محمد لگنهاوزن

محمد لگنهاوزن
لگنهازن، دی ۱۴۰۲
متولد	۱۹۵۳ نیویورک

گری کارل (محمد) لگنهازن (به انگلیسی: Gary Carl (Muhammad) Legenhausen) (زاده ۳ مهٔ ۱۹۵۳، نیویورک) استاد مقدمه منطق، مقدمه فلسفه، زیبایی‌شناسی، فلسفه علم، علم اخلاق، فلسفه مذهب و متافیزیک، بنیانگذار انجمن دانشجویان مسلمان دانشگاه تگزاس جنوبی و عضو هیئت علمی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی است. همچنین وی یکی از استادان دانشگاه ادیان و مذاهب قم در رشته فلسفه اخلاق و فلسفه دین می‌باشد.

زندگی

سال‌های ابتدایی زندگی

گری کارل لگنهاوزن در سال ۱۹۵۳ میلادی در خانواده‌ای مسیحی کاتولیک ساکن در نیویورک متولد شد.

لگنهاوزن تحصیلات دانشگاهی خود را در سال ۱۹۷۴ میلادی در دانشگاه ایالت نیویورک در آوبنه (مرکز اداری و دانشگاهی ایالت نیویورک) به اتمام رسانید و مدرک کارشناسی خود را در رشتۀ فلسفه کسب کرد. او در ۱۹۷۸ و ۱۹۸۳ میلادی در مقاطع ارشد و دکتری در همین رشته از دانشگاه رایس ایالت تگزاس فارغ التحصیل شد. لگنهاوزن در سال ۱۹۸۴ موفق به دریافت بورس تحصیلی فوق دکتری در زمینه مطالعات تطبیقی از طرف دانشگاه هاوایی شد.

تغییر دین و مذهب

لگنهاوزن در محیطی مذهبی پرورش یافت و با وجود تحصیل در مدارس کاتولیک و ارتباط نزدیک با فضاهای دینی، در دوران نوجوانی با پرسش‌ها و تردیدهایی درباره آموزه‌های مسیحیت مواجه شد. او در دوران دبیرستان، منکر اولوهیت مسیح و تثلیث شد. پس از ورود به دانشگاه ایالتی نیویورک در آلبنی، اعتقاد خود به مسیحیت را از دست داد و به بی‌دینی گرایش پیدا کرد. این وضعیت برای مدتی ادامه داشت تا اینکه برای تحصیلات تکمیلی به دانشگاه رایس در تگزاس راه یافت. در ادامه، او تدریس در دانشگاه تگزاس جنوبی را آغاز کرد و در آنجا با دانشجویان مسلمان از کشورهای مختلف، مانند ایران، لبنان، پاکستان، فلسطین، عربستان، اردن و نیجریه آشنا شد. دیدگاه‌های دینی و آموزه‌های این دانشجویان توجه او را جلب کرد و او را به پژوهش عمیق‌تر درباره ادیان مختلف، به‌ویژه اسلام، ترغیب کرد. لگنهاوزن در این دوران، در انتخاب موضوع تدریس آزادی داشت و از این رو به تدریس «فلسفه دین» پرداخت و همزمان به مطالعه ادیان بزرگ از جمله اسلام مشغول شد. این فرایند سه سال به طول انجامید و سرانجام دین اسلام را به عنوان عقیده شخصی خود پذیرفت. لگنهاوزن از همان ابتدا، گرایش شیعی در اسلام را برگزید و خودش این گرایش را به واسطه مطالعه نهج‌البلاغه معرفی می‌کند که توسط یکی از شاگردان ایرانی‌اش به او هدیه شده بود.

لگنهاوزن پس از پذیرش اسلام، انجمن اسلامی دانشگاه تگزاس را با همکاری چند دانشجوی مسلمان دیگر تاسیس کرد. بعدها به واسطه اختلافاتی که در خصوص مدیریت دانشگاه تگزاس پدید آمد، لگنهاوزن تصمیم گرفت تا از استادی در این دانشگاه استعفا بدهد. در همین دوره، با تلاش‌های یکی از دانشجویان ایرانی‌اش، علاقه حضور در ایران برای مطالعات فلسفه اسلامی در او شکل می‌گیرد.

