عملیات سوسنگرد: تفاوت میان نسخه‌ها

از اسلامیکال
پرش به ناوبری پرش به جستجو
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۱: خط ۱:
{{عملیات| درگیری = سوسنگرد (۲)|تاریخ = ۲۶/۸/۱۳۵۹  تا  ۲۶/۸/۱۳۵۹ |مکان = سوسنگرد|نوع تک = نیمه گسترده|فرمانده۱ = مشترک|واحدها۱ = مشترک (ارتش -سپاه - ستاد نیروهای نامنظم)|جبهه = جنوبی}}
{{عملیات| درگیری = سوسنگرد (۲)|تاریخ = ۲۶/۸/۱۳۵۹  تا  ۲۶/۸/۱۳۵۹ |مکان = سوسنگرد|نوع تک = نیمه گسترده|فرمانده۱ = مشترک|واحدها۱ = مشترک (ارتش -سپاه - ستاد نیروهای نامنظم)|جبهه = جنوبی}}


'''عملیات سوسنگرد (۲)''' از عملیات جنگی ایران در جریان [[جنگ ایران و عراق]] بود. این عملیات در محور [[سوسنگرد]] به صورت نیمه گسترده در تاریخ ۱۳۵۹/۸/۲۶ به فرماندهی مشترک انجام شد.
'''عملیات سوسنگرد''' از عملیات جنگی ایران در جریان [[جنگ ایران و عراق]] بود. این عملیات در محور [[سوسنگرد]] به صورت نیمه گسترده در تاریخ ۱۳۵۹/۸/۲۶ به فرماندهی مشترک انجام شد. عملیات سوسنگرد که از آن تحت عناوینی همانند «آزادسازی سوسنگرد» یا «شکست حصر سوسنگرد» نیز یاد می‌شود، در پایان با شکسته شدن حصر [[سوسنگرد]] و آزادسازی این شهر در سال ۱۳۵۹ همراه شد.
 
عملیات سوسنگرد<ref>[https://article.tebyan.net/385251/عملیات-سوسنگرد عملیات سوسنگرد] تبیان</ref><ref>[http://www.iqna.ir/fa/news/3764736/عملیات-سوسنگرد-از-نقاط-عطف-راهبردی-در-فرایند-دفاع-مقدس-بود عملیات سوسنگرد از نقاط عطف راهبردی در فرایند دفاع مقدس بود] خبرگزاری بین‌المللی قرآن</ref> که از آن تحت عناوینی همانند «آزادسازی سوسنگرد» (عملیات آزادسازی سوسنگرد) یا «شکست حصر سوسنگرد» نیز یاد می‌شود، در پایان با شکسته شدن حصر [[سوسنگرد]] و آزادسازی این شهر در سال ۱۳۵۹ همراه شد.<ref>[http://www.entekhab.ir/fa/news/305160/بمناسبت-سالروز-آزادسازی-شکست-حصر-سوسنگرد-شکست-حصر-سوسنگرد-آیینه-تمام‌نمای-رشادت-جوانان-تصاویر (آزادسازی) شکست حصر سوسنگرد] انتخاب</ref><ref>[http://www.hamshahrionline.ir/news/238908/آشنایی-با-عملیات-سوسنگرد آشنایی با عملیات سوسنگرد] همشهری</ref><ref>[http://www.magiran.com/npview.asp?ID=3663708 شکست حصر سوسنگرد] پایگاه اطلاعات نشریات کشور</ref>


== موقعیت منطقهٔ عملیاتی ==
== موقعیت منطقهٔ عملیاتی ==
خط ۹: خط ۷:


== اهمیت عملیات ==
== اهمیت عملیات ==
یکی از اهداف مهم صدام در آغاز حمله به ایران، تصرف کامل بر خوزستان و تثبیت این موقعیت بود. این مهم با تصرف شهرهای مرکزی و مهم خوزستان از جمله بستان، سوسنگر و اهواز محقق می‌شد. از این رو منطقه سوسنگر برای ادامه پیشروی‌های عراق، بسیار مهم تلقی می‌شد.<ref>{{پک|نریمانی|سنایی‌زاده|1398|ف=تجزیه‌وتحلیل عملیات آزادسازی سوسنگرد|ک=فصلنامه علمی مطالعات جنگ|ص=10-11}}</ref>
یکی از اهداف مهم صدام در آغاز حمله به ایران، تصرف کامل بر خوزستان و تثبیت این موقعیت بود. این مهم با تصرف شهرهای مرکزی و مهم خوزستان از جمله بستان، سوسنگر و اهواز محقق می‌شد. از این رو منطقه سوسنگر برای ادامه پیشروی‌های عراق، بسیار مهم تلقی می‌شد.<ref>{{پک|نریمانی|سنایی‌زاده|1398|ف=تجزیه‌وتحلیل عملیات آزادسازی سوسنگرد|ک=فصلنامه علمی مطالعات جنگ|ص=10-11}}</ref> سوسنگرد بعد از آبادان، اهواز، خرمشهر و دزفول، پنجمین شهر پرجمعیت خوزستان بود و از این جهت، اهمیت استراتژیکی برای ایران داشت به طوری که در دست داشتن سوسنگرد، به معنای در دست داشتن تمام منطقه دشت آزادگان تلقی می‌شد.<ref>{{پک|نریمانی|سنایی‌زاده|1398|ف=تجزیه‌وتحلیل عملیات آزادسازی سوسنگرد|ک=فصلنامه علمی مطالعات جنگ|ص=20}}</ref>


== تاریخچه رویدادها ==
== تاریخچه رویدادها ==
خط ۱۷: خط ۱۵:


