عایشه

از اسلامیکال
پرش به ناوبری پرش به جستجو
عایشه
متولد۹ سال پیش از هجرت/۶۱۴ میلادی
مکه
وفات۵۸ هجری قمری/۶۷۸ میلادی[۱]
یثرب
آرامگاهقبرستان بقیع
محل زندگیمکه و مدینه
نژادعرب
عنوانام عبدالله،[۲] ام‌المؤمنین،[۳][۴] حمیرا
دورهصدر اسلام
دیناسلام
همسر(ها)محمد (پیامبر اسلام)
فرزندانفرزندی نداشت
والدینابوبکر (پدر)
ام رومان (مادر)
خویشاوندان

عایشه که با نام کامل عایشه بنت ابی‌بکر بن ابی‌قُحافه بن عامر بن عَمرو بن کعب بن سعد بن تیم بن مرة بن کعب بن لؤی از او یاد شده، یکی از همسران محمد بود. او یکی از زنان مشهور در تاریخ اسلام بود که روایات بسیاری از او نقل شده است. گفته می‌شود محمد در خانه او درگذشته و در همانجا دفن شده است. فرماندهی او در جنگ جمل علیه علی بن ابی‌طالب که خلیفه وقت بود، از جنجالی‌ترین وقایع زندگانی او بود.

نام و نسب

نام کامل او را عایشه بنت ابی‌بکر بن ابی‌قُحافه بن عامر بن عَمرو بن کعب بن سعد بن تیم بن مرة بن کعب بن لؤی گزارش کرده‌اند. از او با القابی چون ام‌المؤمنین، أم‌عبدالله و حمیرا نیز یاد کرده‌اند. او دختر ابوبکر، نخستین خلیفه از خلفای راشدین بود. مادرش ام رومان از قبیله کنانه بود. موقعیت او به عنوان زن اصلی محمد تا حدی به موقعیت پدرش در جامعه وابسته بود.[۵]

بخشی از نوشتارهای اسلام:
همسران محمد

خدیجه دختر خویلد
سوده دختر زمعه
عایشه دختر ابوبکر
ام سلمه دختر ابوامیه
حفصه دختر عمر خطاب
زینب دختر خزیمه
زینب دختر جحش
جویریه دختر حارث
ریحانه دختر زید
رمله دختر ابوسفیان
صفیه دختر حیی
ماریه دختر شمعون

میمونه دختر حارث

ازدواج با محمد

به‌نقل از الاستیعاب، وی پیش از ازدواج با محمد، همسر/نامزد جُبَیْر بن مُطعِم بود که توسط ابوبکر از جبیر جدا شده و با محمد ازدواج کرده‌است.[۶][۷] بنابر گزارشی که در منابع اهل سنت مشهور است، خَوْلَه بنت حکیم، عایشه را بعد از سوده برای محمد از ابوبکر خواستگاری کرد.[۸][۹]

انگیزه ازدواج

برخی ازدواج‌های محمد انگیزه سیاسی داشتند و در این مورد به نظر می‌رسد هدف محکم کردن گره محمد با پدرش ابوبکر بوده است. کسی که یکی از مهم‌ترین حامیانش بوده است.[۱۰]

سن به هنگام ازدواج و باکرگی

در خصوص سن او در هنگام ازدواج، بین منابع اختلافاتی گزارش شده‌است. در این میان برخی منابع سن او را ۶ سال و برخی بیش از ۱۷ سال گزارش کرده‌اند.[۱۱] به گفته مونتگمری وات، عایشه تنها همسر باکره محمد بوده است و هنگام ازدواجش با محمد (در ۶۲۳/۱ م) ۹ سال سن داشت.[۱۲] به گفتهٔ عصماء افسر الدین بیشتر منابع نوشته‌اند که عایشه هنگام عروسی ۹ یا ۱۰ سال داشت. بر اساس تاریخ‌نگاری ابن خلکان، عایشه هنگام عقد ۹ سال سن و هنگام عروسی ۱۲ سال سن داشت. این گزارش توسط هشام بن عروه بوده که ابن سعد آن را ثبت کرده است. داستان‌هایی وجود دارد که عایشه بعد از آغاز زندگی با محمد با دوستانِ دخترش و عروسکانش بازی می‌کرد.[۱۳] عصماء افسر الدین می‌گوید که ازدواج با بچه‌ها کار غیرعرفی در آن زمان در شبه جزیره عربستان و دیگر مکان‌ها نبوده و این یک نوع قرارداد بین خانواده‌های برجسته برای اهداف سیاسی بوده است. چراکه عایشه دختر ابوبکر، یکی از صحابه نزدیک و معتمد محمد از زمان آغاز پیامبری‌اش بوده است. این وصلت دستاوردهای سیاسی مهمی برای محمد داشت.[۱۴]

