عمرو بن جناده انصاری

عمرو بن جناده انصاری
ضریح کشتگان نبرد کربلا نصب شده در حرم امام حسین که نام کشتگان بر بالای آن حکاکی شده است.
وفات	۱۰ محرم ۶۱ ه‍.ق کربلا، عراق
آرامگاه	حرم امام حسین
دیگر نام‌ها	عمر بن جناده
دین	اسلام
مذهب	شیعه
والدین	جنادة بن حارث انصاری (پدر) بحریه بنت مسعود خزرجی (مادر)

عَمرو بن جُناده انصاری از یاران حسین بن علی و کشته‌شدگان نبرد کربلا در روز عاشوراست.

نام و تبار

نام او را عمرو بن جناده انصاری و در برخی منابع عمر بن جناده گزارش کرده‌اند. پدرش جنادة بن حرث است که یکی از صحابه پیامبر اسلام بود و از شیعیان علی بن ابی‌طالب بود که در جنگ صفین حضور داشت و در نبرد کربلا کشته شد. پدرش را با نام‌های دیگری چون حسان، حیان، جابر، عباده، حیاة، حباب، جبار، جباد و نام پدربزرگش را حارث یا حرث نیز آورده‌اند. از پدرش با عبارت «حباب بن حارث سلمانی» و در زیارت رجبیه با عبارت «حسان بن حارث» یاد شده است. مادر او را بحریه بنت مسعود خزرجی دانسته‌اند که او نیز به همراه همسر و پسرش در کربلا حضور داشته است. نسب و تیره او، به قبیله سلمان تیره‌ای از قبیله مراد می‌رسد که خود از تیره بزرگتری به نام مذحج بودند.

سرگذشت

عمرو را از اهالی مدینه برشمردند. بر اساس گزارش‌های تنقیح المقال، عمرو بن جناده به همراه پدر و مادرش در نبرد کربلا حضور داشتند. بر اساس گزارش ابصار العین، او به همراه پدر و مادرش در مکه به سپاه حسین ملحق شدند.

در کتاب ذخیرةالدارین آمده است که پس از کشته شدن پدرش در نبرد کربلا، توسط مادرش به حضور در میدان نبرد و کمک به حسین بن علی ترغیب شد و سرآخر به نبرد پرداخت و کشته شد. پدر او در حمله نخستین کشته شد.

سن او به هنگام حضورش در نبرد کربلا، با اختلاف مورخان، بین ۹، ۱۱ و ۲۱ گزارش شده است.

خوارزمی در کتاب مقتل الحسین گزارش می‌کند که مالک بن نسر بدی، سر از تن او جدا کرد و سرش را به سمت سپاه حسین پرتاب کرد. پس از آن مادرش سر فرزندش را برداشت، دعایی برای او کرد و سر را به سمت مالک پرتاب کرد که منجر به مرگ مالک شد. خوارزمی همچنین گزارش می‌کند که مادرش پس از مرگ فرزند، با ستون خیمه به سمت سپاهیان عمر بن سعد حمله برد و ۲ تن از آنان را به قتل رسانید و به دستور حسین بن علی بازگردانده شد.

در زیارت‌نامه‌های مربوط به کشتگان کربلا، از او نام برده نشده است اما در منابع دیگر، رجزهایی به او نسبت داده شده است. در کتاب ذخیرة الدارین رجز منسوب به او چنین است:

اَمیری حُسَینٌ وَ نِعْمَ اْلاَمیر		سُرُورُ فُوأدِ الْبَشیرِ الْنَّذیر
عَلِیٌّ وَ فاطِمَةُ والِداهُ		وَ هَلْ تَعْلَمُونَ لَهُ مِنْ نَظیرٍ
لَهُ طَلْعَةٌ مِثْلُ شَمسِ الضُّحی'		لَهُ غُرَّةٌ مِثلُ بَدرٍ مُنیرٍ

در مقتل الحسین اما رجز منسوب به او چنین است:

اضِقُ الخِناقَ مِنَ ابْنِ هِنْدٍ وَ ارْمِهِ		فی عَتْرِهِ بِفَوارِسِ الانْصارِ
و مُهاجرینَ مُخَضِّبینَ رِماحَهُمْ		تَحْتَ الْعِجاجَةِ مِنْ دَمِ الْکفَّارِ
خُضِبَتْ عَلی عَهْدِ النَّبِی محمّدٍ		فَالْیومَ تُخْضَبُ مِنْ دَمِ الْفُجّارِ
وَالْیوْمَ تُخْضَبُ مِنْ دِماء مَعاشِرٍ		رَفَضُوا الْقُرآنَ لِنُصْرَةِ الاشْرارِ
طَلَبُوا بِثارِهِمْ بِبَدرٍ وَانْثَنُوا		بِالْمُرْهِفاتِ وَبالْقَنَا الْخَطّارِ
وَالله رَبّی لا ازالُ مُضارباً		لِلْفاسقینَ بِمُرْهَفٍ بَتَّارِ
هذا عَلی الْیوْمَ حَقَّ واجِبٌ		فی کلِّ یوْمٍ تعانُقٌ وَحَوارِ

در مقتل الحسین، رجزی نیز به مادر او نسبت داده شده است که به هنگام انتقام از خون پسرش چنین می‌گفت:

انَا عَجُوزٌ فِی النِّساء ضَعیفَةٌ		بالِیةٌ خاویةٌ نَحیفَةٌ
ضْرِبُکمْ بِضَرْبَةٍ عَنیفَةٍ		دُونَ بَنی فاطِمَةِ الشَّریفَةِ

پانویس

منابع

• بینش، عبدالحسین؛ مقیمی فرد، سیدعلی؛ رحمتی، رضا؛ جمشیدی، سعید؛ شاکر، ابوالقاسم (۱۳۸۵). پژوهشی پیرامون شهدای کربلا. قم: زمزم هدایت.
• سنگری، محمدرضا (۱۳۸۶). آیینه‌داران آفتاب، پژوهش و نگارش نو از زندگانی و شهادت یاران اباعبدالله الحسین علیه السلام. تهران: سازمان تبلیغات اسلامی. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۳۰۴-۲۵۱-۶.