معجزات محمد

معجزات محمد
عروج محمد به بهشت (معراج)؛ اثر سلطان محمد نگارگر به سال (حدود ۱۵۳۹–۱۵۴۳) میلادی
کاربرد
معنای اصطلاحی	خوارق عادت برای اثبات ادعای نبوت
معنای فارسی	کارهایی که دیگران جز محمد از آن عاجزند
قدمت کاربرد	صدر اسلام
تعداد کاربرد در روایات	متواتر
پراهمیت نزد	شیعه و سنی
کاربرد	کلام اسلامی اسلام‌شناسی تاریخ زندگانی محمد

معجزه‌های محمد (به عربی: مُعجِزاتُ المُحَمَّد) اتفاق‌های خارق‌العاده‌ایست که در منابع اسلامی به محمد، پیامبر اسلام، منسوب شده‌است. به باور مسلمانان، معجزه امور خارق‌العاده‌ایست که توسط پیامبران، برای اثبات نبوت و ارتباط با خدا، برای عموم مردم انجام می‌دهند. در تعریف اسلامی معجزه، برخلاف سایر ادیان، به نبود امکان تکرار معجزه توسط دیگران تأکید شده‌است. در باور اسلامی، علاوه بر معجزه، ارهاص و کرامت نیز به عنوان امور خارق‌العاده برای محمد گزارش شده‌است.

برای پیامبر اسلام در منابع اسلامی، معجزات فراوانی گزارش شده‌است و آثار متنوعی با موضوع معجزات محمد تألیف شده‌اند. در فهرست ذیل، با تقسیم‌بندی از لحاظ زمانی، معجزات محمد، به شکل کلی فهرست شده‌اند.

تعریف معجزه

«معجزه» اسم فاعل از باب افعال ماده «ع‌ج‌ز» است که در لغت به معنای ضعف و ناتوانی و در اصطلاح به معنای هر کار خارق‌العاده‌ای که به اتکای قدرت خدا و برای اثبات مقامی الهی انجام می‌گیرد است. گاهی به جای معجزه، از عبارت «خرق عادت» استفاده می‌شود. معجزه، از دیرباز در فرهنگ و ادبیات دینی کاربرد داشته‌است. از معجزات پیامبران در عهد عتیق و عهد جدید گزارش‌هایی وجود دارد. در تعریف قرآنی-اسلامی معجزه، منحصر بفرد بودن آن لحاظ می‌شود. بین «معجزه» و «کرامت»، در نبود ادعای نبوت تفاوت است. همین‌طور اختلاف بین «معجزه» و «ارهاص»، در ظرف زمانی است، بر این اساس منظور از ارهاص، فراهم شدن شرایط نبوت پیش از بعثت است. فخر رازی، مفسر سنی مذهب، مهترین تفاوت میان معجزه و کرامت را وجود ادعای نبوت یا ولایت در معجزه و نبودش در کرامت می‌داند.

بنابر باورهای اسلامی، معجزات گرچه تصرف ماوراء الطبیعه در عالم ماده و طبیعت است؛ اما مبطل ضرورت‌های عقلی نبوده‌است و خارج از نظام علیت نیست. متکلمان مسلمان، معجزه را در اثبات نبوت و پیش از آن در اثبات وجود خدا به کار می‌برند. بیشتر متکلمان مسلمان از معجزه برای اثبات نبوت خاصه یا عامه استفاده کرده‌اند و کمتر منابع اسلامی از معجزه در اثبات وجود خدا بکار برده‌اند. این در حالیست که معجزه به عنوان دلیلی بر اثبات وجود خدا در آثار نویسندگان غربی، بسیار پرکاربرد است. محقق نراقی، برهان اثبات خدا از طریق معجزه را چنین تقریر می‌کند که: «عقل حکم می‌کند که امور غریبه … همچون شق القمر و… از انسان‌های عادی صادر نخواهد شد؛ پس باید صانعی حکیم باشد و اینگونه امور به سبب قدرت کامله و حکمت شامله‌اش صورت بگیرد.»

