فهرست فرق و مذاهب کلامی شیعه: تفاوت میان نسخه‌ها
پرش به ناوبری
پرش به جستجو
بدون خلاصۀ ویرایش |
جز (Shahroudi صفحهٔ فهرست فرق و مذاهب شیعه را بدون برجای‌گذاشتن تغییرمسیر به فهرست فرق و مذاهب کلامی شیعه منتقل کرد: دقیق تر) |
||
| (یک نسخهٔ میانیِ ایجادشده توسط همین کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۳: | خط ۳: | ||
{{فهرست}} | {{فهرست}} | ||
==فرقه و مذهب== | == فرقه و مذهب == | ||
===تفاوت فرقه و مذهب=== | === تفاوت فرقه و مذهب === | ||
[[فرقه]] در لغت به معنای دسته و طایفه است و در اصطلاح، به گروه و افرادی که به جهت اختلافات اعتقادی از یک دین جدا می‌شود؛ اطلاق می‌شود. در فرهنگ علوم سیاسی نیز به بخشی از جامعه که از مذهب رسمی جدا شده یا به آئین دیگری | [[فرقه]] در لغت به معنای دسته و طایفه است و در اصطلاح، به گروه و افرادی که به جهت اختلافات اعتقادی از یک دین جدا می‌شود؛ اطلاق می‌شود. در فرهنگ علوم سیاسی نیز به بخشی از جامعه که از مذهب رسمی جدا شده یا به آئین دیگری گرویده است، فرقه گفته می‌شود. این تعریف شامل جنبش‌های سیاسی نیز می‌شود. فرقه‌ها دسته‌بندی مختلفی از جهت نوع فعالیت، چگونگی شکل‌گیری، هدف فرقه، زمان تشکیل، نگرش سیاسی یا مذهبی و… تقسیم‌بندی می‌شود.<ref>{{پک|غفاری هشجین|کشاورز شکری|اکار|۱۳۹۰|ف=چرایی فرقه بودن بهائیت|ک=معرفت ادیان|ص=۴۶–۴۸}}</ref> این واژه در آیه ۱۲۲ [[توبه (سوره)|سوره توبه]] نیز بکار رفته است و در اصطلاح قرآنی آن، به معنای جمعیتی از افراد است که نسبت به طایفه تعداد بیشتری را داشته است.<ref>{{پک|صفری فروشانی|۱۳۸۰|ف=راهنمای مطالعات فرقه‌شناسی اسلامی|ک=هفت آسمان|ص=۱۲۷}}</ref> | ||
===علت پیدایش و تعداد | === علت پیدایش و تعداد مذاهب اسلامی === | ||
معیار اسلامی بودن هر فرقه و مذهبی، پذیرش [[اسلام]] به عنوان دین است.<ref>{{پک|جمعی از محققین|۱۳۸۸|ک=دانستنی ادیان و مذاهب|ص=۳۴۸}}</ref> [[محمد بن عبدالکریم شهرستانی|شهرستانی]] در بیان اختلاف‌های امت اسلامی، | معیار اسلامی بودن هر فرقه و مذهبی، پذیرش [[اسلام]] به عنوان دین است.<ref>{{پک|جمعی از محققین|۱۳۸۸|ک=دانستنی ادیان و مذاهب|ص=۳۴۸}}</ref> [[محمد بن عبدالکریم شهرستانی|شهرستانی]] در بیان اختلاف‌های امت اسلامی، مهمترین اختلاف میان امت اسلامی را در مسئله [[امامت]] و [[خلافت]] پس از [[محمد|پیامبر اسلام]] می‌داند.<ref>{{پک|جمعی از محققین|۱۳۸۸|ک=دانستنی ادیان و مذاهب|ص=۳۵۵}}</ref> | ||
تعداد فرقه‌ها یا مذاهب اسلامی همواره مورد اختلاف منابع قرار | تعداد فرقه‌ها یا مذاهب اسلامی همواره مورد اختلاف منابع قرار گرفته است. با این حال بدوی معتقد است که این فرقه‌ها یا مذاهب منحصر به تعدادی محدود نیست و تلاش گروهی از نویسندگان در انحصار مذاهب اسلامی، ناتمام بوده است. بدوی با نقدی بر [[روایت فرقه ناجیه]] در منابع [[سنی|اهل سنت]]، تلاش برخی از مورخان را که سعی در ذکر ۷۳ فرقه یا توجیه تعداد زیاد فرق اسلامی توسط آنان را اشتباه دانسته است و گوشزد می‌نماید که تعداد فرقه‌های اسلامی پس از نگارش کتب مورخین و گذران عصر آنان، همچنان رو به افزایش بوده است.<ref>{{پک|بدوی|۱۳۷۴|ک=تاریخ اندیشه‌های کلامی|ص=۴۸–۴۹|ج=۱}}</ref> بنابر آنچه منابع روایی شیعه و سنی نقل کرده‌اند، پس از پیامبر اسلام، ملت مسلمان به هفتاد و سه فرقه منشعب خواهند شد. در برخی از این روایات از نجات و بر حق بودن یکی از فرقه‌های هفتاد و سه‌گانهٔ اسلام یاد شده است که به آن روایت «فرقه ناجیه» گفته می‌شود. با توجه به اینکه تعداد فرقه‌های اسلامی، بدون احتساب مذاهب فرعی، از عدد مذکور در روایت کمتر، و با احتساب مذاهب فرعی از عدد هفتاد و سه بالاتر خواهند بود، نویسندگان ملل و نحل به توجیه روایت دست زده‌اند.<ref>{{پک|جمعی از محققین|۱۳۸۸|ک=دانستنی ادیان و مذاهب|ص=۳۵۰}}</ref> ضمن آنکه برخی منابع به نقد این روایت پرداخته و با ضعیف یا جعلی دانستن این روایت؛ تعداد کثیری از فرقه‌های موجود در کتب ملل و نحل را ساختگی، سیاسی یا با اغراض شخصی دانسته‌اند.<ref>{{پک|اسفندیاری|۱۳۷۵|ف=فرقه سبائیه|ک=مسجد|ص=۶۸}}{{سرخط}}{{پک|بدوی|۱۳۷۴|ک=تاریخ اندیشه‌های کلامی|ص=۴۸–۴۹|ج=۱}}</ref> از این رو، کتب ملل و نحل به فرقه سازی متهم شده‌اند.<ref>{{پک|جعفری|۱۳۸۶|ف=باورها و فرقه‌های خوارج|ک=معارف عقلی|ص=۳۵}}</ref> از منابع اهل سنت، [[سنن ابن ماجه|''سنن ابن‌ماجه'']]، ''[[مسند احمد بن حنبل]]''، [[سنن ابوداود|''سنن ابن‌داود'']]، ''[[سنن ترمذی]]'' و [[المستدرک علی الصحیحین|''المستدرک علی الصحیحین حاکم'']] این روایت را به نقل از [[ابوهریره]]، [[ابودردا]]، [[جابر بن عبدالله انصاری]]، [[ابوسعید خدری]]، [[انس بن مالک]]، [[عبدالله بن عمرو عاص|عبدالله بن عمرو بن عاص]]، [[ابوثمامه صائدی|ابوامامه]] و [[واثلة بن اسقع|واثله]] نقل کرده‌اند. در منابع شیعی نیز [[شیخ کلینی|کلینی]] در [[کتاب کافی|''روضه کافی'']]، روایت را به نقل از امام [[محمد باقر]] نقل کرده است.<ref>{{پک|صفری فروشانی|۱۳۸۰|ف=راهنمای مطالعات فرقه‌شناسی اسلامی|ک=هفت آسمان|ص=۱۲۹}}</ref> در اعتبار یا عدم اعتبار این روایت از لحاظ سند، اختلافاتی گزارش شده است. در این بین، [[فخر رازی]] در [[تفسیر کبیر|''مفاتیح الغیب'']]، [[ابن حزم|ابن حزم اندلسی]] و [[شمس‌الدین ذهبی|ذهبی]] در کتب خویش این روایت را ضعیف و غیرقابل اعتماد دانسته‌اند. در کنار تضعیف روایت، گروهی دیگر سکوت رااختیار کرده‌اند؛ از جمله [[ابوالحسن اشعری]] -موسس فرقه [[اشاعره]]- را می‌توان یاد کرد که در صحت یا عدم صحت این حدیث، سکوت اختیار کرده است. گروه دیگری نیز به تأیید روایت همت گماشته‌اند و با ذکر مواردی همچون تواتر، تکرار و اسناد مختلف حدیث، اقدام به تصحیح و تأیید روایت کرده‌اند. افرادی چون [[مناوی]] در ''[[فیض القدیر]]''، [[ابوعبدالله حاکم نیشابوری|حاکم نیشابوری]] در [[المستدرک علی الصحیحین|''المستدرک'']]، [[شاطبی]] در ''[[الاعتصام]]'' و [[شمس‌الدین نابلسی|سفارینی]] در ''[[لوامع الانوار البهیه]]'' این روایت را تأیید کرده‌اند.<ref>{{پک|بقائی یمین|۱۳۹۴|ف=بررسی حدیث فرقه ناجیه|ک=مطالعات تقریبی مذاهب اسلامی|ص=۶۱–۶۲}}</ref> | ||
کتب ملل و نحل، از فرقه‌های بسیاری یاد کرده‌اند و در موارد بسیاری نیز تنها به ذکر نام فرقه اکتفا نموده‌اند.<ref>{{پک|اسفندیاری|۱۳۷۵|ف=فرقه سبائیه|ک=مسجد|ص=۷۰}}</ref> در تدوین فهرست حاضر، از فرقه‌هایی که تنها به ذکر نامشان اکتفا شده، در بخش توضیحات فرقه اصلی که از آن منشعب شده‌اند اکتفا | کتب ملل و نحل، از فرقه‌های بسیاری یاد کرده‌اند و در موارد بسیاری نیز تنها به ذکر نام فرقه اکتفا نموده‌اند.<ref>{{پک|اسفندیاری|۱۳۷۵|ف=فرقه سبائیه|ک=مسجد|ص=۷۰}}</ref> در تدوین فهرست حاضر، از فرقه‌هایی که تنها به ذکر نامشان اکتفا شده، در بخش توضیحات فرقه اصلی که از آن منشعب شده‌اند اکتفا شده است. | ||
==فهرست فرقه‌های کلامی شیعه== | == فهرست فرقه‌های کلامی شیعه == | ||
<sup>راهنمای فهرست: ({{legend2|#c1e982|2 == فرقه شیعی|border=1px solid #AAAAAA}} {{legend2|#efe6e9|2 == فرقه مستقل|border=1p solid #AAAAAA}} {{legend2|#ffb1b1|2== منقرض شده|border=1p solid #AAAAAA}} {{legend2|#b8f2f0|2 == منقرض نشده|border=1p solid #AAAAAA}} {{legend2|#eaecf0|2=ن/م = نامشخص|border=1px solid #AAAAAA}})، (ن/م = نامشخص)، (مـ = متوفی)، (تـ = تولد)</sup> | <sup>راهنمای فهرست: ({{legend2|#c1e982|2 == فرقه شیعی|border=1px solid #AAAAAA}} {{legend2|#efe6e9|2 == فرقه مستقل|border=1p solid #AAAAAA}} {{legend2|#ffb1b1|2== منقرض شده|border=1p solid #AAAAAA}} {{legend2|#b8f2f0|2 == منقرض نشده|border=1p solid #AAAAAA}} {{legend2|#eaecf0|2=ن/م = نامشخص|border=1px solid #AAAAAA}})، (ن/م = نامشخص)، (مـ = متوفی)، (تـ = تولد)</sup> | ||
{| class="wikitable" style="text-align:center" | {| class="wikitable" style="text-align:center" | ||
| خط ۴۴: | خط ۴۴: | ||
'''قطعیه:''' به جهت قطع و یقین به مرگ [[موسی کاظم]] <small>(برخلاف [[واقفیه]])</small> | '''قطعیه:''' به جهت قطع و یقین به مرگ [[موسی کاظم]] <small>(برخلاف [[واقفیه]])</small> | ||
| | | | ||
*امامت و وصایت [[علی بن ابی‌طالب]] و دوازده فرزند از فرزندان وی پس از [[محمد]] | * امامت و وصایت [[علی بن ابی‌طالب]] و دوازده فرزند از فرزندان وی پس از [[محمد]] | ||
*[[عصمت]] امامان | * [[عصمت]] امامان | ||
*[[رجعت]] | * [[رجعت]] | ||
*[[شفاعت]] | * [[شفاعت]] | ||
*[[توسل]] | * [[توسل]] | ||
*[[خمس]] و [[ازدواج موقت|متعه]] | * [[خمس]] و [[ازدواج موقت|متعه]] | ||
*[[مهدویت]] | * [[مهدویت]] | ||
*[[عدالت خدا]] | * [[عدالت خدا]] | ||
|'''شاخه‌های منشعب:''' | |'''شاخه‌های منشعب:''' | ||
| خط ۶۴: | خط ۶۴: | ||
[[ناووس]] از حوالی [[بصره]] | [[ناووس]] از حوالی [[بصره]] | ||
| style="background-color:#ffb1b1" |منقرض شده | | style="background-color:#ffb1b1" |منقرض شده | ||
|'''ناووسیه:''' اقتباس شده از نام مؤسس فرقه، [[عجلان بن ناووس]] یا شهری که فرقه در آنجا ظهور | |'''ناووسیه:''' اقتباس شده از نام مؤسس فرقه، [[عجلان بن ناووس]] یا شهری که فرقه در آنجا ظهور کرده است. | ||