مرتضی عاملی با توجه به روایتی که محمد کنیه «ام عبدالله» را به او داد، احتمال داشتن فرزندی به‌نام عبدالله از همسر قبلی عایشه برای او را قوی می‌داند.[۱۵] با این حال برخی دیگر از منابع، گزارش کرده‌اند که محمد به عایشه کنیه اُم‌عبدالله، به خاطر نام خواهرزاده‌اش عبدالله پسر زبیر داده بود.[۱۶]

ماجرای افک

طی دیدگاه اهل سنت گفته شده در سال ۶۲۷ میلادی عایشه، محمد را در غزوه بنی‌المُصطَلَق همراهی کرد ولی از گروه جدا افتاد. مدتی بعد، هنگامی که توسط صفوان بن معطل (یکی از سربازان محمد) که او را در صحرا پیدا کرده بود، به مدینه بازگردانده‌شد، عدّه‌ای ادعا کردند که عایشه و صفوان با هم زنا کرده‌اند. حسان بن ثابت، اسامة بن زید فرزند زید بن حارثه و عده‌ای دیگر از عایشه دفاع کردند. علی ابن ابی‌طالب به محمد گفت: «زنان بسیارند و تو می‌توانی به آسانی یکی را بر جای دیگری برگزینی.» محمد دربارهٔ شایعات با عایشه صحبت کرد. وی وحی مبنی بر بی‌گناهی عایشه را دریافت کرد و تهمت زنندگان را با ۸۰ ضربهٔ شلاق مجازات کرد.[۱۷] به باور مسلمانان، در این ماجرا، آیهٔ ۱۱ سورهٔ نور در بی‌گناهی عایشه نازل شد.[۱۸] محمدحسین طباطبایی، از مفسران شیعه، در تفسیر المیزان ماجرای افک را که توسط اهل سنت دربارهٔ عایشه روایت شده است و نیز روایات شیعه در این خصوص هر دو را دچار مشکلات جدی می‌داند.[۱۹]

پس از محمد

محمّد در سال ۶۳۲ میلادی درگذشت[۲۰] و طبق دستورات قرآن، همسران محمّد که تا پیش از مرگ در عقد نکاح او مانده بودند؛ پس از مرگ محمّد از ازدواج مجدد منع شدند. بنابر همین آیه عایشه در سن ۱۸ سالگی به صورت بیوه بی‌فرزند رها شد.[۲۱]

در عصر خلفای اول تا سوم

عایشه در عصر ابوبکر، عمر و عثمان، به اِفتاء و نقل حدیث مشغول بود و در جنگ‌ها مشارکت داشت. از همین رو مورد انتقاد اصحابی چون احنف بن قیس و ابواسود دوئِلی قرار گرفت.[۲۲] بر اساس گزارش منابع، در جریان جنگ جمل، عایشه خطاب به حفصه، دیگر همسر محمد، نامه‌نگاری‌هایی کرده‌است.[۲۳] در دوران خلافت عثمان، زمانی که مخالفان عثمان زیاد شدند، عایشه هم در رهبری بخشی از آن ایفای نقش کرد.[۲۴][۲۵] ولی نه با شورشی‌های قاتل عثمان موافق بود و نه مخالف.[۲۶]

