فهرست حکومت‌های اسلامی

حکومت‌های اسلامی، آن دسته از حکومت‌هایی هستند که توسط مسلمانان در مناطق مختلف جهان، به وجود آمده و اقدام به حکومترانی بر مسلمانان و غیرمسلمانان آن مناطق می‌نموده‌اند. این مناطق اغلباً مکان‌هایی بوده‌اند که در قرون اولیه اسلامی توسط جنگجویان مسلمان فتح می‌شده و مردمان آنجا به مرور مسلمان می‌گشتند. اما مردمان برخی از این مناطق نیز، پیش از آنکه سرزمین‌های آنان توسط جنگجویان مسلمان فتح شوند، توسط بازرگانان و مبلغان و روحانیون، به دین اسلام درمی‌آمدند. این مناطق و حکومت‌های آنان را می‌توان به چند ناحیه تقسیم کرد: ایران، میانه و ماوراءالنهر، شبه قاره هند، شامات، مصر و آناتولی، شمال آفریقا و آندلس.

فهرست حکومت‌های اسلامی در ایران

حکومت‌های اسلامی در فلات ایران و ماوراءالنهر

نام حکومت	مدت زمان حکومت (میلادی)	مدت زمان حکومت (قمری)	بنیان‌گذار	پایتخت	محدوده حکومت
طاهریان	۸۲۱–۸۷۳	۲۰۵–۲۵۹ ه‍. ق	طاهر بن حسین (ذوالیمینین)	مرو، نیشابور و بلخ
صفاریان	۸۶۷–۱۰۰۲	۲۴۷–۲۸۷ ه‍. ق	یعقوب لیث	زرنج
سامانیان	۸۷۵–۹۹۹	۲۶۱–۳۸۹ ه‍. ق	نصر بن احمد	بلخ و بخارا
علویان طبرستان	۸۶۴–۹۲۸	۲۵۰–۳۱۶ ه‍. ق	حسن بن زید علوی	آمل، ساری و استرآباد	پرونده:400px-علویان در طبرستان.png
زیاریان	۹۲۸–۱۰۴۳	۳۱۵–۴۳۴ ه‍. ق	مرداویج بن زیار	اصفهان، شیراز، گرگان، رودسر، ری و آمل
آل بویه	۹۳۴–۱۰۵۵	۳۲۰–۴۴۰ ه‍. ق	علی بن بویه (عمادالدوله)	بغداد، اصفهان، ری، شیراز و همدان
آل حسنویه	۹۳۴–۱۰۵۵	۳۴۸–۴۰۵ ه‍. ق	حسنویه پسر حسین برزکانی	قلعه سرماح
غزنویان	۹۶۳–۱۱۸۶	۳۵۱–۵۸۱ ه‍. ق	سبکتکین (ناصرالدین)	غزنین و لاهور
سلجوقیان	۱۰۳۷–۱۱۹۴	۴۲۸–۵۹۰ ه‍. ق	طغرل بیگ	نیشابور، اصفهان، ری، مرو و همدان	پرونده:IMG-20اذذذ170225-212320.jpg
غوریان	۱۱۴۸–۱۲۱۵	۵۴۲–۶۱۱ ه‍. ق	قطب الدین محمد	هرات و غزنین
اتابکان	ــ	ــ	ــ	ــ	ــ
خوارزمشاهیان	۱۰۷۷–۱۲۳۱	۴۷۰–۶۲۸ ه‍. ق	انوشتکین غرجه	گرگانچ، غزنی، سمرقند و تبریز	پرونده:300px-Khwarezmian Empire 1190 - 1220 (AD).PNG
ایلخانیان	۱۲۵۶–۱۳۳۵	۶۵۴–۷۳۶ ه‍. ق	هلاکوخان	تبریز، مراغه و سلطانیه	پرونده:250px-Ilkhanate in 1256–1353.PNG
چوپانیان	۱۳۳۵–۱۳۵۷	۷۳۶–۷۵۹ ه‍. ق	شیخ حسن چوپانی	تبریز	پرونده:Chupanid - Jalayerid dyansty 1337–1432 ad.PNG
مظفریان	۱۳۳۵–۱۳۹۳	۷۳۶–۷۹۶ ه‍. ق	مبارزدالدین محمد	کرمان، شیراز و یزد
جلایریان	۱۳۳۶–۱۴۳۲	۷۳۷–۸۳۵ ه‍. ق	شیخ حسن بزرگ	بغداد، تبریز و بصره	پرونده:Chupanid - Jalayerid dyansty 1337–1432 ad.PNG
سربداران	۱۳۳۷–۱۳۷۶	۷۳۸–۷۷۸ ه‍. ق	عبدالرزاق باشتینی	سبزوار	پرونده:Sarbedaran.png
آل کرت	۱۲۴۴–۱۳۸۳	۶۴۳–۷۸۳ ه‍. ق	شمس الدین محمد بن ابی بکر	هرات	پرونده:Sarbedaran.png
تیموریان	۱۳۷۰–۱۵۰۷	۷۷۲–۹۱۲ ه‍. ق	تیمور لنگ	هرات و سمرقند	پرونده:تیموریان.png
قراقویونلو	۱۴۰۶–۱۴۶۸	۸۰۹–۸۷۳ ه‍. ق	قرامحمد	تبریز	پرونده:250px-Qara Qoyunlu Turcomans 1407–1468.png
آق قویونلو	۱۴۶۸–۱۵۸۲	۸۷۳–۹۹۰ ه‍. ق	قره عثمان	تبریز و دیاربکر
مرعشیان	۱۳۵۹–۱۵۸۲	۷۹۸–۹۹۰ ه‍. ق	قوام الدین بن عبدالله	ساری و آمل
مشعشعیان	۱۴۱۱–۱۵۳۸	۸۱۴–۹۴۵ ه‍. ق	سید محمد فلاح	هویزه	پرونده:300px-مشعشعیان.png
صفویان	۱۵۰۱–۱۷۲۱	۹۰۷–۱۱۳۴ ه‍. ق	شاه اسماعیل اول	تبریز، قزوین و اصفهان
هوتکیان	۱۷۰۹–۱۷۳۸	۱۱۱۹–۱۱۵۰ ه‍. ق	مرویس خان هوتک	اصفهان و قندهار	پرونده:250px-Map of The Hotakids.png
افشاریان	۱۷۳۸–۱۷۹۶	۱۱۵۰–۱۲۱۰ ه‍. ق	نادرشاه	مشهد	پرونده:Afsharid dynasty Map 500x346.jpg
زندیان	۱۷۵۰–۱۷۹۴	۱۱۶۴–۱۱۹۸ ه‍. ق	کریم خان زند	شیراز
قاجار	۱۷۹۶–۱۹۲۵	۱۱۵۰–۱۳۴۳ ه‍. ق	آقا محمد خان	تهران	پرونده:156403 505.gif