| | | | ||
*برتری [[علی بن ابی‌طالب|علی]] بر امت اسلام و کفر منکر این فضیلت | * برتری [[علی بن ابی‌طالب|علی]] بر امت اسلام و کفر منکر این فضیلت | ||
*انکار مرگ [[جعفر صادق]] و [[مهدویت]] وی | * انکار مرگ [[جعفر صادق]] و [[مهدویت]] وی | ||
| | | | ||
|<ref>{{پک|صفری فروشانی|۱۳۹۱|ک=رفتارشناسی امام رضا و فرقه‌های شیعه|ص=۲۵}}{{سخ}}{{پک|مشکور|۱۳۷۲|ک=فرهنگ فرق اسلامی|ص=۲۹۵ و ۴۳۶}}{{سخ}}{{پک|سلیمیان|۱۳۹۲|ک=فرهنگ‌نامه مهدویت|ص=۴۴۰}}{{سخ}}{{پک|اسفراینی|۱۴۰۳|ک=التبصیر فی الدین|ص=۳۷}}</ref> | |<ref>{{پک|صفری فروشانی|۱۳۹۱|ک=رفتارشناسی امام رضا و فرقه‌های شیعه|ص=۲۵}}{{سخ}}{{پک|مشکور|۱۳۷۲|ک=فرهنگ فرق اسلامی|ص=۲۹۵ و ۴۳۶}}{{سخ}}{{پک|سلیمیان|۱۳۹۲|ک=فرهنگ‌نامه مهدویت|ص=۴۴۰}}{{سخ}}{{پک|اسفراینی|۱۴۰۳|ک=التبصیر فی الدین|ص=۳۷}}</ref> | ||
| خط ۸۱: | خط ۸۱: | ||
|'''سمیطیه، شمیطیه:''' اقتباس از نام مؤسس فرقه، یحیی بن ابی‌سمیط (شمیط) | |'''سمیطیه، شمیطیه:''' اقتباس از نام مؤسس فرقه، یحیی بن ابی‌سمیط (شمیط) | ||
| | | | ||
*امامت [[امامزاده محمد دیباج|محمد بن جعفر]] پس از [[جعفر صادق]] | * امامت [[امامزاده محمد دیباج|محمد بن جعفر]] پس از [[جعفر صادق]] | ||
*مهدویت و قائمیت یکی از اولاد محمد بن جعفر | * مهدویت و قائمیت یکی از اولاد محمد بن جعفر | ||
|این طایفه پس از مرگ [[جعفر صادق]] با ادعای امامت فرزندش [[امامزاده محمد دیباج|محمد]] از امامیه منشعب شدند. | |این طایفه پس از مرگ [[جعفر صادق]] با ادعای امامت فرزندش [[امامزاده محمد دیباج|محمد]] از امامیه منشعب شدند. | ||
|<ref>{{پک|صفری فروشانی|۱۳۹۱|ک=رفتارشناسی امام رضا و فرقه‌های شیعه|ص=۲۶}}{{سخ}}{{پک|سجادی|۱۳۹۵|ک=فرهنگ معارف اسلامی|ص=۱۰۷۳|ج=۲}}{{سخ}}{{پک|اسفراینی|۱۴۰۳|ک=التبصیر فی الدین|ص=۳۸}}{{سخ}}{{پک|اشعری|۱۴۰۰|ک=مقالات الاسلامیین|ص=۲۷}}{{سخ}}{{پک|مشکور|۱۳۷۲|ک=فرهنگ فرق اسلامی|ص=۲۳۶}}</ref> | |<ref>{{پک|صفری فروشانی|۱۳۹۱|ک=رفتارشناسی امام رضا و فرقه‌های شیعه|ص=۲۶}}{{سخ}}{{پک|سجادی|۱۳۹۵|ک=فرهنگ معارف اسلامی|ص=۱۰۷۳|ج=۲}}{{سخ}}{{پک|اسفراینی|۱۴۰۳|ک=التبصیر فی الدین|ص=۳۸}}{{سخ}}{{پک|اشعری|۱۴۰۰|ک=مقالات الاسلامیین|ص=۲۷}}{{سخ}}{{پک|مشکور|۱۳۷۲|ک=فرهنگ فرق اسلامی|ص=۲۳۶}}</ref> | ||
| خط ۹۵: | خط ۹۵: | ||
|'''فطحیه، افطحیه:''' اقتباس از نام رهبر فرقه<ref group="یادداشت">که به جهت داشتن سری یا بینی پهن به افطح شناخته می‌شد</ref> | |'''فطحیه، افطحیه:''' اقتباس از نام رهبر فرقه<ref group="یادداشت">که به جهت داشتن سری یا بینی پهن به افطح شناخته می‌شد</ref> | ||
| | | | ||
*امامت [[عبدالله افطح]] پس از [[جعفر صادق]] | * امامت [[عبدالله افطح]] پس از [[جعفر صادق]] | ||
|اکثریت فطحیه پس از مرگ عبدالله بن جعفر، مجدداً به مذهب [[شیعه دوازده‌امامی|امامیه]] بازگشتند. | |اکثریت فطحیه پس از مرگ عبدالله بن جعفر، مجدداً به مذهب [[شیعه دوازده‌امامی|امامیه]] بازگشتند. | ||
| خط ۱۲۲: | خط ۱۲۲: | ||
| | | | ||
*ختم امامت به [[موسی کاظم]] | * ختم امامت به [[موسی کاظم]] | ||
*[[مهدویت]] و [[غیبت کبرا|غیبت]] موسی کاظم | * [[مهدویت]] و [[غیبت کبرا|غیبت]] موسی کاظم | ||
|اکثریت این فقه تا پیش از قرن سوم، به [[شیعه دوازده‌امامی|امامیه]] پیوستند اما اندکی از آنان پس از مرگ [[علی بن موسی الرضا|علی بن موسی]] مجدداً به واقفیه بازگشتند و مولفه شناخته شدند. | |اکثریت این فقه تا پیش از قرن سوم، به [[شیعه دوازده‌امامی|امامیه]] پیوستند اما اندکی از آنان پس از مرگ [[علی بن موسی الرضا|علی بن موسی]] مجدداً به واقفیه بازگشتند و مولفه شناخته شدند. | ||
| خط ۱۴۰: | خط ۱۴۰: | ||
| | | | ||
*نجاست غیر [[مسلمان|مسلمانان]] | * نجاست غیر [[مسلمان|مسلمانان]] | ||
*اعتقاداتی همچون [[شیعه دوازده‌امامی|امامیه]] | * اعتقاداتی همچون [[شیعه دوازده‌امامی|امامیه]] | ||
|این طایفه ایرانی الاصل بودند و احتمالاً از کردهای مهاجر در دوره [[صلاح‌الدین ایوبی|صلاح الدین ایوبی]] باشند. | |این طایفه ایرانی الاصل بودند و احتمالاً از کردهای مهاجر در دوره [[صلاح‌الدین ایوبی|صلاح الدین ایوبی]] باشند. | ||
|<ref>{{پک|مشکور|۱۳۷۲|ک=فرهنگ فرق اسلامی|ص=۳۸۹}}</ref> | |<ref>{{پک|مشکور|۱۳۷۲|ک=فرهنگ فرق اسلامی|ص=۳۸۹}}</ref> | ||
| خط ۱۵۳: | خط ۱۵۳: | ||
|'''سیابیه:''' اقتباس از نام رهبر فرقه | |'''سیابیه:''' اقتباس از نام رهبر فرقه | ||
| | | | ||
*لزوم سکوت در صفات [[خدا|خداوند]] | * لزوم سکوت در صفات [[خدا|خداوند]] | ||
*صحت سخنان [[جعفر صادق]] در [[نام‌های خدا در اسلام|صفات خدا]] | * صحت سخنان [[جعفر صادق]] در [[نام‌های خدا در اسلام|صفات خدا]] | ||
| | | | ||
|<ref name=":3">{{پک|مشکور|۱۳۷۲|ک=فرهنگ فرق اسلامی|ص=۲۴۷}}</ref> | |<ref name=":3">{{پک|مشکور|۱۳۷۲|ک=فرهنگ فرق اسلامی|ص=۲۴۷}}</ref> | ||
| خط ۱۶۶: | خط ۱۶۶: | ||
| | | | ||
*انکار امامت حسن عسکری | * انکار امامت حسن عسکری | ||
*امامت و مهدویت [[امامزاده سید محمد (بغداد)|محمد]] برادر [[حسن عسکری]] | * امامت و مهدویت [[امامزاده سید محمد (بغداد)|محمد]] برادر [[حسن عسکری]] | ||
| | | | ||
|<ref>{{پک|مشکور|۱۳۷۲|ک=فرهنگ فرق اسلامی|ص=۳۹۴}}{{سخ}}{{پک|سلیمیان|۱۳۹۲|ک=فرهنگ‌نامه مهدویت|ص=۳۸۶}}</ref> | |<ref>{{پک|مشکور|۱۳۷۲|ک=فرهنگ فرق اسلامی|ص=۳۹۴}}{{سخ}}{{پک|سلیمیان|۱۳۹۲|ک=فرهنگ‌نامه مهدویت|ص=۳۸۶}}</ref> | ||
| خط ۱۷۹: | خط ۱۷۹: | ||
|'''عسکریه:''' به جهت باور به مهدویت [[حسن عسکری]] | |'''عسکریه:''' به جهت باور به مهدویت [[حسن عسکری]] | ||
| | | | ||
*مهدیت و غیبت [[حسن عسکری]] | * مهدیت و غیبت [[حسن عسکری]] | ||
|[[شیخ صدوق]] این گروه را شاخه‌ای از [[واقفیه]] ذکر | |[[شیخ صدوق]] این گروه را شاخه‌ای از [[واقفیه]] ذکر کرده است. این فرقه خود شاخه‌ای از [[شیعه دوازده‌امامی|امامیه]] است. | ||
|<ref>{{پک|مشکور|۱۳۷۲|ک=فرهنگ فرق اسلامی|ص=۳۳۳}}</ref> | |<ref>{{پک|مشکور|۱۳۷۲|ک=فرهنگ فرق اسلامی|ص=۳۳۳}}</ref> | ||
|- | |- | ||
| خط ۱۹۴: | خط ۱۹۴: | ||
| | | | ||
*حرکت دانستن افعال آفریدگان به جهت امر به فعل خدا به بندگان | * حرکت دانستن افعال آفریدگان به جهت امر به فعل خدا به بندگان | ||
*اضطراری بودن معارف | * اضطراری بودن معارف | ||
*امامت [[شیعه|امامان دوازده‌گانه]] | * امامت [[شیعه|امامان دوازده‌گانه]] | ||
| | | | ||
|<ref>{{پک|مشکور|۱۳۷۲|ک=فرهنگ فرق اسلامی|ص=۴۴۶}}{{سخ}}{{پک|اسفراینی|۱۴۰۳|ک=التبصیر فی الدین|ص=۴۰–۴۱}}</ref> | |<ref>{{پک|مشکور|۱۳۷۲|ک=فرهنگ فرق اسلامی|ص=۴۴۶}}{{سخ}}{{پک|اسفراینی|۱۴۰۳|ک=التبصیر فی الدین|ص=۴۰–۴۱}}</ref> | ||
| خط ۲۰۹: | خط ۲۰۹: | ||
|'''انصار المهدی:''' نامی که رهبر فرقه برای پیروان خود برگزیده است، به جهت ادعای همراهی با حجت بن الحسن | |'''انصار المهدی:''' نامی که رهبر فرقه برای پیروان خود برگزیده است، به جهت ادعای همراهی با حجت بن الحسن | ||
| | | | ||
*از فرزندان [[حجت بن الحسن]] بودن احمد الحسن | * از فرزندان [[حجت بن الحسن]] بودن احمد الحسن | ||
*جانشینی احمد الحسن برای حجت بن الحسن | * جانشینی احمد الحسن برای حجت بن الحسن | ||
*امامت احمد الحسن | * امامت احمد الحسن | ||
|نام اصلی رهبر فرقه، احمد اسماعیل گاطع است و در سال ۱۳۹۳ ه.ق به دنیا | |نام اصلی رهبر فرقه، احمد اسماعیل گاطع است و در سال ۱۳۹۳ ه.ق به دنیا آمده است. فرقه در سال ۱۴۲۱ و پس از فارغ‌التحصیلی وی از دانشکده مهندسی نجف شکل گرفته است. | ||
|<ref>{{پک|محمدی هوشیار|۱۳۹۷|ک=پیشوای اینترنتی|ص=۳–۳۹}}</ref> | |<ref>{{پک|محمدی هوشیار|۱۳۹۷|ک=پیشوای اینترنتی|ص=۳–۳۹}}</ref> | ||
|- | |- | ||
| خط ۲۲۱: | خط ۲۲۱: | ||
|{{n/a}} | |{{n/a}} | ||
|'''نفیسیه:''' اقتباس از نام نفیس، که اعتقادات این فرقه از قول او منتشر | |'''نفیسیه:''' اقتباس از نام نفیس، که اعتقادات این فرقه از قول او منتشر شده است. | ||
| | | | ||
*انکار امامت [[حسن عسکری]] | * انکار امامت [[حسن عسکری]] | ||
*امامت [[محمد بن علی هادی|محمد بن علی]] پس از [[علی النقی]] | * امامت [[محمد بن علی هادی|محمد بن علی]] پس از [[علی النقی]] | ||
*امامت [[جعفر بن علی]] پس از محمد بن علی | * امامت [[جعفر بن علی]] پس از محمد بن علی | ||
*قائمیت جعفر بن علی | * قائمیت جعفر بن علی | ||
|[[محمد بن علی هادی|محمد بن علی]] قبل از [[علی النقی]] از دنیا رفت. نفیس، غلام [[علی النقی]] بود که سرانجام در حوضی غرق شد. | |[[محمد بن علی هادی|محمد بن علی]] قبل از [[علی النقی]] از دنیا رفت. نفیس، غلام [[علی النقی]] بود که سرانجام در حوضی غرق شد. | ||
|<ref>{{پک|مشکور|۱۳۷۲|ک=فرهنگ فرق اسلامی|ص=۴۴۷–۴۴۸}}</ref> | |<ref>{{پک|مشکور|۱۳۷۲|ک=فرهنگ فرق اسلامی|ص=۴۴۷–۴۴۸}}</ref> | ||
| خط ۲۳۷: | خط ۲۳۷: | ||
|'''سکاکیه:''' اقتباس از نام مؤسس فرقه | |'''سکاکیه:''' اقتباس از نام مؤسس فرقه | ||
| | | | ||
*ذاتی دانستن [[علم خدا|وصف علمیت]] برای [[خدا]] | * ذاتی دانستن [[علم خدا|وصف علمیت]] برای [[خدا]] | ||
