فهرست غزوه‌های محمد: تفاوت میان نسخه‌ها
پرش به ناوبری
پرش به جستجو
(←منابع) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| (۳ نسخهٔ میانیِ ایجادشده توسط همین کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{جعبه اطلاعات فهرست|تصویر=Siyer-i Nebi 298a.jpg|زیرنویس تصویر=مینیاتور حرکت محمد به سوی مکه|نام دلبخواهی=تعداد غزوات|نوع=فهرست متنی|دلبخواهی=۲۹|نام دلبخواهی۱=تلفات مسلمانان|دلبخواهی۱=۱۱۹-۱۳۸|نام دلبخواهی۲=تلفات جبهه مقابل|دلبخواهی۲=۹۸۱-۱۵۵۷}} | |||
'''فهرست غزوه‌های محمد'''، فهرستی است شامل جنگ‌های [[محمد]]، پیامبر اسلام، که در بین سال‌های اول تا نهم [[هجری قمری]]، به دستور مستقیم محمد و با شرکت شخص خود او در صحنه نبرد شکل گرفته‌است. پیامبر اسلام طی سیزده سال دعوت به اسلام در مکه، تعداد اندکی به [[اسلام]] گرویدند که با مخالفت قبیله [[قریش]] و برخی دیگر از قبیله‌های [[عرب]] روبه‌رو شدند و با آنان با خشونت رفتار می‌شد. محمد برای رهایی از این آزار و اذیت‌ها به همراه پیروان خویش، در سالی که بعدها مبدأ تقویم [[هجری شمسی]] و [[هجری قمری|قمری]] شد، به شهر [[یثرب]] — که بعدها [[مدینه|مدینة النبی]] نامیده شد — [[هجرت محمد|هجرت]] کرد. او در [[مدینه]] توانست قبایلِ درحال‌ستیزِ [[اوس]] و [[خزرج]] را متحد کند. وی بر پایهٔ [[مهاجرین|مسلمانان مهاجر]] مکه و مردم مدینه جامعه و دولتی نوین با نام [[امت|اُمَّت]] تأسیس کرد. بین مسلمانان با قبایل مکه و هم‌پیمانان آنها جنگ درگرفت و سرانجام پس از هشت سال جنگ، محمد به همراه پیروانش — که تا آن زمان به بیش از ده‌هزار نفر بالغ شده بودند — شهر زادگاهش را [[فتح مکه|فتح]] کرد. | |||
{{محمد۲}} | {{محمد۲}} | ||
[[غزوه]] به جنگ‌هایی گفته می‌شود که پیامبر اسلام شخصاً در آنها حضور داشته‌است و سپاه اسلام را رهبری می‌کرده‌است. [[سریه]] نیز به جنگ‌هایی اطلاق می‌شود که پیامبر رهبری را برگزیده و به همراه گروهی برای نبرد اعزام می‌نمود. در تعداد غزوات محمد، اختلاف‌هایی گزارش شده‌است. برخی تعداد غزوه‌ها را ۲۶ و برخی دیگر ۲۷ غزوه می‌دانند. دلیل این اختلاف، یکی دانستن دو [[غزوه خیبر]] و وادی القری است که با فاصله ای اندک پس از هم رخ داده٬است. غزوه سفوان نیز توسط برخی به عنوان غزوه بدراولی شناخته می‌شود. | [[غزوه]] به جنگ‌هایی گفته می‌شود که پیامبر اسلام شخصاً در آنها حضور داشته‌است و سپاه اسلام را رهبری می‌کرده‌است. [[سریه]] نیز به جنگ‌هایی اطلاق می‌شود که پیامبر رهبری را برگزیده و به همراه گروهی برای نبرد اعزام می‌نمود. در تعداد غزوات محمد، اختلاف‌هایی گزارش شده‌است. برخی تعداد غزوه‌ها را ۲۶ و برخی دیگر ۲۷ غزوه می‌دانند. دلیل این اختلاف، یکی دانستن دو [[غزوه خیبر]] و وادی القری است که با فاصله ای اندک پس از هم رخ داده٬است. غزوه سفوان نیز توسط برخی به عنوان غزوه بدراولی شناخته می‌شود. | ||
همین‌طور در اهداف این غزوات نیز اختلاف نظرهای وجود دارد، برخی از شرق‌شناسان دلیل این غزوات را پاسخ به غریزه جنگ طلب اعراب تازه | همین‌طور در اهداف این غزوات نیز اختلاف نظرهای وجود دارد، برخی از شرق‌شناسان دلیل این غزوات را پاسخ به غریزه جنگ طلب اعراب تازه [[مسلمان]]، انتقام از دشمنان، نیازهای اقتصادی تازه مسلمانان، ابراز خشونت در مبارزه با سایر ادیان و قدرت‌نمایی مسلمانان در مقابل مخالفان خویش دانسته‌اند. پژوهشگران مسلمان نیز اهدافی چون دفاع در مقابل دشمنان، پاسخ به نقض عهدهای قبایل هم‌پیمان و دفاع از حقوق الهی و انسانی را از جمله اهداف پیامبر اسلام در انجام غزوات متعدد دانسته‌اند. | ||
== پیش زمینه == | == پیش زمینه == | ||
هیاتی دربردارندهٔ دوازده تن از بزرگان خاندان‌های مهم مدینه، از محمد دعوت کردند تا به عنوان یک ناشناس (بیطرف) برای عرب‌ها و یهودیان که تا پیش از سال ۲ ق. ه/۶۲۰ م، نزدیک به صد سال درگیرِ جنگ‌های داخلی بودند و کشت و کشتارهای پی در پی و عدم توافق در پرداخت خون‌بهای کشته‌شدگان داشتند، داوری کند؛ به ویژه پس از [[بعاث|جنگ بُعاث]] که همگی قبیله‌های یثرب (مدینه) در آن شرکت داشتند، این امر را برای ایشان آشکار ساخته بود که مفهوم‌های قبیله‌ای مانند «[[قصاص]]» دیگر قابل انجام نیست مگر این که کسی صلاحیت‌دار در بخش‌های دارای اختلاف داوری کند.<ref dir=ltr>{{پک|Holt|Lambton|Lewis|1970|ک=The Cambridge History of Islam|ص=۳۹|زبان=en}}</ref> نمایندگان فرستاده شده از مدینه، از سوی خود و مردم شهر یثرب متعهد شدند تا محمد را در جامعه خویش بپذیرند و از او در برابر خطرهای جانی، مانند خود، نگهبانی کنند.<ref dir=ltr>{{پک|Welch|1993|ف=Muḥammad|ک=Encyclopaedia of Islam|زبان=en|رف=MuḥammadWelch}}</ref> | |||
هیاتی دربردارندهٔ دوازده تن از بزرگان خاندان‌های مهم مدینه، از محمد دعوت کردند تا به عنوان یک ناشناس (بیطرف) برای عرب‌ها و یهودیان که تا پیش از سال ۲ ق. ه/۶۲۰ م، نزدیک به صد سال درگیرِ جنگ‌های داخلی بودند و کشت و کشتارهای پی در پی و عدم توافق در پرداخت خون‌بهای کشته‌شدگان داشتند، داوری کند؛ به ویژه پس از [[بعاث|جنگ بُعاث]] که همگی قبیله‌های یثرب (مدینه) در آن شرکت داشتند، این امر را برای ایشان آشکار ساخته بود که مفهوم‌های قبیله‌ای مانند «[[قصاص]]» دیگر قابل انجام نیست مگر این که کسی صلاحیت‌دار در بخش‌های دارای اختلاف داوری کند.<ref>{{پک|Holt|Lambton|Lewis|1970|ک=The Cambridge History of Islam|ص=۳۹|زبان=en}}</ref> نمایندگان فرستاده شده از مدینه، از سوی خود و مردم شهر یثرب متعهد شدند تا محمد را در جامعه خویش بپذیرند و از او در برابر خطرهای جانی، مانند خود، نگهبانی کنند.<ref>{{پک|Welch|1993|ف=Muḥammad|ک=Encyclopaedia of Islam|زبان=en|رف=MuḥammadWelch}}</ref> | |||
بر پایهٔ روایت‌های اسلامی، قریش از بیرون رفتن مسلمانان از مکه آگاه شد و برای کشتن محمد نقشه‌ای را به اجرا گذاشت. محمد به کمک [[علی]] که در بستر وی خوابید، کسانی که نگهبانش بودند را گمراه کرد و پنهانی به همراه [[ابوبکر]] از شهر بیرون رفت.<ref>{{پک|Momen|1987|ک=An Introduction to Shi'i Islam|ص=5|زبان=en}}</ref> به این سان در سال ۱ ه.ق/۶۲۲ م (برابر با سال سیزدهم پس از آغاز دعوت خود) محمد به مدینه، که یک واحه (آبادی) کشاورزیِ بزرگ بود، هجرت کرد و همراهان وی که با او از مکه به مدینه مهاجرت کردند به ''مهاجران'' شهرت یافتند و مردم یثرب که پیامبر و مهاجران را یاری رسانده بودند، ''[[انصار]]'' نامیده شدند.<ref>{{پک|Welch|1993|ف=Muḥammad|ک=Encyclopaedia of Islam|زبان=en|رف=MuḥammadWelch}}</ref> بعدها (در زمان خلیفه دوم) این هجرت، مبدأی تاریخ مسلمانان شد. [[مدینه]] تا پیش از [[هجرت محمد]] «یثرب» نامیده می‌شد و پس از این هجرت «مدینة النبی» یا به‌اختصار «مدینه» (برگرفته از ''مدینة النبی'' یا ''المدینة المنورة'') خوانده شد.<ref>{{پک|Hitti|1973|ک=Capital cities of Arab Islam|ج=58|ص=33|زبان=en}}</ref> | بر پایهٔ روایت‌های اسلامی، قریش از بیرون رفتن مسلمانان از [[مکه]] آگاه شد و برای کشتن محمد نقشه‌ای را به اجرا گذاشت. محمد به کمک [[علی]] که در بستر وی خوابید، کسانی که نگهبانش بودند را گمراه کرد و پنهانی به همراه [[ابوبکر]] از شهر بیرون رفت.<ref dir=ltr>{{پک|Momen|1987|ک=An Introduction to Shi'i Islam|ص=5|زبان=en}}</ref> به این سان در سال ۱ ه.ق/۶۲۲ م (برابر با سال سیزدهم پس از آغاز دعوت خود) محمد به مدینه، که یک واحه (آبادی) کشاورزیِ بزرگ بود، هجرت کرد و همراهان وی که با او از مکه به مدینه مهاجرت کردند به ''مهاجران'' شهرت یافتند و مردم یثرب که پیامبر و مهاجران را یاری رسانده بودند، ''[[انصار]]'' نامیده شدند.<ref dir=ltr>{{پک|Welch|1993|ف=Muḥammad|ک=Encyclopaedia of Islam|زبان=en|رف=MuḥammadWelch}}</ref> بعدها (در زمان خلیفه دوم) این هجرت، مبدأی تاریخ مسلمانان شد. [[مدینه]] تا پیش از [[هجرت محمد]] «یثرب» نامیده می‌شد و پس از این هجرت «مدینة النبی» یا به‌اختصار «مدینه» (برگرفته از ''مدینة النبی'' یا ''المدینة المنورة'') خوانده شد.<ref dir=ltr>{{پک|Hitti|1973|ک=Capital cities of Arab Islam|ج=58|ص=33|زبان=en}}</ref> | ||
