عملیات سوسنگرد: تفاوت میان نسخه‌ها
پرش به ناوبری
پرش به جستجو
Seyed Ehsan (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
(ابرابزار) |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{عملیات | {{عملیات | ||
|درگیری = سوسنگرد | |درگیری = سوسنگرد | ||
|تاریخ = ۲۶/۸/۱۳۵۹ | |تاریخ = ۲۶/۸/۱۳۵۹ تا ۲۶/۸/۱۳۵۹ | ||
|مکان = سوسنگرد | |مکان = سوسنگرد | ||
|نوع تک = نیمه گسترده | |نوع تک = نیمه گسترده | ||
| خط ۱۱: | خط ۱۱: | ||
== موقعیت منطقهٔ عملیاتی == | == موقعیت منطقهٔ عملیاتی == | ||
شهر سوسنگرد در ابتدا روستایی به نام خفاجیه بود که با توسعه در دوران پهلوی، به شهر سوسنگرد تغییر نام یافت. این شهر، مرکز شهرستان دشت آزادگان در استان خوزستان ایران بود. فاصله این شهر تا اهواز، | شهر سوسنگرد در ابتدا روستایی به نام خفاجیه بود که با توسعه در دوران پهلوی، به شهر سوسنگرد تغییر نام یافت. این شهر، مرکز شهرستان دشت آزادگان در استان خوزستان ایران بود. فاصله این شهر تا اهواز، ۵۵ کیلومتر و تا بستان ۲۸ کیلومتر فاصله داشت. رودخانه کرخه از شما این شهر عبور می‌کند و شعبه‌ای از آن در داخل شهر در جریان است. در جنوب شهر نیز دو رود به نام‌های سابله و مالکیه وجود دارند که انشعاب‌هایی از کرخه به حساب می‌آیند.<ref>{{پک|نریمانی|سنایی‌زاده|1398|ف=تجزیه‌وتحلیل عملیات آزادسازی سوسنگرد|ک=فصلنامه علمی مطالعات جنگ|ص=8}}</ref> | ||
== اهمیت عملیات == | == اهمیت عملیات == | ||
| خط ۱۷: | خط ۱۷: | ||
== تاریخچه رویدادها == | == تاریخچه رویدادها == | ||
=== سقوط سوسنگرد === | === سقوط سوسنگرد === | ||
پس از انقلاب | پس از انقلاب ۱۳۵۷ در ایران و با گسترش فعالیت‌های پان‌عربیسم در منطقه خوزستان، زمزمه‌های جدایی‌طلبی در منطقه خوزستان مطرح شد. این اقدام با همکاری و حمایت صدام حسین همراه بود. این گروه‌ها جدایی‌طلب با تجهیزات ارسالی توسط دولت عراق، توانستند عملیات‌هایی همچون انفجار پل‌ها، انفجار در مراکز شهرها، و مین‌گذاری در جاده‌ها، مناطقی از جمله سوسنگرد را ناأمن سازند. ارتش عراق از زمان آغاز جنگ ایران و عراق، سه مرتبه قصد کرد تا سوسنگرد را به تصرف خود درآورد. در نهایت در تاریخ ۳۱ شهریور ۱۳۵۹، ارتش عراق به صورت زمینی به منطقه حمله جدی کرد و پس از محاصره سوسنگرد، کنترل شهر را در دست گرفت. در این حمله، تیپ ۳ زرهی لشکر ۹۳ اهواز، نتوانست در برابر نیروهای عراقی مقاومت داشته باشد و در نتیجه شهر بستان سقوط کرد و یک هفته بعد در ۶ مهر ۱۳۵۹، شهر سوسنگرد نیز به اشغال نیروهای عراقی درآمد. پس از آن، اداره شهر سوسنگرد به گروه جبهة التحریر سپرده شد.<ref>{{پک|نریمانی|سنایی‌زاده|1398|ف=تجزیه‌وتحلیل عملیات آزادسازی سوسنگرد|ک=فصلنامه علمی مطالعات جنگ|ص=8-9}}</ref> | ||
=== آغاز عملیات سوسنگرد === | === آغاز عملیات سوسنگرد === | ||