فهرست حکومت‌های اسلامی در آسیای میانه و ماوراءالنهر

حکومت‌های اسلامی در آسیای میانه و ماوراءالنهر

نام حکومت	مدت زمان حکومت (میلادی)	مدت زمان حکومت (قمری)	بنیان‌گذار	پایتخت	محدوده حکومت
آل افراسیاب یا قراخانیان	۸۴۰–۱۲۱۱	۲۲۵–۶۰۷ ه‍. ق	ــ	کاشغر	پرونده:250px-Kingdom of Kara-Khanids- 999-1212.png
آل فریغون	۸۹۲–۱۰۱۰	۲۷۹–۴۰۱ ه‍. ق	ــ	جوزجان	ــ
قراختاییان	۱۱۲۴–۱۲۱۸	۵۱۷–۶۱۴ ه‍. ق	ــ	بلاسغون	پرونده:250px-KaraKhitaiAD1200.png
شیبانیان	۱۵۰۰–۱۵۹۹	۹۰۶–۱۰۰۵ ه‍. ق	شیبک خان ازبک	سمرقند	پرونده:250px-GökturksAD551-572.png
خانات خیوه	۱۵۱۵–۱۹۲۰	۹۲۱–۱۳۳۸ ه‍. ق	ایلبارس اول	شهر خیوه (در ازبکستان)	پرونده:250px-Khiva1600.png
پادشاهی مستقل دروازه	۱۵۲۶–۱۸۷۸	۹۳۲–۱۲۹۵ ه‍. ق	اسکندر بیگ فرزند میرزا سبحان قلی خان	قلعه خمب	ــ
جانیان یا اشترخانیان	۱۵۹۸–۱۷۵۸	۱۰۰۷–۱۱۹۹ ه‍. ق	باقی محمدخان	بخارا	ــ
خانات خوقند	۱۷۰۹–۱۸۷۶	۱۱۲۰–۱۲۹۳ ه‍. ق	شاهرخ بای	خوقند	پرونده:250px-Kokand1850.png
خانات بخارا	۱۷۸۵–۱۹۲۴	۱۱۹۹–۱۳۴۲ ه‍. ق	باقی محمدخان	بخارا	پرونده:250px-Bukhara1600.png

