فهرست حکومت‌های اسلامی
حکومت‌های اسلامی، آن دسته از حکومت‌هایی هستند که توسط مسلمانان در مناطق مختلف جهان، به وجود آمده و اقدام به حکومترانی بر مسلمانان و غیرمسلمانان آن مناطق می‌نموده‌اند. این مناطق اغلباً مکان‌هایی بوده‌اند که در قرون اولیه اسلامی توسط جنگجویان مسلمان فتح می‌شده و مردمان آنجا به مرور مسلمان می‌گشتند. اما مردمان برخی از این مناطق نیز، پیش از آنکه سرزمین‌های آنان توسط جنگجویان مسلمان فتح شوند، توسط بازرگانان و مبلغان و روحانیون، به دین اسلام درمی‌آمدند. این مناطق و حکومت‌های آنان را می‌توان به چند ناحیه تقسیم کرد: ایران، میانه و ماوراءالنهر، شبه قاره هند، شامات، مصر و آناتولی، شمال آفریقا و آندلس.
فهرست حکومت‌های اسلامی در ایران
| نام حکومت | مدت زمان حکومت (میلادی) | مدت زمان حکومت (قمری) | بنیان‌گذار | پایتخت | محدوده حکومت |
| طاهریان | ۸۲۱–۸۷۳ | ۲۰۵–۲۵۹ ه. ق | طاهر بن حسین (ذوالیمینین) | مرو، نیشابور و بلخ | .png)
|
| صفاریان | ۸۶۷–۱۰۰۲ | ۲۴۷–۲۸۷ ه. ق | یعقوب لیث | زرنج | 
|
| سامانیان | ۸۷۵–۹۹۹ | ۲۶۱–۳۸۹ ه. ق | نصر بن احمد | بلخ و بخارا | .gif)
|
| علویان طبرستان | ۸۶۴–۹۲۸ | ۲۵۰–۳۱۶ ه. ق | حسن بن زید علوی | آمل، ساری و استرآباد | 
|
| زیاریان | ۹۲۸–۱۰۴۳ | ۳۱۵–۴۳۴ ه. ق | مرداویج بن زیار | اصفهان، شیراز، گرگان، رودسر، ری و آمل | .png)
|
| آل بویه | ۹۳۴–۱۰۵۵ | ۳۲۰–۴۴۰ ه. ق | علی بن بویه (عمادالدوله) | بغداد، اصفهان، ری، شیراز و همدان | .PNG)
|
| آل حسنویه | ۹۳۴–۱۰۵۵ | ۳۴۸–۴۰۵ ه. ق | حسنویه پسر حسین برزکانی | قلعه سرماح | 
|
| غزنویان | ۹۶۳–۱۱۸۶ | ۳۵۱–۵۸۱ ه. ق | سبکتکین (ناصرالدین) | غزنین و لاهور | .PNG)
|
| سلجوقیان | ۱۰۳۷–۱۱۹۴ | ۴۲۸–۵۹۰ ه. ق | طغرل بیگ | نیشابور، اصفهان، ری، مرو و همدان | .png)
|
| غوریان | ۱۱۴۸–۱۲۱۵ | ۵۴۲–۶۱۱ ه. ق | قطب الدین محمد | هرات و غزنین | 
|
| اتابکان | ــ | ــ | ــ | ــ | ــ |
| خوارزمشاهیان | ۱۰۷۷–۱۲۳۱ | ۴۷۰–۶۲۸ ه. ق | انوشتکین غرجه | گرگانچ، غزنی، سمرقند و تبریز | .png)
|
| ایلخانیان | ۱۲۵۶–۱۳۳۵ | ۶۵۴–۷۳۶ ه. ق | هلاکوخان | تبریز، مراغه و سلطانیه | 
|
| چوپانیان | ۱۳۳۵–۱۳۵۷ | ۷۳۶–۷۵۹ ه. ق | شیخ حسن چوپانی | تبریز | 
|
| مظفریان | ۱۳۳۵–۱۳۹۳ | ۷۳۶–۷۹۶ ه. ق | مبارزدالدین محمد | کرمان، شیراز و یزد | 