دوران خلافت علی

پس از ترور عثمان او آشکارا مخالفت خود را با کشتن عثمان اعلام کرد، ولی مدینه را به سمت مکه برای حج ترک کرد. انگیزه‌های زیادی به این کوچ در این موقعیت بحرانی نسبت داده‌اند، شاید مهم‌ترین آن‌ها این باشد که بتواند دسته‌ای از همفکران سیاسی‌اش را علیه عثمان در مکه سازماندهی کند. عثمان در ذی الهجه ۳۵ ه‍.ق/۶۵۶ م ترور شد. حدود ۴ ماه بعد عایشه مکه را به سمت بصره با هزار مرد قریشی ترک کرد تا انتقام قتل عثمان را بگیرد. مدت کوتاهی قبل تر هم طلحه و زبیر به او پیوسته بودند و این ۳ نفر رهبری جنبش مخالفان علی را تشکیل دادند. آن‌ها توانستند کنترل بصره را با بسیاری از مسلمانان بصره به دست بگیرند. آن‌ها به حومه شهر پیشروی کردند تا با علی - که در همان زمان مدینه را به سمت کوفه ترک کرده بود و به سمت آن‌ها پیشروی می‌کرد - مواجه شوند. نبرد در جمادی‌الثانی ۳۵ ه‍.ق/۶۵۶ م درگرفت.[۲۷] عایشه در جنگ شکست خورد و توسط مخالفانش دستگیر شد،[۲۸] ولی با احترام با او رفتار شد؛ اما طلحه و زبیر جانشان را از دست دادند.[۲۹] عایشه اجازه یافت آرام و بی‌صدا در مدینه زندگی کند.[۳۰]

بعد از این شکست، عایشه در سکوت در مدینه به مدت ۲۰ سال زندگی کرد او دیگر فعالیت سیاسی نداشت ولی با علی از در آشتی درآمد و با معاویه هم مخالفتی نکرد. موافقت یا مخالفتش - به هر حال - به نظر می‌رسد دلیلی داشته است. او در رمضان ۵۸ ه‍.ق / ژوئیه ۶۷۸ م درگذشت.[۳۱]

ماجرای دفن حسن مجتبی

حسن وصیت کرده‌بود که در مسجدالنبی و در کنار قبر پدربزرگش محمّد به‌خاک سپرده‌شود.[۳۲][۳۳] سعید بن عاص فرماندار اموی مدینه در این موضوع مداخله نکرد اما عایشه و مروان بن حکم — که در آن زمان از امارت مدینه عزل شده‌بود[۳۴] — توافق کردند که مانع شوند حسین این کار را انجام دهد. بعضی منابع حاکی از رضایت عایشه و سرسختی مروان هستند.[۳۵] ابوالفرج اصفهانی می‌گوید حسن پیش از درگذشت از عایشه خواست تا اجازهٔ دفنش در کنار پیامبر را بدهد و عایشه هم موافقت کرده بود؛ اما حسن به‌خاطر مخالفت امویان، از این درخواست منصرف شده و خواست تا در کنار مادرش دفن شود. گزارشی دیگر از وصیت حسن چنین خبر می‌دهد که او خواست تا پیکرش را برای تجدید عهد نزد قبر محمد ببرند و سپس در کنار مادربزرگش، فاطمه بنت اسد دفن کنند.[۳۶] مروان قسم یاد کرد که به‌علت دفن‌کردن عثمان در بقیع نخواهد گذاشت حسن در کنار محمد دفن شود.[۳۷] و با هزار نفر مسلح حاضر و مانع از انجام این کار شد. ابوالفرج اصفهانی می‌گوید عایشه با وجود دشمنی با مروان و امویان، امّا آنان را همراهی کرد.[۳۸] حسین به اتحادیهٔ قریش — حلف‌الفضول — شکایت کرد و خواستار احقاق حقوق بنی‌هاشم در برابر بنی‌امیه شد.[۳۹] چیزی نمانده‌بود که بر سر این مسئله لشکرکشی آغاز شود. حسن وصیّت کرده‌بود که درصورت مخالفت دیگران، می‌تواند در بقیع دفن شود.[۴۰] ابوهریره و محمد حنفیه و دیگران،[۴۱] حسین را متقاعد کردند که بهترین کار دفن حسن در بقیع در کنار مادرش است.[۴۲] نماز میت را سعید بن عاص برپا داشت. به نقل برخی روایات، دلیل خودداری حسین در برابر رفتار مروان، تنها قولی بود که به برادر خویش داده بود. پس از دفن، محمد حنفیه در جمع مردم خطبه‌ای در توصیف حسن ایراد کرد.[۴۳] زنان بنی‌هاشم یک ماه عزاداری کردند و در مکه و مدینه هفت شبانه‌روز برای وی گریسته و بازارها بسته شد.[۴۴] معاویه به‌خاطر پافشاری مروان در عدم‌دفن حسن در کنار محمد، به وی حکم امارت دوبارهٔ مدینه را اعطا کرد. محل دفن حسن مکانی زیارتی به‌خصوص برای شیعیان شد و گنبدی بزرگ بر فراز آن ساخته شد. اما این گنبد دو بار توسط وهابیان در سال‌های ۱۸۰۶ و ۱۹۲۷ م تخریب شد.[۴۵]

