طرزی افشار
طرزی افشار | |
|---|---|
| پیشه | شاعر |
| زمینه کاری | شعر |
| ملیت | ایرانی |
| در زمان حکومت | صفویان |
طرزی افشار شاعر ایرانی عهد شاه عباس دوم بود که به ساختن واژه‌ها و فعل‌ها و مصدرهای جعلی شهرت داشت. وی از ایل افشار و مولدش روستای طرزلو در اطراف ارومیه بود و در دربار مقامی ارجمند داشت.[۱] او در اوایل سدهٔ یازدهم از اصلاح‌کنندگان زبان و دشمنان اشرافیت به‌شمار می‌رفت.[۲]
زندگی
طرزی افشار در روستای طرزلو در اطراف ارومیه زاده شد.[۳] بنا به گفتهٔ نویسندهٔ مجمع‌الفصحاء طرزی مردی ظریفِ خوش‌طبعِ عاشق‌پیشه صاف‌اندیشه بود.[۴] طرزی از شعرای اواسط سدهٔ یازدهم قمری و معاصر با شاه صفی و شاه عباس دوم بود.[۵] وی تعلیمات ابتدایی را نزد ملای همان روستای زادگاهش فراگرفت و سپس به ارومیه رفت.[۶] در جوانی به قزوین و از آن‌جا به عزم تحصیل به اصفهان رفت. طرزی مدت‌ها در اصفهان ماند و با تنگ‌دستی روزگار گذراند و سرانجام به دربار شاه صفی و سپس به مجلس شاه عباس دوم راه یافت[۷] و مورد عنایت شاه عباس دوم قرار گرفت. طرزی افشار طی بحر طویلی که در دیوانش ثبت است به افشار بودن خودش اشاره می‌کند و می‌گوید از این بیم دارم که به میان افشارها و بلدهٔ ارومی برگردم و مجدداً مجبور شوم که خوانین افشار را تملق گویم.[۸] از آن‌جا که شاه عباس دوم محضر و شعر طرزی را دوست داشت و سفرهای شاعر شاه را از نکته‌گویی و همدمی وی محروم می‌کرد، سرانجام، پای او را به زنجیر زناشویی ببست.[۹]
سفرهای طرزی
از اشعار طرزی چنین استنباط می‌شود که وی به سفر علاقه‌مند بود و روزی به مغان و اردبیل، هفته‌ای به شروان و شماخی و گنجه و مازندران سفر داشته بود؛ اما هرجا و هرگاه خسته و ملول می‌گشت، برای گشایش دل راهی دیار خود، به ویژه تبریز، می‌شد[۱۰] او به شهرهای قم، اصفهان و شیراز هم مسافرت کرده است و برای زیارت به نجف نیز رفته بود.[۱۱] گفته شده است که شاید سفری به روم و ممالک فرنگ هم کرده است.[۱۲] در این سیر و سفرها، بزرگ‌ترین آرزوی او زیارت کعبه بوده — که دستش نمی‌داده — اما سرانجام، باری راه حجاز در پیش می‌گیرد.[۱۳] در مسیر مکه بیشتر شهرهای عراق، قفقاز و ترکستان را دیده است.[۱۴] دیدن سرزمین‌های دور و نزدیک و نشست و برخاست با ترک و عرب و تاجیک سبب شد علاوه‌بر آشنایی با سرزمین‌ها، با آداب و شیوه‌های زیستی و معیشتیِ مردم و گفتار آن‌ها نیز آشنا گردد. خود گوید:[۱۵]
| تُرکیدم و تاتیدم و آن‌گه عربیدم | در دیدهٔ کوته‌نظران بوالعجبیدم | |
| شعبان رمضان گر بِپَلاوَم مَتَعَجُّب | بی‌آش جمادیدم و بی‌نان رجبیدم | |
| مَنعید ز وصلیدنِ او دوش رقیبم | مُشتی گَرِهانیده به جبهه‌ش ضَرَبیدم |
درگذشت
از سال و محل مرگ او اطلاعی نیست.[۱۶] به گفتهٔ بعضی تذکره‌نویسان در ۱۷ ربیع‌الاول ۱۰۶۰ قمری، طرزی در نجف بوده است.[۱۷]
عقاید
دربارهٔ منش و اعتقاد طرزی آنچه بیش از همه آشکار است دل‌بستگی وی به اهل بیت و علی بن ابی‌طالب است.[۱۸]
آثار و اشعار
طرزی مبتکر طرزی نوین در سخن‌سرایی بود.[۱۹] بدیعه‌گو و ظرافت‌جو بود و در اشعار خود مصادر و ترکیب‌های جعلی به‌کار می‌برد.[۲۰] در برخورد نخست با شعر و شیوهٔ طرزی، خواننده کمی احساس غریبی می‌کند و حتی ممکن است شعر را نامفهوم و شاعر را ناچیره انگارد؛ اما پس از انس و اُخت‌شدن، معلوم می‌شود که شاعر، با چیرگی و در عین حال با قانونمندی اقدام به ساختن مصدرهای ساختگی و صیغه‌های جعلی می‌کند. چنان‌که خودش گفته:[۲۱]
| گر چه طرزِ نو اختراعیدم | جانبِ نظم را مُراعیدم |
دیوان کامل طرزی افشار به همت محمد تمدن[۲۲] در سال ۱۳۰۹ خورشیدی به چاپ رسید و در سال ۱۳۳۸ تجدید چاپ گردید.[۲۳]
پانویس
ارجاعات
- ↑ محدث‌زاده و عباسی، اثرآفرینان، ج۱-ششم.