|
| جلایریان | ۱۳۳۶–۱۴۳۲ | ۷۳۷–۸۳۵ ه. ق | شیخ حسن بزرگ | بغداد، تبریز و بصره |
|
| سربداران | ۱۳۳۷–۱۳۷۶ | ۷۳۸–۷۷۸ ه. ق | عبدالرزاق باشتینی | سبزوار | 
|
| آل کرت | ۱۲۴۴–۱۳۸۳ | ۶۴۳–۷۸۳ ه. ق | شمس الدین محمد بن ابی بکر | هرات |
|
| تیموریان | ۱۳۷۰–۱۵۰۷ | ۷۷۲–۹۱۲ ه. ق | تیمور لنگ | هرات و سمرقند | .png)
|
| قراقویونلو | ۱۴۰۶–۱۴۶۸ | ۸۰۹–۸۷۳ ه. ق | قرامحمد | تبریز | 
|
| آق قویونلو | ۱۴۶۸–۱۵۸۲ | ۸۷۳–۹۹۰ ه. ق | قره عثمان | تبریز و دیاربکر | 
|
| مرعشیان | ۱۳۵۹–۱۵۸۲ | ۷۹۸–۹۹۰ ه. ق | قوام الدین بن عبدالله | ساری و آمل | 
|
| مشعشعیان | ۱۴۱۱–۱۵۳۸ | ۸۱۴–۹۴۵ ه. ق | سید محمد فلاح | هویزه | 
|
| صفویان | ۱۵۰۱–۱۷۲۱ | ۹۰۷–۱۱۳۴ ه. ق | شاه اسماعیل اول | تبریز، قزوین و اصفهان | 
|
| هوتکیان | ۱۷۰۹–۱۷۳۸ | ۱۱۱۹–۱۱۵۰ ه. ق | مرویس خان هوتک | اصفهان و قندهار | 
|
| افشاریان | ۱۷۳۸–۱۷۹۶ | ۱۱۵۰–۱۲۱۰ ه. ق | نادرشاه | مشهد | .PNG)
|
| زندیان | ۱۷۵۰–۱۷۹۴ | ۱۱۶۴–۱۱۹۸ ه. ق | کریم خان زند | شیراز | 
|
| قاجار | ۱۷۹۶–۱۹۲۵ | ۱۱۵۰–۱۳۴۳ ه. ق | آقا محمد خان | تهران | 
|
فهرست حکومت‌های اسلامی در آسیای میانه و ماوراءالنهر
| نام حکومت | مدت زمان حکومت (میلادی) | مدت زمان حکومت (قمری) | بنیان‌گذار | پایتخت | محدوده حکومت |
| آل افراسیاب یا قراخانیان | ۸۴۰–۱۲۱۱ | ۲۲۵–۶۰۷ ه. ق | ــ | کاشغر | 
|
| آل فریغون | ۸۹۲–۱۰۱۰ | ۲۷۹–۴۰۱ ه. ق | ــ | جوزجان | ــ |
| قراختاییان | ۱۱۲۴–۱۲۱۸ | ۵۱۷–۶۱۴ ه. ق | ــ | بلاسغون | 
|
| شیبانیان | ۱۵۰۰–۱۵۹۹ | ۹۰۶–۱۰۰۵ ه. ق | شیبک خان ازبک | سمرقند | 
|
| خانات خیوه | ۱۵۱۵–۱۹۲۰ | ۹۲۱–۱۳۳۸ ه. ق | ایلبارس اول | شهر خیوه (در ازبکستان) | 
|
| پادشاهی مستقل دروازه | ۱۵۲۶–۱۸۷۸ | ۹۳۲–۱۲۹۵ ه. ق | اسکندر بیگ فرزند میرزا سبحان قلی خان | قلعه خمب | ــ |
| جانیان یا اشترخانیان | ۱۵۹۸–۱۷۵۸ | ۱۰۰۷–۱۱۹۹ ه. ق | باقی محمدخان | بخارا | ــ |
| خانات خوقند | ۱۷۰۹–۱۸۷۶ | ۱۱۲۰–۱۲۹۳ ه. ق | شاهرخ بای | خوقند | 
|
| خانات بخارا | ۱۷۸۵–۱۹۲۴ | ۱۱۹۹–۱۳۴۲ ه. ق | باقی محمدخان | بخارا | 
|
فهرست حکومت‌های اسلامی در شبه قاره هند
| نام حکومت | مدت زمان حکومت (میلادی) | مدت زمان حکومت (قمری) | بنیان‌گذار | پایتخت | محدوده حکومت |