حضور در ایران

لگنهاوزن پس از تصمیم برای حضور در ایران، از سوی انجمن حکمت و فلسفه و همینطور بنیاد باقرالعلوم که بعدها به موسسه امام خمینی تغییر نام یافت، مورد دعوت قرار گرفت. در نتیجه این دعوت‌ها که به کوشش کمال خرازی صورت می‌گرفت، در نهایت لگنهاوزن به سال ۱۹۹۰ میلادی، راهی ایران می‌شود.

و در سال ۱۹۹۰ میلادی، به دعوت انجمن حکمت و فلسفه به ایران مسافرت کرد و به تدریس اشتغال یافت. وی از استادان دانشگاه باقرالعلوم و مؤسسه امام خمینی و دانشگاه ادیان و مذاهب از ۱۹۹۳ تا حال حاضر است. وی همچنین سابقه تدریس در دانشگاه تربیت مدرس و مفید را نیز دارد. همسر او، نرجس جواندل است.

فعالیت‌های علمی

لگنهاوزن در بین سال‌های ۱۹۷۹-۱۹۸۹ میلادی در دانشگاه تگزاس جنوبی به عنوان استاد حاضر بود. او بعدها با دانشگاه قم، دانشگاه ادیان و مذاهب و موسسه بین‌المللی مطالعات اسلامی همکاری علمی ایجاد کرد. او همچنین چندین اثر را به زبان انگلیسی ترجمه کرده است. از دیگر سمت‌های او می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• عضو هیئت علمی مؤسسه آموزشی- پژوهشی امام خمینی
• تدریس در دانشگاه تربیت مدرس
• تدریس در دانشگاه مفید
• تدریس در دانشگاه باقرالعلوم
• تدریس در موسسه امام خمینی

آثار

از مشهورترین آثار لگنهاوزن می‌توان به کتاب اسلام و کثرت‌گرایی دینی اشاره کرد. این کتاب توسط او در سال ۱۹۹۹ میلادی منتشر شد و بعدها به درخواست انتشارات طه در سال ۲۰۰۰ به فارسی ترجمه شد. این کتاب همچنین به عربی و اندونزی نیز ترجمه شده است.

لگنهاوزن علاوه بر کتاب، مقالات متعددی را نیز به نگارش درآورده است که مهمترین آنها مقاله‌ای با عنوان در کثرت کثرت‌گرایی دینی بوده است.

• مسائل معاصر اندیشه اسلامی (تهران: الهدی، ۲۰۰۰)، ترجمه به فارسی توسط منصور نصیری و همکاران (با کمی تغییر) با عنوان سیاحت اندیشه در سپهر دین (قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، ۱۳۸۳/۲۰۰۴) و همچنین ترجمه به زبان روسی (مسکو: Дизайн Информация Ќартография، ۲۰۰۹)
• اسلام و پلورالیسم دینی (لندن: الهدی، ۱۹۹۹):(برنده جایزه فارابی ۲۰۰۷)

انتشار ترجمه فارسی توسط طه، قم، ۲۰۰۰/ انتشار ترجمه عربی توسط طه، قم، ۲۰۰۰/ انتشار ترجمه اندونزیایی توسط لنترا، جاکارتا، ۲۰۰۲