متعاقب مهاجرت مسلمانان به مدینه، اهالی مکه اموال آنها را مصادره کردند.<ref>{{پک|Douglas Crow|2005|ک=Facing one Qiblah|ص=154|زبان=en}}</ref><ref>{{پک|Rahman|1979|ک=Islam|ص=21|زبان=en}}</ref> به دلیل اینکه مهاجرین در مدینه از نظر اقتصادی تحت فشار بودند و هیچ شغل خالی برای آنها نبود که مشغول به کار شوند، آنها جهت امرارمعاش، شروع به یورش به کاروان‌های اهل مکه کردند. این حرکت باعث شروع جنگ مسلح بین اهل مکه و مدینه شد.<ref>{{پک|Hooker|1996|ک=Muhammad, messenger of god|ص=|زبان=en}}</ref><ref>{{پک|Lewis|1993|ک=The Arabs in History|ص=44|زبان=en}}</ref><ref>{{پک|Watt|1961|ک=Muhammad: Prophet and Statesman|ص=105|زبان=en}}</ref> محمد آیات ۳۹–۴۰ [[سوره حج]] را ایراد کرد که در آنها اجازه استفاده از | متعاقب مهاجرت مسلمانان به مدینه، اهالی مکه اموال آنها را مصادره کردند.<ref dir=ltr>{{پک|Douglas Crow|2005|ک=Facing one Qiblah|ص=154|زبان=en}}</ref><ref dir=ltr>{{پک|Rahman|1979|ک=Islam|ص=21|زبان=en}}</ref> به دلیل اینکه مهاجرین در مدینه از نظر اقتصادی تحت فشار بودند و هیچ شغل خالی برای آنها نبود که مشغول به کار شوند، آنها جهت امرارمعاش، شروع به یورش به کاروان‌های اهل مکه کردند. این حرکت باعث شروع جنگ مسلح بین اهل مکه و مدینه شد.<ref dir=ltr>{{پک|Hooker|1996|ک=Muhammad, messenger of god|ص=|زبان=en}}</ref><ref dir=ltr>{{پک|Lewis|1993|ک=The Arabs in History|ص=44|زبان=en}}</ref><ref dir=ltr>{{پک|Watt|1961|ک=Muhammad: Prophet and Statesman|ص=105|زبان=en}}</ref> محمد آیات ۳۹–۴۰ [[سوره حج]] را ایراد کرد که در آنها اجازه استفاده از نیروی نظامی صادر می‌شود.<ref dir=ltr>{{پک|Palmer-Fernández|2004|ک=The encyclopedia of religion and war|ص=208|زبان=en}}</ref> | ||
بعدها محمد تصمیم به حمله به یکی از کاروان‌های مکه گرفت، سپس اهل مکه سپاهی فراهم آوردند ولی در [[غزوه بدر]] شکست خوردند. یک سال بعد در [[غزوه احد]] قریش در جنگی مسلمانان را شکست داد و محمد زخمی شد ولی چون قریش خود را به اندازه کافی قوی نمی‌دید، تا مدینه پیشروی نکردند و عقب‌نشینی کردند. در ۵ ه.ق/آوریل ۶۲۷ م قریش با ۱۰٬۰۰۰ تن در [[غزوه خندق]] به مدینه حمله کرد؛<ref>{{پک|Groupe d'écrivains|۲۰۰۶|ک=Britannica Encyclopedia of world relegions|ص=۷۹۷–۷۹۹|زبان=en}}</ref> اما به سبب وجود [[خندق]] گرد مدینه، سپاه قریش پس از ۴۰ روز (به روایت دیگر دو هفته)<ref>{{پک|Groupe d'écrivains|۲۰۰۶|ک=Britannica Encyclopedia of world relegions|ص=۷۹۷–۷۹۹|زبان=en}}</ref> ناامید شد و عقب‌نشینی کرد.<ref>{{پک|Lewis|1993|ک=The Arabs in History|ص=42|زبان=en}}</ref> در خلال این جنگ‌ها، بعلت همدستی سه قبیله از یهودیان با مشرکان با وجود تعهد قبلی مبنی بر عدم خیانت، بین مسلمانان و این سه قبیله اختلاف و درگیری پیش‌آمد. دو قبیله [[بنی‌قینقاع]] و [[بنی نضیر]] تبعید و قبیله [[بنی قریظه]] مورد حمله نظامی قرار گرفت.<ref>{{پک|Neusner|2003|ک=God's rule|ص=153|زبان=en}}</ref> | بعدها محمد تصمیم به حمله به یکی از کاروان‌های مکه گرفت، سپس اهل مکه سپاهی فراهم آوردند ولی در [[غزوه بدر]] شکست خوردند. یک سال بعد در [[غزوه احد]] قریش در جنگی مسلمانان را شکست داد و محمد زخمی شد ولی چون قریش خود را به اندازه کافی قوی نمی‌دید، تا مدینه پیشروی نکردند و عقب‌نشینی کردند. در ۵ ه.ق/آوریل ۶۲۷ م قریش با ۱۰٬۰۰۰ تن در [[غزوه خندق]] به مدینه حمله کرد؛<ref dir=ltr>{{پک|Groupe d'écrivains|۲۰۰۶|ک=Britannica Encyclopedia of world relegions|ص=۷۹۷–۷۹۹|زبان=en}}</ref> اما به سبب وجود [[خندق]] گرد مدینه، سپاه قریش پس از ۴۰ روز (به روایت دیگر دو هفته)<ref dir=ltr>{{پک|Groupe d'écrivains|۲۰۰۶|ک=Britannica Encyclopedia of world relegions|ص=۷۹۷–۷۹۹|زبان=en}}</ref> ناامید شد و عقب‌نشینی کرد.<ref dir=ltr>{{پک|Lewis|1993|ک=The Arabs in History|ص=42|زبان=en}}</ref> در خلال این جنگ‌ها، بعلت همدستی سه قبیله از یهودیان با مشرکان با وجود تعهد قبلی مبنی بر عدم خیانت، بین مسلمانان و این سه قبیله اختلاف و درگیری پیش‌آمد. دو قبیله [[بنی‌قینقاع]] و [[بنی نضیر]] تبعید و قبیله [[بنی قریظه]] مورد حمله نظامی قرار گرفت.<ref dir=ltr>{{پک|Neusner|2003|ک=God's rule|ص=153|زبان=en}}</ref> | ||
== هدف از غزوات == | == هدف از غزوات == | ||
| خط ۲۳: | خط ۲۵: | ||
=== دیدگاه مسلمانان === | === دیدگاه مسلمانان === | ||
[[پرونده:Mohammed receiving the submission of the Banu Nadir.jpg|بندانگشتی|نقاشی از حضور محمد در [[غزوه بنی‌نضیر]]، در کتاب ''[[جامع‌التواریخ]]'' متعلق به قرن چهاردهم میلادی]] | |||
در منابع اسلامی اهداف خاصی برای هر یک از غزوات محمد گزارش شده‌است. برخی از غزوات پیامبر اسلام، برای قدرت‌نمایی نظامی به دشمنان خویش بود. پیامبر اسلام با اعزام [[نیروهای نظامی]] خویش به مناطقی در مسیر کاروان‌های تجاری [[مکه|مکیان]]، ضمن قدرت‌نمایی سپاهیان اسلام، پیامی را مبنی بر دسترسی سپاه اسلام به راه‌های حیات تجاری قریش را به مکه مخابره نمود. هدف محمد از معاهده‌های نظامی با [[بنی‌ضمره|بنی‌ضمره{{efn|Banu Damrah|group=upper-alpha}}]] و [[بنی‌مدلج|بنی‌مدلج{{efn|Banu Mudlej|group=upper-alpha}}]] نیز تذکری به قریش بود تا در قبال تجارتی آزادانه، ترویج یکتاپرستی در مکه را مانع نشوند. برخی خاورشناسان بر این باورند که هدف، مصادره نمودن اموال قریش بوده‌است اما سبحانی معتقد است که این تحلیل با شواهد و قرائن تاریخی سازگاری ندارد. وی توضیح می‌دهد که غارت و چپاول با روحیه مسلمانان [[مدینه|یثرب]] سازگاری ندارد و این اقدامات، از رسوم اعراب بادیه نشین بوده‌است. سبحانی با اشاره به عدم دستبرد مسلمانان به کاروان‌های سایر قبایل و تنها حمله به قبایل قریش؛ مسلمانان را از اتهام غارتگری مبری می‌داند.<ref>{{پک|سبحانی|۱۳۸۳|ک=فروغ ابدیت|ص=۴۶۴–۴۶۶}}</ref> به‌طور کلی غزوات پیامبر اسلام با ۴ انگیزه کلی صورت می‌گرفت که عبارتند از:<ref>{{پک|عبدالمحمدی|اکبری|۱۳۹۱|ف=دیدگاه مستشرقان در خصوص غزوات|ک=تاریخ اسلام|ص=۱۷}}</ref>{{Div col|cols=۲}} | در منابع اسلامی اهداف خاصی برای هر یک از غزوات محمد گزارش شده‌است. برخی از غزوات پیامبر اسلام، برای قدرت‌نمایی نظامی به دشمنان خویش بود. پیامبر اسلام با اعزام [[نیروهای نظامی]] خویش به مناطقی در مسیر کاروان‌های تجاری [[مکه|مکیان]]، ضمن قدرت‌نمایی سپاهیان اسلام، پیامی را مبنی بر دسترسی سپاه اسلام به راه‌های حیات تجاری قریش را به مکه مخابره نمود. هدف محمد از معاهده‌های نظامی با [[بنی‌ضمره|بنی‌ضمره{{efn|Banu Damrah|group=upper-alpha}}]] و [[بنی‌مدلج|بنی‌مدلج{{efn|Banu Mudlej|group=upper-alpha}}]] نیز تذکری به قریش بود تا در قبال تجارتی آزادانه، ترویج یکتاپرستی در مکه را مانع نشوند. برخی خاورشناسان بر این باورند که هدف، مصادره نمودن اموال قریش بوده‌است اما سبحانی معتقد است که این تحلیل با شواهد و قرائن تاریخی سازگاری ندارد. وی توضیح می‌دهد که غارت و چپاول با روحیه مسلمانان [[مدینه|یثرب]] سازگاری ندارد و این اقدامات، از رسوم اعراب بادیه نشین بوده‌است. سبحانی با اشاره به عدم دستبرد مسلمانان به کاروان‌های سایر قبایل و تنها حمله به قبایل قریش؛ مسلمانان را از اتهام غارتگری مبری می‌داند.<ref>{{پک|سبحانی|۱۳۸۳|ک=فروغ ابدیت|ص=۴۶۴–۴۶۶}}</ref> به‌طور کلی غزوات پیامبر اسلام با ۴ انگیزه کلی صورت می‌گرفت که عبارتند از:<ref>{{پک|عبدالمحمدی|اکبری|۱۳۹۱|ف=دیدگاه مستشرقان در خصوص غزوات|ک=تاریخ اسلام|ص=۱۷}}</ref>{{Div col|cols=۲}} | ||
