غرانیق

غَرانیق در ادبیات اسلامی اشاره به ماجرایی دارد که بر اساس برخی منابع مانند تاریخ طبری، محمد پیامبر اسلام در دوران زندگی در مکه در حال خواندن سورهٔ نجم بود که شیطان دو آیهٔ کوتاه در دهان وی قرار داد و سپس توسط جبرئیل از وحی نبودن این آیات و شیطانی‌بودن آن آگاه شد. اکثر مستشرقین صحت تاریخی داستان غَرانیق را پذیرفته‌اند، با این استدلال که احتمالش کم است مسلمانان چنین داستانی علیه خودشان جعل کنند یا آن را از معاندان اسلام بپذیرند. با این همه تقریبا تمام مسلمانان این داستان را رد کرده‌اند.

رویکردها و واکنش‌ها

این داستان که با نام «غرانیق» شناخته شده است در تاریخ طبری، تفسیر طبری، طبقات ابن سعد و اسباب التنزیل واقدی با سندهای مفرد نقل شده است. اما در سیره ابن هشام و احتمالاً در سیره ابن اسحاق نقل نشده است. مونتگومری وات این حادثه را به اندازه‌ای شگفت‌انگیز می‌داند که نمی‌تواند آن را به عنوان اختراع محض بپذیرد. او به استناد قرآن (حج، آیه ۵۲) بر این باور است که دست کم در وحی در یک مورد شیطان چیزی به او افکند. در مقابل دانشنامه اسلام دلیل وات را ناکافی می‌داند و می‌نویسد «داستان غرانیق در شکل فعلی آن به گونه‌ای که توسط طبری، واقدی و ابن سعد نقل شده تحت عنوان واقعیت تاریخی به دلایل مختلف قابل پذیرش نیست.» این دانشنامه اما امکان وجود برخی حقایق تاریخی پشت این داستان را منتفی نمی‌داند. تقریباً همگی مسلمانان سراسر سده‌ها، این داستان را ساختگی دانسته و رد می‌کردند. بیشتر مسلمانان دوران معاصر تا پیش از انتشار رمان جنجالی «آیات شیطانی» در دهه ۱۹۸۰ میلادی به دست سلمان رشدی در این مورد، از این ماجرا آگاهی‌ای نداشتند.

پانویس

منابع

• Malise Ruthven, A Satanic affair, London, Chatta windus, ۱۹۹۰
• WATT, w. MONTGOMERY (2008). "MUHAMMAD". The Cambridge History of Islam (به انگلیسی). Vol. 1A. Cambridge: Cambridge University Press.