اسلامیکال:شیوه‌نامه/فهرست‌ها

از فهرست‌ها در اسلامیکال برای مرتب کردن اطلاعات استفاده می‌شود. فهرست‌ها می‌توانند بخشی از یک مقاله باشند، یا خودشان یک مقالهٔ جدا باشند. این رهنمود توضیح می‌دهد که چه زمان و به چه شکل باید از فهرست‌ها استفاده کرد.

انواع فهرست‌ها

فهرست‌ها می‌توانند بخشی از یک مقاله، یا خودشان یک مقالهٔ جدا باشند. بر همین اساس، فهرست‌ها در اسلامیکال، یا مقاله فهرستی هستند و یا فهرست‌های توکار که شامل فهرست‌های گلوله‌ای نیز می‌شوند.

مقاله‌های فهرست صفحه‌هایی در دانشنامه هستند که شامل یک بخش آغازین و پس از آن یک فهرست هستند. مواردی که در این فهرست هستند شامل پیوندهایی به مقاله‌های مرتبط با آن موضوع خاص هستد، و ممکن است که اطلاعات بیشتری راجع به آن مورد را هم شامل شوند. عنوان مقاله‌های فهرست معمولاً با عباراتی نظیر «فهرست … فلان» شروع می‌شود و پس از آن موضوع مقاله در عنوان می‌آید، نظیر: فهرست آثار شیخ طوسی. موارد فهرست می‌توانند به صورت الفبایی، بر اساس طبقه‌بندی موضوعی و به صورت عرضی یا به شکل سلسله مراتبی مرتب شوند.

فهرست توکار فهرستی است که به عنوان بخشی از یک مقاله آورده می‌شود و اطلاعاتی را نمایش می‌دهد که مکمل محتوای مقاله است. استفاده از بخش‌های حاوی فهرست‌های گلوله‌ای روش رایجی برای ایجاد مقاله‌های فهرست است.

هدف از ایجاد فهرست‌ها

فهرست‌ها در اسلامیکال با سه هدف ساخته می‌شوند: اطلاع‌رسانی، ناوبری و توسعه:

فهرست‌ها منبع خوبی برای اطلاعات می‌توانند باشند. به عنوان مثال صفحهٔ فهرست صحن‌های حرم امام رضا، می‌تواند اطلاعات کلی مانند مساحت، موقعیت، سال ساخت و... را در کنار هم به صورت خلاصه‌وار ارائه کند. یا فهرست وقایع، می‌تواند با مرتب شدن به ترتیب زمانی، به درک توالی رخدادها در ذهن خواننده کمک شایانی بکند. فهرست‌ها کمک می‌کنند تا کاربران اسلامیکال بتوانند به راحتی بین مقالات مرتبط به هم جابه‌جا شوند. به خصوص نقش آن‌ها زمانی پررنگ‌تر می‌شود که کاربری به دنبال یک موضوع خاص می‌گردد، اما نمی‌داند چه کلید واژه‌ای را برای جستجو در اسلامیکال استفاده کند. با کمک ساختار درختی منطقی فهرست‌ها، چنین کاربری، به راحتی موضوع مورد نظر خود و مقالات مرتبط با آن را پیدا خواهد کرد. وقتی فهرستی از موضوعات مرتبط با هم، شامل چند پیوند قرمز (پیوند به مقالاتی که هنوز ساخته نشده‌اند) باشد، می‌تواند زمینه‌ای باشد تا کاربران علاقه‌مند، با الگو گرفتن از مقالاتی از این فهرست که ایجاد شده‌اند، مقالات ساخته نشده را ایجاد کنند. به این ترتیب، ساخت مقالات ساده‌تر و نظام‌مندتر می‌شود.

تفاوت فهرست با رده

تفاوت مهمی که فهرست‌ها با رده‌ها دارند آن است که هر بار که مقاله‌ای به یک فهرست اضافه یا از آن حذف می‌شود، تمام کسانی که آن فهرست را تعقیب می‌کنند، متوجه این تغییر خواهند شد. به همین خاطر، امکان این که مقاله به اشتباه به یک فهرست اضافه یا از آن حذف شود، و کسی متوجه این اشتباه نشود، کمتر خواهد بود.