* غزوات دفاعی | * غزوات دفاعی | ||
| خط ۳۰: | خط ۳۴: | ||
== آمار == | == آمار == | ||
در گزارش تعداد غزوه‌های محمد، اختلافاتی گزارش شده‌است. برخی منابع تعداد غزوه‌ها را ۲۶ و برخی دیگر ۲۷ غزوه می‌دانند. دلیل این اختلاف، یکی دانستن دو [[غزوه خیبر]] و [[غزوه وادی القری|وادی القری]] است که با فاصله ای اندک پس از هم رخ داده٬است. [[غزوه سفوان]] نیز توسط برخی به عنوان [[غزوه بدر اولی|غزوه بدراولی]] شناخته می‌شود.<ref>{{پک|سبحانی|۱۳۸۳|ک=فروغ ابدیت|ص=۴۵۹–۴۶۲}}</ref> این غزوات در طول ۸ سال، از سال‌های دوم تا نهم هجری قمری صورت گرفته‌است.<ref>{{پک|جمیلی|۲۰۰۳|ک=غزوات النبی|ص=۲۲–۱۴۷}}{{سخ}}{{پک|سبحانی|۱۳۸۳|ک=فروغ ابدیت|ص=۴۶۱–۸۵۹}}</ref> در خصوص نفرات کشته شده از جبهه مقابل اسلام در غزوه‌های محمد نیز، اختلافاتی در آمار وجود دارد. در این خصوص مؤلف کتاب تاریخ تحلیلی صدر | در گزارش تعداد غزوه‌های محمد، اختلافاتی گزارش شده‌است. برخی منابع تعداد غزوه‌ها را ۲۶ و برخی دیگر ۲۷ غزوه می‌دانند. دلیل این اختلاف، یکی دانستن دو [[غزوه خیبر]] و [[غزوه وادی القری|وادی القری]] است که با فاصله ای اندک پس از هم رخ داده٬است. [[غزوه سفوان]] نیز توسط برخی به عنوان [[غزوه بدر اولی|غزوه بدراولی]] شناخته می‌شود.<ref>{{پک|سبحانی|۱۳۸۳|ک=فروغ ابدیت|ص=۴۵۹–۴۶۲}}</ref> این غزوات در طول ۸ سال، از سال‌های دوم تا نهم هجری قمری صورت گرفته‌است.<ref>{{پک|جمیلی|۲۰۰۳|ک=غزوات النبی|ص=۲۲–۱۴۷}}{{سخ}}{{پک|سبحانی|۱۳۸۳|ک=فروغ ابدیت|ص=۴۶۱–۸۵۹}}</ref> در خصوص نفرات کشته شده از جبهه مقابل اسلام در غزوه‌های محمد نیز، اختلافاتی در آمار وجود دارد. در این خصوص مؤلف کتاب ''[[تاریخ تحلیلی صدر اسلام]]''، پس از انعکاس گزارش منابع مختلف، عدد میانگین در خصوص کشته شدگان به دست مسلمانان در غزوات، با احتساب سریه موته را ۱۳۰۶ نفر گزارش کرده‌است. از این میان، ۷۰۰ تا ۸۵۰ نفر مربوط به [[غزوه بنی‌قریظه]] است.<ref>{{پک|نصیری رضی|۱۳۸۳|ک=تاریخ تحلیلی صدر اسلام|ص=۱۴۸}}</ref> | ||
== فهرست غزوات محمد == | == فهرست غزوات محمد == | ||
| خط ۳۸: | خط ۴۲: | ||
! scope="col" style="background-color: #e2ffe9" width="8%" |نام غزوه | ! scope="col" style="background-color: #e2ffe9" width="8%" |نام غزوه | ||
<hr>نام‌های دیگر | <hr>نام‌های دیگر | ||
! scope="col" style="background-color: #e2ffe9" width="7%" |تاریخ وقوع<ref>{{پک|Montgomery Watt|۱۹۵۶|ک=Muhammad At Medina|زبان=en|ص=۳۳۹–۳۴۳}}</ref> | ! scope="col" style="background-color: #e2ffe9" width="7%" |تاریخ وقوع<ref dir=ltr>{{پک|Montgomery Watt|۱۹۵۶|ک=Muhammad At Medina|زبان=en|ص=۳۳۹–۳۴۳}}</ref> | ||
<hr>مکان | <hr>مکان | ||
! scope="col" style="background-color: #e2ffe9" width="8%" |جبهه مقابل | ! scope="col" style="background-color: #e2ffe9" width="8%" |جبهه مقابل | ||
| خط ۵۸: | خط ۶۲: | ||
| rowspan="2" |پس از مصادره اموال مسلمانان در مکه و سختگیری بر آنان، محمد دستور حمله به برخی از کاروانان قریش را صادر کرد. | | rowspan="2" |پس از مصادره اموال مسلمانان در مکه و سختگیری بر آنان، محمد دستور حمله به برخی از کاروانان قریش را صادر کرد. | ||
| | | | ||
* عقد پیمان با قبیله | * عقد پیمان با قبیله [[بنی‌ضمره]] | ||
* بازگشت بدون درگیری سپاه اسلام | * بازگشت بدون درگیری سپاه اسلام | ||
|<ref>{{پک|جمیلی|۲۰۰۳|ک=غزوات النبی|ص=۲۲–۲۳}}{{سخ}}{{پک|سبحانی|۱۳۸۳|ک=فروغ ابدیت|ص=۴۶۱}}</ref> | |<ref>{{پک|جمیلی|۲۰۰۳|ک=غزوات النبی|ص=۲۲–۲۳}}{{سخ}}{{پک|سبحانی|۱۳۸۳|ک=فروغ ابدیت|ص=۴۶۱}}</ref> | ||
| خط ۹۷: | خط ۱۰۱: | ||
|پس از مصادره اموال مسلمانان در مکه و سختگیری بر آنان، محمد دستور حمله به برخی از کاروانان قریش را صادر کرد. | |پس از مصادره اموال مسلمانان در مکه و سختگیری بر آنان، محمد دستور حمله به برخی از کاروانان قریش را صادر کرد. | ||
| | | | ||
* عقد پیمان با قبیله مدلج | * عقد پیمان با قبیله [[مدلج]] | ||
* فرار کاروان قریش | * فرار کاروان قریش | ||
|<ref>{{پک|جمیلی|۲۰۰۳|ک=غزوات النبی|ص=۲۴–۲۵}}{{سخ}}{{پک|سبحانی|۱۳۸۳|ک=فروغ ابدیت|ص=۴۶۱}}</ref> | |<ref>{{پک|جمیلی|۲۰۰۳|ک=غزوات النبی|ص=۲۴–۲۵}}{{سخ}}{{پک|سبحانی|۱۳۸۳|ک=فروغ ابدیت|ص=۴۶۱}}</ref> | ||
| خط ۱۲۵: | خط ۱۲۹: | ||
|۶۲۴ (آوریل) | |۶۲۴ (آوریل) | ||
<hr>[[مدینه]] | <hr>[[مدینه]] | ||
|یهودیان مدینه | |[[یهودیان مدینه]] | ||
|{{any}} | |{{any}} | ||
|{{n/a}} | |{{n/a}} | ||
| خط ۱۳۲: | خط ۱۳۶: | ||
| | | | ||
* محاصره قلعه بنی‌قینقاع به مدت ۱۵ روز | * محاصره قلعه بنی‌قینقاع به مدت ۱۵ روز | ||
* اخراج یهودیان بنی‌قینقاع از مدینه | * اخراج یهودیان [[بنی‌قینقاع]] از مدینه | ||
|<ref>{{پک|جمیلی|۲۰۰۳|ک=غزوات النبی|ص=۴۴}}{{سخ}}{{پک|سبحانی|۱۳۸۳|ک=فروغ ابدیت|ص=۵۱۵–۵۱۶}}</ref> | |<ref>{{پک|جمیلی|۲۰۰۳|ک=غزوات النبی|ص=۴۴}}{{سخ}}{{پک|سبحانی|۱۳۸۳|ک=فروغ ابدیت|ص=۵۱۵–۵۱۶}}</ref> | ||
|- | |- | ||
| خط ۱۷۴: | خط ۱۷۸: | ||
| | | | ||
* فرار مهاجمان غطفانی | * فرار مهاجمان غطفانی | ||
* اسلام آوردن یکی از لشکریان غطفان | * اسلام آوردن یکی از لشکریان [[غطفان]] | ||
|<ref>{{پک|جمیلی|۲۰۰۳|ک=غزوات النبی|ص=۴۳}}{{سخ}}{{پک|سبحانی|۱۳۸۳|ک=فروغ ابدیت|ص=۵۱۷–۵۱۸}}</ref> | |<ref>{{پک|جمیلی|۲۰۰۳|ک=غزوات النبی|ص=۴۳}}{{سخ}}{{پک|سبحانی|۱۳۸۳|ک=فروغ ابدیت|ص=۵۱۷–۵۱۸}}</ref> | ||
|- | |- | ||
| خط ۲۱۶: | خط ۲۲۰: | ||
| | | | ||
* بازگشت سپاه قریش و صرف‌نظر از حمله به مدینه | * بازگشت سپاه قریش و صرف‌نظر از حمله به مدینه | ||
* اسیر کردن [[ابوعمره جمحی]] و اعدام وی به جهت نقض عهد دوباره | * اسیر کردن [[ابوعمره جمحی]] و [[اعدام]] وی به جهت نقض عهد دوباره | ||
|<ref>{{پک|جمیلی|۲۰۰۳|ک=غزوات النبی|ص=۶۰}}{{سخ}}{{پک|سبحانی|۱۳۸۳|ک=فروغ ابدیت|ص=۵۷۳–۵۷۴}}</ref> | |<ref>{{پک|جمیلی|۲۰۰۳|ک=غزوات النبی|ص=۶۰}}{{سخ}}{{پک|سبحانی|۱۳۸۳|ک=فروغ ابدیت|ص=۵۷۳–۵۷۴}}</ref> | ||
|- | |- | ||
| خط ۲۲۹: | خط ۲۳۳: | ||
<hr><ref group="شرح">بنی‌نضیر قصد ترور محمد را داشتند و برای این منظور وی را به قلعه خویش دعوت کردند؛ با فاش شدن نیت آنان، محمد قلعه بنی‌نضیر را محاصره نموده و آنان را مجبور به ترک نمود. (رک: {{پک|سبحانی|۱۳۸۳|ک=فروغ ابدیت|ص=۵۸۴–۵۹۰}})</ref> | <hr><ref group="شرح">بنی‌نضیر قصد ترور محمد را داشتند و برای این منظور وی را به قلعه خویش دعوت کردند؛ با فاش شدن نیت آنان، محمد قلعه بنی‌نضیر را محاصره نموده و آنان را مجبور به ترک نمود. (رک: {{پک|سبحانی|۱۳۸۳|ک=فروغ ابدیت|ص=۵۸۴–۵۹۰}})</ref> | ||
| | | | ||
* اخراج بنی‌نضیر از منطقه | * اخراج [[بنی‌نضیر]] از منطقه | ||
* مصادره سلاح‌ها و اموال غیرمنقول بنی‌نضیر | * مصادره سلاح‌ها و اموال غیرمنقول بنی‌نضیر | ||
|<ref>{{پک|جمیلی|۲۰۰۳|ک=غزوات النبی|ص=۶۴}}{{سخ}}{{پک|سبحانی|۱۳۸۳|ک=فروغ ابدیت|ص=۵۸۴–۵۹۰}}</ref> | |<ref>{{پک|جمیلی|۲۰۰۳|ک=غزوات النبی|ص=۶۴}}{{سخ}}{{پک|سبحانی|۱۳۸۳|ک=فروغ ابدیت|ص=۵۸۴–۵۹۰}}</ref> | ||
| خط ۲۶۶: | خط ۲۷۰: | ||
| | | | ||
* بازگشت به مدینه بدون درگیری | * بازگشت به مدینه بدون درگیری | ||
* شرکت تجاری در بازار اعراب در منطقه بدر | * شرکت تجاری در بازار اعراب در منطقه [[بدر]] | ||
|<ref>{{پک|جمیلی|۲۰۰۳|ک=غزوات النبی|ص=۶۷}}{{سخ}}{{پک|سبحانی|۱۳۸۳|ک=فروغ ابدیت|ص=۵۹۷–۵۹۸}}</ref> | |<ref>{{پک|جمیلی|۲۰۰۳|ک=غزوات النبی|ص=۶۷}}{{سخ}}{{پک|سبحانی|۱۳۸۳|ک=فروغ ابدیت|ص=۵۹۷–۵۹۸}}</ref> | ||