=== آغاز عملیات سوسنگرد ===
=== آغاز عملیات سوسنگرد ===
ارتش عراق، پس از تصرف سوسنگرد، در حال پیشروی به سمت اهواز بود. نیروهای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به فرماندهی علی غیور اصلی، برای جلوگیری از این پیشرفت، در شب 9 مهرماه 1359، شبیخونی را علیه ارتش عراق انجام دادند که منجر به عقب‌نشینی عراقی‌ها شد. تعقیب عراقی‌ها تا فردای آن روز ادامه داشت تا آنکه نیروهای ایرانی به شهر سوسنگرد و بستان رسیدند. در این شبیخون و عقب‌نشینی، شهرهای سوسنگرد و بستان در تاریخ 10 مهر آزاد شدند اما نیروهای عراقی، در 17 مهر مجدد در حملات تلافی‌جویانه، به نیروهای ایرانی حمله برده و توانستند تا 21 مهرماه بستان را اشغال و در 24 آبان، سوسنگرد را از سه طرف محاصره کنند. در تاریخ 26 آبان، نیروهای ارتش (ستاد جنگ‌های نامنظم) به فرماندهی مصطفی چمران، به کمک نیروهای سپاه مدافع سوسنگرد پیوستند و موفق شدند مجدد شهر را آزاد نمایند.<ref>{{پک|نریمانی|سنایی‌زاده|1398|ف=تجزیه‌وتحلیل عملیات آزادسازی سوسنگرد|ک=فصلنامه علمی مطالعات جنگ|ص=9}}</ref>
ارتش عراق، پس از تصرف سوسنگرد، در حال پیشروی به سمت اهواز بود. نیروهای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به فرماندهی علی غیور اصلی، برای جلوگیری از این پیشرفت، در شب 9 مهرماه 1359، شبیخونی را علیه ارتش عراق انجام دادند که منجر به عقب‌نشینی عراقی‌ها شد. تعقیب عراقی‌ها تا فردای آن روز ادامه داشت تا آنکه نیروهای ایرانی به شهر سوسنگرد و بستان رسیدند. در این شبیخون و عقب‌نشینی، شهرهای سوسنگرد و بستان در تاریخ 10 مهر آزاد شدند اما نیروهای عراقی، در 17 مهر مجدد در حملات تلافی‌جویانه، به نیروهای ایرانی حمله برده و توانستند تا 21 مهرماه بستان را اشغال و در 24 آبان، سوسنگرد را از سه طرف محاصره کنند.<ref>{{پک|نریمانی|سنایی‌زاده|1398|ف=تجزیه‌وتحلیل عملیات آزادسازی سوسنگرد|ک=فصلنامه علمی مطالعات جنگ|ص=9}}</ref> در 25 آبان، روح‌الله خمینی در پیامی، دستور داد تا که تا 24 ساعت دیگر، سوسنگر باید آزاد شود. این پیام سبب شد تا گروه عملیات، نقشه آزادسازی شهر را به سرعت عملیاتی کند.<ref>{{پک/بن|سوسنگرد0|ک=خبرگزاری ایرنا|ف=خلبان ایرانی از عملیات آزاد سازی سوسنگرد می گوید}}</ref>
 
در 25 آبان، نیروهای ایرانی یک عملیات برای آزادسازی سوسنگرد طراحی کردند. در این عملیات، تیپ 2 لشکر 92 زرهی خوزستان به فرماندهی امرالله شهبازی و گروه 148 پیاده از لشکر 77 خراسان به مقابله با نیروهای عراقی وارد منطقه شدند.<ref>{{پک|نریمانی|سنایی‌زاده|1398|ف=تجزیه‌وتحلیل عملیات آزادسازی سوسنگرد|ک=فصلنامه علمی مطالعات جنگ|ص=19}}</ref> در تاریخ 26 آبان، نیروهای ارتش (ستاد جنگ‌های نامنظم) به فرماندهی مصطفی چمران، به کمک نیروهای سپاه مدافع سوسنگرد پیوستند.<ref>{{پک|نریمانی|سنایی‌زاده|1398|ف=تجزیه‌وتحلیل عملیات آزادسازی سوسنگرد|ک=فصلنامه علمی مطالعات جنگ|ص=9}}</ref> بنی‌صدر، فرمانده وقت کل قوا، از مخالفان حضور ارتش در این عملیات بود و معتقد بود که حضور این تیپ، منجر به از بین رفتن آن خواهد شد. در ساعت 12 شب 25 آبان و ساعاتی پیش از آغاز عملیات، غلامرضا قاسمی‌نو فرمانده تیپ 92 طی تماسی اعلام کرد که به دستور بنی‌صدر، ارتش در این عملیات اقدامی نخواهد کرد. پس از آن روح‌الله خمینی به واسطه علی خامنه‌ای دستور داد که دستور بنی‌صدر برای حضور ارتش در این عملیات، لزومی ندارد. مصطفی چمران نیز تهدید کرد که در صورت عدم عملکرد تیپ، با متخلفین برخورد جدی خواهد کرد. در این لحظه تیپ، آمادگی شرکت خود را اعلام کرد.<ref>{{پک/بن|مسجد1|ک=پایگاه تخصصی مسجد|ف=عملیات آزادسازی سوسنگرد}}</ref><ref>{{پک/بن|خبرآنلاین|ک=خبرآنلاین|ف=ارتش و سپاه، حصر را شکستند}}</ref> در ساعت 6 روز 26 آبان، عملیات آفندی نیروهای ایرانی آغاز شد. پس از چند ساعت درگیری، نیروهای ایرانی وارد شهر سوسنگرد شدند و با هجوم‌های پیاپی، سبب عقب‌نشینی ارتش عراق را فراهم کردند. نیروهای عراقی پس از عقب‌نشینی دیگر عملیاتی برای بازپس‌گیری سوسنگرد نداشتند.<ref>{{پک|نریمانی|سنایی‌زاده|1398|ف=تجزیه‌وتحلیل عملیات آزادسازی سوسنگرد|ک=فصلنامه علمی مطالعات جنگ|ص=19}}</ref> در این عملیات، چند فروند بالگرد توپ‌دار کبری، هواپیما F14 و F5 شرکت کردند.<ref>{{پک/بن|مسجد1|ک=پایگاه تخصصی مسجد|ف=عملیات آزادسازی سوسنگرد}}</ref>