دیگر تفاوت فهرست و رده، وجود اطلاعات بیشتر در فهرست‌هاست. بنابراین اگر فهرستی، اطلاعات بیشتری از یک رده ارائه نمی‌کند، در صورت وجود رده مناسب، بهتر است حذف شود.

نامگذاری و محتوای فهرست‌ها

عنوان فهرست

عنوان فهرست باید تا حد امکان جامع و مانع باشد. از نام‌های کلی مانند «فهرست مسجدها» بهتر است استفاده نکنید. بهتر آن است که «فهرست مسجدها» فقط به عنوان یک مرحله در ساختار درختی مطرح باشد؛ به عنوان مثال، این فهرست، خود پیوندی به «فهرست مسجدهای آسیا»، «فهرست مسجدهای عصر تیموری» و نظایر آن داشته باشد، و هر کدام از آن فهرست‌ها شامل پیوندی به مقالات مساجد با پارامتر مشخص شده باشد. به این ترتیب، هم ساختار منطقی‌تری ایجاد شده‌است، و هم از ایجاد یک فهرست کلی و طولانی اجتناب شده‌است.

در انتخاب نام یک فهرست، استفاده از عنوان «فهرست» پیش از عنوان توصیفی، الزامی نیست؛ برخی عناوین به طور مشخص، فهرست بودن مقاله را می‌رسانند؛ برای مثال، می‌توان به جای استفاده از فهرست آثار شیخ طوسی، از عبارت کتاب‌شناسی شیخ طوسی استفاده کرد. اما در برخی موارد، استفاده از عبارت «فهرست» برای انتقال اینکه این مقاله، فهرست است، لازم و ضروری است؛ برای نمونه با وجود مقاله مفصل خلفای راشدین، باید برای فهرست کردن آنان چنین عمل کرد: فهرست خلفای راشدین.

اگر نام یک فهرست کاملاً نوع محتوایی را که در آن باید قرار بگیرد مشخص نمی‌کند، در ابتدای فهرست یک بخش آغازین اضافه کنید و توضیح لازم را بنویسید. توقع نداشته باشید که سایر ویرایشگران اسلامیکال خودشان کاربرد یک فهرست را حدس بزنند.

بخش آغازین

در ابتدای فهرست‌ها می‌توانید یک بند (پاراگراف) متن اضافه کنید که توضیح بدهد چه مقالاتی باید در آن فهرست گنجانده شوند. این حتی شامل فهرست‌هایی که عنوانشان کاملاً مشخص می‌کند که شامل چه مقالاتی هستند، نیز می‌شود. بهتر است در همان بند ابتدایی، شرایطی که یک مقاله باید داشته باشد تا به آن فهرست اضافه شود را توضیح دهید، یا پیوندی به صفحه‌ای که این شرایط را توضیح می‌دهد ایجاد کنید. بخش آغازین فهرست‌ها می‌تواند توسعه نیز بیابد، توضیحات بیشتر، تاریخچه یا کتابشناسی نیز می‌تواند مطالبی در بخش آغازین داشته باشند.

ذکر منبع

در تمام موارد، به خصوص در شرایطی که معیارهای ورود مقالات به یک فهرست از تعریفی که دیگران انجام داده‌اند اقتباس شده‌است، باید برای معیارهای ورود مقالات منابع موثقی ارائه شود. مثال سادهٔ این مطلب آن می‌شود که در ابتدای فهرست مسجدهای قاهره بگوییم «تنها مسجدهایی در این صفحه فهرست می‌شوند که طبق گزارش فلان ارگان، جزو مساجد این شهر تلقی می‌شوند» و بعد از آن به گزارش فلان ارگان، منبع بدهیم.