فهرست حکومت‌های اسلامی در شبه قاره هند

حکومت‌های اسلامی در شبه قاره هند

نام حکومت	مدت زمان حکومت (میلادی)	مدت زمان حکومت (قمری)	بنیان‌گذار	پایتخت	محدوده حکومت
ممالیک دهلی یا غلامشاهیان	۱۲۰۶–۱۲۹۰	۶۰۲–۶۸۶ ه‍. ق	قطب الدین آیبک	دهلی	پرونده:250px-Mamluk dynasty 1206 - 1290 ad.GIF
خلجیان	۱۲۹۰–۱۳۲۰	۶۸۶–۷۲۰ ه‍. ق	جلال الدین فیروز خلجی	دهلی	پرونده:250px-Khilji dynasty 1290 - 1320 ad.PNG
تغلقیان	۱۳۲۰–۱۴۱۴	۷۲۰–۸۱۴ ه‍. ق	غیاث الدین تغلق	دهلی	پرونده:250px-Tughlaq dynasty farsi (1).PNG
سادات	۱۴۱۴–۱۴۵۱	۸۱۷–۸۵۲ ه‍. ق	خضرخان	دهلی	پرونده:Sayyid-Dynasty.jpg
لودیان	۱۴۵۱–۱۵۲۶	۸۵۲–۹۳۲ ه‍. ق	بهلول لودی	دهلی	پرونده:Lodi-dynasty-map.jpg
بهمنیان دکن	۱۳۴۷–۱۵۲۷	۷۴۷–۹۳۳ ه‍. ق	علاءالدین حسن بهمن شاه	گلبرگه و بیدر	پرونده:250px-Bahamani-sultanate-map.svg.png
نظام شاهیان	۱۴۹۰–۱۶۳۶	۸۹۶–۱۰۰۷ ه‍. ق	احمد نظام شاه	احمدنگر
عادل شاهیان	۱۴۹۰–۱۶۸۶	۸۹۶–۱۰۹۶ ه‍. ق	یوسف عادل شاه ساوی	بیجاپور	ــ
قطب شاهیان	۱۵۱۸–۱۶۸۷	۹۱۸–۱۰۹۸ ه‍. ق	سلطان قلی قطب شاه	گلکنده و حیدرآباد
بریدشاهیان	۱۴۹۱–۱۶۱۹	۸۹۷–۱۰۲۸ ه‍. ق	برید	بیدر	ــ
سلاطین بنگال	۱۳۵۲–۱۵۷۶	۷۵۲–۹۸۳ ه‍. ق	ــ	لکهنوتی، پاندوا	پرونده:Bengal Sultanate.png
شاه میریان	۱۳۳۹–۱۵۶۱	۷۴۰–۹۶۹ ه‍. ق	شمس الدین شاه	کشمیر (سرینگر)	ــ
بابریان یا گورکانیان	۱۵۲۶–۱۸۵۸	۷۴۶–۱۲۷۵ ه‍. ق	بابر	دهلی و آگرا	پرونده:250px-Mughal1700.png|

حکومت‌های اسلامی در جزیره، شامات، مصر و آناتولی

حکومت‌های اسلامی در مصر، شامات و آناتولی

نام حکومت	مدت زمان حکومت (میلادی)	مدت زمان حکومت (قمری)	بنیان‌گذار	پایتخت	محدوده حکومت
طولونیان	۸۶۸–۹۰۵	۲۵۵–۲۹۳ ه‍. ق	احمد بن طولون	فسطاط
حمدانیان	۹۰۵–۱۰۰۲	۲۹۳–۳۹۴ ه‍. ق	عبدالله بن حمدان	موصل و حلب
اخشیدیان	۹۳۵–۹۶۹	۳۲۴–۳۵۸ ه‍. ق	محمد بن طغج اخشید	فسطاط	پرونده:250px-Ikhshidid Dynasty 935 - 969 (AD).PNG
فاطمیان	۹۰۹–۱۱۷۱	۲۹۷–۵۶۷ ه‍. ق	عبیدالله مهدی	مهدیه و قاهره
نمیریان	۹۹۰–۱۰۸۱	۳۸۰–۴۷۳ ه‍. ق	ــ	حرّان	ــ
مروانیان	۹۹۰–۱۰۸۵	۳۸۰–۴۶۹ ه‍. ق	باذکرد	دیاربرکر
عقیلیان	ــ	سده چهارم	ــ	موصل	پرونده:300px-Uqaylid Dynasty 990 - 1096 (AD).PNG
مرداسیان	۱۰۲۴–۱۰۸۰	۴۱۴–۴۷۲ ه‍. ق	صلیح بن مرداس	حران
سلجوقیان روم	۱۰۷۷–۱۳۰۸	۴۷۰–۷۰۷ ه‍. ق	قتلمش	ایزنیک، قونیه و سواس	پرونده:250px-Seljuk Sultanate of Rum 1190 Locator Map.svg.png
آل ارتق	۱۱۰۱–۱۴۰۹	۴۹۴–۸۱۱ ه‍. ق	سعید بن ارتق	حصن کیفا و دیاربکر	پرونده:250px-Anatolia1200.png
زنگیان	۱۱۲۷–۱۲۵۰	۵۲۱–۶۴۷ ه‍. ق	عمادالدین زنگی	موصل و حلب	پرونده:250px-Zengid dynasty, 1127 - 1183.PNG
ایوبیان	۱۱۷۱–۱۲۶۰	۵۶۶–۶۵۸ ه‍. ق	صلاح الدین ایوبی	قاهره	پرونده:250px-AyyubidGreatest.png|
ممالیک بحری	۱۲۵۰–۱۳۸۰	۶۴۸–۷۸۳ ه‍. ق	شجرالدر	قاهره	پرونده:400px-Bahri Dynasty 1250 - 1382 (AD) (1).PNG|
ممالیک برجی	۱۳۸۲–۱۵۱۷	۷۸۹–۹۲۲ ه‍. ق	ظاهر سیف‌الدین برقوق	قاهره	پرونده:330px-1389 Mediterranean Sea.PNG|
عثمانیان	۱۲۹۹–۱۹۲۳	۶۹۸–۱۳۴۱ ه‍. ق	عثمان بن أرطغل	سوگوت، بورسا، ادرنه و استانبول	|