== استعداد نیروهای درگیر ==
== استعداد نیروهای درگیر ==


== پیامدهای عملیات ==
=== ایران ===
[[پرونده:Susangerd 002.jpg|بندانگشتی|250px|[[سوسنگرد]]، تانک باقی مانده از[[جنگ ایران عراق]]]]
مجموع استعدادهای ایران، 6 گردان پیاده و زرهی بود:<ref>{{پک/بن|خبرآنلاین|ک=خبرآنلاین|ف=ارتش و سپاه، حصر را شکستند}}</ref>


== آزادسازی سوسنگرد ==
* تیپ 2 لشکر 92 زرهی خوزستان به فرماندهی امرالله شهبازی<ref>{{پک|نریمانی|سنایی‌زاده|1398|ف=تجزیه‌وتحلیل عملیات آزادسازی سوسنگرد=فصلنامه علمی مطالعات جنگ|ص=19}}</ref>
[[پرونده:Susangerd 003.jpg|بندانگشتی|چپ|250px|از جمله یادمان‌های جنگ هشت‌ساله ایران-عراق، سوسنگرد]]
* تیپ 3 لشکر 92 زرهی خوزستان<ref>{{پک/بن|خبرآنلاین|ک=خبرآنلاین|ف=ارتش و سپاه، حصر را شکستند}}</ref>
در این عملیاتِ آزادسازی، در ابتدا در تاریخ ۶ مهرماه سال ۵۹ نیروهای [[عراق|عراقی]] بعد از شکستن مقاومت [[سپاه پاسداران انقلاب اسلامی|پاسداران]] و نیروهای ژاندارمری، شهر سوسنگرد را اشغال کردند، ولی پس از گذشت سه روز، یعنی در ۹ مهرماه، سپاه موفق شد که با کمک نیروهای خود به فرماندهی «[[علی غیوراصلی]]» شهر سوسنگرد را از حصر نیروهای عراقی خارج و آزاد نمایند. نیروهای عراقی بعد از گذشت مدتی، یعنی در بیست و یکم مهرماه شهر «[[بستان (دشت آزادگان)|بستان]]» را تصرف کردند و در بیست و چهارم آبان ماه سوسنگرد را بار دیگر (اینبار از سه طرف) تصرف کردند و به آن ورود پیدا نمودند، این در حالی است که دویست نفر از نیروهای ایرانیِ مدافع شهر (شامل پاسداران، [[بسیج|بسیجیان]] و شماری از اهالی شهر)<ref>[https://www.yjc.ir/fa/news/6235443/عملیات-آزادسازی-سوسنگرد-چگونه-انجام-شد عملیات آزادسازی سوسنگرد چگونه انجام شد؟] باشگاه خبرنگاران جوان</ref> توانستند با استقامت در برابر عراقی‌ها مانع از سقوط شهر سوسنگرد شوند. بعد از سپری شدن دو روز از این ماجرا، یعنی در تاریخ بیست و شش آبان ماه ۱۳۵۹، نیروهای ایرانی در [[ارتش جمهوری اسلامی ایران|ارتش]]، [[سپاه پاسداران انقلاب اسلامی|سپاه]] و [[ستاد جنگ‌های نامنظم]] (گروه "شهید چمران") به کمک محاصره‌شدگان آمدند و توانستند دوباره این شهر را از اشغال نیروهای دشمن آزاد کنند.<ref>[http://defapress.ir/fa/news/318601/عملیات-آزادسازی-سوسنگرد-جنگ-تن-با-تانک‌ها-بود عملیات آزادسازی سوسنگرد، جنگ تن با تانک‌ها بود] خبرگزاری دفاع مقدس</ref>
* گروه 148 پیاده از لشکر 77 خراسان<ref>{{پک|نریمانی|سنایی‌زاده|1398|ف=تجزیه‌وتحلیل عملیات آزادسازی سوسنگرد|ک=فصلنامه علمی مطالعات جنگ|ص=19}}</ref>
* نیروهای ارتش (ستاد جنگ‌های نامنظم) به فرماندهی مصطفی چمران<ref>{{پک|نریمانی|سنایی‌زاده|1398|ف=تجزیه‌وتحلیل عملیات آزادسازی سوسنگرد|ک=فصلنامه علمی مطالعات جنگ|ص=19}}</ref>
* نیروهای پشتیبانی هوانیروز<ref>{{پک|نریمانی|سنایی‌زاده|1398|ف=تجزیه‌وتحلیل عملیات آزادسازی سوسنگرد|ک=فصلنامه علمی مطالعات جنگ|ص=19}}</ref>


