واقع در شرق حرم امام حسین است. در زیارت اول ماه رجب و نیمه شعبان آمده است که رو به قبور شهداء نموده و بخوانید: «السلام علی ابی‌ثمامهٔ الصائدی». سن او را به هنگام درگذشت، ۶۰ سال گزارش کرده‌اند.

پانویس

منابع

• بینش، عبدالحسین؛ مقیمی فرد، سیدعلی؛ رحمتی، رضا؛ جمشیدی، سعید؛ شاکر، ابوالقاسم (۱۳۸۵). پژوهشی پیرامون شهدای کربلا. قم: زمزم هدایت.
• سنگری، محمدرضا (۱۳۸۶). آیینه‌داران آفتاب، پژوهش و نگارش نو از زندگانی و شهادت یاران اباعبدالله الحسین علیه السلام. تهران: سازمان تبلیغات اسلامی. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۳۰۴-۲۵۱-۶.
• اختری، عباسعلی (۱۳۹۰). «ابن‌فرات». دایره‌المعارف جامع اسلامی. تهران: آرایه.