عبدالله بن حسین بن علی

عبدالله بن حسین
ضریح کشتگان نبرد کربلا نصب شده در حرم امام حسین که نام کشتگان بر بالای آن حکاکی شده است.
متولد	۱۰ محرم ۶۱ ه‍.ق
وفات	۱۰ محرم ۶۱ ه‍.ق کربلا، عراق
آرامگاه	حرم امام حسین
دیگر نام‌ها	عبدالله رضیع
والدین	حسین بن علی (پدر) رباب بنت امرءالقیس یا ام‌اسحاق (مادر)

عبدالله بن حسین بن علی بن ابی‌طالب، که برخی او را عبدالله رضیع یاد کرده‌اند، یکی از فرزندان حسین بن علی است که در به گزارش برخی منابع، در روز عاشورا کمی پیش از نبرد کربلا به دنیا آمد و کمی بعد از تولد، بر اثر اصابت تیر کشته شد۔

منابع نام مادر او را ام اسحاق دختر طلحه یا رباب دختر امرء القیس گزارش کرده‌اند. به جهت اختلاف در سن، نام مادر، نام خودش و نام قاتل او، این احتمال که او همان علی‌اصغر باشد مردود دانسته شده‌است، با این وجود برخی او را همان علی‌اصغر می‌دانند۔

نام و تبار

منابع نام او را عبدالله بن حسین بن علی گزارش کرده‌اند. منابع همچنین از وی با عنوان عبدالله رضیع (به معنای عبدالله شیرخوار) یاد کرده‌اند۔ پدر او حسین بن علی است و بنابراین از کشتگان بنی‌هاشم در این نبرد کربلا به حساب رفته است۔

پدرش، فرزند فاطمه زهرا دختر محمد و علی بن ابی‌طالب — خلیفه چهارم از خلفای راشدین — است. حسین امام سوم شیعیان دوازده‌امامی است که به سال ۶۱ ه‍.ق در نبرد کربلا، به دست سپاهیان عمر سعد و به فرمان یزید، کشته شد. به‌نوشتهٔ ویلفرد مادلونگ، حسین بن علی در ضمن خاندان محمد که با عنوان اهل‌بیت شناخته می‌شوند، مکرراً از سوی محمّد ستایش می‌شد. محمّد در واقعه‌هایی مانند رویداد مُباهِله و حدیث آل‌عبا از این خانواده یاد کرده است. در قرآن نیز در موارد متعددی مانند آیهٔ تَطهیر، از اهل‌بیت به بزرگی یاد شده است. حسن و حسین تنها نوادگان مرد پیامبر اسلام بودند که نسل‌های بعدی از آن‌ها به‌وجود آمدند. ازاین‌رو، هر شخصی که می‌گوید نسب او به پیامبر می‌رسد، یا با حسن نسبت دارد یا با حسین. حسن و حسین از این نظر با برادرخوانده‌های خود، نظیر محمدِ حَنَفیّه، هم تفاوت دارند. افزون بر امامان شیعهٔ دوازده‌امامی، همهٔ امامان اسماعیلیه نیز به‌واسطهٔ جعفر صادق، از نسل حسین بن علی هستند.

در گزارش نام مادر او، منابع دچار اختلافند؛ مادر عبدالله را ام‌اسحاق فرزند طلحه بن عبیدالله گزارش کرده‌اند۔ ام‌اسحاق پیشتر همسر حسن مجتبی بود که پس از کشته شدن حسن، به عقد حسین بن علی درآمد۔ اُم‌ّاسحاق دختر طَلحه — صحابی مشهور پیامبر اسلام — بود و به گزارش برخی منابع تاریخی، از حسین، صاحب دختری به‌نام فاطمه شد. برخی منابع فاطمه را همان دختر خردسال مشهور حسین بن علی، رقیه می‌دانند که کمی بعد از نبرد کربلا، در شام درگذشت۔ گروهی دیگر از منابع، نام مادر او را رباب فرزند امرءالقیس می‌دانند۔ نسب کامل مادرش، رباب بن امرءالقیس بن عدی بن جابر بن کعب بن علیم بن جناب بن کلب عنوان شده است۔

سرگذشت

گفته می‌شود که عبدالله در هنگام نماز ظهر روز عاشورا کمی پیش از آغاز نبرد کربلا در سال ۶۱ ه۔ق در ناحیه کربلا از عراق به دنیا آمده است۔ آثاری چون تاریخ یعقوبی، ذخیرةالدارین و اکلیل المصائب عبدالله را متولد شده در روز عاشورا دانسته‌اند۔