ویژه‌نامه دفاع مقدس [[باشگاه خبرنگاران جوان|باشگاه خبرنگاران]] پیرامون این عملیات اینگونه می‌گوید که: "عملیات سوسنگرد (آزادسازی سوسنگرد)" از جمله عملیات‌های جنگی ایران-عراق می‌باشد که در محور سوسنگرد به شکل نیمه گسترده --در تاریخ ۱۳۵۹/۸/۲۶-- با فرماندهی مشترک انجام گردید. این عملیات قرار  بود  با حضور پاسداران و تیپ ۲ لشکر ۹۲ زرهی خوزستان و همچنین نیروهای ستاد جنگ‌های نامنظم اجرا گردد. طی آن، تمامی هماهنگی‌ها به منظور اجرایی شدن (و نجات مدافعان) تحت نظر [[آیت الله سیدعلی خامنه ای]] و [[شهید مصطفی چمران]] انجام شد و اینگونه در آن برنامه‌ریزی شده بود که تیپ ۲ زرهی ۹۲ به عنوان نیروی اصلی در عملیات آغازگر حمله به سوسنگرد باشد. سرانجام، عملیات مذکور آغاز گردید و در آن، چند فروند "[[بالگرد]] توپ‌دار کبری" نیز از این عملیات پشتیبانی کردند و در نهایت، حصر شهر شکسته شد.<ref>[http://www.masjed.ir/af/article/1186/عملیات-آزادسازی-سوسنگرد-لیست-اسامی-خلبانان-شرکت-کننده-در-عملیات عملیات آزادسازی "سوسنگرد" + لیست اسامی خلبانان شرکت‌کننده در عملیات] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190129181332/http://www.masjed.ir/af/article/1186/%D8%B9%D9%85%D9%84%DB%8C%D8%A7%D8%AA-%D8%A2%D8%B2%D8%A7%D8%AF%D8%B3%D8%A7%D8%B2%DB%8C-%D8%B3%D9%88%D8%B3%D9%86%DA%AF%D8%B1%D8%AF-%D9%84%DB%8C%D8%B3%D8%AA-%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D9%85%DB%8C-%D8%AE%D9%84%D8%A8%D8%A7%D9%86%D8%A7%D9%86-%D8%B4%D8%B1%DA%A9%D8%AA-%DA%A9%D9%86%D9%86%D8%AF%D9%87-%D8%AF%D8%B1-%D8%B9%D9%85%D9%84%DB%8C%D8%A7%D8%AA |date=29 ژانویه 2019 }} پایگاه تخصصی مسجد</ref>
=== عراق ===
مجموع استعدادهای عراق، 8 گردان پیاده و زرهی بود.<ref>{{پک/بن|خبرآنلاین|ک=خبرآنلاین|ف=ارتش و سپاه، حصر را شکستند}}</ref> تعداد تانک‌های عراقی در سوسنگرد را 200 تا 250 دستگاه تانک گزارش کرده‌اند.<ref>{{پک/بن|صبح|ک=صبح نو|ف=عملیات سوسنگرد و آزادسازی بستان و سوسنگرد}}</ref>


== فرماندهان ==
* لشکر 9 مکانیزه عراق<ref>{{پک|نریمانی|سنایی‌زاده|1398|ف=تجزیه‌وتحلیل عملیات آزادسازی سوسنگرد|ک=فصلنامه علمی مطالعات جنگ|ص=19}}</ref>
[[پرونده:Chamran.jpg|بندانگشتی|چپ|150px|[[مصطفی چمران]]، فرمانده عملیات سوسنگرد]]
در عملیات آزادسازی سوسنگرد [[مصطفی چمران]] و امیر قاسمی‌نو نقش فرمانده را ایفا می‌کردند که در آن، مصطفی چمران به عنوان فرمانده جنگ در خط مقدم آن حاضر شد و در نهایت پای وی جراحات زیادی پیدا کرد و حتی یکی از محافظان وی کشته شد، اما چمران ضمن کشتن یک راننده کامیون عراقی همراه با دیگر محافظش به سوی عقب بازگشت و برای مداوا به تهران منتقل شد.<ref>[https://www.yjc.ir/fa/news/4553067/عملیات-آزادسازي-سوسنگرد-ليست-اسامي-خلبانان-شرکت‌کننده-در-عمليات عملیات آزادسازی "سوسنگرد" + لیست اسامی خلبانان شرکت‌کننده در عملیات] باشگاه خبرنگاران جوان</ref>


== حملات هوایی ==
== پیامدهای عملیات ==
طی این عملیات که با حضور و پشتیبانی هوایی نیز انجام شد<ref>[http://www.irna.ir/fa/News/82310227 خلبان ایرانی از عملیات آزاد سازی سوسنگرد می‌گوید] ایرنا</ref> و در آن از هواپیماهای [[نورثروپ اف-۵|اف-۵]] و [[اف-۱۴ تام‌کت‌های ایران|اف-۱۴]] استفاده گردید، ۲۴ خلبان شرکت داشتند، از جمله «داود صادقی»، «محمود نعیمی»، «شیرافکن همتی»، «جلال آرام»، «پرویز نصری»، «بهنام غنامیان»، «احمد مهرنیا»،‌ «سیداسماعیل موسوی»، «سیاوش مشیری» «حبیب‌الله بقایی» ،«داوود سلمان»، «قاسم محمدامینی»، «ایرج عصاره»، «اکبر توانگریان» و ... که تعدادی از آنها در این عملیات کشته شدند، از جمله: «هوشنگ کیان‌آرا»، «سید محمدتقی حسینی»، «محمد کام‌بخش ضیایی»، «نعمت‌الله اکبری سامانی»، «یونس خوش‌بین» و «ابراهيم اميد بخش».<ref>[http://police.ir/index.jsp?fkeyid=&siteid=57&pageid=5116&newsview=29332 عملیات آزادسازی سوسنگرد]{{پیوند مرده|date=ژانویه ۲۰۲۰ |bot=InternetArchiveBot}} نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران</ref>
پس از این نبرد، استراتژی صدام برای حمله‌های برق‌آسا و تصرف سریع مناطق و حفظ آنها، به طور کلی تغییر کرد. پیروزی در این عملیات، روحیه نیروهای ایرانی را برای حملات بعدی تامین کرد. یکی از درس‌هایی که نیروهای ایرانی برای عملیات‌های بزرگ بعدی خود از این عملیات گرفتند، سرعت در نمایش عکس‌العمل بود.<ref>{{پک|نریمانی|سنایی‌زاده|1398|ف=تجزیه‌وتحلیل عملیات آزادسازی سوسنگرد|ک=فصلنامه علمی مطالعات جنگ|ص=28-29}}</ref> این عملیات از همکاری‌های موفقیت‌آمیز سپاه و ارتش در میان نیروهای ایرانی بود. به گفته نیروهای ایرانی، در این عملیات از جنگ الکترونیک بر علیه ارتش عراق استفاده شده بود که بعدا تجربه خوبی برای عملیات‌های مشابه در دیگر عملیات‌های هوانیروز بود.<ref>{{پک/بن|سوسنگرد0|ک=خبرگزاری ایرنا|ف=خلبان ایرانی از عملیات آزاد سازی سوسنگرد می گوید}}</ref>