• روح: نگاهی تطبیقی، ویراستاران کریستین کنزیان و محمد لگنهاوزن (فرانکفورت: انتوس ورلاگ، ۲۰۱۰)
• ادله وجود خدا: مفهوم، ساختار و ارتباط، ویراستاران کریستین کنزیان و محمد لگنهاوزن (انسبروک: انتشارات دانشگاه انسبروک، ۲۰۰۸)
• ذات و خصوصیات: گفتگوی سنت‌های مسیحی و اسلامی، ویراستاران کریتسین کنزیان و محمد لگنهاوزن (فرانکفورت: انتوس ورلاگ، ۲۰۰۷)
• توپویی، جلد ۲۶، شماره دوم، ۲۰۰۷، ویژه نامه فلسفه اسلامی ایران معاصر، ویراستار مدعو محمد لگنهاوزن
• عیسی از نگاه قرآن و احادیث شیعه (نیویورک: تحریک ترسیل قرآن، ۲۰۰۵)، گزینش توسط مهدی منتظر قائم، ترجمه توسط محمد لگنهاوزن. همچنین این متن بدون آیات قرآنی با عنوان: عیسی از منظر احادیث شیعه نیز منتشر شده است (قم: انصاریان، ۲۰۰۴) و (بیروت: معاهد المعافف الحکمیه، ۲۰۰۴)
• اصول اخلاقی زیارت حرم امام رضا، مترجم همکار عظیم سرودلیر، بنیاد ترجمه اسلامی، آستان قدس رضوی، ۲۰۰۳
• دستورات فلسفی: مقدمه ای بر فلسفه اسلامی معاصر، آیت‌الله محمدتقی مصباح یزدی، ترجمه محمد لگنهاوزن و عظیم سرودلیر (بینگامتون: دانشگاه بینگامتون و دانشگاه جوان بینگامتون، ۱۹۹۹)
• والاترین جهاد: جهاد با نفس، امام روح‌الله الموسوی الخمینی، به همراه مقدمه ای از محمد لگنهاوزن، ترجمه توسط محمد لگنهاوزن و عظیم سرودلیر (بنیاد اندیشه اسلامی، ۱۹۹۵)
• جهاد و شهادت: تقلا و شهادت در اسلام، ویراستاران مهدی عابدی و گری لگنهاوزن (هیوستن: IRIS، ۱۹۸۶)
• سبویی از عشق: گزیده‌ای از غزل‌های عرفانی مشهور امام خمینی، مترجم همکار: عظیم سرودلیر، ۱۹۹۴
• شراب عشق: اشعار عرفانی امام خمینی، مترجم همکار دکتر غلام رضا اعوانی، مقدمه و حاشیه‌نویسی توسط محمد لگنهاوزن، دپارتمان امور بین‌الملل، مؤسسه جمع‌آوری و انتشار آثار امام خمینی، ۲۰۰۳
• ترجمه کتاب آموزش فلسفه آیت‌الله مصباح یزدی به زبان انگلیسی

اندیشه و باورها

ماوراالطبیعه

پروفسور لگنهاوزن رسالۀ دکتری خود را به موضوع «جوهر» در متافیزیک اختصاص داده و این مسئله همواره یکی از دغدغه‌های فکری او بوده است. او بر این باور است که برای تبیین بهتر نظریه‌های متافیزیکی، باید به سایر شاخه‌های فلسفه، مانند منطق موجهات و پیشرفت‌های علمی، توجه داشت و متافیزیک را نه بنیادین، بلکه توضیحی و روشنگرانه دانست. وی آموزه‌های «تشکیک وجود» و «حرکت جوهری» ملاصدرا را در تاریخ فلسفه بی‌نظیر و بسیار مؤثر در توضیح مسائل دینی و عرفانی می‌داند.

معرفت‌شناختی

پروفسور لگنهاوزن در پژوهش‌های معرفت‌شناختی خود بر فلسفه علم و آثار فیلسوفانی نظیر پیرس، کواین و سلارز تمرکز داشته است. وی با بررسی مباحث مطرح‌شده توسط این اندیشمندان، به نقد رویکردهای مبناگرایانه در معرفت‌شناسی پرداخته و تأکید دارد که توجیه باورها و ادعاها بیشتر به هنجارهای معرفتی وابسته است تا اصول مطلق. او بر این باور است که توجیه معرفتی امری اجتماعی است که بر اساس معیارهای خاص هر قلمرو علمی تعیین می‌شود. این معیارها در رشته‌های مختلف، نظیر ریاضیات، شیمی یا جامعه‌شناسی، متفاوت بوده و بر اساس گفتمان اجتماعی آن حوزه شکل می‌گیرند.