| ممالیک دهلی یا غلامشاهیان | ۱۲۰۶–۱۲۹۰ | ۶۰۲–۶۸۶ ه. ق | قطب الدین آیبک | دهلی | 
|
| خلجیان | ۱۲۹۰–۱۳۲۰ | ۶۸۶–۷۲۰ ه. ق | جلال الدین فیروز خلجی | دهلی | 
|
| تغلقیان | ۱۳۲۰–۱۴۱۴ | ۷۲۰–۸۱۴ ه. ق | غیاث الدین تغلق | دهلی | پرونده:Tughlaq dynasty farsi (1).PNG |
| سادات | ۱۴۱۴–۱۴۵۱ | ۸۱۷–۸۵۲ ه. ق | خضرخان | دهلی | پرونده:Sayyid-Dynasty.jpg |
| لودیان | ۱۴۵۱–۱۵۲۶ | ۸۵۲–۹۳۲ ه. ق | بهلول لودی | دهلی | پرونده:Lodi-dynasty-map.jpg |
| بهمنیان دکن | ۱۳۴۷–۱۵۲۷ | ۷۴۷–۹۳۳ ه. ق | علاءالدین حسن بهمن شاه | گلبرگه و بیدر | پرونده:Bahamani-sultanate-map.svg.png |
| نظام شاهیان | ۱۴۹۰–۱۶۳۶ | ۸۹۶–۱۰۰۷ ه. ق | احمد نظام شاه | احمدنگر | 
|
| عادل شاهیان | ۱۴۹۰–۱۶۸۶ | ۸۹۶–۱۰۹۶ ه. ق | یوسف عادل شاه ساوی | بیجاپور | ــ |
| قطب شاهیان | ۱۵۱۸–۱۶۸۷ | ۹۱۸–۱۰۹۸ ه. ق | سلطان قلی قطب شاه | گلکنده و حیدرآباد |
|
| بریدشاهیان | ۱۴۹۱–۱۶۱۹ | ۸۹۷–۱۰۲۸ ه. ق | برید | بیدر | ــ |
| سلاطین بنگال | ۱۳۵۲–۱۵۷۶ | ۷۵۲–۹۸۳ ه. ق | ــ | لکهنوتی، پاندوا | پرونده:Bengal Sultanate.png |
| شاه میریان | ۱۳۳۹–۱۵۶۱ | ۷۴۰–۹۶۹ ه. ق | شمس الدین شاه | کشمیر (سرینگر) | ــ |
| بابریان یا گورکانیان | ۱۵۲۶–۱۸۵۸ | ۷۴۶–۱۲۷۵ ه. ق | بابر | دهلی و آگرا |  |
|
.PNG){kind=link}
حکومت‌های اسلامی در جزیره، شامات، مصر و آناتولی
| نام حکومت | مدت زمان حکومت (میلادی) | مدت زمان حکومت (قمری) | بنیان‌گذار | پایتخت | محدوده حکومت |
| طولونیان | ۸۶۸–۹۰۵ | ۲۵۵–۲۹۳ ه. ق | احمد بن طولون | فسطاط | .PNG)
|
| حمدانیان | ۹۰۵–۱۰۰۲ | ۲۹۳–۳۹۴ ه. ق | عبدالله بن حمدان | موصل و حلب | 
|
| اخشیدیان | ۹۳۵–۹۶۹ | ۳۲۴–۳۵۸ ه. ق | محمد بن طغج اخشید | فسطاط | .PNG)
|
| فاطمیان | ۹۰۹–۱۱۷۱ | ۲۹۷–۵۶۷ ه. ق | عبیدالله مهدی | مهدیه و قاهره | 
|
| نمیریان | ۹۹۰–۱۰۸۱ | ۳۸۰–۴۷۳ ه. ق | ــ | حرّان | ــ |
| مروانیان | ۹۹۰–۱۰۸۵ | ۳۸۰–۴۶۹ ه. ق | باذکرد | دیاربرکر | 
|
| عقیلیان | ــ | سده چهارم | ــ | موصل | .PNG)
|
| مرداسیان | ۱۰۲۴–۱۰۸۰ | ۴۱۴–۴۷۲ ه. ق | صلیح بن مرداس | حران | 
|
| سلجوقیان روم | ۱۰۷۷–۱۳۰۸ | ۴۷۰–۷۰۷ ه. ق | قتلمش | ایزنیک، قونیه و سواس | پرونده:250px-Seljuk Sultanate of Rum 1190 Locator Map.svg.png |