|رهبر فرقه از شاگردان [[هشام بن حکم]] است. | |رهبر فرقه از شاگردان [[هشام بن حکم]] است. | ||
|<ref>{{پک|مشکور|۱۳۷۲|ک=فرهنگ فرق اسلامی|ص=۲۲۹}}</ref> | |<ref>{{پک|مشکور|۱۳۷۲|ک=فرهنگ فرق اسلامی|ص=۲۲۹}}</ref> | ||
| خط ۲۵۰: | خط ۲۵۰: | ||
|'''زیدیه:''' اقتباس از نام یکی از رهبران آنان | |'''زیدیه:''' اقتباس از نام یکی از رهبران آنان | ||
| | | | ||
*حذف [[عمر بن خطاب|عمر]] و [[ابوبکر]] از فهرست امامان خویش با وجود اعتقاد [[زید بن علی]] به امامت آنان. | * حذف [[عمر بن خطاب|عمر]] و [[ابوبکر]] از فهرست امامان خویش با وجود اعتقاد [[زید بن علی]] به امامت آنان. | ||
*گرایش در [[فقه]] و [[علم کلام|کلام]] به [[سنی|اهل سنت]] | * گرایش در [[فقه]] و [[علم کلام|کلام]] به [[سنی|اهل سنت]] | ||
*امامت هر فاطمی نسبی که عالم، زاهد و شجاع باشد و قیام کند. | * امامت هر فاطمی نسبی که عالم، زاهد و شجاع باشد و قیام کند. | ||
*انکار [[عصمت]] و [[رجعت]] | * انکار [[عصمت]] و [[رجعت]] | ||
|در سال ۱۲۱ ه.ق و با قیام [[زید بن علی|زید]] فرزند [[سجاد]]، و همین‌طور قیام [[یحیی بن زید|فرزند او]] در سال ۱۲۶ ه.ق که شکست آن دو را به همراه داشت، فرقه زیدیه شکل گرفت. آورده‌اند زید یکسال قبل از قیام دعوت مخفیانه خود را شروع کرده بود. | |در سال ۱۲۱ ه.ق و با قیام [[زید بن علی|زید]] فرزند [[سجاد]]، و همین‌طور قیام [[یحیی بن زید|فرزند او]] در سال ۱۲۶ ه.ق که شکست آن دو را به همراه داشت، فرقه زیدیه شکل گرفت. آورده‌اند زید یکسال قبل از قیام دعوت مخفیانه خود را شروع کرده بود. | ||
'''شاخه‌های منشعب:''' [[حسینیان]]، حسنیه، خلفیه، دکینیه، ذکیریه، مرثیه، طالقانیه، طرفیه، صباحیه، مطرفیه، نعیمیه، یعقوبیه و عقبیه | '''شاخه‌های منشعب:''' [[حسینیان]]، حسنیه، خلفیه، دکینیه، ذکیریه، مرثیه، طالقانیه، طرفیه، صباحیه، مطرفیه، نعیمیه، یعقوبیه و عقبیه | ||
| خط ۲۶۳: | خط ۲۶۳: | ||
| style="background-color:#ffb1b1" |منقرض شده | | style="background-color:#ffb1b1" |منقرض شده | ||
|'''سرخابیه:''' اقتباس از نام مؤسس فرقه | |'''سرخابیه:''' اقتباس از نام مؤسس فرقه | ||
'''خشبیه:''' به جهت تنها سلاحشان که چوب | '''خشبیه:''' به جهت تنها سلاحشان که چوب بوده است. | ||
|{{n/a}} | |{{n/a}} | ||
|این فرقه پس از خروج [[مختار ثقفی]]، قیام کردند. | |این فرقه پس از خروج [[مختار ثقفی]]، قیام کردند. | ||
| خط ۲۷۵: | خط ۲۷۵: | ||
|'''کوکبیه:''' اقتباس از نام رئیس فرقه | |'''کوکبیه:''' اقتباس از نام رئیس فرقه | ||
| | | | ||
*امامت حسین کوکبی | * امامت حسین کوکبی | ||
| | | | ||
|<ref>{{پک|مشکور|۱۳۷۲|ک=فرهنگ فرق اسلامی|ص=۳۷۰}}</ref> | |<ref>{{پک|مشکور|۱۳۷۲|ک=فرهنگ فرق اسلامی|ص=۳۷۰}}</ref> | ||
| خط ۲۸۹: | خط ۲۸۹: | ||
|'''ابتریه:''' اقتباس از لقب مؤسس فرقه<ref group="یادداشت">مؤسس این فرقه، توسط [[جعفر صادق]] و به طعنه، به ابتر ملقب شده بود.</ref> | |'''ابتریه:''' اقتباس از لقب مؤسس فرقه<ref group="یادداشت">مؤسس این فرقه، توسط [[جعفر صادق]] و به طعنه، به ابتر ملقب شده بود.</ref> | ||
| rowspan="2" | | | rowspan="2" | | ||
*تفویض امامت توسط [[علی بن ابی‌طالب]] به [[فهرست خلفا|سایر خلفاء]] | * تفویض امامت توسط [[علی بن ابی‌طالب]] به [[فهرست خلفا|سایر خلفاء]] | ||
*صحت امامت فاضل بر افضل با رضایت هر دو | * صحت امامت فاضل بر افضل با رضایت هر دو | ||
*انتخابی بودن امام | *انتخابی بودن امام | ||
*سکوت دربارهٔ [[عثمان بن عفان|عثمان]] | * سکوت دربارهٔ [[عثمان بن عفان|عثمان]] | ||
|[[محمد بن عبدالکریم شهرستانی|شهرستانی]] با وجود اینکه دو مذهب صالحیه و [[بتریه]] را جدای از هم ذکر کرده، آن دو را یک فرقه | |[[محمد بن عبدالکریم شهرستانی|شهرستانی]] با وجود اینکه دو مذهب صالحیه و [[بتریه]] را جدای از هم ذکر کرده، آن دو را یک فرقه دانسته است. | ||
[[شیخ طوسی]] این فرقه را به جهت اعتقاد به انتخابی بودن امام، جزء فرقه‌های شیعه محسوب نمی‌کند. | [[شیخ طوسی]] این فرقه را به جهت اعتقاد به انتخابی بودن امام، جزء فرقه‌های شیعه محسوب نمی‌کند. | ||
|<ref>{{پک|جمعی از محققین|۱۳۸۸|ک=دانستنی ادیان و مذاهب|ص=۹۰۷و ۹۰۸}}{{سخ}}{{پک|صفری فروشانی|۱۳۹۱|ک=رفتارشناسی امام رضا و فرقه‌های شیعه|ص=۲۳}}{{سخ}}{{پک|مشکور|۱۳۷۲|ک=فرهنگ فرق اسلامی|ص=۹–۱۱، ۲۹۶ و ۳۸۶}}</ref> | |<ref>{{پک|جمعی از محققین|۱۳۸۸|ک=دانستنی ادیان و مذاهب|ص=۹۰۷و ۹۰۸}}{{سخ}}{{پک|صفری فروشانی|۱۳۹۱|ک=رفتارشناسی امام رضا و فرقه‌های شیعه|ص=۲۳}}{{سخ}}{{پک|مشکور|۱۳۷۲|ک=فرهنگ فرق اسلامی|ص=۹–۱۱، ۲۹۶ و ۳۸۶}}</ref> | ||
| خط ۳۱۵: | خط ۳۱۵: | ||
| | | | ||
*انتصابی بودن امام | *انتصابی بودن امام | ||
*جواز امامت مفضول بر افضل | * جواز امامت مفضول بر افضل | ||
*پذیرش امامت [[ابوبکر]] و [[عمر بن خطاب|عمر]] | * پذیرش امامت [[ابوبکر]] و [[عمر بن خطاب|عمر]] | ||
*کفر [[عثمان بن عفان|عثمان]] | * کفر [[عثمان بن عفان|عثمان]] | ||
*شورایی بودن امامت | * شورایی بودن امامت | ||
|[[شیخ طوسی]] این فرقه را به جهت اعتقاد به انتخابی بودن امام، جزء فرقه‌های [[شیعه]] محسوب نمی‌کند. | |[[شیخ طوسی]] این فرقه را به جهت اعتقاد به انتخابی بودن امام، جزء فرقه‌های [[شیعه]] محسوب نمی‌کند. | ||
|<ref name=":2">{{پک|جمعی از محققین|۱۳۸۸|ک=دانستنی ادیان و مذاهب|ص=۹۰۶ و ۹۰۷}}{{سخ}}{{پک|مشکور|۱۳۷۲|ک=فرهنگ فرق اسلامی|ص=۱۰ و ۲۳۴–۲۳۵}}</ref> | |<ref name=":2">{{پک|جمعی از محققین|۱۳۸۸|ک=دانستنی ادیان و مذاهب|ص=۹۰۶ و ۹۰۷}}{{سخ}}{{پک|مشکور|۱۳۷۲|ک=فرهنگ فرق اسلامی|ص=۱۰ و ۲۳۴–۲۳۵}}</ref> | ||
| خط ۳۳۱: | خط ۳۳۱: | ||
|'''قاسمیه:''' اقتباس از نام مؤسس فرقه | |'''قاسمیه:''' اقتباس از نام مؤسس فرقه | ||
| | | | ||
*امامت [[قاسم بن ابراهیم الرسی|قاسم بن ابراهیم]] پس از [[محمد بن ابراهیم]] (برادرش) | * امامت [[قاسم بن ابراهیم الرسی|قاسم بن ابراهیم]] پس از [[محمد بن ابراهیم]] (برادرش) | ||
|رهبر این فرقه پس از مرگ برادرش محمد بن ابراهیم ادعای امامت کرد. | |رهبر این فرقه پس از مرگ برادرش محمد بن ابراهیم ادعای امامت کرد. | ||
|<ref>{{پک|مشکور|۱۳۷۲|ک=فرهنگ فرق اسلامی|ص=۳۵۵–۳۵۶}}</ref> | |<ref>{{پک|مشکور|۱۳۷۲|ک=فرهنگ فرق اسلامی|ص=۳۵۵–۳۵۶}}</ref> | ||
| خط ۳۴۲: | خط ۳۴۲: | ||
|'''ناصریه:''' اقتباس از لقب مؤسس فرق | |'''ناصریه:''' اقتباس از لقب مؤسس فرق | ||
| | | | ||
*امامت [[ناصر للحق اطروش|ناصر الحق]] | * امامت [[ناصر للحق اطروش|ناصر الحق]] | ||
| | | | ||
|<ref>{{پک|مشکور|۱۳۷۲|ک=فرهنگ فرق اسلامی|ص=۴۳۵}}</ref> | |<ref>{{پک|مشکور|۱۳۷۲|ک=فرهنگ فرق اسلامی|ص=۴۳۵}}</ref> | ||
| خط ۳۵۶: | خط ۳۵۶: | ||
'''سرحوبیه:''' اقتباس از لقب مؤسس فرقه<ref group="یادداشت">سرحوب به معنای شیطان نابینا است که توسط [[جعفر صادق]] و در ذم مؤسس فرقه به او داده شد.</ref> | '''سرحوبیه:''' اقتباس از لقب مؤسس فرقه<ref group="یادداشت">سرحوب به معنای شیطان نابینا است که توسط [[جعفر صادق]] و در ذم مؤسس فرقه به او داده شد.</ref> | ||
| | | | ||
*وضع [[امامت]] به وصف نه به [[نص]] | * وضع [[امامت]] به وصف نه به [[نص]] | ||
*اشتباه مسلمانان در تشخیص وصف در [[بیعت]] با [[ابوبکر]] | * اشتباه مسلمانان در تشخیص وصف در [[بیعت]] با [[ابوبکر]] | ||
*انکار [[بدا]] و [[تقیه]] | * انکار [[بدا]] و [[تقیه]] | ||
*افضلیت [[علی بن ابی‌طالب]] و امامت وی | * افضلیت [[علی بن ابی‌طالب]] و امامت وی | ||
*مهدویت [[زید بن علی]] | * مهدویت [[زید بن علی]] | ||
*کفر هر [[سادات|سیدی]] که قیام نکند | * کفر هر [[سادات|سیدی]] که قیام نکند | ||
|[[شیخ مفید]]، در بین تمام مذاهب و [[فهرست فرقه‌های زیدیه|فرق زیدیه]]، تنها جارودیه را لایق عنوان [[شیعه]] | |[[شیخ مفید]]، در بین تمام مذاهب و [[فهرست فرقه‌های زیدیه|فرق زیدیه]]، تنها جارودیه را لایق عنوان [[شیعه]] دانسته است. | ||
'''شاخه‌های منشعب:''' | '''شاخه‌های منشعب:''' | ||
| خط ۳۷۷: | خط ۳۷۷: | ||
|'''ادریسیه:''' اقتباس از نام مؤسس فرقه | |'''ادریسیه:''' اقتباس از نام مؤسس فرقه | ||
| | | | ||
*امامت [[ادریس یکم مراکش|ادریس بن عبدالله]] | * امامت [[ادریس یکم مراکش|ادریس بن عبدالله]] | ||
|ادریسیه به سرکردگی [[ادریس یکم مراکش|ادریس]] بن [[عبدالله محض|عبدالله]]، در [[مراکش]] توانست اولین حکومت مستقل شیعه را تأسیس کند. | |ادریسیه به سرکردگی [[ادریس یکم مراکش|ادریس]] بن [[عبدالله محض|عبدالله]]، در [[مراکش]] توانست اولین حکومت مستقل شیعه را تأسیس کند. | ||
|<ref>{{پک|مشکور|۱۳۷۲|ک=فرهنگ فرق اسلامی|ص=۴۳}}{{سخ}}{{پک|جمعی از محققین|۱۳۸۸|ک=دانستنی ادیان و مذاهب|ص=۶۳۱}}</ref> | |<ref>{{پک|مشکور|۱۳۷۲|ک=فرهنگ فرق اسلامی|ص=۴۳}}{{سخ}}{{پک|جمعی از محققین|۱۳۸۸|ک=دانستنی ادیان و مذاهب|ص=۶۳۱}}</ref> | ||
| خط ۳۸۷: | خط ۳۸۷: | ||
|'''یحیویه:''' اقتباس از نام رهبر فرقه | |'''یحیویه:''' اقتباس از نام رهبر فرقه | ||
| | | | ||
*انکار مرگ و مهدویت [[یحیی بن عبدالله]] | * انکار مرگ و مهدویت [[یحیی بن عبدالله]] | ||
| | | | ||