|- | |- | ||
| خط ۳۰۹: | خط ۳۱۳: | ||
| | | | ||
* محاصره بنی‌قریظه توسط سپاه اسلام | * محاصره بنی‌قریظه توسط سپاه اسلام | ||
* پذیرش تسلیم در برابر حکم سعد معاذ در حق بنی‌قریظه، توسط طرفین | * پذیرش تسلیم در برابر حکم [[سعد معاذ]] در حق بنی‌قریظه، توسط طرفین | ||
* حکم اعدام برای تمام مردان جنگی و اسارت برای زنان و کودکان توسط سعد معاذ | * حکم اعدام برای تمام مردان جنگی و اسارت برای زنان و کودکان توسط سعد معاذ | ||
* اسلام آوردن چهار تن از بنی قریظه و شفاعت یک تن دیگر توسط یک مسلمان | * اسلام آوردن چهار تن از بنی قریظه و [[شفاعت]] یک تن دیگر توسط یک مسلمان | ||
* اعدام تمام مردان جنگی و یک زن از زنان بنی‌قریظه | * اعدام تمام مردان جنگی و یک زن از زنان بنی‌قریظه | ||
* از هم پاشیدن جامعه یهود در مدینه | * از هم پاشیدن جامعه یهود در مدینه | ||
| خط ۳۲۱: | خط ۳۲۵: | ||
|۶۲۷ | |۶۲۷ | ||
<hr>[[مریسیع|مریسیع{{efn|Al-Muraysī'|group=upper-alpha}}]] | <hr>[[مریسیع|مریسیع{{efn|Al-Muraysī'|group=upper-alpha}}]] | ||
| | |[[بنی‌المصطلق]] | ||
<hr>[[حارث بن ابی ضرار]] | <hr>[[حارث بن ابی ضرار]] | ||
|[[ابوذر غفاری]] | |[[ابوذر غفاری]] | ||
| خط ۳۲۹: | خط ۳۳۳: | ||
| | | | ||
* پیروزی سپاه اسلام در اندک زمانی پس از شروع درگیری | * پیروزی سپاه اسلام در اندک زمانی پس از شروع درگیری | ||
* غنیمت‌گیری از | * غنیمت‌گیری از [[بنی‌المصطلق]] | ||
* اسارت گروهی از | * اسارت گروهی از بنی‌المصطلق | ||
|<ref>{{پک|جمیلی|۲۰۰۳|ک=غزوات النبی|ص=۷۲–۷۳}}{{سخ}}{{پک|سبحانی|۱۳۸۳|ک=فروغ ابدیت|ص=۶۵۱–۶۵۲}}</ref> | |<ref>{{پک|جمیلی|۲۰۰۳|ک=غزوات النبی|ص=۷۲–۷۳}}{{سخ}}{{پک|سبحانی|۱۳۸۳|ک=فروغ ابدیت|ص=۶۵۱–۶۵۲}}</ref> | ||
|- | |- | ||
| خط ۳۸۰: | خط ۳۸۴: | ||
* عقد قرارداد با قریشیان مکه | * عقد قرارداد با قریشیان مکه | ||
* بازگشت بدون انجام مناسک حج به جهت مفاد قرارداد | * بازگشت بدون انجام مناسک حج به جهت مفاد قرارداد | ||
* زمینه‌سازی برای فتح مکه | * زمینه‌سازی برای [[فتح مکه]] | ||
|<ref>{{پک|جمیلی|۲۰۰۳|ک=غزوات النبی|ص=۱۰۰–۱۰۳}}{{سخ}}{{پک|سبحانی|۱۳۸۳|ک=فروغ ابدیت|ص=۶۶۷–۶۷۵}}{{سخ}}{{پک|اداک|۱۳۸۸|ک=دانشنامه جهان اسلام|ف=حدیبیه}}</ref> | |<ref>{{پک|جمیلی|۲۰۰۳|ک=غزوات النبی|ص=۱۰۰–۱۰۳}}{{سخ}}{{پک|سبحانی|۱۳۸۳|ک=فروغ ابدیت|ص=۶۶۷–۶۷۵}}{{سخ}}{{پک|اداک|۱۳۸۸|ک=دانشنامه جهان اسلام|ف=حدیبیه}}</ref> | ||
|- | |- | ||
| خط ۳۸۷: | خط ۳۹۱: | ||
|۶۲۸ (مه) | |۶۲۸ (مه) | ||
<hr>[[خیبر]] | <hr>[[خیبر]] | ||
|یهودیان خیبر | |یهودیان [[خیبر]] | ||
|[[نمیلة بن عبدالله]] | |[[نمیلة بن عبدالله]] | ||
|[[علی بن ابیطالب]] | |[[علی بن ابیطالب]] | ||
| خط ۴۰۲: | خط ۴۰۶: | ||
|۶۲۸ (مه) | |۶۲۸ (مه) | ||
<hr>[[وادی القری]] | <hr>[[وادی القری]] | ||
|یهودیان وادی‌القری | |یهودیان [[وادی‌القری]] | ||
|[[نمیلة بن عبدالله]] | |[[نمیلة بن عبدالله]] | ||
|[[علی بن ابیطالب]] | |[[علی بن ابیطالب]] | ||
| خط ۴۴۴: | خط ۴۴۸: | ||
| | | | ||
* فتح مکه توسط مسلمانان بدون هیچگونه درگیری | * فتح مکه توسط مسلمانان بدون هیچگونه درگیری | ||
* وضع قانون ممنوعیت بت‌پرستی در مکه | * وضع قانون ممنوعیت [[بت‌پرستی]] در مکه | ||
|<ref>{{پک|جمیلی|۲۰۰۳|ک=غزوات النبی|ص=۱۲۶–۱۳۰}}{{سخ}}{{پک|سبحانی|۱۳۸۳|ک=فروغ ابدیت|ص=۷۸۷–۸۰۹}}</ref> | |<ref>{{پک|جمیلی|۲۰۰۳|ک=غزوات النبی|ص=۱۲۶–۱۳۰}}{{سخ}}{{پک|سبحانی|۱۳۸۳|ک=فروغ ابدیت|ص=۷۸۷–۸۰۹}}</ref> | ||
|- | |- | ||
| خط ۴۷۷: | خط ۴۸۱: | ||
<hr><ref group="شرح">پس از فرار گروهی از شرکت کنندگان از قبیله سقیف در جنگ حنین، پیامبر اسلام شروع به تعقیب فراریان سپاه مقابل نمود. فراریان به قبیله ثقیف و دژ طائف گریختند و پناهنده شدند. (رک: {{پک|سبحانی|۱۳۸۳|ک=فروغ ابدیت|ص=۸۳۳–۸۳۸}})</ref> | <hr><ref group="شرح">پس از فرار گروهی از شرکت کنندگان از قبیله سقیف در جنگ حنین، پیامبر اسلام شروع به تعقیب فراریان سپاه مقابل نمود. فراریان به قبیله ثقیف و دژ طائف گریختند و پناهنده شدند. (رک: {{پک|سبحانی|۱۳۸۳|ک=فروغ ابدیت|ص=۸۳۳–۸۳۸}})</ref> | ||
| | | | ||
* محاصره ۲۰ روزه طائف | * محاصره ۲۰ روزه [[طائف]] | ||
* بازگشت بدون درگیری | * بازگشت بدون درگیری | ||
|<ref>{{پک|جمیلی|۲۰۰۳|ک=غزوات النبی|ص=۱۳۹–۱۴۰}}{{سخ}}{{پک|سبحانی|۱۳۸۳|ک=فروغ ابدیت|ص=۸۳۳–۸۳۸}}{{سخ}}{{پک|ریاحی|۱۳۸۸|ک=دانشنامه جهان اسلام|ف=طائف}}</ref> | |<ref>{{پک|جمیلی|۲۰۰۳|ک=غزوات النبی|ص=۱۳۹–۱۴۰}}{{سخ}}{{پک|سبحانی|۱۳۸۳|ک=فروغ ابدیت|ص=۸۳۳–۸۳۸}}{{سخ}}{{پک|ریاحی|۱۳۸۸|ک=دانشنامه جهان اسلام|ف=طائف}}</ref> | ||
| خط ۸۸۷: | خط ۸۹۱: | ||
|} | |} | ||
== شرح و توضیح == | == پانویس == | ||
=== شرح و توضیح === | |||
{{پانویس|گروه=شرح|اندازه=کوچک|۲}} | {{پانویس|گروه=شرح|اندازه=کوچک|۲}} | ||
== واژه‌نامه == | === واژه‌نامه === | ||
{{پانویس|گروه=upper-alpha|اندازه=کوچک|۵|چپ‌چین=بله}} | {{پانویس|گروه=upper-alpha|اندازه=کوچک|۵|چپ‌چین=بله}} | ||
== | === ارجاعات === | ||
{{پانویس|۳|اندازه=ریز}} | {{پانویس|۳|اندازه=ریز}} | ||
== منابع == | === منابع === | ||
{{آغاز پانویس|30em}} | {{آغاز پانویس|30em}} | ||
'''منابع فارسی''' | '''منابع فارسی''' | ||
نسخهٔ کنونی تا ۲۳ آوریل ۲۰۲۳، ساعت ۰۸:۳۰
 مینیاتور حرکت محمد به سوی مکه | |
| نوع↘ | فهرست متنی |
|---|---|
| تعداد غزوات↘ | ۲۹ |
| تلفات مسلمانان↘ | ۱۱۹-۱۳۸ |
| تلفات جبهه مقابل↘ | ۹۸۱-۱۵۵۷ |
| منابع و پانوشت | |
فهرست غزوه‌های محمد، فهرستی است شامل جنگ‌های محمد، پیامبر اسلام، که در بین سال‌های اول تا نهم هجری قمری، به دستور مستقیم محمد و با شرکت شخص خود او در صحنه نبرد شکل گرفته‌است. پیامبر اسلام طی سیزده سال دعوت به اسلام در مکه، تعداد اندکی به اسلام گرویدند که با مخالفت قبیله قریش و برخی دیگر از قبیله‌های عرب روبه‌رو شدند و با آنان با خشونت رفتار می‌شد. محمد برای رهایی از این آزار و اذیت‌ها به همراه پیروان خویش، در سالی که بعدها مبدأ تقویم هجری شمسی و قمری شد، به شهر یثرب — که بعدها مدینة النبی نامیده شد — هجرت کرد. او در مدینه توانست قبایلِ درحال‌ستیزِ اوس و خزرج را متحد کند. وی بر پایهٔ مسلمانان مهاجر مکه و مردم مدینه جامعه و دولتی نوین با نام اُمَّت تأسیس کرد. بین مسلمانان با قبایل مکه و هم‌پیمانان آنها جنگ درگرفت و سرانجام پس از هشت سال جنگ، محمد به همراه پیروانش — که تا آن زمان به بیش از ده‌هزار نفر بالغ شده بودند — شهر زادگاهش را فتح کرد.
| محمد |
|---|
 |
غزوه به جنگ‌هایی گفته می‌شود که پیامبر اسلام شخصاً در آنها حضور داشته‌است و سپاه اسلام را رهبری می‌کرده‌است. سریه نیز به جنگ‌هایی اطلاق می‌شود که پیامبر رهبری را برگزیده و به همراه گروهی برای نبرد اعزام می‌نمود. در تعداد غزوات محمد، اختلاف‌هایی گزارش شده‌است. برخی تعداد غزوه‌ها را ۲۶ و برخی دیگر ۲۷ غزوه می‌دانند. دلیل این اختلاف، یکی دانستن دو غزوه خیبر و وادی القری است که با فاصله ای اندک پس از هم رخ داده٬است. غزوه سفوان نیز توسط برخی به عنوان غزوه بدراولی شناخته می‌شود.
همین‌طور در اهداف این غزوات نیز اختلاف نظرهای وجود دارد، برخی از شرق‌شناسان دلیل این غزوات را پاسخ به غریزه جنگ طلب اعراب تازه مسلمان، انتقام از دشمنان، نیازهای اقتصادی تازه مسلمانان، ابراز خشونت در مبارزه با سایر ادیان و قدرت‌نمایی مسلمانان در مقابل مخالفان خویش دانسته‌اند. پژوهشگران مسلمان نیز اهدافی چون دفاع در مقابل دشمنان، پاسخ به نقض عهدهای قبایل هم‌پیمان و دفاع از حقوق الهی و انسانی را از جمله اهداف پیامبر اسلام در انجام غزوات متعدد دانسته‌اند.
