گردهمایی بدشت

واقعهٔ بَدَشت گردهمایی بین پیروان سید علی‌محمد باب در اواخر رجب و اوایل شعبان سال ۱۲۶۴ ه‍.ق (تیر ۱۲۲۷ خورشیدی و اواخر ژوئن، اوایل ژوئیهٔ ۱۸۴۸ میلادی) بود که با اشاره سید علی‌محمد باب در روستای بدشت در هفت کیلومتری شرق شاهرود برگزار شد. این کنفرانس نقطهٔ عطفی در تاریخ تشکیل جنبش بابیه بود.

مقدمه

در نوشته‌های اولیه باب، بر ضرورت پیروی پیروان او از دستورهای دین اسلام -حتّی در مستحبات و نوافل- تأکید شده بود و شواهدی وجود دارد که بابی‌ها، به همان اندازه که بعدتر مشهور به ردّ دین اسلام شدند، در این دوره معروف به پایبندی کامل به سنّت‌های اسلامی بودند. با این حال عناصری در ادعای باب - به عنوان مدعی مأمور رسمی خدا- وجود داشت که این موضع محافظه‌کارانهٔ باب را تهدید می‌کرد. به نظر می‌رسد طاهره پیش از حتّی خود باب به مفهوم قدرت بالادستی باب در امور مذهبی دست یافته بود و آن را با ایده‌هایی که از شیخیه نشأت گرفته بودند پیوند داد. قرةالعین، شاید نیروی محرکهٔ رویدادهای بدشت در سال ۱۸۴۸ میلادی بود.

واقعه

به گفته ریچارد فولتس، این طاهره قرةالعین بود که در تهران به فکر تشکیل جلسه‌ای با حضور همهٔ بابی‌های سرشناس افتاد. برجستگان بابی دعوت او را پذیرفتند و در ربیع‌الثانی سال ۱۲۶۴ هجری قمری و هم‌زمان با محاکمهٔ سید علی‌محمد باب در آذربایجان، این اجتماع در روستای بَدَشت از توابع شاهرود که روستایی در تقاطع راه تهران-مشهد و راه مازندران-هزارجریب-شاهرود بود تشکیل شد.

دربارهٔ وقایعی که در بدشت رخ داد، منابع مختلف نظرات گوناگونی ابراز کرده‌اند. بر روی بسیاری از جزئیات رویدادها اختلاف نظر وجود دارد. نگار متحده مدت کنفرانس را سه هفته ذکر کرده است. ولی هدی محمودی مدت کنفرانس را ده روز می‌داند.

اهداف

دربارهٔ اهداف تجمع بابیان در بدشت، افسانه نجم‌آبادی می‌نویسد به دنبال شدت گرفتن سرکوب بابیان، رهبران بابی در بدشت جمع شدند تا در مورد سمت و سوی آیندهٔ آئین جدید تصمیم بگیرند. از دیدگاه ئوآن کول، هدف از گردهمایی بدشت آزادسازی سید علی‌محمد باب بود که در آن زمان در قلعهٔ ماکو در زندان بود. ماریون وودمن هدف کنفرانس را اعلام جدایی و استقلال کامل آئین باب از اسلام دانسته است. به گفتهٔ منگول بیات این‌که سران بابی در بدشت به دنبال یک قیام مسلحانه بودند مطلقاً غیرقابل تردید است.

در بدشت اختلاف از یک سو بین طاهره که خواستار جدایی کامل آئین باب از اسلام و اقدام نظامی برای دفاع از جامعهٔ بابی بود و محمدعلی بارفروشی از سوی دیگر که محافظه‌کارتر بود و در ابتدا خواستار آن بود که این آئین در قالب جنبشی با هدف نوزایی اسلام باقی بماند شدت گرفت.

پیامدها

طاهره در اجتماع بدشت سخنرانی نمود و با حاضر شدن بدون نقاب روبنده حاضران را شوکه کرد. او همچنین جدایی دین بابی از دین اسلام و نسخ احکام و سنن قدیم را اعلام نمود. این اتفاق باعث افزایش نگرانی‌های دولتیان و علما در آن زمان شد.

حضور طاهره بدون روبنده در جمع مردان، موجب اختلاف میان بابیان شد. ادوارد براون گزارش می‌کند که گروهی از بابیان به آنچه می‌دیدند باور نداشتند و گمان می‌کردند که حجاب قرةالعین فقط کمی «لغزیده» است. گروهی از بابیان به تردید افتاده و به رهبری محمدعلی بارفروشی با وی مخالفت کردند. سرانجام طاهره موفق شد در یک مباحثه محمدعلی بارفروشی را متقاعد کند که احکام شریعت اسلام ملغی شده است. بهائیان مباحثات بین محمدعلی بارفروشی و طاهره را هماهنگ شده و قهر آنان را ظاهری می‌دانند

طاهره به همین مناسبت شعری نیز سرود و ملغی شدن احکام اسلامی را چنین تشریح کرد:

ای عاشقان ای عاشقان شد آشکارا وجه حق		رفع حجب گردید هان از قدرت رب‌الخلق
آمد زمان راستی کژی شد اندر کاستی		آن شد که آن می‌خواستی از عدل و قانون و نسق