|<ref>{{پک|مشکور|۱۳۷۲|ک=فرهنگ فرق اسلامی|ص=۴۶۹}}</ref> | |<ref>{{پک|مشکور|۱۳۷۲|ک=فرهنگ فرق اسلامی|ص=۴۶۹}}</ref> | ||
| خط ۳۹۹: | خط ۳۹۹: | ||
|'''حسینیه:''' اقتباس از نام رهبر فرقه | |'''حسینیه:''' اقتباس از نام رهبر فرقه | ||
| | | | ||
*انکار مرگ و مهدویت [[حسین بن قاسم]] | * انکار مرگ و مهدویت [[حسین بن قاسم]] | ||
*برتری حسین بن قاسم بر [[محمد|پیامبر اسلام]] | * برتری حسین بن قاسم بر [[محمد|پیامبر اسلام]] | ||
| | | | ||
|<ref>{{پک|موسوی‌نژاد|۱۳۸۴|ف=مهدویت و فرقه حسینیه زیدیه|ک=هفت آسمان}}</ref> | |<ref>{{پک|موسوی‌نژاد|۱۳۸۴|ف=مهدویت و فرقه حسینیه زیدیه|ک=هفت آسمان}}</ref> | ||
| خط ۴۱۱: | خط ۴۱۱: | ||
|{{n/a}} | |{{n/a}} | ||
| | | | ||
*انکار مرگ [[یحیی بن عمر]] و مهدویت وی | * انکار مرگ [[یحیی بن عمر]] و مهدویت وی | ||
*خروج یحیی بن عمر در [[آخرالزمان]] و سقوط [[خلافت عباسی|بنی عباس]] | * خروج یحیی بن عمر در [[آخرالزمان]] و سقوط [[خلافت عباسی|بنی عباس]] | ||
|رهبر این فرقه دو بار قیام کرده و در قیام دوم به دست [[محمد بن طاهر]] و در [[کوفه]] کشته شده و سرش به نزد [[مستعین|المستعین بالله عباسی]] برده شد. | |رهبر این فرقه دو بار قیام کرده و در قیام دوم به دست [[محمد بن طاهر]] و در [[کوفه]] کشته شده و سرش به نزد [[مستعین|المستعین بالله عباسی]] برده شد. | ||
|<ref>{{پک|مشکور|۱۳۷۲|ک=فرهنگ فرق اسلامی|ص=۳۳۸}}{{سخ}}{{پک|فقیه بحرالعلوم|۱۳۹۳|ک=یحیی بن عمر علوی|ص=۴۰–۴۵}}</ref> | |<ref>{{پک|مشکور|۱۳۷۲|ک=فرهنگ فرق اسلامی|ص=۳۳۸}}{{سخ}}{{پک|فقیه بحرالعلوم|۱۳۹۳|ک=یحیی بن عمر علوی|ص=۴۰–۴۵}}</ref> | ||
| خط ۴۲۳: | خط ۴۲۳: | ||
| | | | ||
*اجزاء داشتن خدا | * اجزاء داشتن خدا | ||
*تغییر در اجزاء خدا بجز در چهره وی | * تغییر در اجزاء خدا بجز در چهره وی | ||
*همانند انسان بودن خدا | * همانند انسان بودن خدا | ||
*انکار [[رستاخیز|قیامت]] | * انکار [[رستاخیز|قیامت]] | ||
*حلیت خوردن [[شراب]] و [[مردار]] | * حلیت خوردن [[شراب]] و [[مردار]] | ||
| | | | ||
|<ref>{{پک|مشکور|۱۳۷۲|ک=فرهنگ فرق اسلامی|ص=۴۷۸}}</ref> | |<ref>{{پک|مشکور|۱۳۷۲|ک=فرهنگ فرق اسلامی|ص=۴۷۸}}</ref> | ||
| خط ۴۴۵: | خط ۴۴۵: | ||
'''سبعیه:''' به جهت باور به‌شمار ائمه به عدد هفت دور | '''سبعیه:''' به جهت باور به‌شمار ائمه به عدد هفت دور | ||
| | | | ||
*امامت [[اسماعیل بن جعفر|اسماعیل]] فرزند [[جعفر صادق]] و[[مهدویت]] وی | * امامت [[اسماعیل بن جعفر|اسماعیل]] فرزند [[جعفر صادق]] و[[مهدویت]] وی | ||
|'''شاخه‌های منشعب:''' | |'''شاخه‌های منشعب:''' | ||
| خط ۴۵۹: | خط ۴۵۹: | ||
|'''ناصریه:''' اقتباس از نام رهبر فرقه | |'''ناصریه:''' اقتباس از نام رهبر فرقه | ||
| | | | ||
*رهبر بودن [[ناصرخسرو]] در مسائل دینیه | * رهبر بودن [[ناصرخسرو]] در مسائل دینیه | ||
*تقدس و زیارت قبر وی | * تقدس و زیارت قبر وی | ||
|این فرقه از [[اسماعیلیه|اسماعیلیه خالصه]] منشعب شده و مورد توجه سایر [[فهرست فرقه‌های اسماعیله|فِرَق اسماعیله]] قرار | |این فرقه از [[اسماعیلیه|اسماعیلیه خالصه]] منشعب شده و مورد توجه سایر [[فهرست فرقه‌های اسماعیله|فِرَق اسماعیله]] قرار گفته است. | ||
|<ref>{{پک|عمادی حائری|۱۳۸۲|ف=ناصریه منسوب به ناصرخسرو|ک=نامه پارسی}}</ref> | |<ref>{{پک|عمادی حائری|۱۳۸۲|ف=ناصریه منسوب به ناصرخسرو|ک=نامه پارسی}}</ref> | ||
|- | |- | ||
| خط ۴۷۱: | خط ۴۷۱: | ||
|'''مبارکیه:''' اقتباس از نام مؤسس فرقه | |'''مبارکیه:''' اقتباس از نام مؤسس فرقه | ||
| | | | ||
*امامت [[محمد بن اسماعیل درزی|محمد بن اسماعیل]] پس از امامت [[جعفر صادق]] | * امامت [[محمد بن اسماعیل درزی|محمد بن اسماعیل]] پس از امامت [[جعفر صادق]] | ||
| | | | ||
|<ref>{{پک|صفری فروشانی|۱۳۹۱|ک=رفتارشناسی امام رضا و فرقه‌های شیعه|ص=۲۶ و ۲۷}}{{سخ}}{{پک|مشکور|۱۳۷۲|ک=فرهنگ فرق اسلامی|ص=۳۵۸}}</ref> | |<ref>{{پک|صفری فروشانی|۱۳۹۱|ک=رفتارشناسی امام رضا و فرقه‌های شیعه|ص=۲۶ و ۲۷}}{{سخ}}{{پک|مشکور|۱۳۷۲|ک=فرهنگ فرق اسلامی|ص=۳۵۸}}</ref> | ||
| خط ۴۸۶: | خط ۴۸۶: | ||
'''مأمونیه:''' به جهت مأموریت [[مأمون بن مهرویه]] برای دعوت اهالی [[استان فارس|فارس]] به این فرقه | '''مأمونیه:''' به جهت مأموریت [[مأمون بن مهرویه]] برای دعوت اهالی [[استان فارس|فارس]] به این فرقه | ||
| | | | ||
*انکار مرگ [[محمد بن اسماعیل]] و [[رجعت]] و [[مهدویت]] وی | * انکار مرگ [[محمد بن اسماعیل]] و [[رجعت]] و [[مهدویت]] وی | ||
*حلیت اکل [[شراب|خمر]] | * حلیت اکل [[شراب|خمر]] | ||
*لغو حکم [[غسل جنابت]] | * لغو حکم [[غسل جنابت]] | ||
*[[نماز]] با شکلی متفاوت | * [[نماز]] با شکلی متفاوت | ||
|قرامطه نسبت به دگراندیشان فرقه خویش، سخت‌گیر بوده و مال و جان آنان را مباح می‌دانستند؛ همین امر سبب شد تا آنان افراد زیادی را کشته و زخمی و اموال فراوانی را غارت کنند. این امور باعث شد تا افکار عمومی، قرمطیان را خارجی از دین بدانند. | |قرامطه نسبت به دگراندیشان فرقه خویش، سخت‌گیر بوده و مال و جان آنان را مباح می‌دانستند؛ همین امر سبب شد تا آنان افراد زیادی را کشته و زخمی و اموال فراوانی را غارت کنند. این امور باعث شد تا افکار عمومی، قرمطیان را خارجی از دین بدانند. | ||
'''شاخه‌های منشعب:''' بقلیه، شباشیه، عقدانیه | '''شاخه‌های منشعب:''' بقلیه، شباشیه، عقدانیه | ||
| خط ۵۰۵: | خط ۵۰۵: | ||
'''ساطیان:''' نگارش اشتباه از فاطمیان | '''ساطیان:''' نگارش اشتباه از فاطمیان | ||
| | | | ||
*حذف نام [[علی بن ابی‌طالب]] از فهرست امامان به جهت اساسیت وی در فهرست | * حذف نام [[علی بن ابی‌طالب]] از فهرست امامان به جهت اساسیت وی در فهرست | ||
*امامت [[اسماعیل بن جعفر]] به عنوان ششمین امام | * امامت [[اسماعیل بن جعفر]] به عنوان ششمین امام | ||
|احتمال یکی بودن دو فرقه فاطمیان و [[قرمطیان]] | |احتمال یکی بودن دو فرقه فاطمیان و [[قرمطیان]] داده‌شده است. | ||
|<ref>{{پک|جمعی از محققین|۱۳۸۸|ک=دانستنی ادیان و مذاهب|ص=۸۳۹، ۸۴۴، ۸۵۰، ۸۶۵، ۸۶۸ و ۸۷۳}}{{سخ}}{{پک|مشکور|۱۳۷۲|ک=فرهنگ فرق اسلامی|ص=۲۲۲ و ۳۴۹}}</ref> | |<ref>{{پک|جمعی از محققین|۱۳۸۸|ک=دانستنی ادیان و مذاهب|ص=۸۳۹، ۸۴۴، ۸۵۰، ۸۶۵، ۸۶۸ و ۸۷۳}}{{سخ}}{{پک|مشکور|۱۳۷۲|ک=فرهنگ فرق اسلامی|ص=۲۲۲ و ۳۴۹}}</ref> | ||
|- | |- | ||
| خط ۵۱۹: | خط ۵۱۹: | ||
(به معنای خیاط) | (به معنای خیاط) | ||
| | | | ||
*الوهیت [[حاکم بأمرالله|حاکم بامرالله]] | * الوهیت [[حاکم بأمرالله|حاکم بامرالله]] | ||
*انکار مرگ حاکم بامرالله | * انکار مرگ حاکم بامرالله | ||
*[[حلول|حلولیت]] و [[تناسخ]] | * [[حلول|حلولیت]] و [[تناسخ]] | ||
*حلیت ازدواج با [[محرم (خویشاوند)|محارم]] | * حلیت ازدواج با [[محرم (خویشاوند)|محارم]] | ||
|رئیس این فرقه از اسماعیلیان فاطمی بود که از آنها جدا و فرقه جدیدی تأسیس کرد. | |رئیس این فرقه از اسماعیلیان فاطمی بود که از آنها جدا و فرقه جدیدی تأسیس کرد. | ||
|<ref>{{پک|طباطبائی|۱۳۸۸|ک=شیعه در اسلام|ص=۶۴ و ۶۷}}{{سخ}}{{پک|مشکور|۱۳۷۲|ک=فرهنگ فرق اسلامی|ص=۱۹۱–۱۹۴}}</ref> | |<ref>{{پک|طباطبائی|۱۳۸۸|ک=شیعه در اسلام|ص=۶۴ و ۶۷}}{{سخ}}{{پک|مشکور|۱۳۷۲|ک=فرهنگ فرق اسلامی|ص=۱۹۱–۱۹۴}}</ref> | ||
| خط ۵۳۸: | خط ۵۳۸: | ||
'''مسقطیه:''' به جهت باور به اسقاط فروع دین توسط امام | '''مسقطیه:''' به جهت باور به اسقاط فروع دین توسط امام | ||
| | | | ||
*انکار امامت [[حسن مجتبی|حسن بن علی]] | * انکار امامت [[حسن مجتبی|حسن بن علی]] | ||
*آغاز فهرست امامان از [[علی بن ابی‌طالب]] | * آغاز فهرست امامان از [[علی بن ابی‌طالب]] | ||
*[[زبان فارسی|فارسی]] دانستن زبان دین | * [[زبان فارسی|فارسی]] دانستن زبان دین | ||
*بی‌اهمیت نسبت به تعالیم و تکالیف دینی | * بی‌اهمیت نسبت به تعالیم و تکالیف دینی | ||
|'''شاخه‌های منشعب:''' | |'''شاخه‌های منشعب:''' | ||
سنانیه، مومن‌شاهی، قاسم‌شاهی و [[آقاخانیه]] | سنانیه، مومن‌شاهی، قاسم‌شاهی و [[آقاخانیه]] | ||
| خط ۵۵۵: | خط ۵۵۵: | ||
|'''مجیدیه:''' اقتباس از نام مؤسس فرقه | |'''مجیدیه:''' اقتباس از نام مؤسس فرقه | ||
| | | | ||
*امامت [[الحافظ لدین‌الله|ابوالمیمون عبدالمجید]] پس از مرگ جانشین [[منصور الآمر باحکام‌الله|الآمر باحکام الله]] | * امامت [[الحافظ لدین‌الله|ابوالمیمون عبدالمجید]] پس از مرگ جانشین [[منصور الآمر باحکام‌الله|الآمر باحکام الله]] | ||
|این فرقه از انشعاب فرقه [[مستعلیه|مستعلویه]]، پس از فوت [[منصور الآمر باحکام‌الله|الآمر باحکام الله]] (جانشین مستعلی) به وجود آمد. | |این فرقه از انشعاب فرقه [[مستعلیه|مستعلویه]]، پس از فوت [[منصور الآمر باحکام‌الله|الآمر باحکام الله]] (جانشین مستعلی) به وجود آمد. | ||
|<ref>{{پک|جمعی از محققین|۱۳۸۸|ک=دانستنی ادیان و مذاهب|ص=۸۵۰}}</ref> | |<ref>{{پک|جمعی از محققین|۱۳۸۸|ک=دانستنی ادیان و مذاهب|ص=۸۵۰}}</ref> | ||
| خط ۵۶۷: | خط ۵۶۷: | ||
|'''طیبیه، آمریه:''' اقتباس از نام مؤسس فرقه | |'''طیبیه، آمریه:''' اقتباس از نام مؤسس فرقه | ||
| | | | ||
*امامت [[طیب ابوالقاسم|طیب بن آمر]] | * امامت [[طیب ابوالقاسم|طیب بن آمر]] | ||