پیش زمینه
هیاتی دربردارندهٔ دوازده تن از بزرگان خاندان‌های مهم مدینه، از محمد دعوت کردند تا به عنوان یک ناشناس (بیطرف) برای عرب‌ها و یهودیان که تا پیش از سال ۲ ق. ه/۶۲۰ م، نزدیک به صد سال درگیرِ جنگ‌های داخلی بودند و کشت و کشتارهای پی در پی و عدم توافق در پرداخت خون‌بهای کشته‌شدگان داشتند، داوری کند؛ به ویژه پس از جنگ بُعاث که همگی قبیله‌های یثرب (مدینه) در آن شرکت داشتند، این امر را برای ایشان آشکار ساخته بود که مفهوم‌های قبیله‌ای مانند «قصاص» دیگر قابل انجام نیست مگر این که کسی صلاحیت‌دار در بخش‌های دارای اختلاف داوری کند.[۱] نمایندگان فرستاده شده از مدینه، از سوی خود و مردم شهر یثرب متعهد شدند تا محمد را در جامعه خویش بپذیرند و از او در برابر خطرهای جانی، مانند خود، نگهبانی کنند.[۲]
بر پایهٔ روایت‌های اسلامی، قریش از بیرون رفتن مسلمانان از مکه آگاه شد و برای کشتن محمد نقشه‌ای را به اجرا گذاشت. محمد به کمک علی که در بستر وی خوابید، کسانی که نگهبانش بودند را گمراه کرد و پنهانی به همراه ابوبکر از شهر بیرون رفت.[۳] به این سان در سال ۱ ه.ق/۶۲۲ م (برابر با سال سیزدهم پس از آغاز دعوت خود) محمد به مدینه، که یک واحه (آبادی) کشاورزیِ بزرگ بود، هجرت کرد و همراهان وی که با او از مکه به مدینه مهاجرت کردند به مهاجران شهرت یافتند و مردم یثرب که پیامبر و مهاجران را یاری رسانده بودند، انصار نامیده شدند.[۴] بعدها (در زمان خلیفه دوم) این هجرت، مبدأی تاریخ مسلمانان شد. مدینه تا پیش از هجرت محمد «یثرب» نامیده می‌شد و پس از این هجرت «مدینة النبی» یا به‌اختصار «مدینه» (برگرفته از مدینة النبی یا المدینة المنورة) خوانده شد.[۵]
متعاقب مهاجرت مسلمانان به مدینه، اهالی مکه اموال آنها را مصادره کردند.[۶][۷] به دلیل اینکه مهاجرین در مدینه از نظر اقتصادی تحت فشار بودند و هیچ شغل خالی برای آنها نبود که مشغول به کار شوند، آنها جهت امرارمعاش، شروع به یورش به کاروان‌های اهل مکه کردند. این حرکت باعث شروع جنگ مسلح بین اهل مکه و مدینه شد.[۸][۹][۱۰] محمد آیات ۳۹–۴۰ سوره حج را ایراد کرد که در آنها اجازه استفاده از نیروی نظامی صادر می‌شود.[۱۱]
بعدها محمد تصمیم به حمله به یکی از کاروان‌های مکه گرفت، سپس اهل مکه سپاهی فراهم آوردند ولی در غزوه بدر شکست خوردند. یک سال بعد در غزوه احد قریش در جنگی مسلمانان را شکست داد و محمد زخمی شد ولی چون قریش خود را به اندازه کافی قوی نمی‌دید، تا مدینه پیشروی نکردند و عقب‌نشینی کردند. در ۵ ه.ق/آوریل ۶۲۷ م قریش با ۱۰٬۰۰۰ تن در غزوه خندق به مدینه حمله کرد؛[۱۲] اما به سبب وجود خندق گرد مدینه، سپاه قریش پس از ۴۰ روز (به روایت دیگر دو هفته)[۱۳] ناامید شد و عقب‌نشینی کرد.[۱۴] در خلال این جنگ‌ها، بعلت همدستی سه قبیله از یهودیان با مشرکان با وجود تعهد قبلی مبنی بر عدم خیانت، بین مسلمانان و این سه قبیله اختلاف و درگیری پیش‌آمد. دو قبیله بنی‌قینقاع و بنی نضیر تبعید و قبیله بنی قریظه مورد حمله نظامی قرار گرفت.[۱۵]
هدف از غزوات
در زمان محمد (۶۲۲–۶۳۲)
در زمان خلافت راشدین (۶۳۲–۶۶۱)
در زمان خلافت اموی (۶۶۱–۷۵۰)
دیدگاه مستشرقان
ویلیام مونتگمری وات[A]، پیروزی سریع مسلمانان را در غزوات محمد، نه به جهت گسترش اسلام، بلکه به جهت کسب غنائم گزارش کرده‌است. وی کمی تلفات انسانی در جنگ‌ها را شاهدی بر این ادعا می‌داند. توماس آرنولد[B]، ایرام لاپیدوس[C] و ستانلی لان‌بول[D] نیز هدف از این جنگ‌ها را کسب غنائم به جهت فقر و تنگدستی اعراب تازه مسلمان می‌داند. برخی شرق‌شناسان همچون نویسنده فصل زندگانی محمد در تاریخ اسلام کمبریج[E] نیز هدف از این جنگ‌ها را، پاسخ مثبت پیامبر اسلام به اعراب تازه مسلمان دانسته‌است که جنگ‌طلب در خوی آنان جای گرفته بود. دیوید هیوم[F]، با اشاره به خشونت و سختگیری اسلام از ابتدا، هدف از این جنگ‌ها را گسترش اسلام و ممانعت از گسترش سایر ادیان می‌داند. در دائرةالمعارف اسلام لیدن[G] نیز به انتقام از مخالفان اشاره شده‌است. جان دیون پورت[H] و ساوارای[I]، معتقدند که دفاع از مسلمانان مهمترین هدف از غزوات محمد است؛ این دو احتمال نشر اسلام به زور شمشیر را به‌طور کل باطل قلمداد می‌کنند. آر اف بودلی[J] نیز با اشاره به برخی آزادی‌های اعطاء شده توسط محمد نسبت به مخالفان خود از جمله آزادی اسیر در انتخاب پرداخت جزیه یا پذیرش اسلام، جنگ طلبی و انتقام جویی محمد را منتفی دانسته‌است.[۱۶]
دیدگاه مسلمانان
در منابع اسلامی اهداف خاصی برای هر یک از غزوات محمد گزارش شده‌است. برخی از غزوات پیامبر اسلام، برای قدرت‌نمایی نظامی به دشمنان خویش بود. پیامبر اسلام با اعزام نیروهای نظامی خویش به مناطقی در مسیر کاروان‌های تجاری مکیان، ضمن قدرت‌نمایی سپاهیان اسلام، پیامی را مبنی بر دسترسی سپاه اسلام به راه‌های حیات تجاری قریش را به مکه مخابره نمود. هدف محمد از معاهده‌های نظامی با بنی‌ضمره[K] و بنی‌مدلج[L] نیز تذکری به قریش بود تا در قبال تجارتی آزادانه، ترویج یکتاپرستی در مکه را مانع نشوند. برخی خاورشناسان بر این باورند که هدف، مصادره نمودن اموال قریش بوده‌است اما سبحانی معتقد است که این تحلیل با شواهد و قرائن تاریخی سازگاری ندارد. وی توضیح می‌دهد که غارت و چپاول با روحیه مسلمانان یثرب سازگاری ندارد و این اقدامات، از رسوم اعراب بادیه نشین بوده‌است. سبحانی با اشاره به عدم دستبرد مسلمانان به کاروان‌های سایر قبایل و تنها حمله به قبایل قریش؛ مسلمانان را از اتهام غارتگری مبری می‌داند.[۱۷] به‌طور کلی غزوات پیامبر اسلام با ۴ انگیزه کلی صورت می‌گرفت که عبارتند از:[۱۸]
- غزوات دفاعی
- غزوات تهاجمی پیش‌گیرانه
- غزوات به جهت پیمان‌شکنی یا خیانت
- غزوات به جهت دفاع از حقوق الهی یا انسانی
آمار
در گزارش تعداد غزوه‌های محمد، اختلافاتی گزارش شده‌است. برخی منابع تعداد غزوه‌ها را ۲۶ و برخی دیگر ۲۷ غزوه می‌دانند. دلیل این اختلاف، یکی دانستن دو غزوه خیبر و وادی القری است که با فاصله ای اندک پس از هم رخ داده٬است. غزوه سفوان نیز توسط برخی به عنوان غزوه بدراولی شناخته می‌شود.[۱۹] این غزوات در طول ۸ سال، از سال‌های دوم تا نهم هجری قمری صورت گرفته‌است.[۲۰] در خصوص نفرات کشته شده از جبهه مقابل اسلام در غزوه‌های محمد نیز، اختلافاتی در آمار وجود دارد. در این خصوص مؤلف کتاب تاریخ تحلیلی صدر اسلام، پس از انعکاس گزارش منابع مختلف، عدد میانگین در خصوص کشته شدگان به دست مسلمانان در غزوات، با احتساب سریه موته را ۱۳۰۶ نفر گزارش کرده‌است. از این میان، ۷۰۰ تا ۸۵۰ نفر مربوط به غزوه بنی‌قریظه است.[۲۱]
فهرست غزوات محمد
راهنمای فهرست: ( ن/م = نامشخص هیچ = بدون مورد (هیچ))
| ر | نام غزوه
نام‌های دیگر |
تاریخ وقوع[۲۲]
مکان |
جبهه مقابل | جانشین در مکه/مدینه | پرچم‌دار | علت غزوه
توضیح بیشتر |
نتایج غزوه | مـ |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ۱ | الابواء
ودان |
۶۲۳ (اوت)
ابواء |
قریش | سعد بن عباده | حمزه بن عبدالمطلب | پس از مصادره اموال مسلمانان در مکه و سختگیری بر آنان، محمد دستور حمله به برخی از کاروانان قریش را صادر کرد. |
|
[۲۳] |
| ۲ | بواط | ۶۲۳ (سپتامبر)
بواطا[M] |
قریش
امیة بن خلف |
سعد بن معاذ | سعد بن ابی‌وقاص | هیچ | [۲۴] | |
| ۳ | سفوان
کرز بن جابر بدر اولی |
۶۲۳ (سپتامبر)
سفوان |
کرز بن جابر[N] | زید بن حارثه | علی بن ابیطالب | پس از حمله گروهی به مزارع مسلمان در مدینه، پیامبر اسلام دستور دستگیری کرز بن جابر به عنوان رهبر این حرکت را صادر کرد. | هیچ | [۲۵] |
| ۴ | عشیره | ۶۲۳ (دسامبر)
ذات‌العشیره[O] |
قریش
ابوسفیان |
ابوسلمه بن عبدالاسد | حمزه بن عبدالمطلب | پس از مصادره اموال مسلمانان در مکه و سختگیری بر آنان، محمد دستور حمله به برخی از کاروانان قریش را صادر کرد. |
|
[۲۶] |
| ۵ | بدر
بدر کبری |
۶۲۴ (مارس)
بدر |
قریش
ابوسفیان |
عبدالله بن ام‌مکتوم | مصعب بن عمیر | پس از اقدام مسلمانان در مصادره کاروان قریش در غزوه عشیره، ابوسفیان پیکی را برای درخواست نیروی کمکی از مکه به آن ناحیه فرستاد و پس از جمع شدن قوای قریش، حمله به مدینه آغاز شد. |
|
[۲۷] |
| ۶ | بنی‌قینقاع | ۶۲۴ (آوریل)
مدینه |
یهودیان مدینه | هیچ | ن/م | پس از توهین یکی از یهودیان بنی قینقاع به زنی مسلمان و به قتل رسیدن وی توسط مردی مسلمان، جمعی از مسلمانان با اهالی این قبیله درگیر شدند و در نهایت سبب درگیری بین قوا اسلام و بنی قینقاع شد.
[شرح ۱] |
|
[۲۸] |
| ۷ | سویق | ۶۲۴ (ژوئن)
اطراف مدینه |
قریش
ابوسفیان |
ن/م | ن/م | ابوسفیان به همراه گروهی از قریش به مزارع مسلمانان در مدینه حمله کرد و باعث کشته شدن یک مسلمان انصاری شد. پس از آن سپاهیان مسلمان به تعقیب گروه مهاجم پرداختند.
[شرح ۲] |
|
[۲۹] |
| ۸ | قرقرة الکدر | ۶۲۴ (مه)
قرقرة الکدر |
بنی‌سلیم | عبدالله بن ام‌مکتوم | ن/م | پس از ابلاغ خبر قصد حمله قبیله بنی سلیم به مدینه، به دستور پیامبر اسلام، لشکری از مسلمانان به سمت این قبیله در حرکت شدند.
[شرح ۳] |
هیچ | [۳۰] |
| ۹ | ذی‌امر
غطفان |
۶۲۴ (سپتامبر)
غطفان[P] |
غطفان | عثمان بن عفان | ن/م | پس از ابلاغ خبر قصد حمله قبیله غطفان به مدینه، به دستور پیامبر اسلام، لشکری از مسلمانان به سمت این قبیله در حرکت شدند.
