اسلام و تفکیک جنسیتی

در موضوع تفکیک جنسیتی، اسلام قانون محرم و نامحرم را وضع کرده است.

قانون محرم و نامحرم

در اسلام، در مورد دو حکم محرم و نامحرم، دو رویکرد سختگیرانه و سهل‌گیرانه وجود دارد. بر اساس دیدگاه سخت‌گیرانه؛ هرنوع ارتباط بین زن و مرد جز در موارد ضروری ممنوع است و به جهت خطرناک بودن این رابطه، عقل حکم می‌کند که این دو جنس از همدیگر دور باشند. این دیدگاه بر این باور است که ارتباط این دو جنس می‌تواند سبب جرقه‌هایی بشود که کنترل آنها از دست دو طرف خارج باشد. معتقدان به این رویکرد، از روایت‌هایی برای اثبات مدعی خود استفاده می‌کنند که در آنها زنان و مردان را به جدایی از هم توصیه کرده است. در نقطه مقبل، رویکرد سهل‌گیرانه بر این باور است که تفکیک جنسیتی و ایجاد محدودیت یا ممنوعیت ارتباط بین زن و مرد، باعث برانگیخته شدن حساسیت، افزایش التهاب و اشتیاق به جنس مخالف می‌شود. دیدگاه سومی که این دو دیدگاه را افراطی و تفریطی خوانده است، بر این باور است که ارتباط زن و مرد نه باید آنچنان سختگیرانه باشد و آن چنان سهل‌گیرانه. با این وجود، ارتباط میان زن و مرد در اسلام در حالت عادی جایز شمرده شده است. بر اساس آموزه‌های اسلامی، روابط زن و مرد باید به گونه‌ای باشد که تمتعات جنسی در آن نقشی نداشته باشد. تأکید به فراهم آوردن فضای رقابتی در بین پسران، یاد دادن اصول خانه‌داری به دختران و ممنوعیت مردان و زنان از تشبه به همدیگر در پوشش و برشمردن وظایف مشخص هر کدام و… همگی از تدابیر اسلام برای تشریع و رسمیت‌یافتن این تفکیک جنسیتی است. طباطبایی از اندیشمندان مسلمان بر این باور است که این تفکیک جنسیتی، ناشی از تفاوت‌های فیزیولوژیک زن و مرد است. به گزارش دانشنامه زنان و اسلام، این احتمال داده شده است که تفکیک جنسیتی در اسلام، برای جلوگیری از تضعیف حقوق گروه ضعیف اعم از یتیمان، فقیران، زنان و اسیران در جامعه مردسالارانه مکه در صدر اسلام بود که توسط حاکمانی قدرتمند از جهت قدرت و ثروت اداره می‌شد.

در آموزه‌های اسلامی، مکان عمومی و خصوصی تعریفی ویژه دارد و بسته به افراد حاضر در آن مکان، تعریف می‌شود. برای نمونه، خانه برای یک زن در صورتی که محارم در آن باشند، یک مکان خصوصی است؛ اما اگر مردی نامحرم به خانه وارد شود، بخشی از خانه مکان عمومی تلقی می‌گردد. این دیدگاه، بر سبک زندگی و معماری خانه‌ها نیز تأثیر گذاشته است به گونه‌ای که بخش‌هایی در خانه‌ها به صورت عمومی تعریف می‌شدند و مردان محرم در خانه می‌توانستند با مردان نامحرم تعاملات خود را در آن ناحیه از منزل داشته باشند. این جداسازی در خانه، در منازل فقرا بیشتر با پرده صورت می‌گرفت. در باور حنبلی‌ها، حضور زن خارج از منزل، به شدت نهی شده است. ابن جوزی در این خصوص زنان را توصیه به ماندن در خانه می‌کند. از احکام خروج زنان در اسلام حنبلی، گرفتن اذن شوهر برای خروج از منزل، راه رفتن از کنار و نه وسط جاده‌ها و منع از پوشیدن لباس‌های جذاب است. به عقیده سنبل این قوانین شرعی مخالف با گزارش‌های تاریخی از حضور زنان در نماز و مساجد، حضور در جنگ‌ها و بیان نظراتشان با صدای بلند در صدر اسلام است.

پانویس

منابع

• Mazumdar, Shampa; Mazumdar, Sanjoy (۲۰۰۱). "RETHINKING PUBLIC AND PRIVATE SPACE: RELIGION AND WOMEN IN MUSLIM SOCIETY". Journal of Architectural and Planning Research (به انگلیسی) (18): 302-324 – via jstor. {{cite journal}}: Invalid |دسترسی پیوند=آبونمان (help); line feed character in |عنوان= at position 66 (help)
• نیکزاد، عباس (۱۳۸۳). «روابط زن و مرد از دیدگاه اسلام». مطالعات راهبردی زنان (۲۵).
• محمدی، مسلم (۱۳۹۲). «تحلیل تفاوتهای جنسیتی زن و مرد در علوم تجربی و آموزه‌های دینی». انسان‌پژوهی دینی. قم (۲۹): ۷۱–۸۲ – به واسطهٔ نورمگز.
• Sonbol, Amira (2003). "Rise of Islam: 6th to 9th Century". In Joseph, Suad (ed.). Encyclopedia of Women & Islamic Cultures (به انگلیسی) (1rd ed.). Leiden: Brill.