=== تلفات و خسارات ===
در این عملیات، مصطفی چمران از ناحیه پا مجروح و یکی از محافظانش کشته شد.<ref>{{پک/بن|مسجد1|ک=پایگاه تخصصی مسجد|ف=عملیات آزادسازی سوسنگرد}}</ref><ref>{{پک/بن|جوان|ک=باشگاه خبرنگاران جوان|ف=عملیات آزادسازي سوسنگرد}}</ref> همچنین در این عملیات، 6 تن از عوامل هوانیروز کشته شدند.<ref>{{پک/بن|خبرآنلاین|ک=خبرآنلاین|ف=ارتش و سپاه، حصر را شکستند}}</ref> از نیروهای عراقی نیز تعداد زیادی کشته شدند و نزدیک به 70 دستگاه تانک و خودروی نظامی نابود شد.<ref>{{پک/بن|صبح|ک=صبح نو|ف=عملیات سوسنگرد و آزادسازی بستان و سوسنگرد}}</ref> تعداد کشته‌های عراقی در این عملیات را 795 نفر گزارش کرده‌اند و 45 نفر نیز به اسارت ایرانی‌ها درآمدند. از میان ادوات نظامی عراق، 25 تانک نیز به غنیمت ایرانی‌ها درآمد.<ref>{{پک/بن|اسناد|ک=سازمان اسناد و مدارک دفاع مقدس|ف=عملیات آزادسازی سوسنگرد}}</ref>[[پرونده:Susangerd 002.jpg|بندانگشتی|250px|[[سوسنگرد]]، تانک باقی مانده از[[جنگ ایران عراق]]]][[پرونده:Susangerd 003.jpg|بندانگشتی|چپ|250px|از جمله یادمان‌های جنگ هشت‌ساله ایران-عراق، سوسنگرد]]
[[پرونده:Chamran.jpg|بندانگشتی|چپ|150px|[[مصطفی چمران]]، فرمانده عملیات سوسنگرد]]
== پانویس ==
== پانویس ==


خط ۴۵: خط ۴۹:


* {{یادکرد ژورنال|کد زبان=fa|نام۱=علیرضا|نام خانوادگی۱=نریمانی|نام۲=محمدصادق|نام خانوادگی۲=سنایی‌زاده|دوره=اول|شماره=1|صفحات=5-34|عنوان=تجزیه‌وتحلیل عملیات آزادسازی سوسنگرد مبتنی بر اصول جنگ|تاریخ=1398|ژورنال=فصلنامه علمی مطالعات جنگ|پیوند=https://www.qjws.ir/article_43248_ebcc8da75db7d40eb97ed69c0d434ddf.pdf}}
* {{یادکرد ژورنال|کد زبان=fa|نام۱=علیرضا|نام خانوادگی۱=نریمانی|نام۲=محمدصادق|نام خانوادگی۲=سنایی‌زاده|دوره=اول|شماره=1|صفحات=5-34|عنوان=تجزیه‌وتحلیل عملیات آزادسازی سوسنگرد مبتنی بر اصول جنگ|تاریخ=1398|ژورنال=فصلنامه علمی مطالعات جنگ|پیوند=https://www.qjws.ir/article_43248_ebcc8da75db7d40eb97ed69c0d434ddf.pdf}}
* {{یادکرد وب|عنوان=خلبان ایرانی از عملیات آزاد سازی سوسنگرد می گوید|نشانی=https://www.irna.ir/news/82310227/خلبان-ایرانی-از-عملیات-آزاد-سازی-سوسنگرد-می-گوید-جنگ-الكترونیك|تاریخ=26 آبان 1395|تاریخ بازبینی=20 خرداد 1403|شناسه={{شناسه یادکرد|سوسنگرد0}}|نویسنده=خبرگزاری ایرنا|کد زبان=fa|وبگاه=irna.ir}}
* {{یادکرد وب|عنوان=عملیات آزادسازی "سوسنگرد" + لیست اسامی خلبانان شرکت‌کننده در عملیات|نشانی=http://www.masjed.ir/af/article/1186/%D8%B9%D9%85%D9%84%DB%8C%D8%A7%D8%AA-%D8%A2%D8%B2%D8%A7%D8%AF%D8%B3%D8%A7%D8%B2%DB%8C-%D8%B3%D9%88%D8%B3%D9%86%DA%AF%D8%B1%D8%AF-%D9%84%DB%8C%D8%B3%D8%AA-%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D9%85%DB%8C-%D8%AE%D9%84%D8%A8%D8%A7%D9%86%D8%A7%D9%86-%D8%B4%D8%B1%DA%A9%D8%AA-%DA%A9%D9%86%D9%86%D8%AF%D9%87-%D8%AF%D8%B1-%D8%B9%D9%85%D9%84%DB%8C%D8%A7%D8%AA|تاریخ=9 بهمن 1397|تاریخ بازبینی=20 خرداد 1403|شناسه={{شناسه یادکرد|مسجد1}}|نویسنده=خبرگزاری مسجد|کد زبان=fa|وبگاه=masjed.ir|پیوند بایگانی=https://web.archive.org/web/20190129181332/http://www.masjed.ir/af/article/1186/عملیات-آزادسازی-سوسنگرد-لیست-اسامی-خلبانان-شرکت-کننده-در-عملیات|تاریخ بایگانی=29 ژانویه 2019}}
* {{یادکرد وب|عنوان=عملیات آزادسازي "سوسنگرد" + ليست اسامي خلبانان شرکت‌کننده در عمليات|نشانی=https://www.yjc.ir/fa/news/4553067/عملیات-آزادسازي-سوسنگرد-ليست-اسامي-خلبانان-شرکت%E2%80%8Cکننده-در-عمليات|تاریخ=2 مهر 1392|تاریخ بازبینی=20 خرداد 1403|شناسه={{شناسه یادکرد|جوان}}|نویسنده=باشگاه خبرنگاران جوان|کد زبان=fa|وبگاه=yjc.ir}}
* {{یادکرد وب|عنوان=ارتش و سپاه، حصر را شکستند /جنگ تن به تن تانک ها در کدام عملیات دفاع مقدس رقم خورد؟|نشانی=https://www.khabaronline.ir/news/1456116/ارتش-و-سپاه-حصر-را-شکستند-جنگ-تن-به-تن-تانک-ها-در-کدام-عملیات|تاریخ=26 آبان 1399|تاریخ بازبینی=20 خرداد 1403|شناسه={{شناسه یادکرد|خبرآنلاین}}|نویسنده=خبرآنلاین|کد زبان=fa|وبگاه=khabaronline.ir}}
* {{یادکرد وب|عنوان=عملیات آزادسازی سوسنگرد|نشانی=https://www.defadocs.ir/Operation/عملیات-آزادسازی-سوسنگرد|تاریخ=|تاریخ بازبینی=20 خرداد 1403|شناسه={{شناسه یادکرد|اسناد}}|نویسنده=سازمان اسناد و مدارک دفاع مقدس|کد زبان=fa|وبگاه=defadocs.ir}}
* {{یادکرد وب|عنوان=عملیات سوسنگرد و آزادسازی بستان و سوسنگرد|نشانی=https://sobhe-no.com/newspaper/1298/16/52578|تاریخ=26 آبان 1400|تاریخ بازبینی=20 خرداد 1403|شناسه={{شناسه یادکرد|صبح}}|نویسنده=صبح نو|کد زبان=fa|وبگاه=sobhe-no.com}}