منابع شیعی گزارش می‌کنند که حسین بن علی، کودکش را در آغوش گرفت و نامش را عبدالله گذاشت در همین هنگام تیری به سمت کودک پرتاب شد و کودک کشته شد۔ منابع شیعی همچنین گزارش می‌کنند که حسین بن علی دست بر زیر گلوی کودک گرفت و خون‌های جاری شده از محل اصابت تیر را در دست خود جمع کرد و به آسمان پاشید۔ قاتلان او را عبدالله بن عقبه غنوی، هانی بن ثبیب حضرمی و حرمله بن کاهل گزارش کرده‌اند.

او از کشتگان نبرد کربلاست که نام او در زیارت ناحیه مقدسه نیامده است۔ این احتمال داده شده است که جسد عبدالله را به همراه جسد حسین بن علی در یکجا دفن کرده باشند۔

تشابه با علی‌اصغر

برخی منابع، با توجه به تشابه آنچه بر عبدالله و علی‌اصغر گذشته است، این دو را یک نفر در نظر گرفته‌اند۔ با این وجود کسانی چون مولف کتاب فرسان الهیجا بر این باورند که چون عبدالله کنیه و لقب نیست، نمی‌توان کسی که نامش عبدالله گزارش شده است، با کسی که نامش علی‌اصغر عنوان شده، یکی در نظر گرفته شود۔ عبدالحسین بینش نیز بر این باور است که وجه افتراق این دو کودک، متعدد است و می‌توان این دو را دو کودک متفاوت از هم در نظر گرفت۔ او این وجوه افتراق را نام کودک، نام مادر، محل تولد، سن و نام قاتل می‌داند۔

پانویس

منابع

منابع فارسی

• بلوکباشی، علی؛ بهرامیان، علی؛ پاکتچی، احمد؛ حاج‌منوچهری، فرامرز؛ مسعودی آرانی، عبدالله؛ بخش فقه، علوم قرآنی و حدیث (۱۳۹۲). «حسین (ع)، امام». در موسوی بجنوردی، کاظم. دائرةالمعارف بزرگ اسلامی. ج. ۲۰. تهران: مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی. صص. ۶۶۴–۷۱۵. شابک ۹۷۸-۶۰۰-۶۳۲۶-۱۹-۱.
• بینش، عبدالحسین؛ مقیمی فرد، سیدعلی؛ رحمتی، رضا؛ جمشیدی، سعید؛ شاکر، ابوالقاسم (۱۳۸۵). پژوهشی پیرامون شهدای کربلا. قم: زمزم هدایت.
• دفتری، فرهاد (۱۳۷۷). «اسماعیلیه». در موسوی بجنوردی، کاظم. دائرةالمعارف بزرگ اسلامی. ج. ۸. تهران: مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی. صص. ۶۸۱–۷۰۲. شابک ۹۶۴-۷۰۲۵-۴۱-۶.
• سنگری، محمدرضا (۱۳۸۶). آیینه‌داران آفتاب، پژوهش و نگارش نو از زندگانی و شهادت یاران اباعبدالله الحسین علیه السلام. تهران: سازمان تبلیغات اسلامی. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۳۰۴-۲۵۱-۶.
• وکیلی، محترم (۱۳۹۲). «رقیه بنت الحسین». دانشنامه جهان اسلام. تهران: مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی.

منابع انگلیسی

• Haider, Najam I. (2016). "al-Ḥusayn b. ʿAlī b. Abī Ṭālib". In Fleet, K.; Krämer, G.; Matringe, D.; Nawas, J.; Rowson, E. (eds.). Encyclopaedia of Islam (به انگلیسی). Vol. 34 (3nd ed.). Brill.
• Madelung, Wilferd (1997). The Succession to Muhammad: A Study of the Early Caliphate (به انگلیسی). Cambridge: Cambridge University Press.

Madelung, Wilfred (2004). "Ḥosayn b. ʿAli i. Life and Significance in Shiʿism". In Yarshater, Ehsan (ed.). Encyclopædia Iranica. Fasc. 5 (به انگلیسی). Vol. XII. New York: Bibliotheca Persica Press. pp. 493–498.