*مهدویت و غیبت طیب بن آمر | * مهدویت و غیبت طیب بن آمر | ||
|این فرقه از انشعاب فرقه [[مستعلیه|مستعلویه]]، پس از فوت [[منصور الآمر باحکام‌الله|الآمر باحکام الله]] (جانشین مستعلی) به وجود آمد. | |این فرقه از انشعاب فرقه [[مستعلیه|مستعلویه]]، پس از فوت [[منصور الآمر باحکام‌الله|الآمر باحکام الله]] (جانشین مستعلی) به وجود آمد. | ||
|<ref>{{پک|جمعی از محققین|۱۳۸۸|ک=دانستنی ادیان و مذاهب|ص=۸۵۰}}</ref> | |<ref>{{پک|جمعی از محققین|۱۳۸۸|ک=دانستنی ادیان و مذاهب|ص=۸۵۰}}</ref> | ||
| خط ۵۹۹: | خط ۵۹۹: | ||
|'''مقنعه:''' اقتباس از نام مؤسس فرقه | |'''مقنعه:''' اقتباس از نام مؤسس فرقه | ||
| | | | ||
*حلول روح [[ابومسلم خراسانی]] در بدن [[مقنع|عطاء مروی مقنع]] | * حلول روح [[ابومسلم خراسانی]] در بدن [[مقنع|عطاء مروی مقنع]] | ||
*نبوت و الوهیت عطاء مروی مقنع | * نبوت و الوهیت عطاء مروی مقنع | ||
| | | | ||
|<ref>{{پک|طباطبائی|۱۳۸۸|ک=شیعه در اسلام|ص=۶۷}}</ref> | |<ref>{{پک|طباطبائی|۱۳۸۸|ک=شیعه در اسلام|ص=۶۷}}</ref> | ||
| خط ۶۱۲: | خط ۶۱۲: | ||
'''مراغیه:''' به جهت تأسیس فرقه در [[مراغه]] | '''مراغیه:''' به جهت تأسیس فرقه در [[مراغه]] | ||
| | | | ||
*کراهت خوردن گوشت حیوانات مریض | * کراهت خوردن گوشت حیوانات مریض | ||
*احترام به [[حسن صباح]] | * احترام به [[حسن صباح]] | ||
*پرهیز از رابطه جنسی با زنان باردار | * پرهیز از رابطه جنسی با زنان باردار | ||
*حرمت خرید [[برده‌داری|برده]] | * حرمت خرید [[برده‌داری|برده]] | ||
*حرمت [[طلاق]] | * حرمت [[طلاق]] | ||
*حرمت [[چندزنی|تعدد زوجات]] | * حرمت [[چندزنی|تعدد زوجات]] | ||
|این فرقه از [[اسماعیلیه|باطنیان]] بوده و به [[آیین مزدک|مزدکیان]] نسبت داده شدند. | |این فرقه از [[اسماعیلیه|باطنیان]] بوده و به [[آیین مزدک|مزدکیان]] نسبت داده شدند. | ||
|<ref>{{پک|مشکور|۱۳۷۲|ک=فرهنگ فرق اسلامی|ص=۳۶۹ و ۴۰۰–۴۰۱}}</ref> | |<ref>{{پک|مشکور|۱۳۷۲|ک=فرهنگ فرق اسلامی|ص=۳۶۹ و ۴۰۰–۴۰۱}}</ref> | ||
| خط ۶۳۵: | خط ۶۳۵: | ||
'''مختاریه:''' اقتباس از نام مختار که دعوت به امامت [[محمد حنفیه]] می‌نمود | '''مختاریه:''' اقتباس از نام مختار که دعوت به امامت [[محمد حنفیه]] می‌نمود | ||
| | | | ||
*امامت [[محمد حنفیه]] پس از [[حسین بن علی]] | * امامت [[محمد حنفیه]] پس از [[حسین بن علی]] | ||
*مهدویت و [[بدا]] در امامت محمد حنفیه | * مهدویت و [[بدا]] در امامت محمد حنفیه | ||
*[[تناسخ]] و [[حلول]] | * [[تناسخ]] و [[حلول]] | ||
*[[رجعت]] | * [[رجعت]] | ||
|این فرقه اولین انشعاب در فرقه تشیع بود که با مرگ [[محمد حنفیه]] به ۱۲ فرقه دیگر منشعب شد. | |این فرقه اولین انشعاب در فرقه تشیع بود که با مرگ [[محمد حنفیه]] به ۱۲ فرقه دیگر منشعب شد. | ||
|<ref>{{پک|جمعی از محققین|۱۳۸۸|ک=دانستنی ادیان و مذاهب|ص=۸۳۵، ۸۳۷ و ۸۳۸}}{{سخ}}{{پک|صفری فروشانی|۱۳۹۱|ک=رفتارشناسی امام رضا و فرقه‌های شیعه|ص=۲۰ و ۲۱}}{{سخ}}{{پک|مشکور|۱۳۷۲|ک=فرهنگ فرق اسلامی|ص=۳۷۶ و ۳۹۴}}{{سخ}}{{پک|سلیمیان|۱۳۹۲|ک=فرهنگ‌نامه مهدویت|ص=۳۶۵}}</ref> | |<ref>{{پک|جمعی از محققین|۱۳۸۸|ک=دانستنی ادیان و مذاهب|ص=۸۳۵، ۸۳۷ و ۸۳۸}}{{سخ}}{{پک|صفری فروشانی|۱۳۹۱|ک=رفتارشناسی امام رضا و فرقه‌های شیعه|ص=۲۰ و ۲۱}}{{سخ}}{{پک|مشکور|۱۳۷۲|ک=فرهنگ فرق اسلامی|ص=۳۷۶ و ۳۹۴}}{{سخ}}{{پک|سلیمیان|۱۳۹۲|ک=فرهنگ‌نامه مهدویت|ص=۳۶۵}}</ref> | ||
| خط ۶۴۷: | خط ۶۴۷: | ||
|'''سراجیه:''' اقتباس از نام مؤسس فرقه | |'''سراجیه:''' اقتباس از نام مؤسس فرقه | ||
| | | | ||
*امامت [[محمد حنفیه]] و مهدویت وی | * امامت [[محمد حنفیه]] و مهدویت وی | ||
| | | | ||
|<ref>{{پک|مشکور|۱۳۷۲|ک=فرهنگ فرق اسلامی|ص=۲۲۷}}{{سخ}}{{پک|سلیمیان|۱۳۹۲|ک=فرهنگ‌نامه مهدویت|ص=۳۶۵}}</ref> | |<ref>{{پک|مشکور|۱۳۷۲|ک=فرهنگ فرق اسلامی|ص=۲۲۷}}{{سخ}}{{پک|سلیمیان|۱۳۹۲|ک=فرهنگ‌نامه مهدویت|ص=۳۶۵}}</ref> | ||
| خط ۶۵۶: | خط ۶۵۶: | ||
|'''هاشمیه:''' اقتباس از نام رهبر فرقه | |'''هاشمیه:''' اقتباس از نام رهبر فرقه | ||
| | | | ||
*امامت [[ابوهاشم حنفیه|ابوهاشم]] | * امامت [[ابوهاشم حنفیه|ابوهاشم]] | ||
*ادامه امامت در فرزندان [[عباس بن عبدالمطلب]] پس از ابوهاشم | * ادامه امامت در فرزندان [[عباس بن عبدالمطلب]] پس از ابوهاشم | ||
*عالم بودن امام به تمام امور | * عالم بودن امام به تمام امور | ||
*عالم بودن [[علی بن ابی‌طالب]] به تمام علوم و آموختن علوم به [[محمد حنفیه]] و سپس به [[ابوهاشم حنفیه|ابوهاشم]] | * عالم بودن [[علی بن ابی‌طالب]] به تمام علوم و آموختن علوم به [[محمد حنفیه]] و سپس به [[ابوهاشم حنفیه|ابوهاشم]] | ||
|پس از مرگ [[ابوهاشم حنفیه|ابوهاشم]]، این فرقه به پنج فرقه دیگر منشعب شد. | |پس از مرگ [[ابوهاشم حنفیه|ابوهاشم]]، این فرقه به پنج فرقه دیگر منشعب شد. | ||
|<ref>{{پک|مشکور|۱۳۷۲|ک=فرهنگ فرق اسلامی|ص=۴۶۴}}</ref> | |<ref>{{پک|مشکور|۱۳۷۲|ک=فرهنگ فرق اسلامی|ص=۴۶۴}}</ref> | ||
| خط ۶۶۸: | خط ۶۶۸: | ||
|'''کربیه:''' اقتباس از نام رهبر فرقه (به معنای نابینایی) | |'''کربیه:''' اقتباس از نام رهبر فرقه (به معنای نابینایی) | ||
| | | | ||
*امامت [[محمد حنفیه]] | * امامت [[محمد حنفیه]] | ||
*انکار مرگ و اعتقاد به مهدویت محمد حنفیه | * انکار مرگ و اعتقاد به مهدویت محمد حنفیه | ||
*زیستن محمد حنفیه در [[کوه رضوی]] | * زیستن محمد حنفیه در [[کوه رضوی]] | ||
| | | | ||
|<ref>{{پک|مشکور|۱۳۷۲|ک=فرهنگ فرق اسلامی|ص=۳۶۶}}{{سخ}}{{پک|سلیمیان|۱۳۹۲|ک=فرهنگ‌نامه مهدویت|ص=۳۶۵}}</ref> | |<ref>{{پک|مشکور|۱۳۷۲|ک=فرهنگ فرق اسلامی|ص=۳۶۶}}{{سخ}}{{پک|سلیمیان|۱۳۹۲|ک=فرهنگ‌نامه مهدویت|ص=۳۶۵}}</ref> | ||
| خط ۶۸۵: | خط ۶۸۵: | ||
'''پشت سری:''' به جهت خواندن نماز در پشت سر قبر امامان و باطل دانستن نماز در جلوی قبرشان | '''پشت سری:''' به جهت خواندن نماز در پشت سر قبر امامان و باطل دانستن نماز در جلوی قبرشان | ||
| rowspan="4" | | | rowspan="4" | | ||
*اصول دین (ارکان اربعه): توحید، نبوت، امامت و [[رکن چهارم|رکن رابع]] | * اصول دین (ارکان اربعه): توحید، نبوت، امامت و [[رکن چهارم|رکن رابع]] | ||
*انکار [[معاد|معاد جسمانی]] | * انکار [[معاد|معاد جسمانی]] | ||
*لازم دانستن حقانیت [[قرآن]] و [[عدالت خدا|عدل]] و [[معاد]] به واسطه اعتقاد به نبوت | * لازم دانستن حقانیت [[قرآن]] و [[عدالت خدا|عدل]] و [[معاد]] به واسطه اعتقاد به نبوت | ||
|پس از [[احمد احسائی]]، شاگردش [[سید کاظم رشتی]] (م ۱۲۵۹ ه.ق) جانشین وی شد. | |پس از [[احمد احسائی]]، شاگردش [[سید کاظم رشتی]] (م ۱۲۵۹ ه.ق) جانشین وی شد. | ||
|<ref>{{پک|جمعی از محققین|۱۳۸۸|ک=دانستنی ادیان و مذاهب|ص=۹۲۱}}{{سخ}}{{پک|مشکور|۱۳۷۲|ک=فرهنگ فرق اسلامی|ص=۹۸ و ۲۶۷–۲۶۹}}{{سخ}}{{پک|نجاری|۱۳۹۵|ک=فرقه و انشعابات شیخیه|ص=}}</ref> | |<ref>{{پک|جمعی از محققین|۱۳۸۸|ک=دانستنی ادیان و مذاهب|ص=۹۲۱}}{{سخ}}{{پک|مشکور|۱۳۷۲|ک=فرهنگ فرق اسلامی|ص=۹۸ و ۲۶۷–۲۶۹}}{{سخ}}{{پک|نجاری|۱۳۹۵|ک=فرقه و انشعابات شیخیه|ص=}}</ref> | ||
| خط ۶۹۸: | خط ۶۹۸: | ||
|{{n/a}} | |{{n/a}} | ||
| | | | ||
|این فرقه انشعابی از [[شیخیه]] است. رهبر این فرقه شاگرد و نائب [[احمد احسائی]] | |این فرقه انشعابی از [[شیخیه]] است. رهبر این فرقه شاگرد و نائب [[احمد احسائی]] بوده است. | ||
|<ref>{{پک|مشکور|۱۳۷۲|ک=فرهنگ فرق اسلامی|ص=۳۶۸}}{{سخ}}{{پک|نجاری|۱۳۹۵|ک=فرقه و انشعابات شیخیه|ص=}}</ref> | |<ref>{{پک|مشکور|۱۳۷۲|ک=فرهنگ فرق اسلامی|ص=۳۶۸}}{{سخ}}{{پک|نجاری|۱۳۹۵|ک=فرقه و انشعابات شیخیه|ص=}}</ref> | ||
|- | |- | ||
| خط ۷۱۲: | خط ۷۱۲: | ||
'''کرمانیه:''' به جهت تأسیس فرقه در کرمان | '''کرمانیه:''' به جهت تأسیس فرقه در کرمان | ||
|[[محمدکریم خان کرمانی|محمد کریم‌خان]] پسر عمو و داماد [[فتحعلی‌شاه|فتحعلی شاه]] و از شاگردان [[سید کاظم رشتی|کاظم رشتی]] | |[[محمدکریم خان کرمانی|محمد کریم‌خان]] پسر عمو و داماد [[فتحعلی‌شاه|فتحعلی شاه]] و از شاگردان [[سید کاظم رشتی|کاظم رشتی]] بوده است. فرقه تأسیس شده توسط او، شاخه‌ای از کشفیه است. | ||
|<ref>{{پک|جمعی از محققین|۱۳۸۸|ک=دانستنی ادیان و مذاهب|ص=۹۱۹ و ۹۲۱}}{{سخ}}{{پک|مشکور|۱۳۷۲|ک=فرهنگ فرق اسلامی|ص=۳۶۶}}{{سخ}}{{پک|نجاری|۱۳۹۵|ک=فرقه و انشعابات شیخیه|ص=}}</ref> | |<ref>{{پک|جمعی از محققین|۱۳۸۸|ک=دانستنی ادیان و مذاهب|ص=۹۱۹ و ۹۲۱}}{{سخ}}{{پک|مشکور|۱۳۷۲|ک=فرهنگ فرق اسلامی|ص=۳۶۶}}{{سخ}}{{پک|نجاری|۱۳۹۵|ک=فرقه و انشعابات شیخیه|ص=}}</ref> | ||
|- | |- | ||
| خط ۷۲۱: | خط ۷۲۱: | ||
|{{n/a}} | |{{n/a}} | ||
|'''باقریه:''' اقتباس از نام مؤسس فرقه | |'''باقریه:''' اقتباس از نام مؤسس فرقه | ||
|وی از شاگردان [[محمدکریم خان کرمانی|محمد کریم‌خان]] | |وی از شاگردان [[محمدکریم خان کرمانی|محمد کریم‌خان]] بوده است. این فرقه شاخه‌ای از کریمخانیه است. | ||
|<ref>{{پک|جمعی از محققین|۱۳۸۸|ک=دانستنی ادیان و مذاهب|ص=۹۱۹ و ۹۲۱}}{{سخ}}{{پک|نجاری|۱۳۹۵|ک=فرقه و انشعابات شیخیه|ص=}}</ref> | |<ref>{{پک|جمعی از محققین|۱۳۸۸|ک=دانستنی ادیان و مذاهب|ص=۹۱۹ و ۹۲۱}}{{سخ}}{{پک|نجاری|۱۳۹۵|ک=فرقه و انشعابات شیخیه|ص=}}</ref> | ||