در کلام و فلسفه مسیحیت و غیراسلامی، معنای واحدی از معجزه وجود ندارد و با اختلاف‌‌هایی همراه است. دیوید هیوم فیلسوف اسکاتلندی در تعریف معجزه، آن را یک تخطی از قوانین طبیعی عالم هستی می‌داند که با اراده خاص الهی و یا با دخالت عاملی غیر محسوس صورت می‌گیرد. شبیه به این گزارش را در آثار دیگر فیلسوفان و متلکمان گزارش شده‌است. توماس آکویناس از فیلسوفان مسیحی قرن سیزده میلادی، معجزه را در تعریف مسیحیت به سه دسته تقسیم می‌کند: دسته اول حوادثی است که خداوند انجام می‌دهد و طبیعت هرگز نمی‌تواند انجام دهد. دسته دوم حوادثی است که خداوند انجام می‌دهد و طبیعت نیز می‌تواند آن را رقم بزند اما نه به ترتیبی که در معجزه رخ داده‌است و دسته آخر حوادثی است که خداوند آنها را انجام می‌دهد اما بدون اعمال اصول طبیعی آن امر.

بر اساس روایت ابن سکیت، وی از علی النقی، امام دهم شیعیان امامیه، در خصوص علت تفاوت معجزات پیامبران با یکدیگر سؤال می‌کند و چنین پاسخ می‌گیرد که فن رایج در هر عصر، متفاوت بوده‌است و معجزه پیامبران بر اساس آن فن رایج صورت می‌گرفته‌است. بر این اساس به جهت رواج فن سحر و جادو در عصر موسی، معجزات موسی در خصوص ابطال سحر و در حوزه سحر و کهانت بوده‌است، و از آنجا که فن رایج در دوران عیسی، طبابت مطرح شده‌است، معجزات عیسی نیز در حوزه طب و شفای بیماران عنوان شده‌است. و اما در خصوص معجزات پیامبر اسلام که در حوزه بلاغت و فصاحت کلام بوده‌است، به جهت فن رایج زمان او بوده‌است که فصاحت و بلاغت در کلام مطرح شده‌است.

معجزه در قرآن

از واژه «معجزه» در قرآن، استفاده نشده‌است و از معجزات پیامبران در این کتاب، با عناوین معرفتی همچون «آیه»، «برهان»، «بینه» و «سلطان» یاد شده‌است. در برخی موارد نیز به ماجراهای معجزه‌آسای پیامبران در قرآن بدون کاربرد لفظ «آیه» اشاره شده‌است. در منابع اسلامی، معجزات بیشتر در کتب روایی و حدیثی گزارش شده‌اند. بر اساس آموزه‌های قرآن، معجزه به اختیار پیامبر نبوده‌است و به اذن الهی صورت می‌گیرد. در این خصوص در آیه ۳۸ سوره رعد، چنین آمده‌است: «وَ ما کانَ لِرَسُول أَنْ یَأْتِیَ بِ آیَة إِلاّ بِإِذْنِ اللّهِ» ترجمه: «هیچ رسولی نمی‌تواند آیه و معجزه‌ای بیاورد مگر به اذن خداوند»

بر اساس آیاتی از قرآن، محمد علاوه بر بزرگترین معجزه خود، یعنی قرآن، معجزات دیگری را نیز برای اثبات نبوت خویش به کار بسته‌است. از معجزاتی که در قرآن به آنها اشاره شده‌است می‌توان به شق‌القمر (مورد اشاره در آیه ۱ و ۲ سوره قمر)، معراج محمد (مورد اشاره در آیه ۱ سوره اسراء) و مباهله (مورد اشاره در آیه ۶۱ آل عمران) اشاره کرد. علاوه بر آن، قرآن از بهانه‌جویی‌های قوم پیامبر اسلام یاد می‌کند که به انکار معجزات او می‌انجامید. در همین راستا، اعراب جاهلی، محمد را به سحر و جادوگری متهم می‌کردند. در این خصوص در آیه ۱۴ و ۱۵ سوره صافات آمده‌است: «هرگاه معجزه‌ای می‌دیدند، مسخره می‌کردند و می‌گفتند، این سحری آشکار است.». همین‌طور در آیه ۸۶ آل‌عمران نیز محمد دارای معجزات فراوان معرفی شده‌است. به‌عقیدهٔ فرانسیس پیترز، قرآن یکی از نشانه‌های معجزه‌آسا بود، اما مخاطبان محمد از او می‌خواستند که چیزی ویژه‌تر و ملموس‌تر مانند نزول فرشته، گنجی یا چشمه‌ای معجزه‌آسا بیاورد. پاسخ‌های محمد ثابت است: «این خداست که معجزه می‌کند، نه پیامبران که فانی هستند.»