ارتش عراق، پس از تصرف سوسنگرد، در حال پیشروی به سمت اهواز بود. نیروهای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به فرماندهی علی غیور اصلی، برای جلوگیری از این پیشرفت، در شب | ارتش عراق، پس از تصرف سوسنگرد، در حال پیشروی به سمت اهواز بود. نیروهای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به فرماندهی علی غیور اصلی، برای جلوگیری از این پیشرفت، در شب ۹ مهرماه ۱۳۵۹، شبیخونی را علیه ارتش عراق انجام دادند که منجر به عقب‌نشینی عراقی‌ها شد. تعقیب عراقی‌ها تا فردای آن روز ادامه داشت تا آنکه نیروهای ایرانی به شهر سوسنگرد و بستان رسیدند. در این شبیخون و عقب‌نشینی، شهرهای سوسنگرد و بستان در تاریخ ۱۰ مهر آزاد شدند اما نیروهای عراقی، در ۱۷ مهر مجدد در حملات تلافی‌جویانه، به نیروهای ایرانی حمله برده و توانستند تا ۲۱ مهرماه بستان را اشغال و در ۲۴ آبان، سوسنگرد را از سه طرف محاصره کنند.<ref>{{پک|نریمانی|سنایی‌زاده|1398|ف=تجزیه‌وتحلیل عملیات آزادسازی سوسنگرد|ک=فصلنامه علمی مطالعات جنگ|ص=9}}</ref> در ۲۵ آبان، روح‌الله خمینی در پیامی، دستور داد تا که تا ۲۴ ساعت دیگر، سوسنگر باید آزاد شود. این پیام سبب شد تا گروه عملیات، نقشه آزادسازی شهر را به سرعت عملیاتی کند.<ref>{{پک/بن|سوسنگرد0|ک=خبرگزاری ایرنا|ف=خلبان ایرانی از عملیات آزاد سازی سوسنگرد می‌گوید}}</ref> | ||
در | در ۲۵ آبان، نیروهای ایرانی یک عملیات برای آزادسازی سوسنگرد طراحی کردند. در این عملیات، تیپ ۲ لشکر ۹۲ زرهی خوزستان به فرماندهی امرالله شهبازی و گروه ۱۴۸ پیاده از لشکر ۷۷ خراسان به مقابله با نیروهای عراقی وارد منطقه شدند.<ref>{{پک|نریمانی|سنایی‌زاده|1398|ف=تجزیه‌وتحلیل عملیات آزادسازی سوسنگرد|ک=فصلنامه علمی مطالعات جنگ|ص=19}}</ref> در تاریخ ۲۶ آبان، نیروهای ارتش (ستاد جنگ‌های نامنظم) به فرماندهی مصطفی چمران، به کمک نیروهای سپاه مدافع سوسنگرد پیوستند.<ref>{{پک|نریمانی|سنایی‌زاده|1398|ف=تجزیه‌وتحلیل عملیات آزادسازی سوسنگرد|ک=فصلنامه علمی مطالعات جنگ|ص=9}}</ref> بنی‌صدر، فرمانده وقت کل قوا، از مخالفان حضور ارتش در این عملیات بود و معتقد بود که حضور این تیپ، منجر به از بین رفتن آن خواهد شد. در ساعت ۱۲ شب ۲۵ آبان و ساعاتی پیش از آغاز عملیات، غلامرضا قاسمی‌نو فرمانده تیپ ۹۲ طی تماسی اعلام کرد که به دستور بنی‌صدر، ارتش در این عملیات اقدامی نخواهد کرد. پس از آن روح‌الله خمینی به واسطه علی خامنه‌ای دستور داد که دستور بنی‌صدر برای حضور ارتش در این عملیات، لزومی ندارد. مصطفی چمران نیز تهدید کرد که در صورت عدم عملکرد تیپ، با متخلفین برخورد جدی خواهد کرد. در این لحظه تیپ، آمادگی شرکت خود را اعلام کرد.<ref>{{پک/بن|مسجد1|ک=پایگاه تخصصی مسجد|ف=عملیات آزادسازی سوسنگرد}}</ref><ref>{{پک/بن|خبرآنلاین|ک=خبرآنلاین|ف=ارتش و سپاه، حصر را شکستند}}</ref> در ساعت ۶ روز ۲۶ آبان، عملیات آفندی نیروهای ایرانی آغاز شد. پس از چند ساعت درگیری، نیروهای ایرانی وارد شهر سوسنگرد شدند و با هجوم‌های پیاپی، سبب عقب‌نشینی ارتش عراق را فراهم کردند. نیروهای عراقی پس از عقب‌نشینی دیگر عملیاتی برای بازپس‌گیری سوسنگرد نداشتند.<ref>{{پک|نریمانی|سنایی‌زاده|1398|ف=تجزیه‌وتحلیل عملیات آزادسازی سوسنگرد|ک=فصلنامه علمی مطالعات جنگ|ص=19}}</ref> در این عملیات، چند فروند بالگرد توپ‌دار کبری، هواپیما F14 و F5 شرکت کردند.<ref>{{پک/بن|مسجد1|ک=پایگاه تخصصی مسجد|ف=عملیات آزادسازی سوسنگرد}}</ref> | ||
== استعداد نیروهای درگیر == | == استعداد نیروهای درگیر == | ||
=== ایران === | === ایران === | ||