[شرح ۴] |
|
[۳۱] |
| ۱۰ | بحران | ۶۲۴ (اکتبر)
نامشخص |
قریش | عبدالله بن ام‌مکتوم | ن/م | پس از ابلاغ خبر قصد حمله قبیله بنی سلیم به مدینه، به دستور پیامبر اسلام، لشکری از مسلمانان به سمت این قبیله در حرکت شدند. | هیچ | [۳۲] |
| ۱۱ | احد | ۶۲۵ (مارس)
احد[Q] |
قریش
ابوسفیان |
عبدالله بن ام‌مکتوم | حمزه بن عبدالمطلب | پس از شکست قریش در حمله اولشان در بدر، مجدد لشکری ۳۰۰۰ نفری را تدارک کرده و به مدینه حمله کردند. این حمله در نزدیکی کوه احد شکل گرفت.
[شرح ۵] |
|
[۳۳] |
| ۱۲ | حمراء الاسد | ۶۲۵ (مارس)
حمراءالاسد[R] |
قریش
ابوسفیان |
عبدالله بن ام‌مکتوم | علی بن ابیطالب | پس از پیروزی قریش در احد، سپاهیان قریش تصمیم گرفتند در حمله‌ای دیگر، کار پیامبر اسلام را تمام کنند و به همین دلیل تدارکات نظامی دیدند.
[شرح ۶] |
|
[۳۴] |
| ۱۳ | بنی‌نضیر | ۶۲۵ (اوت)
بنی‌نضیر |
یهودیان بنی‌نضیر | عبدالله بن ام‌مکتوم | ن/م | پس از پیمان‌شکنی بنی نضیر با اقدام به ترور محمد، سپاهیان اسلام، قلعه آنان را محاصره کردند.
[شرح ۷] |
|
[۳۵] |
| ۱۴ | ذات‌الرقاع | ۶۲۶ (ژوئن)
غطفان[S] |
بنی محارب | ابوذر غفاری
یا |
ن/م | پس از ابلاغ خبر قصد حمله قبیله‌های بنی محارب و بنی ثعلبه به مدینه، به دستور پیامبر اسلام، لشکری از مسلمانان به سمت این دو قبیله در حرکت شدند.
[شرح ۸] |
|
[۳۶] |
| ۱۵ | بدر الآخره
بدر دوم |
۶۲۶ (آوریل)
بدر |
قریش
ابوسفیان |
عبدالله بن عبدالله بن ابی بن سلول | ن/م | پس از گذشت یکسال از جنگ بدر، ابوسفیان با جمعی از قریش به منطقه بدر وارد شد، اما به بهانه آذوقه به مکه بازگشت.
[شرح ۹] |
|
[۳۷] |
| ۱۶ | دومة الجندل | ۶۲۶ (اوت)
دومةالجندل |
گروه راهزنان | سبائة بن عرفطه | ن/م | پس از ابلاغ خبر تجاوز به کاروان‌ها و رهگذران در منطقه دمة الجندل، به دستور محمد، سپاهی به منطقه اعزام شد.
[شرح ۱۰] |
|
[۳۸] |
| ۱۷ | خندق
احزاب |
۶۲۷ (آوریل)
مدینه |
ائتلاف مخالفان | عبدالله بن ام‌مکتوم | ن/م | پس از اخراج گروه‌های یهودی از مدینه، با توطئه‌های این گروه‌ها، ائتلافی برای حذف مسلمانان شکل گرفت و مدینه به مدت یک ماه محاصره شد.
[شرح ۱۱] |
|
[۳۹] |
| ۱۸ | بنی‌قریظه | ۶۲۷ (مه)
اطراف مدینه |
بنی‌قریظه | عبدالله بن ام‌مکتوم | علی بن ابیطالب | پس از کمک قبیله بنی‌قریظه به ائتلاف مخالف اسلام در جنگ خندق، محمد این اقدام را نقض عهد بنی‌قریظه تلقی کرده و به آنجا لشکرکشی کرد.
[شرح ۱۲] |
|
[۴۰] |
| ۱۹ | بنی‌المصطلق
المُرَیسیع |
۶۲۷
مریسیع[T] |
بنی‌المصطلق
حارث بن ابی ضرار |
ابوذر غفاری | ن/م | پس از ابلاغ خبر قصد حمله قبیله بنی مصطلق به مدینه، به دستور پیامبر اسلام، لشکری از مسلمانان به سمت این قبیله در حرکت شدند.
[شرح ۱۳] |
|
[۴۱] |
| ۲۰ | بنی‌لحیان | ۶۲۷ (ژوئیه)
بطن غران[U] |
بنی‌لحیان | عبدالله بن ام‌مکتوم | ن/م | پس از اعزام مبلغان مسلمان به بنی‌لحیان؛ جمعی از آنان کشته شدند و این اقدام سبب شد تا محمد دستور اعزام نیروی نظامی به این منطقه را صادر کند.
[شرح ۱۴] |
|
[۴۲] |
| ۲۱ | ذی قرد
الغابه |
۶۲۷ (اوت)
ذی قرد[V] |
غارتگران | عبدالله بن ام‌مکتوم | سلد بن زید | پس از حمله گروهی از غارتگران به مدینه و قتل یک مسلمان و اسارت یک زن مسلمان، به دستور محمد، گروهی از مسلمانان به تعقیب گروه غارتگر پرداختند.
[شرح ۱۵] |
|
[۴۳] |
| ۲۲ | حدیبیه | ۶۲۸ (مارس)
حدیبیه[W] |
قریش
ابوسفیان |
عبدالله بن ام‌مکتوم
یا |
ن/م | پیامبر اسلام دستور حرکت مسلمانان به سمت مکه برای انجام عمل حج را صادر کرد. اما کاروان مسلمانان در نزدیکی عسفان با گروهی از قریش مواجه شدند که از ادامه مسیر مسلمانان منع کردند.
[شرح ۱۶] |
|
[۴۴] |
| ۲۳ | خیبر | ۶۲۸ (مه)
خیبر |
یهودیان خیبر | نمیلة بن عبدالله | علی بن ابیطالب | پس از نقض عهدهای مکرر یهودیان مدینه، محمد به قلعه خیبر در نزدیکی مدینه لشکرکشی کرد.
[شرح ۱۷] |
|
[۴۵] |
| ۲۴ | وادی القری | ۶۲۸ (مه)
وادی القری |
یهودیان وادی‌القری | نمیلة بن عبدالله | علی بن ابیطالب | پس از عقد پیمان جدید با خیبریان، تنها گروه یهودی منطقه نیز ملزم به پیمان جدید شد و برای این الزام، محمد به قبیله وادی القری، لشکرکشی کرد.
[شرح ۱۸] |
|
[۴۶] |
| ۲۵ | عمره القضا | ۶۲۸
مکه |
قریش
ابوسفیان |
ن/م | ن/م | پس از صلح حدیبیه، مسلمانان برای انجام حج به مکه رهسپار شدند و برای امنیت سفر، گروهی نظامی دویست نفره، کاروان حجاج را پشتیبانی کردند.
[شرح ۱۹] |
هیچ | [۴۷] |
| ۲۶ | فتح مکه | ۶۳۰ (ژانویه)
مکه |
قریش
ابوسفیان |
ابورهم غفاری | علی بن ابیطالب | پس از نقض عهد حدیبیه توسط قریش، محمد فرصت را برای فتح مکه مناسب دید و به مکه لشکرکشی کرد.
[شرح ۲۰] |
|
[۴۸] |
| ۲۷ | حنین
هوازن |
۶۳۰ (ژانویه)
وادی حنین |
قبیله هوازن | عتاب بن اسید بن ابالعیص | علی بن ابیطالب | پس از فتح مکه، تحرکاتی در قبایل اطراف مکه از جمله هوازن مشاهده شد که پیامبر اسلام، در دستوری، به یکی از این قبایل، لشکرکشی کرد.
[شرح ۲۱] |
|
[۴۹] |
| ۲۸ | طائف | ۶۳۰ (فوریه)
طائف |
قبیله هوازن | عتاب بن اسید بن ابالعیص | ن/م | پس از حمله به منطقه حنین و قبیله هوازن، گروهی از هوازن به طائف گریختند. محمد دستور تعقیب آنان را داد و لشکریان مسلمان تا طائف، آنان را تعقیب نمودند.
[شرح ۲۲] |
|
[۵۰] |
| ۲۹ | تبوک | ۶۳۰ (اکتبر)
تبوک |
بیزانس | علی بن ابیطالب | ن/م | پس از گزارش تحرکات نظامی رومیان در نزدیکی مرز سوریه به مدینه رسید؛ محمد دستور لشکرکشی عظیمی را به منطقه تبوک داد تا از حمله احتمالی رومیان جلوگیری به عمل آید.
[شرح ۲۳] |
|
[۵۱] |
جدول آماری غزوه‌های محمد
راهنمای فهرست: ( ن/م = نامشخص هیچ = بدون مورد (هیچ))
| غزوه | جبهه اسلام | جبهه مقابل | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| قوا | تلفات | قوا | تلفات | ||||||
| غزوات النبی
و فروغ ابدیت |
تاریخ طبری | بحارالانوار | طبقات | تاریخ یعقوبی | سیره ابن هشام | ||||
| الابواء | ن/م | هیچ | ن/م | هیچ | هیچ | ||||
| بواط | ۲۰۰ | هیچ | ۱۰۰ | هیچ | |||||
| سفوان | ن/م | هیچ | ن/م | هیچ | |||||
| عشیره | ۱۵۰−۲۰۰ | هیچ | ن/م | ن/م | |||||
| بدر | ۳۰۰−۳۱۷ | ۱۴−۱۵ | ۹۵۰ | ۵۰−۷۰ | ۸۴ | ۸۴ | ۸۴ | ۸۶ | ۸۴ |
| بنی‌قینقاع | ن/م | هیچ | ۷۰۰ | هیچ | هیچ | ||||
| سویق | ن/م | هیچ | ۲۰۰ | هیچ | |||||
| قرقرة الکدر | ن/م | هیچ | ن/م | هیچ | |||||
| ذی‌امر | ۴۵۰ | هیچ | ن/م | هیچ | |||||
| بحران | ن/م | هیچ | ن/م | هیچ | |||||
| احد | ۷۰۰ | ۷۰−۸۲ | ۳٫۰۰۰ | ۲۲ | ۷۰ | ۱۰۹ | ۱۰۹ | ۹۰ | ۹۲ |
| حمراء الاسد | ۶۰۰ | هیچ | ۳٫۰۰۰ | هیچ | هیچ | ||||
| بنی‌نضیر | ن/م | هیچ | ن/م | هیچ | |||||
| ذات‌الرقاع | ن/م | هیچ | ن/م | هیچ | |||||
| بدر الآخره | ۱٫۵۰۰ | هیچ | ن/م | هیچ | |||||
| دومة الجندل | ۱٫۰۰۰ | هیچ | ن/م | هیچ | |||||
| خندق | ۹۰۰−۳٫۰۰۰ | ۶−۷ | ۱۰٫۰۰۰ | ۵−۸ | ۹ | ۹ | ۱۱ | ۱۴ | ۹ |
| بنی‌قریظه | ن/م | ۲ | ن/م | ۶۰۰−۸۰۰ | ۸۵۰ | ۹۰۰ | ۷۰۰ | ۷۵۰ | ۸۵۰ |
| بنی‌المصطلق | ن/م | ۱ | ن/م | ۱۰ | ن/م | ۱۰ | ۱۰ | ن/م | ن/م |
| بنی‌لحیان | ن/م | هیچ | ن/م | هیچ | هیچ | ||||
| ذی قرد | ن/م | ۲ | ن/م | ۳ | |||||
| حدیبیه | ۱٫۳۰۰−۱٫۸۰۰ | هیچ | ۲۰۰ | هیچ | |||||
| خیبر | ۱٫۶۰۰ | ۲۰ | ۲۰٫۰۰۰ | ۹۳ | ۳ | ن/م | ۹۸ | ن/م | ۲۳ |
| وادی القری | ۱٫۶۰۰ | هیچ | ن/م | هیچ | هیچ | ||||
| عمره القضا | ۲۰۰ | هیچ | ن/م | هیچ | |||||
| فتح مکه | ۱۰٫۰۰۰ | ن/م | ن/م | ن/م | ۲۱ | ن/م | ۳۳ | ن/م | ۲۰ |
| حنین | ۱۲٫۰۰۰ | ۴−۹ | ن/م | ۷۰−۱۵۰ | ۸۵ | ۱۱۲ | ۸۷ | ن/م | ۱۰۱ |
| طائف | ن/م | هیچ | ن/م | هیچ | هیچ | ||||
| تبوک | ۳۰٫۰۰۰ | هیچ | ۴۰٫۰۰۰ | هیچ | |||||
| مجموع: | ۸۵۳−۱٫۱۵۶ | ۱٫۴۰۲ | ۱٫۵۵۷ | ۱٫۲۶۱ | ۹۴۰ | ۱٫۳۳۱ | |||
جدول زمانی غزوه‌های محمد
| سال ←
ماه ↓ |
۲ | ۳ | ۴ | ۵ | ۶ | ۷ | ۸ | ۹ |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| محرم | قرقرة الکدر | خیبر | ||||||
| صفر | الابواء | ذی‌امر | وادی القری | |||||
| ربیع الاول | بواط | بحران | بنی‌نضیر | دومة الجندل | ذی قرد | |||
| سفوان | ||||||||
| ربیع الثانی | ذات‌الرقاع | |||||||
| جمادی الاول | بنی‌لحیان | |||||||
| جمادی الثانی | عشیره | |||||||
| رجب | تبوک | |||||||
| شعبان | بدر الآخره | بنی‌المصطلق | ||||||
| رمضان | بدر | فتح مکه | ||||||
| شوال | بنی‌قینقاع | احد | خندق | حنین | ||||
| حمراء الاسد | طائف | |||||||
| ذی القعده | بنی‌قریظه | حدیبیه | عمره القضا | |||||
| ذی الحجه | سویق |
پانویس
شرح و توضیح
- ↑ قبیله یهودی بنی‌قینقاع، طبق معاهده‌ای که کرده‌بودند از هرگونه اقدام علیه اسلام دست نگاه‌دارند؛ اما در بازار مدینه، تاجری اهل قبیله قینقاع به زنی مسلمان اهانت کرد. یکی از مسلمانان با دیدن اهانت، مرد تاجر قینقاعی را به قتل رسانید و در همان‌جا، گروهی از بنی قینقاع، مسلمان معترض را کشتند و به قلعه خویش پناه بردند. (رک: سبحانی، فروغ ابدیت، ۵۱۵–۵۱۶.)