|- | |- | ||
| خط ۷۳۲: | خط ۷۳۲: | ||
|'''احقاقیه:''' اقتباس از نام کتابی از مؤسس فرقه | |'''احقاقیه:''' اقتباس از نام کتابی از مؤسس فرقه | ||
| rowspan="3" | | | rowspan="3" | | ||
*انکار [[رکن چهارم|رکن رابع]] به عنوان [[اصول دین]] | * انکار [[رکن چهارم|رکن رابع]] به عنوان [[اصول دین]] | ||
*لعن [[محمدکریم خان کرمانی|محمد کریم‌خان]] | * لعن [[محمدکریم خان کرمانی|محمد کریم‌خان]] | ||
|این فرقه شاخه‌ای از کشفیه است و از دسته شیخیه آذربایجان محسوب می‌شود. رهبر کنونی این طایفه رسول احقاقی است. | |این فرقه شاخه‌ای از کشفیه است و از دسته شیخیه آذربایجان محسوب می‌شود. رهبر کنونی این طایفه رسول احقاقی است. | ||
|<ref>{{پک|مشکور|۱۳۷۲|ک=فرهنگ فرق اسلامی|ص=۳۵ و ۲۶۹}}{{سخ}}{{پک|جمعی از محققین|۱۳۸۸|ک=دانستنی ادیان و مذاهب|ص=۹۲۰ و ۹۲۱}}{{سخ}}{{پک|نجاری|۱۳۹۵|ک=فرقه و انشعابات شیخیه|ص=}}</ref> | |<ref>{{پک|مشکور|۱۳۷۲|ک=فرهنگ فرق اسلامی|ص=۳۵ و ۲۶۹}}{{سخ}}{{پک|جمعی از محققین|۱۳۸۸|ک=دانستنی ادیان و مذاهب|ص=۹۲۰ و ۹۲۱}}{{سخ}}{{پک|نجاری|۱۳۹۵|ک=فرقه و انشعابات شیخیه|ص=}}</ref> | ||
| خط ۷۶۴: | خط ۷۶۴: | ||
|'''بابیه:''' اقتباس از باور آنان به بابیت علی‌محمد | |'''بابیه:''' اقتباس از باور آنان به بابیت علی‌محمد | ||
| | | | ||
*[[باب (عنوان)|بابیت]] (به معنای باب و درب علوم و راه اتصال به [[حجت بن الحسن]]) علی‌محمد | * [[باب (عنوان)|بابیت]] (به معنای باب و درب علوم و راه اتصال به [[حجت بن الحسن]]) علی‌محمد | ||
*مهدویت علی‌محمد | * مهدویت علی‌محمد | ||
*نبوت علی‌محمد | * نبوت علی‌محمد | ||
*الوهیت علی‌محمد | * الوهیت علی‌محمد | ||
|علی محمد باب ابتدا به [[شیخیه]] گرایید ولی بعد از مدتی، ادعای مهدویت کرده و از آنان جدا و فرقه بابیه را تأسیس کرد. این فرقه نهایت به جهت اختلافات داخلی رهبران، به دو فرقه بهائیه و ازلیه منشعب شد. این فرقه از فرقه [[حروفیه]]، الهاماتی | |علی محمد باب ابتدا به [[شیخیه]] گرایید ولی بعد از مدتی، ادعای مهدویت کرده و از آنان جدا و فرقه بابیه را تأسیس کرد. این فرقه نهایت به جهت اختلافات داخلی رهبران، به دو فرقه بهائیه و ازلیه منشعب شد. این فرقه از فرقه [[حروفیه]]، الهاماتی گرفته است. | ||
|<ref>{{پک|جمعی از محققین|۱۳۸۸|ک=دانستنی ادیان و مذاهب|ص=۹۶۰–۹۶۱ و ۱۰۰۲}}{{سخ}}{{پک|مشکور|۱۳۷۲|ک=فرهنگ فرق اسلامی|ص=۸۷–۹۱ و ۱۵۵}}</ref> | |<ref>{{پک|جمعی از محققین|۱۳۸۸|ک=دانستنی ادیان و مذاهب|ص=۹۶۰–۹۶۱ و ۱۰۰۲}}{{سخ}}{{پک|مشکور|۱۳۷۲|ک=فرهنگ فرق اسلامی|ص=۸۷–۹۱ و ۱۵۵}}</ref> | ||
|- | |- | ||
| خط ۷۷۸: | خط ۷۷۸: | ||
|'''ازلیه:''' اقتباس از نام مؤسس فرقه | |'''ازلیه:''' اقتباس از نام مؤسس فرقه | ||
| | | | ||
*نیابت صبح ازل پس از [[سید علی‌محمد باب|علی‌محمد]] | * نیابت صبح ازل پس از [[سید علی‌محمد باب|علی‌محمد]] | ||
| | | | ||
|<ref>{{پک|جمعی از محققین|۱۳۸۸|ک=دانستنی ادیان و مذاهب|ص=۹۶۴}}{{سرخط}}{{پک|یوسفی|۱۳۹۵|ک=از بابیت تا بهائیت|ص=۳۲–۳۵}}</ref> | |<ref>{{پک|جمعی از محققین|۱۳۸۸|ک=دانستنی ادیان و مذاهب|ص=۹۶۴}}{{سرخط}}{{پک|یوسفی|۱۳۹۵|ک=از بابیت تا بهائیت|ص=۳۲–۳۵}}</ref> | ||
| خط ۷۸۹: | خط ۷۸۹: | ||
|'''بهائیه:''' اقتباس از نام مؤسس فرقه | |'''بهائیه:''' اقتباس از نام مؤسس فرقه | ||
| | | | ||
*نیابت حسینعلی پس از [[سید علی‌محمد باب|علی‌محمد]] | * نیابت حسینعلی پس از [[سید علی‌محمد باب|علی‌محمد]] | ||
*[[نبوت]] و [[الوهیت]] حسینعلی | * [[نبوت]] و [[الوهیت]] حسینعلی | ||
*[[قبله]] بودن شهر [[عکا]] | * [[قبله]] بودن شهر [[عکا]] | ||
*ممنوعیت [[نماز جماعت]] | * ممنوعیت [[نماز جماعت]] | ||
*وجوب روزه به مدت ۱۹ روز (معادل یک ماه بهائی) به جای [[رمضان (ماه)|ماه رمضان]] | * وجوب روزه به مدت ۱۹ روز (معادل یک ماه بهائی) به جای [[رمضان (ماه)|ماه رمضان]] | ||
| | | | ||
|<ref>{{پک|جمعی از محققین|۱۳۸۸|ک=دانستنی ادیان و مذاهب|ص=۹۴۶–۹۶۶}}</ref> | |<ref>{{پک|جمعی از محققین|۱۳۸۸|ک=دانستنی ادیان و مذاهب|ص=۹۴۶–۹۶۶}}</ref> | ||
| خط ۸۰۷: | خط ۸۰۷: | ||
|'''حروفیه:''' به جهت باور به تقدس [[حرف (زبان‌شناسی)|حروف الفبا]] | |'''حروفیه:''' به جهت باور به تقدس [[حرف (زبان‌شناسی)|حروف الفبا]] | ||
| | | | ||
*امامت و نبوت فضل‌الله نعیمی | * امامت و نبوت فضل‌الله نعیمی | ||
*قدم عالم | * قدم عالم | ||
*امکان رسیدن به الوهیت | * امکان رسیدن به الوهیت | ||
*دوازدهمین امام بودن فضل‌الله نعیمی | * دوازدهمین امام بودن فضل‌الله نعیمی | ||
|[[میرانشاه تیمور]]، پس از اطلاع از ظهور مذهب حروفیه، فضل‌الله نعیمی را احضار و وی را کشته و جسدش را در خیابان‌های [[تبریز]] کشاند. برخی از اعتقادات این فرقه منقرض شده، در فرقه بکتاشیه وارد | |[[میرانشاه تیمور]]، پس از اطلاع از ظهور مذهب حروفیه، فضل‌الله نعیمی را احضار و وی را کشته و جسدش را در خیابان‌های [[تبریز]] کشاند. برخی از اعتقادات این فرقه منقرض شده، در فرقه بکتاشیه وارد شده است. | ||
|<ref>{{پک|مشکور|۱۳۷۲|ک=فرهنگ فرق اسلامی|ص=۱۵۳–۱۵۵}}</ref> | |<ref>{{پک|مشکور|۱۳۷۲|ک=فرهنگ فرق اسلامی|ص=۱۵۳–۱۵۵}}</ref> | ||
|- | |- | ||
| خط ۸۲۳: | خط ۸۲۳: | ||
'''معروفیه:''' اقتباس از نام یکی از اقطاب فرقه به نام [[معروف کرخی]] | '''معروفیه:''' اقتباس از نام یکی از اقطاب فرقه به نام [[معروف کرخی]] | ||
| | | | ||
*ولایت کلیه شمسه | * ولایت کلیه شمسه | ||
*ولایت جزئیه قمریه | * ولایت جزئیه قمریه | ||
|این فرقه به سبب یک [[کودتا]] توسط مؤسس آن، رخ | |این فرقه به سبب یک [[کودتا]] توسط مؤسس آن، رخ داده است و این اولین کودتا در [[تصوف]] محسوب می‌شود. | ||
رهبر این فرقه در عصر معاصر، [[عبدالحمید گنجویان]] است که در انگلستان به سر می‌برد. | رهبر این فرقه در عصر معاصر، [[عبدالحمید گنجویان]] است که در انگلستان به سر می‌برد. | ||
|<ref>{{پک|حاجتی شورکی|صانعی|۱۳۹۲|ف=معرفی فرقه ذهبیه|ک=معرفت}}</ref> | |<ref>{{پک|حاجتی شورکی|صانعی|۱۳۹۲|ف=معرفی فرقه ذهبیه|ک=معرفت}}</ref> | ||
| خط ۸۳۶: | خط ۸۳۶: | ||
|'''اویسیه:''' به جهت ختم طریقت به [[اویس قرنی]] | |'''اویسیه:''' به جهت ختم طریقت به [[اویس قرنی]] | ||
| | | | ||
*عدم انتساب به هیچ شیخ و پیری | * عدم انتساب به هیچ شیخ و پیری | ||
*پیمودن سلوک با [[توسل]] به [[محمد|پیامبر اسلام]] | * پیمودن سلوک با [[توسل]] به [[محمد|پیامبر اسلام]] | ||
|این طریقت توسط [[جلال‌الدین علی عنقا|جلال الدین علی عنقا]] در [[ایران]] احیاء و مجدد تأسیس شد و به نام [[شاه مقصودی اویسی]] شناخته می‌شود. این طریق اکنون در ایران و برخی کشورها در جریان است. | |این طریقت توسط [[جلال‌الدین علی عنقا|جلال الدین علی عنقا]] در [[ایران]] احیاء و مجدد تأسیس شد و به نام [[شاه مقصودی اویسی]] شناخته می‌شود. این طریق اکنون در ایران و برخی کشورها در جریان است. | ||
|<ref>{{پک|اویسی|۱۳۸۷|ف=آسیب‌شناسی فرقه اویسیه|ک=کتاب نقد}}</ref> | |<ref>{{پک|اویسی|۱۳۸۷|ف=آسیب‌شناسی فرقه اویسیه|ک=کتاب نقد}}</ref> | ||
| خط ۸۶۱: | خط ۸۶۱: | ||
|{{n/a}} | |{{n/a}} | ||
| | | | ||
*اقتباس اعتقادات از فرقه [[ملامتیه]] و [[مسیحیت]] | * اقتباس اعتقادات از فرقه [[ملامتیه]] و [[مسیحیت]] | ||
*[[شب غفران]] | * [[شب غفران]] | ||
*تجسم خدا | * تجسم خدا | ||
*[[لیلة الکفشه]] (روز دهم محرم) اباحه‌گری | * [[لیلة الکفشه]] (روز دهم محرم) اباحه‌گری | ||
|این فرقه از طایفه کردهای [[عراق]] شکل | |این فرقه از طایفه کردهای [[عراق]] شکل گرفته است. | ||
'''شاخه‌های منشعب''': صارلیه (از غلاة) | '''شاخه‌های منشعب''': صارلیه (از غلاة) | ||
|<ref>{{پک|مشکور|۱۳۷۲|ک=فرهنگ فرق اسلامی|ص=۲۵۱}}{{سرخط}}{{پک|صراف|۱۳۷۳|ک=الشبک|ص=۱۴۱}}</ref> | |<ref>{{پک|مشکور|۱۳۷۲|ک=فرهنگ فرق اسلامی|ص=۲۵۱}}{{سرخط}}{{پک|صراف|۱۳۷۳|ک=الشبک|ص=۱۴۱}}</ref> | ||
| خط ۸۸۰: | خط ۸۸۰: | ||
'''طیرانیه:''' به جهت اعتقاد به طیران جان‌ها | '''طیرانیه:''' به جهت اعتقاد به طیران جان‌ها | ||
| | | | ||
*[[الوهیت]] و [[مهدویت]] [[علی بن ابی‌طالب]] | * [[الوهیت]] و [[مهدویت]] [[علی بن ابی‌طالب]] | ||
*نبوت [[عبدالله بن سبا]] | * نبوت [[عبدالله بن سبا]] | ||
*[[تناسخ در اسلام|تناسخ]] | * [[تناسخ در اسلام|تناسخ]] | ||
*[[رجعت]] | * [[رجعت]] | ||
|این فرقه امروزه با نام حربیه شناخته می‌شوند. برخی همچون [[سید مرتضی عسکری]]، عبدالله بن سبا را فردی خیالی می‌دانند که وجود خارجی | |این فرقه امروزه با نام حربیه شناخته می‌شوند. برخی همچون [[سید مرتضی عسکری]]، عبدالله بن سبا را فردی خیالی می‌دانند که وجود خارجی نداشته است. | ||
'''شاخه‌های منشعب:''' تمییه، عمریه، فارسیه، نضریه، قتیبیه | '''شاخه‌های منشعب:''' تمییه، عمریه، فارسیه، نضریه، قتیبیه | ||
|<ref>{{پک|صفری فروشانی|۱۳۹۱|ک=رفتارشناسی امام رضا و فرقه‌های شیعه|ص=۱۶ و ۱۷}}{{سخ}}{{پک|مشکور|۱۳۷۲|ک=فرهنگ فرق اسلامی|ص=۱۵۱، ۲۲۱ و ۲۲۴–۲۲۶}}</ref> | |<ref>{{پک|صفری فروشانی|۱۳۹۱|ک=رفتارشناسی امام رضا و فرقه‌های شیعه|ص=۱۶ و ۱۷}}{{سخ}}{{پک|مشکور|۱۳۷۲|ک=فرهنگ فرق اسلامی|ص=۱۵۱، ۲۲۱ و ۲۲۴–۲۲۶}}</ref> | ||