{{عملیات‌های نظامی در جنگ ایران و عراق}}
{{عملیات‌های نظامی در جنگ ایران و عراق}}

نسخهٔ ‏۹ ژوئن ۲۰۲۴، ساعت ۱۴:۲۶

سوسنگرد (۲)
تاریخ۲۶/۸/۱۳۵۹ تا ۲۶/۸/۱۳۵۹
موقعیت
سوسنگرد
فرماندهان و رهبران
مشترک
واحدهای درگیر
مشترک (ارتش -سپاه - ستاد نیروهای نامنظم)

عملیات سوسنگرد از عملیات جنگی ایران در جریان جنگ ایران و عراق بود. این عملیات در محور سوسنگرد به صورت نیمه گسترده در تاریخ ۱۳۵۹/۸/۲۶ به فرماندهی مشترک انجام شد. عملیات سوسنگرد که از آن تحت عناوینی همانند «آزادسازی سوسنگرد» یا «شکست حصر سوسنگرد» نیز یاد می‌شود، در پایان با شکسته شدن حصر سوسنگرد و آزادسازی این شهر در سال ۱۳۵۹ همراه شد.

موقعیت منطقهٔ عملیاتی

شهر سوسنگرد در ابتدا روستایی به نام خفاجیه بود که با توسعه در دوران پهلوی، به شهر سوسنگرد تغییر نام یافت. این شهر، مرکز شهرستان دشت آزادگان در استان خوزستان ایران بود. فاصله این شهر تا اهواز، 55 کیلومتر و تا بستان 28 کیلومتر فاصله داشت. رودخانه کرخه از شما این شهر عبور می‌کند و شعبه‌ای از آن در داخل شهر در جریان است. در جنوب شهر نیز دو رود به نام‌های سابله و مالکیه وجود دارند که انشعاب‌هایی از کرخه به حساب می‌آیند.[۱]

اهمیت عملیات

یکی از اهداف مهم صدام در آغاز حمله به ایران، تصرف کامل بر خوزستان و تثبیت این موقعیت بود. این مهم با تصرف شهرهای مرکزی و مهم خوزستان از جمله بستان، سوسنگر و اهواز محقق می‌شد. از این رو منطقه سوسنگر برای ادامه پیشروی‌های عراق، بسیار مهم تلقی می‌شد.[۲] سوسنگرد بعد از آبادان، اهواز، خرمشهر و دزفول، پنجمین شهر پرجمعیت خوزستان بود و از این جهت، اهمیت استراتژیکی برای ایران داشت به طوری که در دست داشتن سوسنگرد، به معنای در دست داشتن تمام منطقه دشت آزادگان تلقی می‌شد.[۳]