جایگاه عایشه

نزد محمد

اغلب مسلمانان سنی اعتقاد دارند که عایشه همسر محبوب محمد بود.[۴۶] با این همه، طبری و ذَهَبی، از وی به‌عنوان همسری یاد می‌کنند که محمد را بسیار آزرده، و آیهٔ اول تا چهارم سورهٔ تحریم در خصوص همین موضوع نازل شده‌است.[۴۷]

دلربایی ذاتی عایشه جایگاهش را در مهر و علاقه محمد تثبیت کرد، به‌طوری‌که پس از ازدواج‌های پیاپی محمد از این جایگاه کاسته نشد.[۴۸] به نظر می‌رسد او هم در زمان کودکی و هم در زمانی که زن جوانی بود، زیبا بود و به عنوان زن محبوب محمد باقی ماند، با وجود ازدواج‌های متعددی که محمد با زن‌های زیباروی دیگر انجام داده بود.[۴۹] تعدادی از داستان‌های عایشه بعد از زندگی محمد نگه داشته شدند که این داستان‌ها علاقه خالصانه محمد به عایشه و علاقه‌مندی عایشه به محمد را نشان می‌دهد.[۵۰] منابع سنی گزارش کرده‌اند که عایشه به نقل از محمد درباره ازدواج با خودش می‌گوید:

تو دوبار قبل از اینکه من با تو ازدواج کنم در رویاهای من ظهور کرده بودی. من فرشته‌ای را دیدم که ترا در تکه‌ای لباس ابریشمی حمل می‌کرد، من به او گفتم، لباسش را در بیاور و اورا نگاه دار، او تو بودی. به خود گفتم اگر این از طرف الله است، پس این باید واقعاً اتفاق بیافتند.[۵۱]

نزد شیعه و سنی

بسیاری از شیعیان عایشه را مورد اهانت قرار داده‌اند، در حالی که سنی‌ها او را به عنوان همسر محمد مورد احترام می‌دانند.[۵۲]

نزد غیر مسلمانان

در حالی که کوین رینهارت عایشه را محبوب‌ترین همسر محمد می‌داند،[۴] مونتگمری وات و سعیده شیخ به ذکر عنوان «همسر محبوب محمد» اکتفا می‌کنند.[۵۳][۵۴] او با سقف ۱۲۱۰ حدیث نقل شده و صاحب بودن نسخه اولیه قرآن اعتبار یافته است.[۵۵][۵۶] ولی به‌طور خالص ۳۰۰ تا از این احادیث توسط بخاری و مسلم ضبط شده است. گفته می‌شود که تعدادی از نوشته‌ها (آیات فعلی قرآن) مربوط به نسخه قرآنی او می‌باشد. عایشه برای دانش شاعری و توانایی بیان کردن آن و همچنین فصاحت و سخنوری‌اش در تاریخ عرب و سایر موضوع‌ها متبحر بود.[۵۷]

