انصار
انصار گروهی از مسلمانان مدینه بودند که با پذیرش اسلام و حمایت از پیامبر اسلام، نقش مهمی در تثبیت اسلام داشتند. آنان پیش از هجرت محمد به مدینه، اسلام آوردند و با او بیعت کردند. قرآن از آنان در کنار مهاجرین یاد کرده است. انصار در جنگها و حمایت از مهاجرین، ایثار و فداکاریهای زیادی نشان دادند و در تاریخ اسلام به عنوان یاران وفادار محمد شناخته میشوند.
در لغت و اصطلاح
انصار جمع ناصر به معنای «یاریکنندگان»، لقب گروهی از مردان مدینه است که از محمد، پیامبر اسلام، پس از مهاجرت از مکه پشتیبانی کردند و در تمایز قرار میگیرند با مهاجرین که پیروان اهل مکه پیامبر اسلام بودند. بر این اساس کمکهای این افراد از مدینه در آن زمان مورد قدردانی قرار گرفت. احتمال دادهاند که انتخاب این نام از شباهتش با کلمه «نصارا» که در قرآن برای اشاره به مسیحیان استفاده شده الهام گرفته شده باشد.[۱]
تاریخچه
انصار عمدتاً از دو قبیلهٔ اوس و خزرج تشکیل شده بودند. انصار با پذیرش اسلام در دورهای که پیامبر اسلام در مکه با محدودیتهای فراوان مواجه بود، نقش مهمی در حمایت از او ایفا کردند.
در سال یازدهم بعثت، آغاز اسلام انصار از اینگونه بود که پیامبر در موسم حج، اسلام را به قبایل عرب معرفی میکرد. در کنار جمره عقبه، با گروهی از قبیله خزرج ملاقات کرد و از آنها خواست تا گفتوگو کنند. پیامبر اسلام را به آنان عرضه کرد و آیاتی از قرآن را برایشان خواند. این افراد که از یهودیان مدینه شنیده بودند پیامبری با چنین ویژگیهایی ظهور خواهد کرد، به پیامبر ایمان آوردند. پس از بازگشت به مدینه، خویشان خود را نیز به اسلام دعوت کردند و خبر اسلام چنان در مدینه گسترش یافت که نام پیامبر در همه خانهها چندین بار در روز برده میشد. انصار پیش از هجرت محمد به مدینه، اسلام را پذیرفتند و نمایندهای به نام مصعب بن عمیر را به شهر خود دعوت کردند تا مردم را با تعالیم اسلام آشنا کند. این گروه با پیامبر در دو پیمان «عقبه» بیعت کردند و حمایت خود را از او اعلام نمودند. پس از هجرت پیامبر به مدینه، انصار با فراهم کردن امنیت و امکانات برای مسلمانان مهاجر، سهم بزرگی در تثبیت اسلام داشتند. آنان در کنار مهاجرین، در جنگهای مختلف از جمله بدر، احد و احزاب، از اسلام دفاع کردند. پیامبر اسلام نیز توجه ویژهای به انصار داشت و محبت و احترام خود را نسبت به آنان ابراز میکرد.[۲]
پس از درگذشت محمد، برخی از انصار مورد بیمهری قرار گرفتند، از جمله در زمان حکومت معاویه که سهم آنان از بیتالمال قطع شد. با این وجود، انصار در تاریخ اسلام به عنوان یاران وفادار پیامبر شناخته میشوند که اسلام را با ایثار و از خودگذشتگی یاری دادند.[۳]
در منابع اسلامی
قرآن از انصار با احترام یاد کرده و آنان را در کنار مهاجرین مورد تجلیل قرار داده است، از جمله در آیات: «وَالسَّابِقُونَ الأَوَّلُونَ مِنَ الْمُهَاجِرِینَ وَالأَنْصَارِ…» (توبه: ۱۰۰) و «وَالَّذِینَ تَبَوَّءُوا الدَّارَ وَالإِیمَانَ…» (حشر: ۸).[۴]
بر اساس منابع روایی اسلام، روزی محمد به انصار گفت که پس از او با بیمهری و بیاعتنایی روبهرو خواهند شد. این پیشبینی در زمان خلافت معاویه به وقوع پیوست؛ هنگامی که سهم انصار از بیتالمال قطع شد. زمانی که معاویه وارد مدینه شد، انصار به دیدار او نرفتند. روزی معاویه یکی از آنان را دید و علت عدم حضورشان را جویا شد. پاسخ شنید که وسیلهای برای سفر نداشتند. معاویه طعنه زد که چرا از شتران آبکش استفاده نکردند. در پاسخ، ابوقتاده انصاری گفت که این شتران در جنگ بدر در تعقیب سپاه معاویه نابود شدند و سپس حدیث محمد درباره بیمهری پس از او را بازگو کرد. معاویه در واکنش گفت که محمد به صبر توصیه کرده و تأکید کرد که باید صبر کنند.[۵]
پانویس
ارجاعات
منابع
- اختری، عباسعلی (۱۳۹۰). «انصار». دایرةالمعارف جامع اسلامی. تهران: آرایه.
- Gibb, H. A. R.; Kramers, J. H.; Levi-Provencal, E., eds. (1986). The Encyclopedia of Islam. Vol. 1. Brill. ISBN 90-04-08114-3.