نام و لقب‌های علی بن ابی‌طالب
| از سلسله مباحث در مورد |
 |
نام‌ها و عناوین مختلفی در سنت اسلامی به علی نسبت داده شده‌است که برخی از آن‌ها بیانگر ویژگی‌های شخصی او و برخی مشتق‌شده از قسمت‌های خاصی از زندگی اوست.[۱]
نام‌ها
علی
در خصوص نامگذاری وی به علی، بین منابع اختلاف است که چه کسی چنین نامی را بر او گذاشته است. برخی این نامگذاری را به توافق ابوطالب و فاطمه بنت اسد دانسته‌اند و برخی نامگذاری را به تشخیص فاطمه بنت اسد[۲] و گروهی نیز آن را به یک واقعه الهی پیوند زده‌اند. بنابر آنچه قرشی گزارش می‌کند، ابوطالب نام فرزندش را علی انتخاب کرد و برای انتخاب این نام، از الهام الهی استمداد کرد.[۳] بر اساس گزارشی دیگر که مرتضی عاملی آن را نقل می‌کند، نام علی به فاطمه بنت اسد الهام شد. زمخشری گزارش می‌کند که محمد او را علی نامیده‌است.[۴]
حیدر
به گزارش منابع اسلامی، حیدر نام علی بن ابی‌طالب بود که فاطمه بنت اسد آن را برگزید. علی در یکی از رجزهایش به این مطلب اشاره داشته است.[۳]
القاب و کنیه‌ها
صدیق، وصی، فاروق، یعسوب‌الدین، ولی، امین، هادی، مرتضی، شریف، خیرالبشر، سیدالعرب، حجة‌الله، بیضه البلد، انزع البطین، اذن واعیه[۵] سیدالمسلمین، اعلم الامه، یعسوب‌المومنین، قائد الغر المحجلین و امام متقین از جمله القاب گزارش شده برای علی است.[۶] کنیه‌های علی در منابع چنین گزارش شده‌اند: ابوالریحانتین، ابوالسبطین، ابوالحسن، ابوالحسین و ابوتراب.[۷] مشهورترین کنیه او، ابوتراب و ابوالحسن است.[۸] اسدالله و به‌طور خاص در میان شیعه: امیرالمؤمنین و مولی المتقین از دیگر القاب علی است.[۹] شیعیان دوازده‌امامی لقب امیرالمؤمنین را منحصر به علی می‌دانند.[۱۰] و با توجه به احادیثی، این لقب را اعطاشده از طرف خداوند به علی می‌دانند که بنابر برخی گزارش‌های تاریخی شیعی توسط پیامبر اسلام به او در غدیر خم ابلاغ‌شده و از همگان خواسته‌شده تا با لقب امیرالمؤمنین بر او سلام گویند.[۱۱]
ابوالحسن
بنابر روایتی از علی بن ابی‌طالب، پس از ولادت حسن بن علی، علی توسط محمد به ابالحسین خوانده می‌شد و پس از ولادت حسین بن علی، او را به اباالحسن خواند و پس از محمد نیز این دو کنیه بر علی باقی ماند. به اعتقاد مرتضی عاملی این کنیه، تعظیم حسن و علی توامان است.[۱۲]
ابوتراب
به گزارش مرتضی عاملی، برخی منابع همچون تاریخ مدینه دمشق و مجمع الزوائد، گزارش کرده‌اند که علی پس از هجرت به مدینه، در مسجد به خواب رفت و وقتی محمد به او رسید، او را خاک آلود مشاهده کرد و به همین ترتیب او را ابوتراب خطاب کرد. مرتضی عاملی بر این باور است که ظاهرا این لقب مربوط به غزوه عشیره بوده است که علی به همراه عمار برای زیر نظر گرفتن بنی مدلج به منطقه کشاورزی آنان رفته و خاک آلود به نزد محمد بازگشتند و محمد پس از آن علی را ابوتراب خطاب کرد.[۱۳]
امیرالمومنین
به گزارش منابع شیعی، لقب امیرالمومنین را محمد و از جانب خدا به علی بن ابی طالب اعطا کرد و دیگران از به کاربردن این لقب برای خود منع شده‌اند.[۱۴]
پانویس
- ↑ Nasr, “ʿAlī”, Britannica.
- ↑ مرتضی عاملی، الصحیح من سیرة الامام علی، ۱: ۱۴۳.
- ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ قرشی، دانشنامه امام امیرالمومنین، ۱: ۶۰-۶۱.
- ↑ مرتضی عاملی، الصحیح من سیرة الامام علی، ۱: ۱۴۴.
- ↑ قرشی، دانشنامه امام امیرالمومنین، ۱: ۶۳-۷۹.
- ↑ مرتضی عاملی، الصحیح من سیرة الامام علی، ۱: ۱۵۴.
- ↑ قرشی، دانشنامه امام امیرالمومنین، ۱: ۷۹-۸۰.
- ↑ مرتضی عاملی، الصحیح من سیرة الامام علی، ۱: ۱۵۰.
- ↑ Nasr, “ʿAlī”, Britannica.
- ↑ Gibb, “Amīr al-Muʾminīn”, EI2.
- ↑ منتظری مقدم، بررسی کاربردهای لقب «امیرالمؤمنین»، ۱۲۷–۵۲.
- ↑ مرتضی عاملی، الصحیح من سیرة الامام علی، ۱: ۱۵۱.
- ↑ مرتضی عاملی، الصحیح من سیرة الامام علی، ۲: ۲۴۵-۲۴۸.
- ↑ مرتضی عاملی، الصحیح من سیرة الامام علی، ۱: ۱۵۴.