فهرست معجزهای محمد

قرآن تاشکند یا قرآن کوفی سمرقند، نسخه‌ای از مصحف عثمان مربوط به قرن هشتم احتمالاً اوائل قرن نهم میلادی که در عراق مدرن به خط کوفی نوشته شده و در ازبکستان نگهداری می‌شود. قرآن گرچه اشارات اندکی به زندگی محمد دارد، اما نزد پژوهشوران، نخستین و بهترین منبع برای شناخت محمد و ابعاد زندگی او محسوب می‌شود.

^{راهنمای فهرست: (      = معجزه طبق تعریف متلکمان مسلمان       = معجزه طبق تعریف متلکمان غیرمسلمانان)}

دسته‌بندی‌های مختلفی در خصوص معجزات و کارهای خارق‌العاده پیامبر اسلام صورت گرفته‌است. برخی کارهای خارق‌العاده محمد را از جهت تاریخی (پیش از ولادت، پیش از نبوت، پس از نبوت) دسته‌بندی کرده‌اند و گروهی دیگر، معجزات را بر اساس محتوا و ساختار آن تقسیم‌بندی کرده‌اند. در دسته‌بندی بر طبق محتوا و ساختار، شش دسته معجزه معرفی و عنوان شده‌اند: ۱ـ معجزات کرامتی-کمالاتی که پیامبر در تحقق آنها هیچگونه دخالتی نداشته‌است، همچون معجزات پیش از ولادت محمد. ۲ـ معجزات پاداشی-دعایی که به واسطه دعای پیامبر، اجابت شده‌اند. ۳ـ معجزات مربوط به علم غیب. ۴ـ معجزات حفاظتی که منجر به حفاظت از جان محمد شده‌است. ۵ـ معجزات مبارزه‌طلبانه و تحدی‌گونه. ۶ـ معجزات نفرین‌گونه و مجازاتی. پس از نبوت محمد، منابع اسلامی معجزات فراوانی را به عنوان گواهی برای نبوت او عنوان کرده‌اند. که عبارت‌اند از:

مینیاتوری با موضوع نزول فرشته وحی بر محمد

عکس ریما آریادائوس یکی از شیارهای بزرگ روی کره ماه (گرفته شده در سال ۱۹۶۹ میلادی) که به باور برخی چون زغلول النجار، استاد دانشگاه مصری، مربوط به واقعه شق‌القمر می‌باشد.

گستره قلمروی اسلامی

  در زمان محمد (۶۲۲–۶۳۲)

  در زمان خلافت راشدین (۶۳۲–۶۶۱)

  در زمان بنی‌امیه (۶۶۱–۷۵۰)

پوستری طراحی شده برای بزرگداشت مراسم مباهله

مینیاتوری از محمد در بدو تولد و مادرش آمنه که در حال نشان دادن فرزندش به عبدالمطلب و دیگر مکیان است.

یک نقاشی از جامع التواریخ در سال ۷۱۴ ه‍.ق/۱۳۱۴–۱۳۱۵ م که تولد محمد را ترسیم کرده‌است.