- ↑ انزابی‌نژاد، «طرزی افشار شاعری…»، نامهٔ فرهنگستان، ۹۶.
- ↑ «طرزی افشار»، پورتال جامع آذربایجان غربی.
- ↑ انزابی‌نژاد، «طرزی افشار شاعری…»، نامهٔ فرهنگستان، ۹۶.
- ↑ «طرزی افشار»، پورتال جامع آذربایجان غربی.
- ↑ «طرزی افشار»، پورتال جامع آذربایجان غربی.
- ↑ انزابی‌نژاد، «طرزی افشار شاعری…»، نامهٔ فرهنگستان، ۹۷.
- ↑ «طرزی افشار»، پورتال جامع آذربایجان غربی.
- ↑ انزابی‌نژاد، «طرزی افشار شاعری…»، نامهٔ فرهنگستان، ۹۸.
- ↑ انزابی‌نژاد، «طرزی افشار شاعری…»، نامهٔ فرهنگستان، ۹۷.
- ↑ «طرزی افشار»، پورتال جامع آذربایجان غربی.
- ↑ محدث‌زاده و عباسی، اثرآفرینان، ج۱-ششم.
- ↑ انزابی‌نژاد، «طرزی افشار شاعری…»، نامهٔ فرهنگستان، ۹۷.
- ↑ «طرزی افشار»، پورتال جامع آذربایجان غربی.
- ↑ انزابی‌نژاد، «طرزی افشار شاعری…»، نامهٔ فرهنگستان، ۹۷.
- ↑ محدث‌زاده و عباسی، اثرآفرینان، ج۱-ششم.
- ↑ محدث‌زاده و عباسی، اثرآفرینان، ج۱-ششم.
- ↑ انزابی‌نژاد، «طرزی افشار شاعری…»، نامهٔ فرهنگستان، ۹۸.
- ↑ «طرزی افشار»، پورتال جامع آذربایجان غربی.
- ↑ «طرزی افشار»، پایگاه آفتاب.
- ↑ انزابی‌نژاد، «طرزی افشار شاعری…»، نامهٔ فرهنگستان، ۹۸.
- ↑ انزابی‌نژاد، «طرزی افشار شاعری…»، نامهٔ فرهنگستان، ۹۶.
- ↑ «طرزی افشار»، پورتال جامع آذربایجان غربی.
منابع
- انزابی‌نژاد، رضا (۱۳۷۹). «طرزی افشار شاعری یگانه، شیوه‌ای یگانه». نامهٔ فرهنگستان (۱۵): ۹۶–۱۰۳.
- «طرزی افشار». پورتال جامع آذربایجان غربی. ۱۳۸۹. بایگانی‌شده از اصلی در ۶ ژوئن ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۶ ژوئن ۲۰۱۲.
- «طرزی افشار». پایگاه آفتاب. ۱۳۸۵. بایگانی‌شده از اصلی در ۶ ژوئن ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۱۳ مارس ۲۰۰۹.
- محدث‌زاده، حسین؛ عباسی، حبیب‌الله (۱۳۸۴). مینا احمدیان، ویراستار. اثرآفرینان: زندگی‌نامهٔ نام‌آوران فرهنگی ایران (از آغاز تا ۱۳۰۰ شمسی). به کوشش محمدرضا نصیری. (ویراست ۲). تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی. شابک ۹۶۴-۶۲۷۸-۲۹-۹.