لگنهاوزن معتقد است که روش‌های مرسوم در علوم مختلف، برخلاف معرفت‌شناسی سنتی که بر یقین و بدیهیات تأکید دارد، بیشتر مبتنی بر استنتاج بهترین تبیین و استقراء هستند. او بر این نکته تأکید دارد که این رویکردها، هرچند نتایج احتمالی و ظنی به همراه دارند، مانع رشد علمی یا گفتمان تخصصی نمی‌شوند. به عنوان مثال، در تاریخ‌نگاری، تکیه بر گزارش‌ها و قراین، هرچند یقین‌آور نیست، همچنان اصلی‌ترین ابزار مورخان است و روند علمی آن‌ها را مختل نمی‌کند. این دیدگاه نشان می‌دهد که مبناگرایی نمی‌تواند پایه‌ای برای توجیه علمی در رشته‌های مختلف باشد.

لگنهاوزن استدلال می‌کند که در علوم مختلف، هدف اصلی فهم و تفسیر موضوعات علمی است، نه حصول یقین مطلق. وی پیشنهاد می‌دهد که باید روش‌های علمی متداول در هر حوزه را مبنا قرار داد، چرا که این روش‌ها با وجود تأکید بر نتایج احتمالی، درک عمیق‌تری از مسائل ارائه می‌دهند. از این منظر، فهم علمی بر جستجوی یقین ترجیح دارد و باید هنجارهای معرفتی هر رشته علمی را به جای اصول سنتی مبناگرایانه مدنظر قرار داد.

باورهای دینی

لگنهاوزن باورهای دینی خود را بر مبنای عقل‌گرایی با برداشتی گسترده از هنجارهای عقلانیت تعریف می‌کند. او معتقد است که یافتن مجموعه‌ای واحد از هنجارهای عقلی که بر استدلال‌های ریاضی، علمی، اخلاقی و دینی حاکم باشد، ضروری است. وی بر این اساس تأکید دارد که دیدگاه‌های انسان‌انگارانه (تشبیهی) نسبت به الوهیت باید در سطح فلسفی، با بهره‌گیری از سنت فلسفه اسلامی، حذف شوند. این رویکرد امکان ارائه دفاعی فلسفی و جامع‌تر نسبت به الهیات سنتی را فراهم می‌کند.

یکی از مهم‌ترین نظریات لگنهاوزن در فلسفه دین، کثرت‌گرایی دینی غیرفروکاهشی است. این دیدگاه به عنوان چارچوبی برای پرداختن به مسائل گفتگوی دینی، معنویت، معرفت‌شناسی دینی، و پژوهش‌های علمی متاثر از دین مطرح شده است. او پیشنهاد کرده که این نظریه می‌تواند مبنای فلسفه دین اسلامی و شیعی قرار گیرد. یکی از دستاوردهای برجسته وی، تفکیک میان انواع کثرت‌گرایی دینی است که به‌ویژه در مقالۀ «کثرتِ کثرت‌گرایی» به آن پرداخته است.

لگنهاوزن اذعان دارد که نظریه کثرت‌گرایی دینی غیرفروکاهشی خود را با الهام از آثار استاد مطهری پرورانده است. وی در گفتمان دینی بر اهمیت فهم دوجانبه میان ادیان تأکید دارد، نکته‌ای که به معرفت‌شناسی او نیز مرتبط است. این تأکید بر تعامل دوطرفه، به ویژه در فلسفه دین، نشان‌دهنده تلاش وی برای ایجاد فضای مفاهمه و درک مشترک میان سنت‌های دینی و فلسفی است.