| آل ارتق | ۱۱۰۱–۱۴۰۹ | ۴۹۴–۸۱۱ ه. ق | سعید بن ارتق | حصن کیفا و دیاربکر | پرونده:250px-Anatolia1200.png |
| زنگیان | ۱۱۲۷–۱۲۵۰ | ۵۲۱–۶۴۷ ه. ق | عمادالدین زنگی | موصل و حلب | .PNG)
|
| ایوبیان | ۱۱۷۱–۱۲۶۰ | ۵۶۶–۶۵۸ ه. ق | صلاح الدین ایوبی | قاهره |  |
|
| ممالیک بحری | ۱۲۵۰–۱۳۸۰ | ۶۴۸–۷۸۳ ه. ق | شجرالدر | قاهره | پرونده:Bahri Dynasty 1250 - 1382 (AD) (1).PNG| |
| ممالیک برجی | ۱۳۸۲–۱۵۱۷ | ۷۸۹–۹۲۲ ه. ق | ظاهر سیف‌الدین برقوق | قاهره |  |
|
| عثمانیان | ۱۲۹۹–۱۹۲۳ | ۶۹۸–۱۳۴۱ ه. ق | عثمان بن أرطغل | سوگوت، بورسا، ادرنه و استانبول |  |
|
_(1).PNG){kind=link}
حکومت‌های اسلامی در شمال آفریقا و جنوب اسپانیا
| نام حکومت | مدت زمان حکومت (میلادی) | مدت زمان حکومت (قمری) | بنیان‌گذار | پایتخت | محدوده حکومت |
| امویان اندلس | ۷۵۶–۹۲۹ | ۱۳۸–۳۱۶ ه. ق | عبدالرحمن داخل | قرطبه | ــ |
| رستمیان | ۷۶۷–۹۰۹ | ۱۴۹–۲۹۶ ه. ق | عبدالرحمن بن رستم | تیارت (شهری در الجزایر) | .PNG)
|
| ادریسیان | ۷۸۸–۹۸۵ | ۱۷۱–۳۷۴ ه. ق | ادریس بن عبدالله | ولیلی، فاس و هجرالناصر | .PNG)
|
| اغلبیان | ۸۰۰–۹۰۹ | ۱۸۳–۳۵۸ ه. ق | ابراهیم بن اغلب | قیروان (شهری در تونس) | .PNG)
|
| خلافت قرطبه | ۹۲۹–۱۰۳۱ | ۳۱۶–۴۲۲ ه. ق | عبدالرحمن سوم | قرطبه | پرونده:Califato de Córdoba - 1000.svg.png |
| مرابطون | ۱۰۴۰–۱۱۴۷ | ۴۳۱–۵۴۱ ه. ق | ابوبکر بن عمر | اغمات، فاس و مراکش | 
|
| موحدون | ۱۱۲۱–۱۲۶۹ | ۵۱۴–۶۶۷ه. ق | عبدالمؤمن بن علی الکومی | تینمل و مراکش | 
|
| حفصیان | ۱۲۲۹–۱۵۷۴ | ۶۲۶–۹۸۱ه. ق | ابوزکریا یحیی | بجایه و قسنطینه | 
|
| مرینیان | ۱۲۴۴–۱۴۶۵ | ۵۹۲–۸۶۹ه. ق | ابومحمد عبدالحق اول | فاس | .PNG)
|
| بنی نصر | ۱۲۳۸–۱۴۹۲ | ۶۳۵–۸۹۷ه. ق | محمد بن نصر اول | گرانادا | پرونده:Reino de Granada.svg (1).png |
| وطاسیان | ۱۴۷۲–۱۵۵۴ | ۸۳۱–۹۵۶ه. ق | محمداول وطاسی (الشیخ) | فاس | 
|
| علویان مراکش | ۱۶۳۱- تا به امروز | ۱۰۴۰ - تا به امروز | رشید بن علی شریف | رباط | پرونده:Morocco in its region (all claimed).svg.png |
.png){kind=link}
.svg.png){kind=link}
منابع
- تاریخ جوامع اسلامی از آغاز تا قرن هجدهم، ایرا ام لاپیدوس، ترجمه محمود رمضان زاده، انتشارات آستان قدس رضوی، ۱۳۷۶.