قدیمی‌ترین تصویر عکاسی شده از طاق کسری، مربوط به سال ۱۸۶۴ میلادی

محمد در سن ۱۲ سالگی بحیرا را ملاقات می‌کند. (۵۸۲ میلادی)

فهرست معجزها کارهای خارق‌العاده محمد

ردیف	عنوان معجزه	شرح معجزه	منبع معجزه
معجزات محمد
۱	قرآن	مهمترین معجزه محمد که به عقیده مسلمانان معجزه‌ای برای همهٔ زمان‌ها، بر خلاف معجزات سایر پیامبران که محدود به دوران طول عمر خودشان بود می‌باشد. اعجاز بودن قرآن در آیات متعددی از آن کتاب مورد اشاره قرار گرفته‌است.
۲	غیب‌گویی محمد	به این معجزه پیامبر در قرآن نیز اشاره شده‌است. غیب‌گویی‌های محمد شامل موارد متعددی است؛ از جمله: خبر از اتفاقات آینده همچون زمان و شیوه مرگ افراد، اتفاقاتی که در طول تاریخ برای امت اسلامی خواهد افتاد و آنچه در آخرالزمان بر امت اتفاق خواهد افتاد. خبر از احوالات آخرالزمان و آنچه امت اسلامی در آینده به آن دچار خواهند شد. خبر از اتفاقات گذشته که حقیقتش بر دیگران پنهان بوده‌است. خبر از گمشده‌ها و اسرار افراد. پاسخ به سؤال قبل از مطرح شدنش
۳	شق القمر	به معنای شکافتن کره ماه (به عربی: قمر) که بر اساس آن، ماه دو پاره شد و پس از آن به حال سابق بارگشت. به گزارش منابع اسلامی، این اتفاق در چهاردهم ماه ذیحجه اتفاق افتاده‌است.
۴	شق الصدر	این مورد در قرآن نیز مورد اشاره قرار گرفته‌است. بر اساس گزارش منابع روایی اسلامی، جبرائیل قلب محمد را از سینه او خارج کرده و آنچه به «حظ شیطان» تعبیر شده‌است را از سینه او خارج می‌کند.
۵	مباهله	مباهله محمد با نجرانیان که با پیروزی محمد بر مسیحیان به سرانجام رسید از جمله معجزات محمد قلمداد شده‌است که در قرآن نیز به آن پرداخته شده‌است.
۶	رد الشمس	واقعه رد الشمس به برگرداندن خورشید در هنگام غروب به جایگاه قبلی خود در وسط روز گفته می‌شود.
۷	معراج	معراج محمد، سفری معجزه‌گونه از مسجد الحرام به مسجدالاقصی واقع در بیت‌المقدس و از آنجا به آسمان‌هاست. در کرامت یا معجزه بودن این رویداد، منابع دچار اختلاف‌هستند. به این رویداد در قرآن نیز اشاره شده‌است.
۸	جاری شدن آب از انگشتان	بنابر گزارش‌هایی در منابع اسلامی، رویداد جاری شدن آب از انگشتان محمد، مربوط به واقعه حدیبیه بود که بر اساس آن محمد نیاز مسلمانان به آب را برآورده کرد. آنطور که در منابع اسلامی گزارش شده‌است، این رویداد در موارد متعددی تکرار شده‌است.
۹	برکت و فزونی به رزق	برکت دادن به رزق و رزوی اندک و تکثیر و فزونی بخشیدن به طعام و شراب برای برخی افراد از امور خارق‌العاده محمد گزارش شده‌است، که به واسطه آن، افراد بسیاری با غذایی اندک، سیر شده‌اند. بخاری در صحیحیش، این رویداد را در واقعه غزوه خندق و در نقلی دیگر مربوط به غزوه تبوک دانسته‌است.
