سموأل بن یحیی مغربی
| سموأل بن یحیی مغربی | |
|---|---|
| متولد | حدود ۱۱۳۰ میلادی بغداد |
| وفات | حدود ۱۱۸۰ میلادی۵۵۹ قمری مراغه |
| محل زندگی | بغداد، مراغه |
| پیشینه علمی | |
| شاخه(ها) | ریاضیات، جبر، پزشکی |
سموأل بن یحیی بن عباس یهودای مغربی (۱۱۳۰ بغداد — ۱۱۸۰ مراغه) ریاضی‌دان، پزشک و منجم مسلمان بود قرن ششم هجری بود. وی بر روی تعمیم بسط دوجمله‌ای که قبلاً ابوبکر کرجی مطرح کرده بود کارهایی انجام داد.
زندگی
در حدود سال ۱۱۳۰ میلادی در بغداد و در خانواده‌ای یهودی به دنیا آمد. او در شرح احوال خود از خوابی سخن می‌گوید که در سال ۱۱۶۳ میلادی (۵۴۲ هجری) دید و سبب اسلام آوردن او شد. زندگی او به صورت پزشکی در حال سفر سپری شد، وی از شاهزادگانی در زمرهٔ بیمارانش یاد کرده است.[۱] سموأل مهم‌ترین اثر ریاضی خود، الباهر فی العلم الحساب (به معنای کتاب درخشان در محاسبه) را در نوزده سالگی نوشت. وی در این کتاب قاعدهٔ علامت‌ها را به صورت زیر بیان می‌کند:[۲]
... هرگاه عددی ناقص (منفی) را از یک عدد ناقص بزرگ‌تر از آن (یعنی، نشان دهندهٔ نقصانی بزرگ‌تر) کم کنیم تفاضل، ناقص باقی می‌ماند (مثلاً –۵ – (–۲) = –(۵–۲))، ولی در حالت عکس تفاضل آن‌ها زاید باقی می‌ماند (–۲ – (–۵) = +(۵–۲)). هرگاه عددی زاید [مثبت] را از مرتبه‌ای خالی (مرتبه‌ای که یک صفر در آن موجود است) کم کنیم، همان عدد، منتها با نقصان، باقی می‌ماند؛ ولی در صورتی که عددی ناقص را از مرتبه‌ای خالی کم کنیم، همان عدد با زیادتی باقی می‌ماند.
آثار
برخی از کتاب‌های وی عبارتند از:
- الباهر فی علم الحساب: این کتاب مهم‌ترین تألیف ریاضی سموأل است که آن را در نوزده سالگی نوشت و از چهار مقاله تشکیل شده است: ۱) فی المقدمات و الضرب و القسمه و النسبة و استخراج الحدود ۲) فی استخراج المجهولات ۳) فی المقادیر الصٚم ۴) فی تقاسیم المسائل. کتاب الباهر شامل بسط جالب توجهی از آثار پیشینیان در علم جبر است که در آن مؤلف همهٔ دستورهای جبری که توسط کرجی تنظیم شده بود و نیز قاعده‌هایی که ابوکامل و سجزی و ابن هثیم و قسطابن لوقا و دیگران بیان کرده بودند جمع‌آوری کرده است.[۳]
- کتاب الموجز الموضوی فی الحساب
- التبصره فی علم الحساب
- القوامی فی الحساب الهندی
پانویس
ارجاعات
منابع
- Robertson, .E. F; O'Connor, .J. J (1999). "Ibn Yahya al-Maghribi Al-Samawal" (به انگلیسی). University of St Andrews, Scotland. Retrieved 31 January 2013.
{{cite web}}: Unknown parameter|ماه=ignored (help)
- برگرن، جی. ال. (۱۳۷۴). گوشه‌هایی از ریاضیات دورهٔ اسلامی. ترجمهٔ محمدقاسم وحیدی‌اصل و علیرضا جمالی. تهران: مؤسسهٔ انتشارات فاطمی. صص. ۲۲۰. شابک ۹۶۴-۳۱۸-۰۵۶-۵.
- قربانی، ابوالقاسم (۱۳۷۵). زندگینامهٔ ریاضیدانان دورهٔ اسلامی از سدهٔ سوم تا سدهٔ یازدهم هجری. تهران: مرکز نشر دانشگاهی. صص. ۵۶۳. شابک ۹۶۴-۰۱-۰۸۱۷-۰.
- اخترشناسان اسلام قرون وسطی
- اهالی بغداد
- پزشکان سده ۱۲ (میلادی)
- پزشکان سدههای میانه اسلامی
- درگذشتگان سده ۱۲ (میلادی)
- ریاضیدانان اسلام قرون وسطی
- ریاضیدانان سده ۱۲ (میلادی)
- ریاضیدانان عراقی قرون وسطی
- ریاضیدانان مراکشی قرون وسطی
- زادگان سده ۱۲ (میلادی)
- ستارهشناسان سده ۱۲ (میلادی)
- عراقیهای سده ۱۲ (میلادی)
- مراکشیتبارها
- مسلمانان سده ۱۲ (میلادی)
- یهودیان اهل ایران
- یهودیان سده ۱۲ (میلادی)
- یهودیان مسلمانشده