ابوتراب

ابوتراب یکی از کنیه‌های علی بن ابوطالب است. منابع درباره اطلاق این کنیه به علی و اینکه این کنیه را محمد به او داده اتفاق دارند؛ اما درباره چگونگی دادن آن به او دو روایت متفاوت ذکر می‌کنند. پاره‌ای منابع با ذکر حدیثی از عمار یاسر می‌گویند که در غزوه ذوالعشیره، محمد، علی را که در نخلستان بنیمدلج به خواب رفته بود با پای خود تکان داد و گفت، «ای ابوتراب برخیز» و در پی آن چگونگی ترور او را پیش‌گویی کرد. در روایتی دیگر آمده که روزی علی، از خانه بیرون آمد و در سایه مسجد خوابید، پس از آن محمد به نزد فاطمه آمد و از علی پرسید. فاطمه پاسخ گفت که او در مسجد خفته است. محمد پس از ورود به مسجد، او را دید که ردا از پشتش افتاده و خاک آلوده شده است. محمد به پاک کردن خاک از پشت او پرداخت و در آن حال می‌گفت «ای ابوتراب برخیز». در دوره اموی که دشنام گفتن به علی بر منابر تبلیغ می‌گردید، کنیه ابوتراب را به قصد تحقیر علی به کار می‌بردند. به گفته دانشنامه اسلامی، روایت سومی که می‌گوید هرگاه که علی از همسرش فاطمه آزرده می‌شد، بی آنکه وی سخن گوید مشتی خاک بر سرش می‌ریخت، بر ساخته امویان است. از سوی دیگر فتیان و جوانمردان و نیز پاره‌ای از متصوفه که علی را مظهر فتوت و خاکساری می‌دانستند، کنیه ابوتراب را اشاره به همین خصوصیات وی تلقی می‌کردند. انتساب این خاکساری به علی، شاید از آنجا ناشی شده که وی نخستین کس از اعراب بود که درباره موالی همدلی نشان می‌داد و چنانچه در کوشش برای مجازات کردن عبیدالله بن عمر که هرمزان ایرانی را به اتهام واهی دست داشتن در قتل عمر کشته بود، نشان داد میان مسلمانان از موالی عرب فرقی نمی‌نهاد.

پانویس

منابع

• اختری، عباسعلی (۱۳۹۰). «ابوتراب». دایره‌المعارف جامع اسلامی. تهران: آرایه.