۱۰	به سخن درآمدن حیوانات و اجسام	به سخن درآوردن و گفتگو با حیوانات و اجسام و شهادت برخی از آنها به نبوت محمد، به عنوان معجزه محمد عنوان شده‌است. معروف‌ترین آنها، به کلام درآمدن تنه درخت (یا منبری) بود که محمد در یک سفر تبلیغی به آن تکیه داده‌بود. بنابر روایاتی در منابع اسلامی، در آغاز بعثت محمد و برای اطمینان قلبی او و دیگران، اجسام از جمله درختان در مراحل بسیاری با محمد سخن گفته‌اند. در روایتی دیگر، در غزوه خیبر طعامی مسموم از مسمومیت خود به محمد خبر می‌دهد.
۱۱	اجابت دعا و نفرین	از جمله دعاهای محمد که به استجابت رسیده‌است، نزول باران در رویداد تبوک و قحطسالی‌های برخی مناطق عنوان شده‌است. احادیث در خصوص استجابت دعای محمد بسیار وسیع در منابع اسلامی گزارش شده‌است. موضوعات این دعاها بیشتر، شفای بیماران، برکت بخشیدن به زندگانی و روزی و طلب باران بوده‌است. منابع اسلامی از نفرین‌های محمد که به تحقق رسیده‌است نیز گزارشاتی را نقل کرده‌اند.
۱۲	شفای بیماران	شفای بیماران از بیماری‌های لاعلاج جذام، کوری و برص و… و همین‌طور در نقلی، شفای چشم‌درد علی بن ابی‌طالب در غزوه خیبر
۱۳	برکت و فزونی آب شستشو پیامبر	بر اساس روایات در منابع اسلامی، محمد در چند مرحله مختلف، پس از استفاده از آب اندکی در شستشو دستانش، موجب برکت و فزونی آن آب شده‌است.
۱۴	حرکت کردن یا تعظیم درختان به فرمان محمد	بر اساس روایتی که منابع اسلامی آن را گزارش کرده‌اند، محمد به درختی دستور حرکت می‌دهد و درخت بر روی زمین به حرکت می‌افتد.
۱۵	زنده کردن مردگان	زنده کردن مردگان از انسان و به سخن درآوردن آنان و زنده کردن حیوان‌های مرده از معجزات محمد عنوان شده‌است.
۱۶	سفید کردن غلامی سیاه‌پوست
۱۷	نداشتن سایه	در روایات بسیاری در منابع فریقین، از نداشتن سایه برای محمد یاد شده‌است.
۱۸	شکافتن یا حرکت اجسام	شکافتن صخره و کوه و جاری کردن آب از صخره از میان معجزات محمد عنوان شده‌است. بر اساس روایاتی در منابع اسلامی، سقوط بتان به اشاره محمد، دیگر معجزه محمد عنوان شده‌است.
۱۹	احضار طعام و اموال	احضار طعام و اموال ابوجهل و خبر به میزان و کیفیت آنها
۲۰	نجات یافتن محمد از سوء قصدها و ترورها	از این میان، در شبی که محمد از مکه به مدینه هجرت کرد، او از توطئه مکیان برای قتل او با خبر بود و به همین امر از مکه خارج شد. همچنین در ماجرای غار ثور نیز محمد از گزند قریشان در امان ماند.
۲۱	ابطال سحر و جادوی ساحران	در ضمن وقایع یکی از غزوات محمد، ماجرای سحر بیمارگونه کودکی عنوان شده‌است که به واسطه محمد، شفا گرفته‌است.
۲۲	پیروزی بر دشمنان و چیرگی جهانی	پیروزی بر دشمنان و چیرگی جهانی در مدت زمانی کوتاه در حوزه‌های مختلف اعتقادی، اجتماعی، سیاسی، فرهنگی، نظامی، ادبی و… و تبدیل اعراب جاهلی به فاتحان جهان.