مجموع استعدادهای ایران، | مجموع استعدادهای ایران، ۶ گردان پیاده و زرهی بود:<ref>{{پک/بن|خبرآنلاین|ک=خبرآنلاین|ف=ارتش و سپاه، حصر را شکستند}}</ref> | ||
* تیپ ۲ لشکر ۹۲ زرهی خوزستان به فرماندهی امرالله شهبازی<ref>{{پک|نریمانی|سنایی‌زاده|1398|ف=تجزیه‌وتحلیل عملیات آزادسازی سوسنگرد|ک=فصلنامه علمی مطالعات جنگ|ص=19}}</ref> | |||
* تیپ | * تیپ ۳ لشکر ۹۲ زرهی خوزستان<ref>{{پک/بن|خبرآنلاین|ک=خبرآنلاین|ف=ارتش و سپاه، حصر را شکستند}}</ref> | ||
* تیپ | * گروه ۱۴۸ پیاده از لشکر ۷۷ خراسان<ref>{{پک|نریمانی|سنایی‌زاده|1398|ف=تجزیه‌وتحلیل عملیات آزادسازی سوسنگرد|ک=فصلنامه علمی مطالعات جنگ|ص=19}}</ref> | ||
* گروه | |||
* نیروهای ارتش (ستاد جنگ‌های نامنظم) به فرماندهی مصطفی چمران<ref>{{پک|نریمانی|سنایی‌زاده|1398|ف=تجزیه‌وتحلیل عملیات آزادسازی سوسنگرد|ک=فصلنامه علمی مطالعات جنگ|ص=19}}</ref> | * نیروهای ارتش (ستاد جنگ‌های نامنظم) به فرماندهی مصطفی چمران<ref>{{پک|نریمانی|سنایی‌زاده|1398|ف=تجزیه‌وتحلیل عملیات آزادسازی سوسنگرد|ک=فصلنامه علمی مطالعات جنگ|ص=19}}</ref> | ||
* نیروهای پشتیبانی هوانیروز<ref>{{پک|نریمانی|سنایی‌زاده|1398|ف=تجزیه‌وتحلیل عملیات آزادسازی سوسنگرد|ک=فصلنامه علمی مطالعات جنگ|ص=19}}</ref> | * نیروهای پشتیبانی هوانیروز<ref>{{پک|نریمانی|سنایی‌زاده|1398|ف=تجزیه‌وتحلیل عملیات آزادسازی سوسنگرد|ک=فصلنامه علمی مطالعات جنگ|ص=19}}</ref> | ||
=== عراق === | === عراق === | ||
مجموع استعدادهای عراق، | مجموع استعدادهای عراق، ۸ گردان پیاده و زرهی بود.<ref>{{پک/بن|خبرآنلاین|ک=خبرآنلاین|ف=ارتش و سپاه، حصر را شکستند}}</ref> تعداد تانک‌های عراقی در سوسنگرد را ۲۰۰ تا ۲۵۰ دستگاه تانک گزارش کرده‌اند.<ref>{{پک/بن|صبح|ک=صبح نو|ف=عملیات سوسنگرد و آزادسازی بستان و سوسنگرد}}</ref> | ||
* لشکر ۹ مکانیزه عراق<ref>{{پک|نریمانی|سنایی‌زاده|1398|ف=تجزیه‌وتحلیل عملیات آزادسازی سوسنگرد|ک=فصلنامه علمی مطالعات جنگ|ص=19}}</ref> | |||
* لشکر | |||
== پیامدهای عملیات == | == پیامدهای عملیات == | ||
پس از این نبرد، استراتژی صدام برای حمله‌های برق‌آسا و تصرف سریع مناطق و حفظ آنها، | پس از این نبرد، استراتژی صدام برای حمله‌های برق‌آسا و تصرف سریع مناطق و حفظ آنها، به‌طور کلی تغییر کرد. پیروزی در این عملیات، روحیه نیروهای ایرانی را برای حملات بعدی تأمین کرد. یکی از درس‌هایی که نیروهای ایرانی برای عملیات‌های بزرگ بعدی خود از این عملیات گرفتند، سرعت در نمایش عکس‌العمل بود.<ref>{{پک|نریمانی|سنایی‌زاده|1398|ف=تجزیه‌وتحلیل عملیات آزادسازی سوسنگرد|ک=فصلنامه علمی مطالعات جنگ|ص=28-29}}</ref> این عملیات از همکاری‌های موفقیت‌آمیز سپاه و ارتش در میان نیروهای ایرانی بود. به گفته نیروهای ایرانی، در این عملیات از جنگ الکترونیک بر علیه ارتش عراق استفاده شده بود که بعداً تجربه خوبی برای عملیات‌های مشابه در دیگر عملیات‌های هوانیروز بود.<ref>{{پک/بن|سوسنگرد0|ک=خبرگزاری ایرنا|ف=خلبان ایرانی از عملیات آزاد سازی سوسنگرد می‌گوید}}</ref> | ||
=== تلفات و خسارات === | === تلفات و خسارات === | ||