| خط ۸۹۵: | خط ۸۹۵: | ||
|'''اهل حق:''' اقتباس از شعار آنان که دین خود را دین حق یا حقیقت خوانند. | |'''اهل حق:''' اقتباس از شعار آنان که دین خود را دین حق یا حقیقت خوانند. | ||
| | | | ||
*اعتقاداتی آمیخته از ادیان کهن ایرانی، [[آیین مانوی|مانوی]] و [[اسماعیلیه|مذهب اسماعیلیه]] | * اعتقاداتی آمیخته از ادیان کهن ایرانی، [[آیین مانوی|مانوی]] و [[اسماعیلیه|مذهب اسماعیلیه]] | ||
*تناسخ | * تناسخ | ||
*حرمت تراشیدن سبیل | * حرمت تراشیدن سبیل | ||
*اقامه نماز فقط به [[نماز جماعت|جماعت]] | * اقامه نماز فقط به [[نماز جماعت|جماعت]] | ||
|اهل حق به فرقه‌های دیگری چون [[حروفیه|حروفی‌ها]] و [[تصوف|متصوفه]] نیز اطلاق می‌شود ولی این عنوان بدون قرینه به طرفداران [[سلطان سهاک|سلطان اسحاق]] اشاره دارد. | |اهل حق به فرقه‌های دیگری چون [[حروفیه|حروفی‌ها]] و [[تصوف|متصوفه]] نیز اطلاق می‌شود ولی این عنوان بدون قرینه به طرفداران [[سلطان سهاک|سلطان اسحاق]] اشاره دارد. | ||
'''شاخه‌های منشعب:''' اهل سر، [[یارسان]]، نصیری و [[علی‌اللهی (مذهب)|علی‌اللهی]] | '''شاخه‌های منشعب:''' اهل سر، [[یارسان]]، نصیری و [[علی‌اللهی (مذهب)|علی‌اللهی]] | ||
| خط ۹۱۵: | خط ۹۱۵: | ||
'''علویه:''' به جهت باور به الوهیت [[علی بن ابی‌طالب]] | '''علویه:''' به جهت باور به الوهیت [[علی بن ابی‌طالب]] | ||
| | | | ||
*التقاط عناصر [[شیعه]]، [[مسیحیت]] و ایرانیان پیش از اسلام | * التقاط عناصر [[شیعه]]، [[مسیحیت]] و ایرانیان پیش از اسلام | ||
*[[تثلیث]] در خداشناسی، نبوت و امامت | * [[تثلیث]] در خداشناسی، نبوت و امامت | ||
*خالقیت علی بن ابی‌طالب | * خالقیت علی بن ابی‌طالب | ||
|این طایفه با فرقه [[علی‌اللهی (مذهب)|علی اللهی]] یکی دانسته | |این طایفه با فرقه [[علی‌اللهی (مذهب)|علی اللهی]] یکی دانسته شده است. | ||
'''شاخه‌های منشعب:''' حیدریه، شمالیه (شمسیه)، کلازیه (قمریه) و غیبیه، جبلیه، حلبیه، حدادیه، خزمزجیه، رسالنه، سواحلیه، سوارخه، رشاونه، سرانیه، صرامتیه، شلاهمه، صوارمیه، عتاریه، عمامره، غیبیه، فخریه، فاوره، قبلیه، کلازیه، کلبیه، ماخوسیه، متاوره، مخازره، مخالسه، مهالبه، مرشدیه، نمیلانیه، نواصره، نیلانیه و یاشوطیه | '''شاخه‌های منشعب:''' حیدریه، شمالیه (شمسیه)، کلازیه (قمریه) و غیبیه، جبلیه، حلبیه، حدادیه، خزمزجیه، رسالنه، سواحلیه، سوارخه، رشاونه، سرانیه، صرامتیه، شلاهمه، صوارمیه، عتاریه، عمامره، غیبیه، فخریه، فاوره، قبلیه، کلازیه، کلبیه، ماخوسیه، متاوره، مخازره، مخالسه، مهالبه، مرشدیه، نمیلانیه، نواصره، نیلانیه و یاشوطیه | ||
|<ref>{{پک|جمعی از محققین|۱۳۸۸|ک=دانستنی ادیان و مذاهب|ص=۹۲۳–۹۲۵}}</ref> | |<ref>{{پک|جمعی از محققین|۱۳۸۸|ک=دانستنی ادیان و مذاهب|ص=۹۲۳–۹۲۵}}</ref> | ||
| خط ۹۲۹: | خط ۹۲۹: | ||
|'''اسحاقیه:''' اقتباس از نام مؤسس فرقه | |'''اسحاقیه:''' اقتباس از نام مؤسس فرقه | ||
| | | | ||
*الوهیت [[علی بن ابی‌طالب|علی]] | * الوهیت [[علی بن ابی‌طالب|علی]] | ||
*شراکت علی بن ابی‌طالب در نبوت با [[محمد|پیامبر اسلام]] | * شراکت علی بن ابی‌طالب در نبوت با [[محمد|پیامبر اسلام]] | ||
*عدم تفاوت بین نبوت و امامت | * عدم تفاوت بین نبوت و امامت | ||
*حلول روح [[عبدالله بن معاویه جعفرطیار|عبدالله بن معاویه]] در اسحاق بن زید | * حلول روح [[عبدالله بن معاویه جعفرطیار|عبدالله بن معاویه]] در اسحاق بن زید | ||
|این فرقه شاخه‌ای از فرقه اباحیان است. پس از مرگ اسحاق بن زید، پیروانش به سه دسته تقسیم شدند و برخی به مهدویت وی، برخی به مرگ وی و برخی به قیام مجدد وی معقتد شدند. | |این فرقه شاخه‌ای از فرقه اباحیان است. پس از مرگ اسحاق بن زید، پیروانش به سه دسته تقسیم شدند و برخی به مهدویت وی، برخی به مرگ وی و برخی به قیام مجدد وی معقتد شدند. | ||
|<ref>{{پک|مشکور|۱۳۷۲|ک=فرهنگ فرق اسلامی|ص=۴۵ و ۱۴۷–۱۴۸}}{{سخ}}{{پک|جمعی از محققین|۱۳۸۸|ک=دانستنی ادیان و مذاهب|ص=۹۲۴}}</ref> | |<ref>{{پک|مشکور|۱۳۷۲|ک=فرهنگ فرق اسلامی|ص=۴۵ و ۱۴۷–۱۴۸}}{{سخ}}{{پک|جمعی از محققین|۱۳۸۸|ک=دانستنی ادیان و مذاهب|ص=۹۲۴}}</ref> | ||
| خط ۹۴۳: | خط ۹۴۳: | ||
|'''سمیعیه، بشریه:''' اقتباس از نام رهبر فرقه | |'''سمیعیه، بشریه:''' اقتباس از نام رهبر فرقه | ||
| | | | ||
*انکار مرگ [[موسی کاظم]] | * انکار مرگ [[موسی کاظم]] | ||
*مهدویت موسی کاظم | * مهدویت موسی کاظم | ||
*امامت [[محمد بن بشیر]] و فرزندش [[سمیع بن بن محمد بن بشیر|سمیع]] | * امامت [[محمد بن بشیر]] و فرزندش [[سمیع بن بن محمد بن بشیر|سمیع]] | ||
*کفر [[علی بن موسی الرضا|علی بن موسی]] و سایر [[فهرست امامان شیعه|امامان دوازده‌گانه]] | * کفر [[علی بن موسی الرضا|علی بن موسی]] و سایر [[فهرست امامان شیعه|امامان دوازده‌گانه]] | ||
*اباحه‌گری بجز [[نماز]] و [[روزه]] | * اباحه‌گری بجز [[نماز]] و [[روزه]] | ||
*تناسخ | * تناسخ | ||
|برخی این فرقه را همان بشریه می‌دانند. | |برخی این فرقه را همان بشریه می‌دانند. | ||
|<ref>{{پک|مشکور|۱۳۷۲|ک=فرهنگ فرق اسلامی|ص=۲۳۶–۲۳۷ و ۱۰۴}}</ref> | |<ref>{{پک|مشکور|۱۳۷۲|ک=فرهنگ فرق اسلامی|ص=۲۳۶–۲۳۷ و ۱۰۴}}</ref> | ||
| خط ۹۵۸: | خط ۹۵۸: | ||
|'''شریکیه:''' به جهت باور به اشتراک [[نبوت]] [[محمد]] و [[علی بن ابی‌طالب|علی]] | |'''شریکیه:''' به جهت باور به اشتراک [[نبوت]] [[محمد]] و [[علی بن ابی‌طالب|علی]] | ||
| | | | ||
*اشتراک در نبوت محمد و علی همچون [[موسی]] و [[هارون]] | * اشتراک در نبوت محمد و علی همچون [[موسی]] و [[هارون]] | ||
| | | | ||
|<ref>{{پک|مشکور|۱۳۷۲|ک=فرهنگ فرق اسلامی|ص=۲۵۵}}</ref> | |<ref>{{پک|مشکور|۱۳۷۲|ک=فرهنگ فرق اسلامی|ص=۲۵۵}}</ref> | ||
| خط ۹۷۱: | خط ۹۷۱: | ||
'''مخمسه:''' به جهت اعتقاد به ظهور خدا در پنج صورت [[محمد]]، [[علی بن ابی‌طالب|علی]]، [[فاطمه زهرا|فاطمه]]، [[حسن مجتبی|حسن]] و [[حسین بن علی|حسین]]. | '''مخمسه:''' به جهت اعتقاد به ظهور خدا در پنج صورت [[محمد]]، [[علی بن ابی‌طالب|علی]]، [[فاطمه زهرا|فاطمه]]، [[حسن مجتبی|حسن]] و [[حسین بن علی|حسین]]. | ||
| | | | ||
*نبوت ابوالخطاب | * نبوت ابوالخطاب | ||
*نبوت و الوهیت امامان | * نبوت و الوهیت امامان | ||
*الوهیت [[جعفر صادق]] | * الوهیت [[جعفر صادق]] | ||
*تناسخ | * تناسخ | ||
*اباحه‌گری | * اباحه‌گری | ||
|والی [[کوفه]] با شنیدن اعتقادات ابوالخطاب، با پیروان وی به جنگ پرداخت و هفتاد تن از آنان را در [[مسجد کوفه]] به قتل رسانید. ابوالخطاب نیز کشته و به دار آویخته شد. | |والی [[کوفه]] با شنیدن اعتقادات ابوالخطاب، با پیروان وی به جنگ پرداخت و هفتاد تن از آنان را در [[مسجد کوفه]] به قتل رسانید. ابوالخطاب نیز کشته و به دار آویخته شد. | ||
'''شاخه‌های منشعب:''' عمیریه، [[غرابیه]]، معمریه، | '''شاخه‌های منشعب:''' عمیریه، [[غرابیه]]، معمریه، | ||
| خط ۹۸۶: | خط ۹۸۶: | ||
|'''سریه:''' اقتباس از نام مؤسس فرقه | |'''سریه:''' اقتباس از نام مؤسس فرقه | ||
| | | | ||
*الوهیت [[جعفر صادق]] | * الوهیت [[جعفر صادق]] | ||
*نبوت سری اقصم | * نبوت سری اقصم | ||
*حلول روح | * حلول روح | ||
*حلول روح [[موسی]] در سری | * حلول روح [[موسی]] در سری | ||
|جعفر صادق دربارهٔ سری اقصم معتقد بود که وی دروغگوست. | |جعفر صادق دربارهٔ سری اقصم معتقد بود که وی دروغگوست. | ||
|<ref name=":0">{{پک|مشکور|۱۳۷۲|ک=فرهنگ فرق اسلامی|ص=۲۲۹}}</ref> | |<ref name=":0">{{پک|مشکور|۱۳۷۲|ک=فرهنگ فرق اسلامی|ص=۲۲۹}}</ref> | ||
| خط ۹۹۹: | خط ۹۹۹: | ||
|[[آناتولی]] | |[[آناتولی]] | ||
|{{n/a}} | |{{n/a}} | ||
|'''قزلباشیه:''' اقتباس از روایتی که به استناد آن فرقه تأسیس | |'''قزلباشیه:''' اقتباس از روایتی که به استناد آن فرقه تأسیس شده است | ||
| | | | ||
*باور به برخی اعتقادات [[علویان (سوریه)|نصیریه]] | * باور به برخی اعتقادات [[علویان (سوریه)|نصیریه]] | ||
*حلول خدا در علی بن ابی طالب | * حلول خدا در علی بن ابی طالب | ||
*ترک [[نماز]] و [[روزه در اسلام|روزه]] رمضان | * ترک [[نماز]] و [[روزه در اسلام|روزه]] رمضان | ||
*روزه گرفتن در ۱۲ روز اول [[محرم (ماه)|محرم]] | * روزه گرفتن در ۱۲ روز اول [[محرم (ماه)|محرم]] | ||
*ارتباط بین خدا و انسان بواسطه [[دده]]ها | * ارتباط بین خدا و انسان بواسطه [[دده]]ها | ||
|روحانیون این فرقه دده نام داشته و رابط بین خدا و انسان هستند. فرقه [[شبک (دین)|شبک]] زیرشاخه‌ای از این فرقه است. | |روحانیون این فرقه دده نام داشته و رابط بین خدا و انسان هستند. فرقه [[شبک (دین)|شبک]] زیرشاخه‌ای از این فرقه است. | ||
|<ref>{{پک|مشکور|۱۳۷۲|ک=فرهنگ فرق اسلامی|ص=۳۶۱}}{{سرخط}}{{پک|صراف|۱۳۷۳|ک=الشبک|ص=۱۴۱ و ۵۷}}</ref> | |<ref>{{پک|مشکور|۱۳۷۲|ک=فرهنگ فرق اسلامی|ص=۳۶۱}}{{سرخط}}{{پک|صراف|۱۳۷۳|ک=الشبک|ص=۱۴۱ و ۵۷}}</ref> | ||
| خط ۱٬۰۱۶: | خط ۱٬۰۱۶: | ||
|'''بزیعیه:''' اقتباس از نام مؤسس فرقه | |'''بزیعیه:''' اقتباس از نام مؤسس فرقه | ||