تاریخچه رویدادها

سقوط سوسنگرد

پس از انقلاب 1357 در ایران و با گسترش فعالیت‌های پان‌عربیسم در منطقه خوزستان، زمزمه‌های جدایی‌طلبی در منطقه خوزستان مطرح شد. این اقدام با همکاری و حمایت صدام حسین همراه بود. این گروه‌ها جدایی‌طلب با تجهیزات ارسالی توسط دولت عراق، توانستند عملیات‌هایی همچون انفجار پل‌ها، انفجار در مراکز شهرها، و مین‌گذاری در جاده‌ها، مناطقی از جمله سوسنگرد را ناأمن سازند. ارتش عراق از زمان آغاز جنگ ایران و عراق، سه مرتبه قصد کرد تا سوسنگرد را به تصرف خود درآورد. در نهایت در تاریخ 31 شهریور 1359، ارتش عراق به صورت زمینی به منطقه حمله جدی کرد و پس از محاصره سوسنگرد، کنترل شهر را در دست گرفت. در این حمله، تیپ 3 زرهی لشکر 93 اهواز، نتوانست در برابر نیروهای عراقی مقاومت داشته باشد و در نتیجه شهر بستان سقوط کرد و یک هفته بعد در 6 مهر 1359، شهر سوسنگرد نیز به اشغال نیروهای عراقی درآمد. پس از آن، اداره شهر سوسنگرد به گروه جبهة التحریر سپرده شد.[۴]

آغاز عملیات سوسنگرد

ارتش عراق، پس از تصرف سوسنگرد، در حال پیشروی به سمت اهواز بود. نیروهای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به فرماندهی علی غیور اصلی، برای جلوگیری از این پیشرفت، در شب 9 مهرماه 1359، شبیخونی را علیه ارتش عراق انجام دادند که منجر به عقب‌نشینی عراقی‌ها شد. تعقیب عراقی‌ها تا فردای آن روز ادامه داشت تا آنکه نیروهای ایرانی به شهر سوسنگرد و بستان رسیدند. در این شبیخون و عقب‌نشینی، شهرهای سوسنگرد و بستان در تاریخ 10 مهر آزاد شدند اما نیروهای عراقی، در 17 مهر مجدد در حملات تلافی‌جویانه، به نیروهای ایرانی حمله برده و توانستند تا 21 مهرماه بستان را اشغال و در 24 آبان، سوسنگرد را از سه طرف محاصره کنند.[۵] در 25 آبان، روح‌الله خمینی در پیامی، دستور داد تا که تا 24 ساعت دیگر، سوسنگر باید آزاد شود. این پیام سبب شد تا گروه عملیات، نقشه آزادسازی شهر را به سرعت عملیاتی کند.[۶]

در 25 آبان، نیروهای ایرانی یک عملیات برای آزادسازی سوسنگرد طراحی کردند. در این عملیات، تیپ 2 لشکر 92 زرهی خوزستان به فرماندهی امرالله شهبازی و گروه 148 پیاده از لشکر 77 خراسان به مقابله با نیروهای عراقی وارد منطقه شدند.[۷] در تاریخ 26 آبان، نیروهای ارتش (ستاد جنگ‌های نامنظم) به فرماندهی مصطفی چمران، به کمک نیروهای سپاه مدافع سوسنگرد پیوستند.[۸] بنی‌صدر، فرمانده وقت کل قوا، از مخالفان حضور ارتش در این عملیات بود و معتقد بود که حضور این تیپ، منجر به از بین رفتن آن خواهد شد. در ساعت 12 شب 25 آبان و ساعاتی پیش از آغاز عملیات، غلامرضا قاسمی‌نو فرمانده تیپ 92 طی تماسی اعلام کرد که به دستور بنی‌صدر، ارتش در این عملیات اقدامی نخواهد کرد. پس از آن روح‌الله خمینی به واسطه علی خامنه‌ای دستور داد که دستور بنی‌صدر برای حضور ارتش در این عملیات، لزومی ندارد. مصطفی چمران نیز تهدید کرد که در صورت عدم عملکرد تیپ، با متخلفین برخورد جدی خواهد کرد. در این لحظه تیپ، آمادگی شرکت خود را اعلام کرد.[۹][۱۰] در ساعت 6 روز 26 آبان، عملیات آفندی نیروهای ایرانی آغاز شد. پس از چند ساعت درگیری، نیروهای ایرانی وارد شهر سوسنگرد شدند و با هجوم‌های پیاپی، سبب عقب‌نشینی ارتش عراق را فراهم کردند. نیروهای عراقی پس از عقب‌نشینی دیگر عملیاتی برای بازپس‌گیری سوسنگرد نداشتند.[۱۱] در این عملیات، چند فروند بالگرد توپ‌دار کبری، هواپیما F14 و F5 شرکت کردند.[۱۲]

استعداد نیروهای درگیر

ایران

مجموع استعدادهای ایران، 6 گردان پیاده و زرهی بود:[۱۳]

  • تیپ 2 لشکر 92 زرهی خوزستان به فرماندهی امرالله شهبازی[۱۴]
  • تیپ 3 لشکر 92 زرهی خوزستان[۱۵]
  • گروه 148 پیاده از لشکر 77 خراسان[۱۶]
  • نیروهای ارتش (ستاد جنگ‌های نامنظم) به فرماندهی مصطفی چمران[۱۷]
  • نیروهای پشتیبانی هوانیروز[۱۸]

عراق

مجموع استعدادهای عراق، 8 گردان پیاده و زرهی بود.[۱۹] تعداد تانک‌های عراقی در سوسنگرد را 200 تا 250 دستگاه تانک گزارش کرده‌اند.[۲۰]

  • لشکر 9 مکانیزه عراق[۲۱]