در این عملیات، مصطفی چمران از ناحیه پا مجروح و یکی از محافظانش کشته شد.<ref>{{پک/بن|مسجد1|ک=پایگاه تخصصی مسجد|ف=عملیات آزادسازی سوسنگرد}}</ref><ref>{{پک/بن|جوان|ک=باشگاه خبرنگاران جوان|ف=عملیات | در این عملیات، مصطفی چمران از ناحیه پا مجروح و یکی از محافظانش کشته شد.<ref>{{پک/بن|مسجد1|ک=پایگاه تخصصی مسجد|ف=عملیات آزادسازی سوسنگرد}}</ref><ref>{{پک/بن|جوان|ک=باشگاه خبرنگاران جوان|ف=عملیات آزادسازی سوسنگرد}}</ref> همچنین در این عملیات، ۶ تن از عوامل هوانیروز کشته شدند.<ref>{{پک/بن|خبرآنلاین|ک=خبرآنلاین|ف=ارتش و سپاه، حصر را شکستند}}</ref> از نیروهای عراقی نیز تعداد زیادی کشته شدند و نزدیک به ۷۰ دستگاه تانک و خودروی نظامی نابود شد.<ref>{{پک/بن|صبح|ک=صبح نو|ف=عملیات سوسنگرد و آزادسازی بستان و سوسنگرد}}</ref> تعداد کشته‌های عراقی در این عملیات را ۷۹۵ نفر گزارش کرده‌اند و ۴۵ نفر نیز به اسارت ایرانی‌ها درآمدند. از میان ادوات نظامی عراق، ۲۵ تانک نیز به غنیمت ایرانی‌ها درآمد.<ref>{{پک/بن|اسناد|ک=سازمان اسناد و مدارک دفاع مقدس|ف=عملیات آزادسازی سوسنگرد}}</ref>[[پرونده:Susangerd 002.jpg|بندانگشتی|250px|[[سوسنگرد]]، تانک باقی مانده از[[جنگ ایران عراق]]]][[پرونده:Susangerd 003.jpg|بندانگشتی|چپ|250px|از جمله یادمان‌های جنگ هشت‌ساله ایران-عراق، سوسنگرد]] | ||
[[پرونده:Chamran.jpg|بندانگشتی|چپ|150px|[[مصطفی چمران]]، فرمانده عملیات سوسنگرد]] | [[پرونده:Chamran.jpg|بندانگشتی|چپ|150px|[[مصطفی چمران]]، فرمانده عملیات سوسنگرد]] | ||
== پانویس == | == پانویس == | ||
=== ارجاعات === | === ارجاعات === | ||
{{پانویس|۲}} | {{پانویس|۲}} | ||
=== منابع === | === منابع === | ||
* {{یادکرد ژورنال|کد زبان=fa|نام۱=علیرضا|نام خانوادگی۱=نریمانی|نام۲=محمدصادق|نام خانوادگی۲=سنایی‌زاده|دوره=اول|شماره=1|صفحات=5-34|عنوان=تجزیه‌وتحلیل عملیات آزادسازی سوسنگرد مبتنی بر اصول جنگ|تاریخ=1398|ژورنال=فصلنامه علمی مطالعات جنگ|پیوند=https://www.qjws.ir/article_43248_ebcc8da75db7d40eb97ed69c0d434ddf.pdf}} | * {{یادکرد ژورنال|کد زبان=fa|نام۱=علیرضا|نام خانوادگی۱=نریمانی|نام۲=محمدصادق|نام خانوادگی۲=سنایی‌زاده|دوره=اول|شماره=1|صفحات=5-34|عنوان=تجزیه‌وتحلیل عملیات آزادسازی سوسنگرد مبتنی بر اصول جنگ|تاریخ=1398|ژورنال=فصلنامه علمی مطالعات جنگ|پیوند=https://www.qjws.ir/article_43248_ebcc8da75db7d40eb97ed69c0d434ddf.pdf}} | ||
* {{یادکرد وب|عنوان=خلبان ایرانی از عملیات آزاد سازی سوسنگرد | * {{یادکرد وب|عنوان=خلبان ایرانی از عملیات آزاد سازی سوسنگرد می‌گوید|نشانی=https://www.irna.ir/news/82310227/خلبان-ایرانی-از-عملیات-آزاد-سازی-سوسنگرد-می-گوید-جنگ-الكترونیك|تاریخ=26 آبان 1395|تاریخ بازبینی=20 خرداد 1403|شناسه={{شناسه یادکرد|سوسنگرد0}}|نویسنده=خبرگزاری ایرنا|کد زبان=fa|وبگاه=irna.ir}} | ||
* {{یادکرد وب|عنوان=عملیات آزادسازی | * {{یادکرد وب|عنوان=عملیات آزادسازی «سوسنگرد» + لیست اسامی خلبانان شرکت‌کننده در عملیات|نشانی=http://www.masjed.ir/af/article/1186/عملیات-آزادسازی-سوسنگرد-لیست-اسامی-خلبانان-شرکت-کننده-در-عملیات|تاریخ=9 بهمن 1397|تاریخ بازبینی=20 خرداد 1403|شناسه={{شناسه یادکرد|مسجد1}}|نویسنده=خبرگزاری مسجد|کد زبان=fa|وبگاه=masjed.ir|پیوند بایگانی=https://web.archive.org/web/20190129181332/http://www.masjed.ir/af/article/1186/عملیات-آزادسازی-سوسنگرد-لیست-اسامی-خلبانان-شرکت-کننده-در-عملیات|تاریخ بایگانی=29 ژانویه 2019}} | ||