۲۳	تکلم از راه دور	از این میان تکلم محمد با حسن و حسین از راه دور و همین‌طور سخنرانی عمومی در منطقه منا برای مسلمانان که صدای او به همگان می‌رسید اشاره کرد.
۲۴	تنیده شدن تار عنکبوت در غار ثور	تنیده شدن تار عنکبوت برای مخفی ماندن مخفیگاه محمد در مسیر هجرت که در غار ثور صورت گرفته بود. در کنار این مورد، از حضور دو کبوتر در لانه خود در دهانه غار نیز یاد شده‌است.
۲۵	افتادن وحشت بر دل دشمنان محمد	مسئله رعب و وحشت در دل مخالفان مدینه، از مسائلی بود که محمد را در تبلیغ دینش بسیار یاری کرد. به باور منابع اسلامی، این ترس یکی از معجزات محمد قلمداد می‌شود.
کارهای خارق‌العاده منسوب به محمد پیش از نبوت و تولد
۲۶	نورانیت سیمای عبدالله، پدر محمد
۲۷	وجود نوری در سیمای آمنه، مادر محمد
۲۸	وجود نوری در چهره عبدالمطلب، پدربزرگ محمد
۲۹	خبر دادن یهودیان به ولادت محمد، به عنوان آخرین پیامبر یا پیامبر آخرالزمان
۳۰	عدم آثار حمل برای مادرش تا هنگام ولادت
۳۱	نداشتن درد هنگام وضع حمل
کارهای خارق‌العاده محمد پیش از نبوت و پس از تولد
۳۲	حوادث خارق‌العاده هنگام میلاد محمد	از جمله آنها: گفتگو پس از ولادت وجود نوری در مکه در هنگام ولادت بوی مُشک داشتن هنگام ولادت سقوط بت‌های کعبه در هنگام ولادت خشک شدن دریاچه ساوه در هنگام ولادت خاموش شدن آتشکده فارس در هنگام ولادت سقوط پادشاهان از تخت پادشاهی در شب میلاد محمد دستوری غیبی به مادر محمد برای نام‌گذاری فرزندش به نام محمد اشاعه نوری در منطقه شام به هنگام ولادت تمام جهان غرق در نور شد. فروریختن (یا ترک برداشتن) طاق کسری و فروریختن چهارده کنگره آن در هنگام ولادت خبری غیبی که پس از ولادت محمد، خطاب به مادرش گفت: «وضعتِ خیر البشر»
۳۳	برکت دادن به رزق	به‌طور مشخص فزونی‌بخشی به شیر حلیمه -مادر رضاعی محمد- و حیوانش در دوران کودکی محمد ازاین میان است.
۳۴	سایه افکندن ابرها بر سر محمد	در منابع اسلامی، این واقعه تنها به سفر محمد به شام عنوان شده‌است.
۳۵	بشارت به نبوت	بنابر باور مسلمانان، گزارش از اوصاف محمد و بعثتش در آخرالزمان در کتب مقدس پیشین عنوان شده‌است. خبر بحیرا، راهب مسیحی نسبت به آینده و نبوت محمد در آینده، از دیگر اخبار در منابع اسلامی در این خصوص است. در همین خصوص منابع اسلامی نقل قول‌هایی از دانشمندان اهل کتاب، دربارهٔ ظهور پیامبری در منطقه عربی یاد کرده‌اند.
۳۶	ندای غیبی در دوران کودکی	بنابر گزارشی، محمد پس از گم شدن در دوران کودکی، به واسطه ندایی از غیب پیدا می‌شود.
۳۷	نورانیت چهره محمد
۳۸	داشتن نماد نبوت بر شانه	در منابع اسلامی از نماد نبوت با تعبیر «برآمدگی میان دو کتف» یاد شده‌است و از آن به عنوان یکی از نشانه‌های نبوت محمد نام برده‌اند.