فلسفه اخلاق

پروفسور لگنهاوزن در فلسفۀ اخلاق تلاش دارد میان دیدگاه‌های ارسطویی، کانتی، و تقریرهای هگلی تلفیق ایجاد کند. او بر سازگاری رویکردهای ارسطویی در فلسفۀ اسلامی با برساخت‌گرایی کانتی تأکید دارد و معتقد است که اصول اخلاقی، هرچند درونی و برساختی‌اند، از منشأ عقل بین‌الاذهانی برخوردار بوده و بنابراین نسبی یا دلبخواهانه نیستند. آثار کریستین کورسگارد در این زمینه الهام‌بخش او بوده و مقالۀ «عناصر برساختی در فلسفۀ اخلاق ملاصدرا» را به‌عنوان یکی از مهم‌ترین پژوهش‌های خود ارائه کرده است.

لگنهاوزن استدلال‌های رایج در دفاع از نسبی‌گرایی افراطی اخلاقی را ناموفق می‌داند، اما معتقد است که در برخی موارد خاص، همچون دیدگاه‌های جان مک‌فارلین و ماکس کولبل، می‌توان تسامح نشان داد. دیدگاه او در این زمینه با نظریۀ «کثرت‌گرایی دینی غیرفروکاهشی» مرتبط است. او در مقالاتی نظیر «پارادوکس و نسبی‌گرایی» و «حساسیتِ ارزیابیِ زبان دین» به تحلیل این مباحث پرداخته است. پژوهش وی دربارۀ زبان دین، علاوه بر بازگشت به فلسفۀ دین، راه‌حلی برای مسئلۀ «تخطی و تصویب» در کلام اسلامی ارائه داده و به توضیح رویکرد خاص او در فلسفۀ دین کمک کرده است.

تجلیل و افتخارات

لگنهاوزن به خاطر تالیف کتاب اسلام و کثرت‌گرایی دینی در نخستین دوره جشنواره بین المللی فارابی (۲۰۰۷ میلادی) مورد تقدیر قرار گرفت.

در سال ۲۰۰۹ میلادی مقاله در کثرت کثرت‌گرایی دینی اثر او در پنجمین دوره جشنواره علامه طباطبایی به عنوان مقاله برگزیده مجله بین المللی حکمت معرفی شد.

از لگنهاوزن در فرودین ۱۳۹۸ ه.ش در شهر قم، توسط پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، طی مراسمی تقدیر و تجلیل به عمل آمد. همچنین این پژوهشگاه در سال ۱۴۰۰ ه.ش، کتابی با عنوان فیلسوف فروتن: مجموعه مقالات و مصاحبه‌های نکوداشت پروفسور محمد لگنهاوزن را که به کوشش حمید امیرچقماقی تدوین شده بود، منتشر کرد. در این اثر ۱۳ مقاله در معرفی لگنهاوزن و اندیشه‌های او جمع‌آوری شده بود.

وی در سال ۱۳۸۹ (۲۰۱۰ میلادی) به عنوان چهره ماندگار در موضوع فلسفه انتخاب گردید. او همچنین در سال ۱۳۹۴ ه.ش به عنوان پژوهشگر برتر سی و سومین دوره جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی ایران معرفی شد.

پانویس

منابع

• پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی (۲۷ فروردین ۱۳۹۸). «آشنایی با ابعاد شخصیت علمی پروفسور محمد لگنهاوزن». iict.ac.ir. دریافت‌شده در ۱۵ آذر ۱۴۰۳.
• پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی (۲۹ فروردین ۱۳۹۸). «آیین نکوداشت پروفسور محمد لگنهاوزن برگزار شد». iict.ac.ir. دریافت‌شده در ۱۵ آذر ۱۴۰۳.
• پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی (۱۰ مهر ۱۴۰۰). «مجموعه مقالات و مصاحبه‌های نکوداشت پروفسور محمد لگنهاوزن منتشر شد». iict.ac.ir. دریافت‌شده در ۱۵ آذر ۱۴۰۳.

پیوندهای بیرونی

• پروفسور لگنهاوزن: سه دیدگاه فلسفی در جمع میان جبر و اختیار وجود دارد
• مقالات محمد لنگنهاوزن
• چرا ادیان الهی مختلفی در جهان ظهور کردند؟/ پروفسور لگنهاوزن، سیدحسن نصر و جان هیک در مناظراتی مکتوب پاسخ دادند