* {{یادکرد وب|عنوان=عملیات | * {{یادکرد وب|عنوان=عملیات آزادسازی «سوسنگرد» + لیست اسامی خلبانان شرکت‌کننده در عملیات|نشانی=https://www.yjc.ir/fa/news/4553067/عملیات-آزادسازي-سوسنگرد-ليست-اسامي-خلبانان-شرکت‌کننده-در-عمليات|تاریخ=2 مهر 1392|تاریخ بازبینی=20 خرداد 1403|شناسه={{شناسه یادکرد|جوان}}|نویسنده=باشگاه خبرنگاران جوان|کد زبان=fa|وبگاه=yjc.ir}} | ||
* {{یادکرد وب|عنوان=ارتش و سپاه، حصر را شکستند /جنگ تن به تن | * {{یادکرد وب|عنوان=ارتش و سپاه، حصر را شکستند /جنگ تن به تن تانک‌ها در کدام عملیات دفاع مقدس رقم خورد؟|نشانی=https://www.khabaronline.ir/news/1456116/ارتش-و-سپاه-حصر-را-شکستند-جنگ-تن-به-تن-تانک-ها-در-کدام-عملیات|تاریخ=26 آبان 1399|تاریخ بازبینی=20 خرداد 1403|شناسه={{شناسه یادکرد|خبرآنلاین}}|نویسنده=خبرآنلاین|کد زبان=fa|وبگاه=khabaronline.ir}} | ||
* {{یادکرد وب|عنوان=عملیات آزادسازی سوسنگرد|نشانی=https://www.defadocs.ir/Operation/عملیات-آزادسازی-سوسنگرد|تاریخ=|تاریخ بازبینی=20 خرداد 1403|شناسه={{شناسه یادکرد|اسناد}}|نویسنده=سازمان اسناد و مدارک دفاع مقدس|کد زبان=fa|وبگاه=defadocs.ir}} | * {{یادکرد وب|عنوان=عملیات آزادسازی سوسنگرد|نشانی=https://www.defadocs.ir/Operation/عملیات-آزادسازی-سوسنگرد|تاریخ=|تاریخ بازبینی=20 خرداد 1403|شناسه={{شناسه یادکرد|اسناد}}|نویسنده=سازمان اسناد و مدارک دفاع مقدس|کد زبان=fa|وبگاه=defadocs.ir}} | ||
* {{یادکرد وب|عنوان=عملیات سوسنگرد و آزادسازی بستان و سوسنگرد|نشانی=https://sobhe-no.com/newspaper/1298/16/52578|تاریخ=26 آبان 1400|تاریخ بازبینی=20 خرداد 1403|شناسه={{شناسه یادکرد|صبح}}|نویسنده=صبح نو|کد زبان=fa|وبگاه=sobhe-no.com}} | * {{یادکرد وب|عنوان=عملیات سوسنگرد و آزادسازی بستان و سوسنگرد|نشانی=https://sobhe-no.com/newspaper/1298/16/52578|تاریخ=26 آبان 1400|تاریخ بازبینی=20 خرداد 1403|شناسه={{شناسه یادکرد|صبح}}|نویسنده=صبح نو|کد زبان=fa|وبگاه=sobhe-no.com}} | ||
| خط ۶۶: | خط ۶۱: | ||
[[رده:جنگ ایران و عراق]] | [[رده:جنگ ایران و عراق]] | ||
[[رده:عملیات‌های نظامی جنگ ایران و عراق]] | |||
[[رده:عملیات‌های نیمه‌گسترده ایران در جنگ ایران و عراق]] | [[رده:عملیات‌های نیمه‌گسترده ایران در جنگ ایران و عراق]] | ||
[[رده:نبردهای عراق]] | [[رده:نبردهای عراق]] | ||
نسخهٔ ۱۰ ژوئن ۲۰۲۴، ساعت ۰۲:۱۰
| سوسنگرد | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| |||||
| فرماندهان و رهبران | |||||
| مشترک | |||||
| واحدهای درگیر | |||||
| مشترک (ارتش -سپاه - ستاد نیروهای نامنظم) | |||||
عملیات سوسنگرد از عملیات جنگی ایران در جریان جنگ ایران و عراق بود. این عملیات در محور سوسنگرد به صورت نیمه گسترده در تاریخ ۱۳۵۹/۸/۲۶ به فرماندهی مشترک انجام شد. عملیات سوسنگرد که از آن تحت عناوینی همانند «آزادسازی سوسنگرد» یا «شکست حصر سوسنگرد» نیز یاد می‌شود، در پایان با شکسته شدن حصر سوسنگرد و آزادسازی این شهر در سال ۱۳۵۹ همراه شد.