کتاب‌شناسی

نگارش معجزات محمد و جمع‌آوری آنها از میان روایات در اثری مجزا یا بخشی از یک اثر، از زمان نگارش سیره (سیره‌نویسی) آغاز شد. این جمع‌آوری تا سده سوم ه‍. ق، در کنار سیره صورت می‌گرفت و جدای از آن محسوب نمی‌شد تا آنکه در سده سوم، دلائل‌نگاری رواج یافت. در آثار دلائل‌نگاری که به اثبات نبوت محمد می‌پرداختند، معجزات محمد از جمله شق‌القمر، معراج، قرآن و… مورد توجه ویژه قرار گرفتند. بعدها دلائل‌نگاری در سیره‌نویسی نیز به کار گرفته‌شد و مکتبی در سیره نگاری محسوب شد. این مکتب در سده ششم به اوج خود رسید و در دلائل النبوه بیهقی متبلور شد. این اثر به عنوان دایرة المعارف معجزات پیامبر اسلام شناخته می‌شود. پیش از بیهقی، عبدالملک بن محمد خرگوشی (م ۴۰۷ ه‍.ق)، از دانشمندان شافعی مسلک، در کتاب شرف النبی که با عنوان دلائل النبوة نیز شناخته می‌شود به جمع‌آوری معجزات محمد در منابع روایی پرداخته‌بود. وی در این کتاب، هیچگونه تقسیم‌بندی بر روی معجزات محمد ندارد. خرگوشی در این اثر، ۱۲۰ روایت در خصوص معجزات مختلف محمد را گزارش می‌کند. شیخ حر عاملی نیز در کتابی با نام اثبات الهداة بالنصوص و المعجزات، به ذکر ۲۰ هزار روایت در خصوص معجزات محمد اکتفاء کرده‌است. این روایات از ۲۴ کتاب متعلق به نویسندگان سنی مذهب و ۱۴۲ کتاب از آثار متعلق به نویسندگان شیعه استخراج شده‌اند. به باور سبحانی، تمام احادیث این اثر صحیح نیستند و نیازمند بررسی رویی می‌باشند. محمدباقر مجلسی نیز در جلد ششم کتاب بحارالانوار، به سیره پیامبر اسلام پرداخته‌است و در باب دوم این اثر، به معجزات محمد پرداخته‌است. او معجزات مربوط به محمد را در قالب ۳۴۲ روایت تخت عنوان ۱۲ باب جمع‌بندی کرده‌است. از دیگر کتبی که در این زمینه نگارش یافته‌است، می‌توان به الآیات الباهرات فی معجزات النبی و الأئمة الهداة علیهم السّلام اثری از محمّد بن الحسین بن محمّد بن محسن بن عبد الجبار بن إسماعیل بن عبد المطّلب، الآیات البیّنات فی ذکر ما فی أعضاء رسول اللّه صلّی اللّه علیه و آله و سلّم من المعجزات اثر عمر بن الحسن ابن دحیة الکلبی، إبتسام البرق بشرح القصص الحق فی مدح و ذکر معجزات سیّد الخلق از محمّد بن یحیی بن بهران، ابدع ما خطّته الیراعات فی معجزات نبیّنا فی الدّعوات از مصطفی أبی سیف الحمامی، الأحکام فی معجزات النّبیّ علیه السلام اثری از أبی الحسن الجیّانی محمّد بن أحمد، أربعون حدیثا فی معجزات و کرامات سیّدنا محمّد نوشته محمّد بن عمر بن صالح البریهی، الأربعین به قلم صبغة اللّه بن محمّد غوث الشافعی المدراسی، الاعجاز المتین فی معجزات سیّد المرسلین تألیف عبد اللّه الصدّیقی الإله‌آبادی‏، اعجاز مصطفوی از میر محمّد صالح بن میر عبد اللّه اکبرآبادی ترمذی‏، الاعداد الربانی للرسول صلّی اللّه علیه و آله و سلّم قبل البعثة نوشته ظاهر الموسوی و البراهین فی معجزات النّبیّ به کوشش محمّد بن سلیمان الکوفی اشاره کرد.