پانویس

ارجاعات

  1. ↑ WATT، `A'ISHA BINT ABl BAKR، ۳۰۷–۳۰۸.
  2. ↑ WATT، `A'ISHA BINT ABl BAKR، ۳۰۷–۳۰۸.
  3. ↑ WATT، `A'ISHA BINT ABl BAKR، ۳۰۷–۳۰۸.
  4. ↑ ۴٫۰ ۴٫۱ Reinhart، «`A'ISHA»، Britannica ENCYCLOPEDIA OF WORLD RELIGIONS، ۲۷.
  5. ↑ WATT، `A'ISHA BINT ABl BAKR، ۳۰۷–۳۰۸.
  6. ↑ ایوب، زوجات النبی، ۴۷.
  7. ↑ WATT، `A'ISHA BINT ABl BAKR، ۳۰۷–۳۰۸.
  8. ↑ عبید، امهات المومنین و سیدات اخریات، ۷۰–۷۱.
  9. ↑ WATT، `A'ISHA BINT ABl BAKR، ۳۰۷–۳۰۸.
  10. ↑ Reinhart، «`A'ISHA»، Britannica ENCYCLOPEDIA OF WORLD RELIGIONS، ۲۷.
  11. ↑ تقی‌زاده داوری، تصویر خانواده پیامبر، ۹۲–۹۳.
  12. ↑ Watt، Muhammad at Medina، ۳۹۶.
  13. ↑ WATT، `A'ISHA BINT ABl BAKR، ۳۰۷–۳۰۸.
  14. ↑ Afsaruddin، ʿĀʾisha bt. Abī Bakr.
  15. ↑ مرتضی عاملی، الصحیح من سیرة النبی، ۱۲:‎ ۱۱۶–۱۱۷.
  16. ↑ WATT، `A'ISHA BINT ABl BAKR، ۳۰۷–۳۰۸.
  17. ↑ Reinhart، «`A'ISHA»، Britannica ENCYCLOPEDIA OF WORLD RELIGIONS، ۲۷.
  18. ↑ تقی‌زاده داوری، تصویر خانواده پیامبر، ۸۲.
  19. ↑ طباطبایی، ترجمه تفسیر المیزان، بحث روایی ذیل آیات ۱۱ تا ۲۶ سوره نور.
  20. ↑ Reinhart، «`A'ISHA»، Britannica ENCYCLOPEDIA OF WORLD RELIGIONS، ۲۷.
  21. ↑ WATT، `A'ISHA BINT ABl BAKR، ۳۰۷–۳۰۸.
  22. ↑ ایوب، زوجات النبی، ۵۰.
  23. ↑ باغستانی، «حفصه»، دانشنامه جهان اسلام.
  24. ↑ WATT، `A'ISHA BINT ABl BAKR، ۳۰۷–۳۰۸.
  25. ↑ Reinhart، «`A'ISHA»، Britannica ENCYCLOPEDIA OF WORLD RELIGIONS، ۲۷.
  26. ↑ WATT، `A'ISHA BINT ABl BAKR، ۳۰۷–۳۰۸.
  27. ↑ WATT، `A'ISHA BINT ABl BAKR، ۳۰۷–۳۰۸.
  28. ↑ Reinhart، «`A'ISHA»، Britannica ENCYCLOPEDIA OF WORLD RELIGIONS، ۲۷.
  29. ↑ WATT، `A'ISHA BINT ABl BAKR، ۳۰۷–۳۰۸.
  30. ↑ Reinhart، «`A'ISHA»، Britannica ENCYCLOPEDIA OF WORLD RELIGIONS، ۲۷.
  31. ↑ Reinhart، «`A'ISHA»، Britannica ENCYCLOPEDIA OF WORLD RELIGIONS، ۲۷.
  32. ↑ حاج‌منوچهری، «حسن (ع)، امام»، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، ۵۴۰.
  33. ↑ Veccia Vaglieri, “Hasan b. Ali”, Encyclopedia of Islam.
  34. ↑ Madelung, “Ḥasan b. ʿAli b. Abi Ṭāleb”, Iranica.
  35. ↑ Veccia Vaglieri, “Hasan b. Ali”, Encyclopedia of Islam.
  36. ↑ مهدوی دامغانی و باغستانی، «حسن بن علی امام»، دانشنامهٔ جهان اسلام، ۱۳.
  37. ↑ Madelung, “Ḥasan b. ʿAli b. Abi Ṭāleb”, Iranica.
  38. ↑ مهدوی دامغانی و باغستانی، «حسن بن علی امام»، دانشنامهٔ جهان اسلام، ۱۳.