موقعیت منطقهٔ عملیاتی
شهر سوسنگرد در ابتدا روستایی به نام خفاجیه بود که با توسعه در دوران پهلوی، به شهر سوسنگرد تغییر نام یافت. این شهر، مرکز شهرستان دشت آزادگان در استان خوزستان ایران بود. فاصله این شهر تا اهواز، ۵۵ کیلومتر و تا بستان ۲۸ کیلومتر فاصله داشت. رودخانه کرخه از شما این شهر عبور می‌کند و شعبه‌ای از آن در داخل شهر در جریان است. در جنوب شهر نیز دو رود به نام‌های سابله و مالکیه وجود دارند که انشعاب‌هایی از کرخه به حساب می‌آیند.[۱]
اهمیت عملیات
یکی از اهداف مهم صدام در آغاز حمله به ایران، تصرف کامل بر خوزستان و تثبیت این موقعیت بود. این مهم با تصرف شهرهای مرکزی و مهم خوزستان از جمله بستان، سوسنگر و اهواز محقق می‌شد. از این رو منطقه سوسنگر برای ادامه پیشروی‌های عراق، بسیار مهم تلقی می‌شد.[۲] سوسنگرد بعد از آبادان، اهواز، خرمشهر و دزفول، پنجمین شهر پرجمعیت خوزستان بود و از این جهت، اهمیت استراتژیکی برای ایران داشت به طوری که در دست داشتن سوسنگرد، به معنای در دست داشتن تمام منطقه دشت آزادگان تلقی می‌شد.[۳]
تاریخچه رویدادها
سقوط سوسنگرد
پس از انقلاب ۱۳۵۷ در ایران و با گسترش فعالیت‌های پان‌عربیسم در منطقه خوزستان، زمزمه‌های جدایی‌طلبی در منطقه خوزستان مطرح شد. این اقدام با همکاری و حمایت صدام حسین همراه بود. این گروه‌ها جدایی‌طلب با تجهیزات ارسالی توسط دولت عراق، توانستند عملیات‌هایی همچون انفجار پل‌ها، انفجار در مراکز شهرها، و مین‌گذاری در جاده‌ها، مناطقی از جمله سوسنگرد را ناأمن سازند. ارتش عراق از زمان آغاز جنگ ایران و عراق، سه مرتبه قصد کرد تا سوسنگرد را به تصرف خود درآورد. در نهایت در تاریخ ۳۱ شهریور ۱۳۵۹، ارتش عراق به صورت زمینی به منطقه حمله جدی کرد و پس از محاصره سوسنگرد، کنترل شهر را در دست گرفت. در این حمله، تیپ ۳ زرهی لشکر ۹۳ اهواز، نتوانست در برابر نیروهای عراقی مقاومت داشته باشد و در نتیجه شهر بستان سقوط کرد و یک هفته بعد در ۶ مهر ۱۳۵۹، شهر سوسنگرد نیز به اشغال نیروهای عراقی درآمد. پس از آن، اداره شهر سوسنگرد به گروه جبهة التحریر سپرده شد.[۴]
آغاز عملیات سوسنگرد
ارتش عراق، پس از تصرف سوسنگرد، در حال پیشروی به سمت اهواز بود. نیروهای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به فرماندهی علی غیور اصلی، برای جلوگیری از این پیشرفت، در شب ۹ مهرماه ۱۳۵۹، شبیخونی را علیه ارتش عراق انجام دادند که منجر به عقب‌نشینی عراقی‌ها شد. تعقیب عراقی‌ها تا فردای آن روز ادامه داشت تا آنکه نیروهای ایرانی به شهر سوسنگرد و بستان رسیدند. در این شبیخون و عقب‌نشینی، شهرهای سوسنگرد و بستان در تاریخ ۱۰ مهر آزاد شدند اما نیروهای عراقی، در ۱۷ مهر مجدد در حملات تلافی‌جویانه، به نیروهای ایرانی حمله برده و توانستند تا ۲۱ مهرماه بستان را اشغال و در ۲۴ آبان، سوسنگرد را از سه طرف محاصره کنند.[۵] در ۲۵ آبان، روح‌الله خمینی در پیامی، دستور داد تا که تا ۲۴ ساعت دیگر، سوسنگر باید آزاد شود. این پیام سبب شد تا گروه عملیات، نقشه آزادسازی شهر را به سرعت عملیاتی کند.[۶]