نتایج واقعهٔ بدشت

به دنبال این موضع‌گیری و توافق میان رهبران، برخی شرکت‌کنندگان دست به اقدامات افراطی زدند و گروهی نیز از آئین بابی دست کشیدند. بهائیان از واقعهٔ بدشت به کشف حجاب، رفع حجاب و «قیام طاهره» تعبیر می‌کنند و اگرچه آن را «غیر متعارف» می‌دانند، ولی آن را دارای پیام «مبارزه علیه تحقیر و تبعیض جنسی و همچنین سنن و قیود موجود آن زمان علیه زنان و تأکید بر بهبود وضع زنان و تحقق برابری حقوق زنان و مردان» می‌دانند. این در حالی است که بابیان گفته‌اند طاهره هرگز کشف حجاب کامل نکرده است. نصرت‌الله محمدحسینی به‌نقل از ادوارد براون و یحیی ازل گفته است که «طاهره هرگز کشف حجاب کامل نکرده و گاه که هنگام ادای سخن حجابش را به کنار می‌زده پس از لحظاتی مجدداً صورت خود را می‌پوشیده است». بیت‌العدل بهائیان در پیام ۲۰ ژوئن ۲۰۰۸ می‌نویسد: «طاهره، آن شیرزن بی‌مثیل تاریخ ایران، در سال ۱۲۲۷ شمسی، زمانی که فعّالیّت‌های مربوط به بهبود اوضاع اجتماعی زنان در بعضی از نقاط عالم تازه در حال نضج گرفتن بود، شجاعانه به دفاع از آزادی زنان قیام نمود.»

پانویس

منابع

• Fathi، Asghar (۱۹۸۵). Women and the family in Iran. Netherlands: C.A.O. ص. ۸۱. شابک ۹۰ ۰۴ ۰۷۴۲۶ ۰.
• Foltz, Richard (۲۰۰۴). Spirituality in the land of the noble: How Iran shaped world's religions (به انگلیسی). Oxford, England: Oneworld Publications.
• Kazembeyki، Mohammad Ali (۲۰۰۳). Society, politics and economics in Māzandarān, Iran, 1848-1914. Royal Asiatic Society books. Routledge. صص. ۱۱۹–۱۲۰. شابک ۰۷۰۰۷۱۵۰۴۵.
• Najmabadi, Afsaneh; Joseph, Suad (۲۰۰۵). Encyclopedia of Women & Islamic Cultures: Family, law, and politics (به انگلیسی). Vol. ۲. Brill NV.
• Mottahedeh, Negar (1999). Winters, Jonah (ed.). "Mutilated Body of the Modern Nation". Comparative Studies of South Asia, Africa and the Middle East. ۱۸:۲ (به انگلیسی). Berkeley: ۳۸–۵۰. Archived from the original (html) on 2012-02-15.
• Mottahedeh, Negar (۲۰۰۸). Representing the Unpresentable: Historical Images of National Reform from the Qajars to the Islamic Republic of Iran (Gender, Culture and Politics in the Middle East) (به انگلیسی). New York: Syracuse University Press. pp. ۲۶۴.
• Mottahedeh, Negar (1997). "Ruptured Spaces and Effective Histories: The Unveiling of the Babi Poetess Qurrat al-'Ayn-Tahirih in the Gardens of". UCLA Journal of History. ۱۷ (به انگلیسی). Occasional Papers in Shaykhi, Babi and Baha'i Studies: ۵۹–۸۱. Archived from the original on 2012-02-15.
• Stiles Maneck, Susan (۱۹۸۹). "Táhirih: A Religious Paradigm of Womanhood" (PDF) (به انگلیسی). Journal of Bahá’í Studies Vol. 2, number 2 (1989). Archived from the original (PDF) on 18 July 2011.
• Banani، Amin (۲۰۰۵). Táhirih: a portrait in poetry. Los Angeles: Kalimat Press. شابک ۱-۸۹۰۶۸۸-۳۶-۳.
• Momen، Moojan (۱۹۹۸). «BADAŠT». Encyclopædia Iranica.
• Mottahedeh, Negar (1999). Winters, Jonah (ed.). "Mutilated Body of the Modern Nation". Comparative Studies of South Asia, Africa and the Middle East. ۱۸:۲ (به انگلیسی). Berkeley: ۳۸–۵۰. Archived from the original (html) on 2012-02-15.
• بیت‌العدل اعظم (۲۰ ژوئن ۲۰۰۸). «پیام مورخ ۲۰ جون ۲۰۰۸ بیت‌العدل اعظم». گلچینی از دستخط‌ها و پیام‌های بیت‌العدل اعظم (مرجع پیام‌های بیت‌العدل به زبان فارسی). بایگانی‌شده از اصلی در ۶ مارس ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۱۵ دی ۱۳۹۰.
• محمدحسینی، نصرت‌الله (۱۹۹۸). شرح حیات و آثار منظوم و منثور قرّةالعین. مؤسّسهٔ معارف بهائی. ص. ۲۵۷–۲۸۷. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۰۱۲-۰۲-۱۵. دریافت‌شده در ۱ دی ۱۳۹۰.
• محمدحسینی، نصرت‌الله (۲۲ مهر ۱۳۸۷). «طاهره (قرةالعین)». آئین بهائی. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۶ ژوئیهٔ ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۲۹ آذر ۱۳۹۰.
• فاضل مازندرانی، اسدالله. اسرار الآثار خصوصی. ج. ۲. تهران: مؤسسهٔ ملی مطبوعات امری.