فهرست‌ها نباید سلیقه‌ای ایجاد شوند. عناوینی که درون یک فهرست قرار می‌گیرند، خود باید دارای شرایط انتشارپذیری باشند، و تعلق‌پذیری آن‌ها به آن فهرست نیز باید با کمک منابع معتبر قابل اثبات باشد. می‌توانید برای فهرست‌ها هم، درست مثل مقالات، {{درخواست یادکرد منبع}} کنید.

محتوای فهرست‌ها

سیاست دیدگاه بی‌طرفانه در اسلامیکال، در مورد فهرست‌ها هم کاملاً مصداق دارد. نام هیچ شخصی نباید به فهرست دیکتاتورها اضافه شود، مگر آن که منابع مستقل و متعددی با دیدگاه بی‌طرفانه، وی را جزو دیکتاتورها تلقی کرده باشند، و این دیدگاه عمومیت داشته باشد. پر واضح است که سیاست ممنوعیت تحقیق دست اول در اسلامیکال، در مورد فهرست‌ها هم مصداق دارد. شاید تصور شود فلسفه ایجاد مقالاتی با درون مایه فهرست در اسلامیکال این باشد که ویراستار می‌تواند به دور از استانداردها و سیاست‌های (محدودیت‌ها) لازم برای ویرایش مقالات، با آزادی عمل بیشتر و گاهی ساختارشکنانه، مطالبی را در این دانشنامه بگنجاند که امکان مخالفت با حضور یا بقای آن‌ها در صفحات مقالات زیاد است. اما قابل ذکر است که این تصور نادرست می‌باشد و اسلامیکال همان وسواس و دقت نظر رایج در مورد محتوای صفحات مقالات را در مورد صفحات فهرست‌وار نیز بکار می‌گیرد. اسلامیکال جهت تبدیل نشدن به فضای نام فهرست‌ها، سیاست‌های مورد نیاز این فضای نام را معرفی کرده و بر رعایت کامل آن‌ها اصرار دارد. این سیاست‌ها و استانداردها عبارتند از:

• تحقیق دست اول نبودن مطالب
• ذکر مطالب اثبات شده یا قابل اثبات
• رعایت دیدگاه بی طرفانه در نگارش کلیه بخشهای فهرست

طرح‌بندی فهرست

اندازه فهرست

فهرست‌ها و جدول‌ها را تا حد ممکن و تا جایی که به هدف و کاربرد آن صدمه نزند، کوتاه نگه دارید: محتوای درون فهرست باید با موضوع مقاله مرتبط باشند و نباید به جزئیات نالازم بپردازند؛ طبق سیاست مربوط، میزان داده‌های آماری را باید در حداقل نگه داشت.

برخی محتوا ممکن است برای کاهش حجم یا خلاصه‌نویسی با استفاده از شیوهٔ خلاصه‌نویسی، مناسب نباشند. ممکن است لازم باشد که فهرست تعبیه‌شده در یک مقاله به‌طور کامل به یک مقالهٔ فهرست جدید تفکیک شود و به‌جای آن یک الگوی {{بیشتر}} قرار گیرد که نتیجه می‌دهد:

اطلاعات بیشتر: فهرست نمونه

نمایش فهرست‌ها

متداول‌ترین نحوهٔ نمایش فهرست‌ها در اسلامیکال، نمایش آن‌ها به صورت فهرست گلوله‌ای است. با این حال می‌توان برای ساخت یک فهرست از عدد یا جدول نیز استفاده کرد. این موضوع به سلیقه و میزان اهمیت و نوع فهرست (توکار یا مستقل) بستگی دارد.

فهرست افراد

فهرست افراد گونه‌ای از فهرست‌های ساخته‌شده توسط کاربران اسلامیکال است که نشان دهنده تمایل کاربران به جمع‌آوری اطلاعات دربارهٔ افراد زنده یا متوفایی می‌باشد که دارای تمایلات، تخصصها یا نقاط مشترک روشنی با یکدیگر هستند. این فهرستها در واقع آن بخش از اطلاعاتی را که در مقاله مستقل هر یک از این افراد قابل دست‌یابی نیستند را بیان می‌کند. با توجه به تمایل کاربران برای ایجاد این چنین فهرست‌هایی، همواره مطالعه معیارها و قوانین نگارش اینگونه مقالات پیش از ساخت آن‌ها توصیه شده‌است.