در ۲۵ آبان، نیروهای ایرانی یک عملیات برای آزادسازی سوسنگرد طراحی کردند. در این عملیات، تیپ ۲ لشکر ۹۲ زرهی خوزستان به فرماندهی امرالله شهبازی و گروه ۱۴۸ پیاده از لشکر ۷۷ خراسان به مقابله با نیروهای عراقی وارد منطقه شدند.[۷] در تاریخ ۲۶ آبان، نیروهای ارتش (ستاد جنگ‌های نامنظم) به فرماندهی مصطفی چمران، به کمک نیروهای سپاه مدافع سوسنگرد پیوستند.[۸] بنی‌صدر، فرمانده وقت کل قوا، از مخالفان حضور ارتش در این عملیات بود و معتقد بود که حضور این تیپ، منجر به از بین رفتن آن خواهد شد. در ساعت ۱۲ شب ۲۵ آبان و ساعاتی پیش از آغاز عملیات، غلامرضا قاسمی‌نو فرمانده تیپ ۹۲ طی تماسی اعلام کرد که به دستور بنی‌صدر، ارتش در این عملیات اقدامی نخواهد کرد. پس از آن روح‌الله خمینی به واسطه علی خامنه‌ای دستور داد که دستور بنی‌صدر برای حضور ارتش در این عملیات، لزومی ندارد. مصطفی چمران نیز تهدید کرد که در صورت عدم عملکرد تیپ، با متخلفین برخورد جدی خواهد کرد. در این لحظه تیپ، آمادگی شرکت خود را اعلام کرد.[۹][۱۰] در ساعت ۶ روز ۲۶ آبان، عملیات آفندی نیروهای ایرانی آغاز شد. پس از چند ساعت درگیری، نیروهای ایرانی وارد شهر سوسنگرد شدند و با هجوم‌های پیاپی، سبب عقب‌نشینی ارتش عراق را فراهم کردند. نیروهای عراقی پس از عقب‌نشینی دیگر عملیاتی برای بازپس‌گیری سوسنگرد نداشتند.[۱۱] در این عملیات، چند فروند بالگرد توپ‌دار کبری، هواپیما F14 و F5 شرکت کردند.[۱۲]
استعداد نیروهای درگیر
ایران
مجموع استعدادهای ایران، ۶ گردان پیاده و زرهی بود:[۱۳]
- تیپ ۲ لشکر ۹۲ زرهی خوزستان به فرماندهی امرالله شهبازی[۱۴]
- تیپ ۳ لشکر ۹۲ زرهی خوزستان[۱۵]
- گروه ۱۴۸ پیاده از لشکر ۷۷ خراسان[۱۶]
- نیروهای ارتش (ستاد جنگ‌های نامنظم) به فرماندهی مصطفی چمران[۱۷]
- نیروهای پشتیبانی هوانیروز[۱۸]
عراق
مجموع استعدادهای عراق، ۸ گردان پیاده و زرهی بود.[۱۹] تعداد تانک‌های عراقی در سوسنگرد را ۲۰۰ تا ۲۵۰ دستگاه تانک گزارش کرده‌اند.[۲۰]
- لشکر ۹ مکانیزه عراق[۲۱]
پیامدهای عملیات
پس از این نبرد، استراتژی صدام برای حمله‌های برق‌آسا و تصرف سریع مناطق و حفظ آنها، به‌طور کلی تغییر کرد. پیروزی در این عملیات، روحیه نیروهای ایرانی را برای حملات بعدی تأمین کرد. یکی از درس‌هایی که نیروهای ایرانی برای عملیات‌های بزرگ بعدی خود از این عملیات گرفتند، سرعت در نمایش عکس‌العمل بود.[۲۲] این عملیات از همکاری‌های موفقیت‌آمیز سپاه و ارتش در میان نیروهای ایرانی بود. به گفته نیروهای ایرانی، در این عملیات از جنگ الکترونیک بر علیه ارتش عراق استفاده شده بود که بعداً تجربه خوبی برای عملیات‌های مشابه در دیگر عملیات‌های هوانیروز بود.[۲۳]
تلفات و خسارات
در این عملیات، مصطفی چمران از ناحیه پا مجروح و یکی از محافظانش کشته شد.[۲۴][۲۵] همچنین در این عملیات، ۶ تن از عوامل هوانیروز کشته شدند.[۲۶] از نیروهای عراقی نیز تعداد زیادی کشته شدند و نزدیک به ۷۰ دستگاه تانک و خودروی نظامی نابود شد.[۲۷] تعداد کشته‌های عراقی در این عملیات را ۷۹۵ نفر گزارش کرده‌اند و ۴۵ نفر نیز به اسارت ایرانی‌ها درآمدند. از میان ادوات نظامی عراق، ۲۵ تانک نیز به غنیمت ایرانی‌ها درآمد.[۲۸]
پانویس
ارجاعات
- ↑ نریمانی و سنایی‌زاده، «تجزیه‌وتحلیل عملیات آزادسازی سوسنگرد»، فصلنامه علمی مطالعات جنگ، ۸.
- ↑ نریمانی و سنایی‌زاده، «تجزیه‌وتحلیل عملیات آزادسازی سوسنگرد»، فصلنامه علمی مطالعات جنگ، ۱۰-۱۱.
- ↑ نریمانی و سنایی‌زاده، «تجزیه‌وتحلیل عملیات آزادسازی سوسنگرد»، فصلنامه علمی مطالعات جنگ، ۲۰.
- ↑ نریمانی و سنایی‌زاده، «تجزیه‌وتحلیل عملیات آزادسازی سوسنگرد»، فصلنامه علمی مطالعات جنگ، ۸-۹.
- ↑ نریمانی و سنایی‌زاده، «تجزیه‌وتحلیل عملیات آزادسازی سوسنگرد»، فصلنامه علمی مطالعات جنگ، ۹.
- ↑ «خلبان ایرانی از عملیات آزاد سازی سوسنگرد می‌گوید»، خبرگزاری ایرنا.