- ↑ ابوسفیان عهد کرده بود تا انتقام بدر را نگیرد، با همسر خود همبستر نشود؛ برای عمل به عهد خود، مخفیانه به همراه ۲۰۰ تن از قریشیان به نزدیکی مدینه حمله کرده، مسلمانی از انصار را به قتل رساندند وی یک نخلستان را آتش زدند. مسلمانان پس از اطلاع از این اقدام، به تعقیب ابوسفیان اقدام کردند. (رک: سبحانی، فروغ ابدیت، ۵۱۷.)
- ↑ خبری به مدینه ابلاغ شد که قبیله بنی سلیم قصد حمله به مدینه را دارند. پیامبر اسلام سریعاً دستور حرکت سپاه اسلام به سمت این قبیله را صادر کرد. (رک: سبحانی، فروغ ابدیت، ۵۱۶–۵۱۷.)
- ↑ طبق اخبار واصله به مدینه، قبیله غطفان در تدارک حمله به مدینه بود. به دستور و با حضور محمد، سپاهی راهی منطقه شد، اما غطفانیان با دیدن سپاه اسلام گریختند. (رک: سبحانی، فروغ ابدیت، ۵۱۷–۵۱۸.)
- ↑ سپاهی متشکل از ۳۰۰۰ نفر از قریشیان مکه، برای حمله به مدینه به حوالی کوه احد در شمال مدینه رسیدند. پیامبر اسلام سپاهی را تدارک کرده و به نبرد با مشرکان مکه گسیل ساخت. (رک: سبحانی، فروغ ابدیت، ۵۲۲–۵۶۵.)
- ↑ سپاهیان قریش که به فرماندهی ابوسفیان در جنگ احد پیروزی کسب کرده‌بودند، قصد داشتند تا کار سپاهیان اسلام را یکسره نموده و با تدارک حمله دیگری به مدینه، محمد را به قتل برسانند. محمد نیز با تدارک باقی مانده سپاه خویش، به منطقه وارد شد. با برخی تدابیر نظامی و کمک‌های معبد خزائی (رئیس قبیله خزاعه) این غزوه بدون درگیری به پایان رسید. (رک: سبحانی، فروغ ابدیت، ۵۷۳–۵۷۴.)
- ↑ بنی‌نضیر قصد ترور محمد را داشتند و برای این منظور وی را به قلعه خویش دعوت کردند؛ با فاش شدن نیت آنان، محمد قلعه بنی‌نضیر را محاصره نموده و آنان را مجبور به ترک نمود. (رک: سبحانی، فروغ ابدیت، ۵۸۴–۵۹۰.)
- ↑ قبیله‌های بنی محارب و بنی ثعلبه، دو تیره از قبیله بزرگ غطفان بودند که بنا بر گزارش‌های واصله به مدینه، قصد حمله به مدینه را داشتند. (رک: سبحانی، فروغ ابدیت، ۵۹۵–۵۹۶.)
- ↑ ابوسفیان پس از پایان غزوه بدر، وعده داد تا سال آینده مجدد به بدر آمده و انتقامی دیگر از مسلمانان خواهد گرفت. محمد در پاسخ به این اقدام، در سالگرد غزوه بدر، به منطقه بدر لشکر کشید اما ابوسفیان به جهت‌های مختلف از مکه خارج نشد و پیام‌هایی برای انصراف محمد ابلاغ کرد اما در تصمیم پیامبر اسلام تأثیری نداشت. با این وجود ابوسفیان لشکری را به سمت بدر فرستاد اما در میانه راه به بهانه آذوقه، لشکریان قریش به مکه بازگشتند. (رک: سبحانی، فروغ ابدیت، ۵۹۷–۵۹۸.)
- ↑ خبری به مدینه ابلاغ شد مبنی بر ایجاد مزاحمت و ستم بر رهگذران توسط گروهی در منطقه دمه الجندل، پیامبر اسلام سپاهی را با خود همراه ساخت اما به محض رسیدن خبر لشکرکشی اسلام برای دفع این خطر، گروه متجاوز از منطقه گریختند. (رک: سبحانی، فروغ ابدیت، ۶۰۹–۶۱۰.)
- ↑ پس از اخراج یهودیان از مدینه و اطراف آن، این گروه‌ها با بسیج چند گروه مخالف محمد، اقدام حمله به مدینه کردند. این گروه، یک ماه مدینه را محاصره کردند. (رک: سبحانی، فروغ ابدیت، ۶۱۰–۶۱۳.)
- ↑ پس از آنکه بنی‌قریظه با همکاری با احزاب مخالف محمد در جنگ خندق، سبب شد تا کار بر مسلمانان سخت شود، محمد برای پاسخ به این نقض عهد، به این منطقه لشکرکشی کرد. (رک: سبحانی، فروغ ابدیت، ۱۶۰–۶۳۴.)
- ↑ خبری به مدینه مخابره شد مبنی بر تدارک جنگ توسط قبیله بنی المصطق، پیامبر پس از تأیید خبر، سریعاً سپاهی را فراهم کرد و به سمت بنی مصطلق در حرکت شد. این نبرد در کنار چاهی به نام مریسیع درگرفت و به سرعت با پیروزی مسلمانان خاتمه یافت. (رک: سبحانی، فروغ ابدیت، ۶۵۱–۶۵۲.)
- ↑ مبلغان مسلمانی که برای تبلیغ اسلام به سرزمین‌های اطراف رهسپار می‌شدند، بعضاً مورد آزار و اذیت قرار می‌گرفتند. در یکی از این اعزام‌های تبلیغی، چند تن از مبلغان کشته و دو تن دیگر اسیر شده و به قریش فروخته شدند. این امر سبب شد تا محمد در صدد انتقام برآید. (رک: سبحانی، فروغ ابدیت، ۶۴۸–۶۴۹.)
- ↑ پس از آنکه، گروهی غارتگر به چراگاه مسلمانان مدینه حمله کردند و شترانی را به سرقت برده و یک مسلمان را کشتند؛ زنی مسلمان را به اسارت درآورده و گریختند. یکی از اهالی مدینه با دیدن این صحنه، از اهالی مدینه کمک خواست و به تعقیب راهزنان پرداخت. پیامبر اسلام با شنیدن صدای کمک خواهی، سریعاً گروهی از مسلمانان را به تعقیب غارتگران فرستاد و خود نیز همراه آنان رفت. (رک: سبحانی، فروغ ابدیت، ۶۴۹–۶۵۰.)
- ↑ پس از آنکه پیامبر اسلام خوابی از حج کردن مسلمانان در مکه را دید، به مسلمانان دستور داد تا برای انجام حج آماده شوند. این کاروان تا نزدیکی عسفان آمده اما با سپاه ۲۰۰ نفره قریش مواجه شدند که برای ممانعت از ورود مسلمانان به مکه به آن منطقه در حرکت بودند. به همین منظور کاروان اسلام تغییر مسیر داد و در حدیبیه اتراق کرد. (رک: سبحانی، فروغ ابدیت، ۶۶۷–۶۷۵.)
- ↑ یهودیان ساکن در اطراف مدینه، بارها نقض عهد کرده بودند و اقدامات نظامی و تبلیغی علیه اسلام را مرتکب شدند. از این رو پیامبر اسلام، برای دفع حملات و خطرات احتمالی در آینده، قصد اخراج این قبایل عرب از منطقه را کرد. برای این منظور، اقداماتی برای خروج قبیله یهودی ساکن در خیبر، به این منطقه لشکر کشی شد. (رک: سبحانی، فروغ ابدیت، ۷۲۲–۷۲۳.)
- ↑ پس از پایان غائله خیبر، لشکریان اسلام در راه بازگشت، به منطقه وادی‌القری -از مناطق تحت سیطره یهودیان در نزدکی مدینه- وارد شدند و پس از چند روز محاصره، قراردادی که با یهودیان خیبر بسته شده بود، با یهودیان وادی القری نیز بسته شد. (رک: سبحانی، فروغ ابدیت، ۷۲۵–۷۴۷.)
- ↑ پس از آنکه موعد حج عمره طبق صلح‌نامه حدیبیه رسید، پیامبر اسلام به همراه مسلمانان عازم مکه شدند. پیامبر اسلام به جهت آنکه به یکی از مفاد صلح‌نامه پیابند بماند، مجبور بود تا تنها با سلاح شمشیر و بدون زره و هرگونه ادوات نظامی وارد بر مکه شود؛ به این منظور و با توجه به سابقه قریش، برای جلوگیری از هرگونه سو نیت قریشان مکه، سپاهی ۲۰۰ نفر مجهز به سلاح و ادوات نظامی با خود همراه ساخت تا نزدیکی مکه آمده و در آنجا بمانند تا سلامت حجاج تضمین گردد. (رک: سبحانی، فروغ ابدیت، ۷۶۰–۷۶۱.)
- ↑ پس از دو سال از پیمان صلح حدیبیه گذشت، قریشیان قبیله بنوبکر را با تجهیز اسلحه، به جنگ با قبیله خزاعه که از هم پیمانان مسلمانان بودند تحریک کردند. پس از درگیری این دو قبیله و کشته شدن عده‌ای از مسلمانان خزاعه، پیامبر درخواست رهبر قبیله خزاعه مبنی بر انتقام‌گیری از قریش را پذیرفت. (رک: سبحانی، فروغ ابدیت، ۷۸۶–۷۸۸.)