پیامدهای عملیات

پس از این نبرد، استراتژی صدام برای حمله‌های برق‌آسا و تصرف سریع مناطق و حفظ آنها، به طور کلی تغییر کرد. پیروزی در این عملیات، روحیه نیروهای ایرانی را برای حملات بعدی تامین کرد. یکی از درس‌هایی که نیروهای ایرانی برای عملیات‌های بزرگ بعدی خود از این عملیات گرفتند، سرعت در نمایش عکس‌العمل بود.[۲۲] این عملیات از همکاری‌های موفقیت‌آمیز سپاه و ارتش در میان نیروهای ایرانی بود. به گفته نیروهای ایرانی، در این عملیات از جنگ الکترونیک بر علیه ارتش عراق استفاده شده بود که بعدا تجربه خوبی برای عملیات‌های مشابه در دیگر عملیات‌های هوانیروز بود.[۲۳]

تلفات و خسارات

در این عملیات، مصطفی چمران از ناحیه پا مجروح و یکی از محافظانش کشته شد.[۲۴][۲۵] همچنین در این عملیات، 6 تن از عوامل هوانیروز کشته شدند.[۲۶] از نیروهای عراقی نیز تعداد زیادی کشته شدند و نزدیک به 70 دستگاه تانک و خودروی نظامی نابود شد.[۲۷] تعداد کشته‌های عراقی در این عملیات را 795 نفر گزارش کرده‌اند و 45 نفر نیز به اسارت ایرانی‌ها درآمدند. از میان ادوات نظامی عراق، 25 تانک نیز به غنیمت ایرانی‌ها درآمد.[۲۸]

سوسنگرد، تانک باقی مانده ازجنگ ایران عراق
پرونده:Susangerd 003.jpg
از جمله یادمان‌های جنگ هشت‌ساله ایران-عراق، سوسنگرد
مصطفی چمران، فرمانده عملیات سوسنگرد

پانویس

ارجاعات

  1. نریمانی و سنایی‌زاده، «تجزیه‌وتحلیل عملیات آزادسازی سوسنگرد»، فصلنامه علمی مطالعات جنگ، ۸.
  2. نریمانی و سنایی‌زاده، «تجزیه‌وتحلیل عملیات آزادسازی سوسنگرد»، فصلنامه علمی مطالعات جنگ، ۱۰-۱۱.
  3. نریمانی و سنایی‌زاده، «تجزیه‌وتحلیل عملیات آزادسازی سوسنگرد»، فصلنامه علمی مطالعات جنگ، ۲۰.
  4. نریمانی و سنایی‌زاده، «تجزیه‌وتحلیل عملیات آزادسازی سوسنگرد»، فصلنامه علمی مطالعات جنگ، ۸-۹.
  5. نریمانی و سنایی‌زاده، «تجزیه‌وتحلیل عملیات آزادسازی سوسنگرد»، فصلنامه علمی مطالعات جنگ، ۹.
  6. «خلبان ایرانی از عملیات آزاد سازی سوسنگرد می گوید»، خبرگزاری ایرنا.
  7. نریمانی و سنایی‌زاده، «تجزیه‌وتحلیل عملیات آزادسازی سوسنگرد»، فصلنامه علمی مطالعات جنگ، ۱۹.
  8. نریمانی و سنایی‌زاده، «تجزیه‌وتحلیل عملیات آزادسازی سوسنگرد»، فصلنامه علمی مطالعات جنگ، ۹.
  9. «عملیات آزادسازی سوسنگرد»، پایگاه تخصصی مسجد.
  10. «ارتش و سپاه، حصر را شکستند»، خبرآنلاین.
  11. نریمانی و سنایی‌زاده، «تجزیه‌وتحلیل عملیات آزادسازی سوسنگرد»، فصلنامه علمی مطالعات جنگ، ۱۹.
  12. «عملیات آزادسازی سوسنگرد»، پایگاه تخصصی مسجد.
  13. «ارتش و سپاه، حصر را شکستند»، خبرآنلاین.
  14. نریمانی و سنایی‌زاده، «تجزیه‌وتحلیل عملیات آزادسازی سوسنگرد»، فصلنامه علمی مطالعات جنگ، ۱۹.
  15. «ارتش و سپاه، حصر را شکستند»، خبرآنلاین.
  16. نریمانی و سنایی‌زاده، «تجزیه‌وتحلیل عملیات آزادسازی سوسنگرد»، فصلنامه علمی مطالعات جنگ، ۱۹.
  17. نریمانی و سنایی‌زاده، «تجزیه‌وتحلیل عملیات آزادسازی سوسنگرد»، فصلنامه علمی مطالعات جنگ، ۱۹.
  18. نریمانی و سنایی‌زاده، «تجزیه‌وتحلیل عملیات آزادسازی سوسنگرد»، فصلنامه علمی مطالعات جنگ، ۱۹.
  19. «ارتش و سپاه، حصر را شکستند»، خبرآنلاین.
  20. «عملیات سوسنگرد و آزادسازی بستان و سوسنگرد»، صبح نو.
  21. نریمانی و سنایی‌زاده، «تجزیه‌وتحلیل عملیات آزادسازی سوسنگرد»، فصلنامه علمی مطالعات جنگ، ۱۹.
  22. نریمانی و سنایی‌زاده، «تجزیه‌وتحلیل عملیات آزادسازی سوسنگرد»، فصلنامه علمی مطالعات جنگ، ۲۸-۲۹.
  23. «خلبان ایرانی از عملیات آزاد سازی سوسنگرد می گوید»، خبرگزاری ایرنا.
  24. «عملیات آزادسازی سوسنگرد»، پایگاه تخصصی مسجد.
  25. «عملیات آزادسازي سوسنگرد»، باشگاه خبرنگاران جوان.
  26. «ارتش و سپاه، حصر را شکستند»، خبرآنلاین.
  27. «عملیات سوسنگرد و آزادسازی بستان و سوسنگرد»، صبح نو.
  28. «عملیات آزادسازی سوسنگرد»، سازمان اسناد و مدارک دفاع مقدس.

منابع