- ↑ نریمانی و سنایی‌زاده، «تجزیه‌وتحلیل عملیات آزادسازی سوسنگرد»، فصلنامه علمی مطالعات جنگ، ۱۹.
- ↑ نریمانی و سنایی‌زاده، «تجزیه‌وتحلیل عملیات آزادسازی سوسنگرد»، فصلنامه علمی مطالعات جنگ، ۹.
- ↑ «عملیات آزادسازی سوسنگرد»، پایگاه تخصصی مسجد.
- ↑ «ارتش و سپاه، حصر را شکستند»، خبرآنلاین.
- ↑ نریمانی و سنایی‌زاده، «تجزیه‌وتحلیل عملیات آزادسازی سوسنگرد»، فصلنامه علمی مطالعات جنگ، ۱۹.
- ↑ «عملیات آزادسازی سوسنگرد»، پایگاه تخصصی مسجد.
- ↑ «ارتش و سپاه، حصر را شکستند»، خبرآنلاین.
- ↑ نریمانی و سنایی‌زاده، «تجزیه‌وتحلیل عملیات آزادسازی سوسنگرد»، فصلنامه علمی مطالعات جنگ، ۱۹.
- ↑ «ارتش و سپاه، حصر را شکستند»، خبرآنلاین.
- ↑ نریمانی و سنایی‌زاده، «تجزیه‌وتحلیل عملیات آزادسازی سوسنگرد»، فصلنامه علمی مطالعات جنگ، ۱۹.
- ↑ نریمانی و سنایی‌زاده، «تجزیه‌وتحلیل عملیات آزادسازی سوسنگرد»، فصلنامه علمی مطالعات جنگ، ۱۹.
- ↑ نریمانی و سنایی‌زاده، «تجزیه‌وتحلیل عملیات آزادسازی سوسنگرد»، فصلنامه علمی مطالعات جنگ، ۱۹.
- ↑ «ارتش و سپاه، حصر را شکستند»، خبرآنلاین.
- ↑ «عملیات سوسنگرد و آزادسازی بستان و سوسنگرد»، صبح نو.
- ↑ نریمانی و سنایی‌زاده، «تجزیه‌وتحلیل عملیات آزادسازی سوسنگرد»، فصلنامه علمی مطالعات جنگ، ۱۹.
- ↑ نریمانی و سنایی‌زاده، «تجزیه‌وتحلیل عملیات آزادسازی سوسنگرد»، فصلنامه علمی مطالعات جنگ، ۲۸-۲۹.
- ↑ «خلبان ایرانی از عملیات آزاد سازی سوسنگرد می‌گوید»، خبرگزاری ایرنا.
- ↑ «عملیات آزادسازی سوسنگرد»، پایگاه تخصصی مسجد.
- ↑ «عملیات آزادسازی سوسنگرد»، باشگاه خبرنگاران جوان.
- ↑ «ارتش و سپاه، حصر را شکستند»، خبرآنلاین.
- ↑ «عملیات سوسنگرد و آزادسازی بستان و سوسنگرد»، صبح نو.
- ↑ «عملیات آزادسازی سوسنگرد»، سازمان اسناد و مدارک دفاع مقدس.
منابع
- نریمانی، علیرضا؛ سنایی‌زاده، محمدصادق (۱۳۹۸). «تجزیه‌وتحلیل عملیات آزادسازی سوسنگرد مبتنی بر اصول جنگ» (PDF). فصلنامه علمی مطالعات جنگ. اول (۱): ۵–۳۴.
- خبرگزاری ایرنا (۲۶ آبان ۱۳۹۵). «خلبان ایرانی از عملیات آزاد سازی سوسنگرد می‌گوید». irna.ir. دریافت‌شده در ۲۰ خرداد ۱۴۰۳.
- خبرگزاری مسجد (۹ بهمن ۱۳۹۷). «عملیات آزادسازی «سوسنگرد» + لیست اسامی خلبانان شرکت‌کننده در عملیات». masjed.ir. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۹ ژانویه ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰ خرداد ۱۴۰۳.
- باشگاه خبرنگاران جوان (۲ مهر ۱۳۹۲). «عملیات آزادسازی «سوسنگرد» + لیست اسامی خلبانان شرکت‌کننده در عملیات». yjc.ir. دریافت‌شده در ۲۰ خرداد ۱۴۰۳.
- خبرآنلاین (۲۶ آبان ۱۳۹۹). «ارتش و سپاه، حصر را شکستند /جنگ تن به تن تانک‌ها در کدام عملیات دفاع مقدس رقم خورد؟». khabaronline.ir. دریافت‌شده در ۲۰ خرداد ۱۴۰۳.
- سازمان اسناد و مدارک دفاع مقدس. «عملیات آزادسازی سوسنگرد». defadocs.ir. دریافت‌شده در ۲۰ خرداد ۱۴۰۳.
- صبح نو (۲۶ آبان ۱۴۰۰). «عملیات سوسنگرد و آزادسازی بستان و سوسنگرد». sobhe-no.com. دریافت‌شده در ۲۰ خرداد ۱۴۰۳.