پانویس

ارجاعات

منابع آکادمیک

منابع مذهبی

منابع

فارسی و عربی

• ابن کثیر، حافظ (۱۴۱۴). معجزات النبی. به کوشش ابراهیم امین محمد. بیروت: مکتبة التوفیقیة.
• ابوشباب، احمد عوض (۲۰۰۸). الخبر الیقین فی معجزات النبی الامین. بیروت: مکتبة العصریة.
• بحرانی، هاشم بن سلیمان (۱۴۲۶). مصابیح الانوار و انوار الابصار. قم: دارالمودة.
• بختیاری، شهلا؛ امیری، مونا (۱۳۹۶). «گونه‌شناسی معجزات پیامبر (ص) در کتاب شرف النبی واعظ خرگوشی» (PDF). جستارهای تاریخی (۱۵).
• پاک‌نیا، عبدالکریم (۱۳۸۵). ویژگی‌های پیامبر اعظم صلی الله علیه و آله. قم: نسیم کوثر. شابک ۹۶۴-۲۵۴۸-۰۸-۹.
• حسین‌زاده شانه‌چی، حسن (۱۳۷۹). «سیره نبوی (ص) در کتاب بحارالانوار». تاریخ اسلام (۱۱).
• حماد، عبدالسلام؛ جلهوم، ابراهیم (۱۹۹۷). معجزات الرسول صلی الله علیه و آله و دلائل صدق نبوته. قاهره: الدار المصریه البنانیه. شابک ۹۷۷-۲۷۰-۰۶۸-۹.
• خسروپناه، عبدالحسین (۱۳۸۵). «دلالت معجزات بر اثبات وجود خدا» (PDF). قبسات (۴۱).
• خرسان، محمدمهدی (۲۰۰۵). مزیل اللبس فی مسألتی شق القمر و رد الشمس. قم: دلیل ما.
• سبحانی، جعفر (۱۳۹۰). منشور جاوید. قم: موسسه امام صادق علیه السلام.
• سبحانی، جعفر (۱۳۴۱). «نکات جالبی از تاریخ اسلام/ شنیدن قرآنرا تحریم کردند». مکتب اسلام. قم (۴): ۱۲–۱۵ – به واسطهٔ نورمگز.
• رفاعی، عبدالجبار (۱۳۷۱). معجم ما کتب عن الرسول و أهل بیته‏. تهران: وزارت ارشاد.
• زینی‌وند، تورج؛ عسکری، فاطمه (۱۳۹۰). «درآمدی عرفانی بر معنای «المدرکه»». عرفانیات در ادبیات فارسی. همدان (۸): ۱۴۱–۱۷۰ – به واسطهٔ نورمگز.
• کریمی، مصطفی (۱۳۸۵). «معجزات و کرامات پیامبر اعظم صلی الله علیه و آله». معرفت (۱۰۸).
• کهن‌ترابی، میثم (۱۳۹۵). «پژوهشی در باره روایات «سایه نداشتن پیامبر و ائمه اطهار» در منابع فریقین». علوم حدیث. قم (۸۰): ۵۳-۷۶ – به واسطهٔ نورمگز.
• مرتضی عاملی، جعفر (۱۴۲۶). الصحیح من سیرة النبی الاعظم. قم: موسسه علمی فرهنگی دارالحدیث.
• نبهانی، یوسف؛ عبدالوارث، علی (۱۴۱۷). حجة الله علی العالمین فی معجزات سید المرسلین صلی الله علیه و سلم. بیروت: دار الکتب العلمیة.

انگلیسی

• Bigliardi, Stefano (۲۰۲۰). "Adventures of an Amazing Concept: Some Wanderings of "Miracles" in the Discourse on Islam and Science". MARBURG JOURNAL OF RELIGION (به انگلیسی) (۲).
• Brown, Daniel W (1999). Rethinking Tradition in Modern Islamic Thought (به انگلیسی). Cambridge University Press.
• Edward Browne, Laurence (1933). The Eclipse of Christianity in Asia: From the Time of Muhammad Till the Fourteenth Century (به انگلیسی). Cambridge University Press Archive.
• DAVIES, BRIAN (1993). An Introduction to the Philosophy of Religion (به انگلیسی). Oxford University Press.
• Ehlert, TRUDE (1993). "MUHAMMAD". In Fleet, Kate; Krämer, Gudrun; Matringe, Denis; Nawas, John; Rowson, Everett (eds.). Encyclopaedia of Islam (به انگلیسی) (3rd ed.). NEW YORK: Brill.
• Francis E, Peters (2010). "The empire in Iraq, 763–861". Jesus and Muhammad: Parallel Tracks, Parallel Lives (به انگلیسی). Oxford University Press. pp. ۲۰۴–۲۰۵.
• Sell, Edward (2013). The Faith of Islam (به انگلیسی). Routledge.