در مورد فهرست‌های افراد، باید دقیقاً سیاست زندگینامه مدنظر باشد، و تنها مقالاتی به فهرست‌های مربوط به افراد اضافه شوند، که تعلق آن‌ها به این فهرست‌ها با منابع موثق و قابل استناد توجیه شده باشد.

استانداردهای مورد نیاز

از آنجا که فهرست مشاهیر نیز زیر رده‌ای از مقالات اسلامیکال است، پس می‌بایست تمام استانداردهای عمومی یک مقاله اسلامیکال را دارا باشد. علاوه بر این با توجه به اینکه در این مقالات غالباً به انسان‌های سرشناس پرداخته می‌شود، می‌بایست چهارچوب‌های تنگتری نیز در ساخت و گسترش آن‌ها در نظر گرفت.

• نامگذاری: نامگذاری مقالات فهرست مشاهیر و همچنین اشخاص مذکور در آن یکی از مهم‌ترین اجزای هر مقاله فهرست است. این موضوع همواره یکی از مباحث چالش‌برانگیز در اسلامیکالی فارسی بوده‌است. برای نامگذاری این مقالات، علاوه بر آنکه می‌بایست با قواعد عمومی نامگذاری آشنا باشیم، باید با توجه به اینکه بستر و اساس این مقالات که برپایه بیوگرافی‌نویسی است و گاه مشتمل بر اطلاعاتی از افراد زنده، می‌بایست دقت نظر را در تطبیق نام‌های انتسابی افزایش داد.

تذکر: از بکاربردن عباراتی مثل فهرست بزرگترین دیکتاتورهای تاریخ یا فهرست خطرناک‌ترین تروریست‌های عرب یا فهرست منفورترین خلفای اسلامی در انتخاب عناوین فهرست‌ها، بپرهیزید.

• درج اطلاعات مخدوش: بکار بردن عمدی کلمات طفره آمیز، ابهام‌آمیز در بزرگ نشان دادن یا کوچک نشان دادن فعالیت‌ها، تخصص‌ها و … افراد مورد اشاره در فهرست‌ها، نقض قوانین اسلامیکال است و قابل پذیرش نیست و کاربر واردکننده این قسم اطلاعات مخدوش، متخلف محسوب می‌شود.
• رعایت انتشارپذیری: اینکه هر فهرست از اسامی افراد تا چه حد می‌تواند برای حضور در یک پروژه اسلامیکال انتشارپذیر باشد، وابستگی مستقیم به سیاست‌های آن اسلامیکال دارد. بر این اساس است که فهرست‌های تدوین شده از افراد مشهور در هر اسلامیکال، ممکن است انتشارپذیری لازم را در سایر اسلامیکال‌ها نداشته باشد.
• پیوند دادن: در هنگام تدوین فهرست‌ها از ایجاد پیوندهای متعدد در سطرهای جدول اجتناب کنید. به ویژه اگر غالب این پیوندها پوچ و به رنگ قرمز باشند. بسیاری از پیوندهایی که می‌توان در سطرهای فهرست‌ها ایجاد کرد در متن مقاله زندگی‌نامه فرد یا فعالیت‌های وی موجودند و ذکر آن‌ها در این قسمت لزومی ندارد. به عنوان مثال، محل تولد، تاریخ تولد و تاریخ وفات جزء پارامترهایی است که پیشنهاد می‌شود در فهرست‌های بزرگ، به صورت پیوند نباشند و تنها به صورت ساده ذکر شوند. مقالاتی که شامل تعداد زیادی پیوند قرمز و ناموجود باشند امکان حذف و پالایش دارند.