  39. ↑ Madelung, “Ḥasan b. ʿAli b. Abi Ṭāleb”, Iranica.
  40. ↑ حاج‌منوچهری، «حسن (ع)، امام»، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، ۵۴۰.
  41. ↑ Madelung, “Ḥasan b. ʿAli b. Abi Ṭāleb”, Iranica.
  42. ↑ Veccia Vaglieri, “Hasan b. Ali”, Encyclopedia of Islam.
  43. ↑ حاج‌منوچهری، «حسن (ع)، امام»، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، ۵۴۰.
  44. ↑ مهدوی دامغانی و باغستانی، «حسن بن علی امام»، دانشنامهٔ جهان اسلام، ۱۳.
  45. ↑ Madelung, “Ḥasan b. ʿAli b. Abi Ṭāleb”, Iranica.
  46. ↑ Spellberg، `Ā'isha bint Abī Bakr، ۵۵.
  47. ↑ باغستانی، «حفصه»، دانشنامه جهان اسلام.
  48. ↑ Reinhart، «`A'ISHA»، Britannica ENCYCLOPEDIA OF WORLD RELIGIONS، ۲۷.
  49. ↑ WATT، `A'ISHA BINT ABl BAKR، ۳۰۷–۳۰۸.
  50. ↑ WATT، `A'ISHA BINT ABl BAKR، ۳۰۷–۳۰۸.
  51. ↑ Bukhari, Sahih. Sahih Bukhari: Book of "Interpretations of Dreams". Allah's Apostle said to me, "You were shown to me twice (in my dream) before I married you. I saw an angel carrying you in a silken piece of cloth, and I said to him, 'Uncover (her),' and behold, it was you. I said (to myself), 'If this is from Allah, then it must happen.' Then you were shown to me, the angel carrying you in a silken piece of cloth, and I said (to him), 'Uncover (her), and behold, it was you. I said (to myself), 'If this is from Allah, then it must happen.'"
  52. ↑ "`A'ISHA",Encyclopædia of Islam and the Muslim World
  53. ↑ WATT، `A'ISHA BINT ABl BAKR، ۳۰۷–۳۰۸.
  54. ↑ "`A'ISHA",Encyclopædia of Islam and the Muslim World
  55. ↑ WATT، `A'ISHA BINT ABl BAKR، ۳۰۷–۳۰۸.
  56. ↑ Reinhart، «`A'ISHA»، Britannica ENCYCLOPEDIA OF WORLD RELIGIONS، ۲۷.
  57. ↑ WATT، `A'ISHA BINT ABl BAKR، ۳۰۷–۳۰۸.

منابع

  • ایوب، سعید (۲۰۰۶). زوجات النبی (ص). بیروت: دارالهادی.
  • باغستانی، اسماعیل (۱۳۸۳). «حفصه بنت عمر بن خطاب». دانشنامه جهان اسلام. تهران: مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی.
  • تقی‌زاده داوری، محمود (۱۳۸۷). تصویر خانواده پیامبر در دائرةالمعارف اسلام. قم: شیعه‌شناسی.
  • عبید، منصور رفاعی (۱۴۲۱). امهات المومنین و سیدات اخریات. نصر: مکتبة الدار العربیة للکتاب.
  • مرتضی عاملی، جعفر (۱۴۱۹). الصحیح من سیرة النبی الاعظم. قم: سحرگاهان.
برگرفته از «https://www.islamical.org/w/index.php?title=عایشه&oldid=92505»