حکومت‌های اسلامی در شمال آفریقا و جنوب اسپانیا

حکومت‌های اسلامی در شمال آفریقا و اندلس

نام حکومت	مدت زمان حکومت (میلادی)	مدت زمان حکومت (قمری)	بنیان‌گذار	پایتخت	محدوده حکومت
امویان اندلس	۷۵۶–۹۲۹	۱۳۸–۳۱۶ ه‍. ق	عبدالرحمن داخل	قرطبه	ــ
رستمیان	۷۶۷–۹۰۹	۱۴۹–۲۹۶ ه‍. ق	عبدالرحمن بن رستم	تیارت (شهری در الجزایر)	پرونده:250px-Rustamid Dynasty 776 - 909 (AD).PNG
ادریسیان	۷۸۸–۹۸۵	۱۷۱–۳۷۴ ه‍. ق	ادریس بن عبدالله	ولیلی، فاس و هجرالناصر	پرونده:250px-Idrisids Dynasty 788 - 985 (AD).PNG
اغلبیان	۸۰۰–۹۰۹	۱۸۳–۳۵۸ ه‍. ق	ابراهیم بن اغلب	قیروان (شهری در تونس)	پرونده:250px-Aghlabids Dynasty 800 - 909 (AD).PNG
خلافت قرطبه	۹۲۹–۱۰۳۱	۳۱۶–۴۲۲ ه‍. ق	عبدالرحمن سوم	قرطبه	پرونده:250px-Califato de Córdoba - 1000.svg.png
مرابطون	۱۰۴۰–۱۱۴۷	۴۳۱–۵۴۱ ه‍. ق	ابوبکر بن عمر	اغمات، فاس و مراکش
موحدون	۱۱۲۱–۱۲۶۹	۵۱۴–۶۶۷ه‍. ق	عبدالمؤمن بن علی الکومی	تینمل و مراکش	پرونده:250px-Empire almohade.PNG
حفصیان	۱۲۲۹–۱۵۷۴	۶۲۶–۹۸۱ه‍. ق	ابوزکریا یحیی	بجایه و قسنطینه	پرونده:250px-Hafsid1400.png
مرینیان	۱۲۴۴–۱۴۶۵	۵۹۲–۸۶۹ه‍. ق	ابومحمد عبدالحق اول	فاس	پرونده:250px-Marinid dynasty 1258 - 1420 (AD).PNG
بنی نصر	۱۲۳۸–۱۴۹۲	۶۳۵–۸۹۷ه‍. ق	محمد بن نصر اول	گرانادا	پرونده:250px-Reino de Granada.svg (1).png
وطاسیان	۱۴۷۲–۱۵۵۴	۸۳۱–۹۵۶ه‍. ق	محمداول وطاسی (الشیخ)	فاس	پرونده:250px-Wattasids - Simplified map.PNG
علویان مراکش	۱۶۳۱- تا به امروز	۱۰۴۰ - تا به امروز	رشید بن علی شریف	رباط	پرونده:250px-Morocco in its region (all claimed).svg.png

منابع

• تاریخ جوامع اسلامی از آغاز تا قرن هجدهم، ایرا ام لاپیدوس، ترجمه محمود رمضان زاده، انتشارات آستان قدس رضوی، ۱۳۷۶.