- ↑ پس از فتح مکه، تحرکاتی در قبایل مجاور مکه همچون هوازن و ثقیف رخ داد که حساسیت مسلمانان را برانگیخت. پیامبر اسلام برای جلوگیری از حمله احتمالی قبیله هوازن، به منطقه حنین وارد شد. (رک: سبحانی، فروغ ابدیت، ۸۲۹–۸۳۳.)
- ↑ پس از فرار گروهی از شرکت کنندگان از قبیله سقیف در جنگ حنین، پیامبر اسلام شروع به تعقیب فراریان سپاه مقابل نمود. فراریان به قبیله ثقیف و دژ طائف گریختند و پناهنده شدند. (رک: سبحانی، فروغ ابدیت، ۸۳۳–۸۳۸.)
- ↑ پس از آنکه سپاهی از سربازان رومی با همکاری قبایلی در مناطق مرزنشین سوریه کنونی همچون لخم، عامله، غسان و جذام، در منطقه مری اسلام جای گرفتند، پیامبر اسلام برای مقابله با حمله احتمالی این گروه، لشکری ۳۰ هزار نفری را به سمت منطقه در حرکت درآورد. (رک: سبحانی، فروغ ابدیت، ۸۵۶–۸۵۹.)
واژه‌نامه
- ↑ William Montgomery Watt
- ↑ Ira M. Lapidus
- ↑ Thomas Walker Arnold
- ↑ Stanley Lanbul
- ↑ Cambridge History of islam
- ↑ David Hume
- ↑ The Encyclopaedia of Islam
- ↑ John Davenport
- ↑ Claude-Étienne Savary
- ↑ R.F.Boodli
- ↑ Banu Damrah
- ↑ Banu Mudlej
- ↑ Buwat
- ↑ Kurz ibn Jabir al-Fihri
- ↑ Dhil ‘Ushayrah
- ↑ Dhi Amr
- ↑ Mount Uhud
- ↑ Hamra al-Asad
- ↑ Dhi Amr
- ↑ Al-Muraysī'
- ↑ Batn Gharran
- ↑ Dhu Qarad
- ↑ Hudaybiyyah
ارجاعات
- ↑ Holt, Lambton and Lewis, The Cambridge History of Islam, 39.
- ↑ Welch, “Muḥammad”, Encyclopaedia of Islam.
- ↑ Momen, An Introduction to Shi'i Islam, 5.
- ↑ Welch, “Muḥammad”, Encyclopaedia of Islam.
- ↑ Hitti, Capital cities of Arab Islam, 58: 33.
- ↑ Douglas Crow, Facing one Qiblah, 154.
- ↑ Rahman, Islam, 21.
- ↑ Hooker, Muhammad, messenger of god.
- ↑ Lewis, The Arabs in History, 44.
- ↑ Watt, Muhammad: Prophet and Statesman, 105.
- ↑ Palmer-Fernández, The encyclopedia of religion and war, 208.
- ↑ Groupe d'écrivains, Britannica Encyclopedia of world relegions, 797–799.
- ↑ Groupe d'écrivains, Britannica Encyclopedia of world relegions, 797–799.
- ↑ Lewis, The Arabs in History, 42.
- ↑ Neusner, God's rule, 153.
- ↑ عبدالمحمدی و اکبری، «دیدگاه مستشرقان در خصوص غزوات»، تاریخ اسلام، ۸–۱۵.
- ↑ سبحانی، فروغ ابدیت، ۴۶۴–۴۶۶.
- ↑ عبدالمحمدی و اکبری، «دیدگاه مستشرقان در خصوص غزوات»، تاریخ اسلام، ۱۷.
- ↑ سبحانی، فروغ ابدیت، ۴۵۹–۴۶۲.
- ↑ جمیلی، غزوات النبی، ۲۲–۱۴۷.
سبحانی، فروغ ابدیت، ۴۶۱–۸۵۹. - ↑ نصیری رضی، تاریخ تحلیلی صدر اسلام، ۱۴۸.
- ↑ Montgomery Watt, Muhammad At Medina, 339–343.
- ↑ جمیلی، غزوات النبی، ۲۲–۲۳.
سبحانی، فروغ ابدیت، ۴۶۱. - ↑ جمیلی، غزوات النبی، ۲۳.
- ↑ جمیلی، غزوات النبی، ۲۴.
سبحانی، فروغ ابدیت، ۴۶۲. - ↑ جمیلی، غزوات النبی، ۲۴–۲۵.
سبحانی، فروغ ابدیت، ۴۶۱. - ↑ سبحانی، فروغ ابدیت، ۴۷۳ و ۴۹۶.
جمیلی، غزوات النبی، ۲۸–۴۴.
(Watt 1977، ص. 46) - ↑ جمیلی، غزوات النبی، ۴۴.
سبحانی، فروغ ابدیت، ۵۱۵–۵۱۶. - ↑ جمیلی، غزوات النبی، ۴۳.
سبحانی، فروغ ابدیت، ۵۱۷. - ↑ جمیلی، غزوات النبی، ۴۳.
سبحانی، فروغ ابدیت، ۵۱۶–۵۱۷. - ↑ جمیلی، غزوات النبی، ۴۳.
سبحانی، فروغ ابدیت، ۵۱۷–۵۱۸. - ↑ جمیلی، غزوات النبی، ۴۳.
- ↑ جمیلی، غزوات النبی، ۴۵–۴۶.
سبحانی، فروغ ابدیت، ۵۲۲–۵۶۵.
نصیری رضی، تاریخ تحلیلی صدر اسلام، ۱۴۶. - ↑ جمیلی، غزوات النبی، ۶۰.
سبحانی، فروغ ابدیت، ۵۷۳–۵۷۴. - ↑ جمیلی، غزوات النبی، ۶۴.
سبحانی، فروغ ابدیت، ۵۸۴–۵۹۰. - ↑ جمیلی، غزوات النبی، ۶۵–۶۶.
سبحانی، فروغ ابدیت، ۵۹۵–۵۹۶. - ↑ جمیلی، غزوات النبی، ۶۷.
سبحانی، فروغ ابدیت، ۵۹۷–۵۹۸. - ↑ جمیلی، غزوات النبی، ۷۱–۷۲.
سبحانی، فروغ ابدیت، ۶۰۹–۶۱۰. - ↑ جمیلی، غزوات النبی، ۷۵–۷۶ و ۸۸.
سبحانی، فروغ ابدیت، ۱۶۰–۶۳۴.
معیر، «خندق»، دانشنامه جهان اسلام. - ↑ جمیلی، غزوات النبی، ۸۰–۸۷.
سبحانی، فروغ ابدیت، ۶۳۴–۶۴۴.
آهنچی، «بنی قریظه»، دانشنامه جهان اسلام. - ↑ جمیلی، غزوات النبی، ۷۲–۷۳.
سبحانی، فروغ ابدیت، ۶۵۱–۶۵۲. - ↑ جمیلی، غزوات النبی، ۸۹.
سبحانی، فروغ ابدیت، ۶۴۸–۶۴۹. - ↑ جمیلی، غزوات النبی، ۸۹–۹۳.
سبحانی، فروغ ابدیت، ۶۵۱–۶۵۲. - ↑ جمیلی، غزوات النبی، ۱۰۰–۱۰۳.
سبحانی، فروغ ابدیت، ۶۶۷–۶۷۵.
اداک، «حدیبیه»، دانشنامه جهان اسلام. - ↑ جمیلی، غزوات النبی، ۱۰۵.
سبحانی، فروغ ابدیت، ۷۲۵–۷۴۷. - ↑ جمیلی، غزوات النبی، ۱۱۴.
سبحانی، فروغ ابدیت، ۷۵۹–۷۶۰. - ↑ جمیلی، غزوات النبی، ۱۱۴–۱۱۵.
سبحانی، فروغ ابدیت، ۷۶۰–۷۶۱. - ↑ جمیلی، غزوات النبی، ۱۲۶–۱۳۰.
سبحانی، فروغ ابدیت، ۷۸۷–۸۰۹. - ↑ جمیلی، غزوات النبی، ۱۳۸–۱۳۹.
سبحانی، فروغ ابدیت، ۸۲۹–۸۳۳.
ناجی، «حنین»، دانشنامه جهان اسلام. - ↑ جمیلی، غزوات النبی، ۱۳۹–۱۴۰.
سبحانی، فروغ ابدیت، ۸۳۳–۸۳۸.
ریاحی، «طائف»، دانشنامه جهان اسلام. - ↑ جمیلی، غزوات النبی، ۱۴۴–۱۴۷.
سبحانی، فروغ ابدیت، ۸۵۶–۸۵۹.
سیدی، «تبوک»، دانشنامه بزرگ اسلام، ۱۴. - ↑ جمیلی، غزوات النبی، ۲۲–۱۴۷.
سبحانی، فروغ ابدیت، ۴۶۱–۸۵۹.
نصیری رضی، تاریخ تحلیلی صدر اسلام، ۱۴۸. - ↑ جمیلی، غزوات النبی، ۲۲–۱۴۷.
سبحانی، فروغ ابدیت، ۴۶۱–۸۵۹.
منابع
منابع فارسی
- جمیلی، سید (۲۰۰۳). غزوات النبی (ص). بیروت: دار والمکتبه الهلال.
- سیدی، محمد (۱۳۸۸). «تبوک». دانشنامه بزرگ اسلامی. تهران: مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی.
- ناجی، محمدرضا (۱۳۸۸). «حنین». دانشنامه جهان اسلام. تهران: مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی.
- اداک، صابر (۱۳۸۸). «حدیبیه». دانشنامه جهان اسلام. تهران: مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی.
- ریاحی، وحید (۱۳۸۸). «طائف». دانشنامه جهان اسلام. تهران: مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی.
- معیر، زیبا (۱۳۸۸). «خندق». دانشنامه جهان اسلام. تهران: مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی.
- آهنچی، آذر (۱۳۸۸). «بنی قریظه». دانشنامه جهان اسلام. تهران: مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی.
- سبحانی، جعفر (۱۳۸۳). فروغ ابدیت، تجزیه و تحلی کاملی از تاریخ زندگی پیامبر اکرم. قم: بوستان کتاب. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۵۴۸-۷۸۱-۰.
- عبدالمحمدی، حسین؛ اکبری، هادی (۱۳۹۱). «نقد و بررسی دیدگاه مستشرقان دربارهٔ اهداف غزوات و سرایای پیامبر اعظم (ص) از منظر اسناد تاریخی». تاریخ اسلام (پنجاه و یکم): ۷–۴۱.
منابع انگلیسی
- Montgomery Watt, W. (1956). Muhammad At Medina (به انگلیسی). Oxford At The Clarendon Press.
- Boyce, Alex. "Prophet Mohammed". Minnesota State University (به انگلیسی). Mankato.
- Douglas Crow, Karim (2005). Facing one Qiblah: legal and doctrinal aspects of Sunni and Shi'ah Muslims (به انگلیسی). Pustaka Nasional Pte Ltd.
- Hitti, Philip Khûri (1973). Capital cities of Arab Islam (به انگلیسی). University of Minnesota Press.
- Hooker, Richard (1996). "Muhammad, messenger of god". Washington State University (به انگلیسی).
- Lewis, Bernard (1993). The Arabs in History (به انگلیسی). Oxford University Press.
- Momen, Moojan (1987). An Introduction to Shi'i Islam: The History and Doctrines of Twelver Shiʻism (به انگلیسی). Yale University Press.
- Neusner, Jacob (2003). God's rule: the politics of world religions (به انگلیسی). Georgetown University Press.
- Palmer-Fernández, Gabriel (2004). The encyclopedia of religion and war (به انگلیسی). Taylor & Francis.
- Rahman, Fazlur (1979). Islam. University Of Chicago Press (به انگلیسی).
- Watt, William Montgomery (1961). Muhammad: Prophet and Statesman (به انگلیسی). Oxford University Press.
- Welch, Alford T. (1993). "Muḥammad". Encyclopaedia of Islam (به انگلیسی). Vol. 7 (2nd ed.). Leiden: E. J. Brill.
- Holt, P. M; Lambton, .Ann K. S; Lewis, Bernard (1970). The Cambridge history of Islam (به انگلیسی). Cambridge University Press.
- Groupe d'écrivains (2006), Britannica Encyclopedia of world relegions (به انگلیسی)