| | | | ||
*الوهیت [[جعفر صادق]] | * الوهیت [[جعفر صادق]] | ||
*نمایندگی و نبوت بزیع بن موسی | * نمایندگی و نبوت بزیع بن موسی | ||
|این فرقه از شاخه‌های [[خطابیه]] است. | |این فرقه از شاخه‌های [[خطابیه]] است. | ||
|<ref>{{پک|مشکور|۱۳۷۲|ک=فرهنگ فرق اسلامی|ص=۱۰۰–۱۰۱}}</ref> | |<ref>{{پک|مشکور|۱۳۷۲|ک=فرهنگ فرق اسلامی|ص=۱۰۰–۱۰۱}}</ref> | ||
| خط ۱٬۰۳۰: | خط ۱٬۰۳۰: | ||
'''یعقوبیه:''' اقتباس از نام مؤسس فرقه | '''یعقوبیه:''' اقتباس از نام مؤسس فرقه | ||
| | | | ||
*نزول خدا در موسم بهار به زمین و طراوت بخشیدن به آن | * نزول خدا در موسم بهار به زمین و طراوت بخشیدن به آن | ||
*الوهیت [[علی بن ابی‌طالب]] | * الوهیت [[علی بن ابی‌طالب]] | ||
*ولادت علی در ابرها | * ولادت علی در ابرها | ||
|این فرقه با فرقه [[سبائیه]] که سحابیه نیز نام دارد یکی دانسته شده. | |این فرقه با فرقه [[سبائیه]] که سحابیه نیز نام دارد یکی دانسته شده. | ||
|<ref>{{پک|مشکور|۱۳۷۲|ک=فرهنگ فرق اسلامی|ص=۳۴۷ و ۴۷۸}}</ref> | |<ref>{{پک|مشکور|۱۳۷۲|ک=فرهنگ فرق اسلامی|ص=۳۴۷ و ۴۷۸}}</ref> | ||
| خط ۱٬۰۴۲: | خط ۱٬۰۴۲: | ||
|'''مالکیه:''' به جهت اعتقادشان نسبت به امامت [[مالک اشتر]] | |'''مالکیه:''' به جهت اعتقادشان نسبت به امامت [[مالک اشتر]] | ||
| | | | ||
*امامت [[مالک اشتر|مالک اشتر نخعی]] پس از علی بن ابی‌طالب | * امامت [[مالک اشتر|مالک اشتر نخعی]] پس از علی بن ابی‌طالب | ||
|[[مسجد تشت زنان]] آمل به نام مالک اشتر است و ترمیم سالانه این مسجد از سنت‌های این فرقه محسوب می‌شود. | |[[مسجد تشت زنان]] آمل به نام مالک اشتر است و ترمیم سالانه این مسجد از سنت‌های این فرقه محسوب می‌شود. | ||
|<ref>{{پک|مشکور|۱۳۷۲|ک=فرهنگ فرق اسلامی|ص=۳۸۴–۳۸۵}}</ref> | |<ref>{{پک|مشکور|۱۳۷۲|ک=فرهنگ فرق اسلامی|ص=۳۸۴–۳۸۵}}</ref> | ||
| خط ۱٬۰۵۷: | خط ۱٬۰۵۷: | ||
'''علیائیه:''' به جهت اعتقاد به الوهیت [[علی بن ابی‌طالب]] | '''علیائیه:''' به جهت اعتقاد به الوهیت [[علی بن ابی‌طالب]] | ||
| | | | ||
*الوهیت علی بن ابی‌طالب | * الوهیت علی بن ابی‌طالب | ||
*انکار نبوت محمد | * انکار نبوت محمد | ||
| | | | ||
|<ref>{{پک|مشکور|۱۳۷۲|ک=فرهنگ فرق اسلامی|ص=۱۰۲}}</ref> | |<ref>{{پک|مشکور|۱۳۷۲|ک=فرهنگ فرق اسلامی|ص=۱۰۲}}</ref> | ||
| خط ۱٬۰۶۸: | خط ۱٬۰۶۸: | ||
|'''عبیداللهیه:''' به جهت اعتقاد به الوهیت [[عبیدالله مهدی]] | |'''عبیداللهیه:''' به جهت اعتقاد به الوهیت [[عبیدالله مهدی]] | ||
| | | | ||
*الوهیت [[عبیدالله مهدی]] | * الوهیت [[عبیدالله مهدی]] | ||
|این طایفه شاخه‌ای از [[اسماعیلیه]] هستند. | |این طایفه شاخه‌ای از [[اسماعیلیه]] هستند. | ||
|<ref>{{پک|مشکور|۱۳۷۲|ک=فرهنگ فرق اسلامی|ص=۳۳۱}}</ref> | |<ref>{{پک|مشکور|۱۳۷۲|ک=فرهنگ فرق اسلامی|ص=۳۳۱}}</ref> | ||
| خط ۱٬۰۸۰: | خط ۱٬۰۸۰: | ||
|'''شباسیه:''' اقتباس از نام مؤسس فرقه | |'''شباسیه:''' اقتباس از نام مؤسس فرقه | ||
| | | | ||
*الوهیت شواس المغیم | * الوهیت شواس المغیم | ||
| | | | ||
|<ref>{{پک|مشکور|۱۳۷۲|ک=فرهنگ فرق اسلامی|ص=۲۵۰}}</ref> | |<ref>{{پک|مشکور|۱۳۷۲|ک=فرهنگ فرق اسلامی|ص=۲۵۰}}</ref> | ||
| خط ۱٬۰۹۲: | خط ۱٬۰۹۲: | ||
|'''مبرقعیه:''' اقتباس از نام رهبر و مراد فرقه | |'''مبرقعیه:''' اقتباس از نام رهبر و مراد فرقه | ||
| | | | ||
*امامت موسی مبرقع پس از [[محمد تقی|محمدتقی]] | * امامت موسی مبرقع پس از [[محمد تقی|محمدتقی]] | ||
|این طایفه پس از مدتی مجدداً به امامت [[علی النقی]] عدول کردند. | |این طایفه پس از مدتی مجدداً به امامت [[علی النقی]] عدول کردند. | ||
|<ref>{{پک|مشکور|۱۳۷۲|ک=فرهنگ فرق اسلامی|ص=۳۸۶}}</ref> | |<ref>{{پک|مشکور|۱۳۷۲|ک=فرهنگ فرق اسلامی|ص=۳۸۶}}</ref> | ||
| خط ۱٬۱۰۶: | خط ۱٬۱۰۶: | ||
'''منصوریه:''' اقتباس از نام رهبر فرقه | '''منصوریه:''' اقتباس از نام رهبر فرقه | ||
| | | | ||
*امامت [[علی بن ابی‌طالب]] تا [[محمد باقر|محمدباقر]] | * امامت [[علی بن ابی‌طالب]] تا [[محمد باقر|محمدباقر]] | ||
*امامت ابومنصور عجلی پس از محمدباقر | * امامت ابومنصور عجلی پس از محمدباقر | ||
*به آسمان رفتن ابومنصور و سخن با خدا | * به آسمان رفتن ابومنصور و سخن با خدا | ||
|این طایفه در امام بعدی اختلاف کرده و به دو طایفه [[شیعه محمدیه|محمدیه]] و [[حسینیه (فرقه)|حسینیه]] منشعب شدند. | |این طایفه در امام بعدی اختلاف کرده و به دو طایفه [[شیعه محمدیه|محمدیه]] و [[حسینیه (فرقه)|حسینیه]] منشعب شدند. | ||
|<ref>{{پک|مشکور|۱۳۷۲|ک=فرهنگ فرق اسلامی|ص=۱۵۸، ۳۶۷ و ۴۲۸–۴۲۹}}</ref> | |<ref>{{پک|مشکور|۱۳۷۲|ک=فرهنگ فرق اسلامی|ص=۱۵۸، ۳۶۷ و ۴۲۸–۴۲۹}}</ref> | ||
| خط ۱٬۱۲۲: | خط ۱٬۱۲۲: | ||
*انتصاب افراد به امامت و اعتقاد به مهدی آخرالزمان بودن وی | *انتصاب افراد به امامت و اعتقاد به مهدی آخرالزمان بودن وی | ||
*انتصاب فرد جدید پس از مرگ امام قبلی | *انتصاب فرد جدید پس از مرگ امام قبلی | ||
*جواز خروج بر حاکم مسلمان | * جواز خروج بر حاکم مسلمان | ||
| | | | ||
|<ref>{{پک|مشکور|۱۳۷۲|ک=فرهنگ فرق اسلامی|ص=۳۸۸}}</ref> | |<ref>{{پک|مشکور|۱۳۷۲|ک=فرهنگ فرق اسلامی|ص=۳۸۸}}</ref> | ||
| خط ۱٬۱۳۲: | خط ۱٬۱۳۲: | ||
|'''فواتیه:''' اقتباس از نام مؤسس فرقه | |'''فواتیه:''' اقتباس از نام مؤسس فرقه | ||
| | | | ||
*اعطاء حق آفرینش، امر مرگ و زندگی و روزی دهندگی توسط خدا به [[علی بن ابی‌طالب|علی بن ابی طالب]] و امامان از فرزندانش | * اعطاء حق آفرینش، امر مرگ و زندگی و روزی دهندگی توسط خدا به [[علی بن ابی‌طالب|علی بن ابی طالب]] و امامان از فرزندانش | ||
*حلول خدا در انسان | * حلول خدا در انسان | ||
| | | | ||
|<ref>{{پک|مشکور|۱۳۷۲|ک=فرهنگ فرق اسلامی|ص=۳۵۴}}{{سرخط}}{{پک|جمعی از محققین|۱۳۹۵|ک=دانشنامه جهان اسلام|ص=ذیل عنوان حلولیه}}</ref> | |<ref>{{پک|مشکور|۱۳۷۲|ک=فرهنگ فرق اسلامی|ص=۳۵۴}}{{سرخط}}{{پک|جمعی از محققین|۱۳۹۵|ک=دانشنامه جهان اسلام|ص=ذیل عنوان حلولیه}}</ref> | ||
| خط ۱٬۱۴۵: | خط ۱٬۱۴۵: | ||
|'''هشامیه، جوالیقه، جوالیقیه:''' اقتباس از نام مؤسس فرقه | |'''هشامیه، جوالیقه، جوالیقیه:''' اقتباس از نام مؤسس فرقه | ||
| | | | ||
*تجسیم و تشبیه | * تجسیم و تشبیه | ||
|اهل سنت، این فرقه را از مجسمه دانسته‌اند. | |اهل سنت، این فرقه را از مجسمه دانسته‌اند. | ||
|<ref>{{پک|مشکور|۱۳۷۲|ک=فرهنگ فرق اسلامی|ص=۴۶۵}}{{سرخط}}{{پک|بغدادی|۱۹۷۷|ک=الفرق بین الفرق|ص=۵۱}}</ref> | |<ref>{{پک|مشکور|۱۳۷۲|ک=فرهنگ فرق اسلامی|ص=۴۶۵}}{{سرخط}}{{پک|بغدادی|۱۹۷۷|ک=الفرق بین الفرق|ص=۵۱}}</ref> | ||
| خط ۱٬۱۵۸: | خط ۱٬۱۵۸: | ||
|'''بیانیه:''' اقتباس از نام مؤسس فرقه | |'''بیانیه:''' اقتباس از نام مؤسس فرقه | ||
| | | | ||
*الوهیت [[علی بن ابی‌طالب]] | * الوهیت [[علی بن ابی‌طالب]] | ||
*نبوت بیان بن سمعان | * نبوت بیان بن سمعان | ||
*[[تناسخ]] | * [[تناسخ]] | ||
*[[رجعت]] | * [[رجعت]] | ||
|[[خالد بن عبدالله القسری]]، بیان بن سمعان را به همراه یاران او در [[مسجد کوفه]] به آتش کشید و فرقه آنان را نابود کرد. | |[[خالد بن عبدالله القسری]]، بیان بن سمعان را به همراه یاران او در [[مسجد کوفه]] به آتش کشید و فرقه آنان را نابود کرد. | ||
|<ref>{{پک|مشکور|۱۳۷۲|ک=فرهنگ فرق اسلامی|ص=۱۱۳ و ۲۳۵}}</ref> | |<ref>{{پک|مشکور|۱۳۷۲|ک=فرهنگ فرق اسلامی|ص=۱۱۳ و ۲۳۵}}</ref> | ||
| خط ۱٬۱۸۰: | خط ۱٬۱۸۰: | ||
'''علبانیه:''' به جهت [[مسخ]] شدن یکی از پیروان این فرقه به شکل مرغی به نام علباء | '''علبانیه:''' به جهت [[مسخ]] شدن یکی از پیروان این فرقه به شکل مرغی به نام علباء | ||
| | | | ||
*برتری [[علی بن ابی‌طالب|علی بن ابی طالب]] بر [[محمد]] | * برتری [[علی بن ابی‌طالب|علی بن ابی طالب]] بر [[محمد]] | ||
*الوهیت علی | * الوهیت علی | ||
*تناسخ | * تناسخ | ||
*اباحه‌گری | * اباحه‌گری | ||
|برخی کتب ملل و نحل این فرقه را همان علیائیه دانسته‌اند. | |برخی کتب ملل و نحل این فرقه را همان علیائیه دانسته‌اند. | ||
|<ref>{{پک|مشکور|۱۳۷۲|ک=فرهنگ فرق اسلامی|ص=۳۳۵}}</ref> | |<ref>{{پک|مشکور|۱۳۷۲|ک=فرهنگ فرق اسلامی|ص=۳۳۵}}</ref> | ||
| خط ۱٬۱۹۶: | خط ۱٬۱۹۶: | ||
|'''شلمغانیه، عزاقریه:''' اقتباس از نام مؤسس فرقه | |'''شلمغانیه، عزاقریه:''' اقتباس از نام مؤسس فرقه | ||
| | | | ||
*[[روح‌القدس]] بودن و حلول خدا در شلمغانی | * [[روح‌القدس]] بودن و حلول خدا در شلمغانی | ||
*اباحه‌گری | * اباحه‌گری | ||
|[[شلمغان]] نام مکانی در نواحی شهر [[استان واسط|واسط]] است که رئیس این فرقه منسوب به آنجاست. | |[[شلمغان]] نام مکانی در نواحی شهر [[استان واسط|واسط]] است که رئیس این فرقه منسوب به آنجاست. | ||
شلمغانی با [[حسین بن روح نوبختی|حسین بن روح]] به رقابت پرداخت و خود را باب دانست و در نهایت به امر حکومت به دار آویخته شد. | شلمغانی با [[حسین بن روح نوبختی|حسین بن روح]] به رقابت پرداخت و خود را باب دانست و در نهایت به امر حکومت به دار آویخته شد. | ||
| خط ۱٬۲۰۸: | خط ۱٬۲۰۸: | ||
|'''شریعیه:''' اقتباس از نام رهبر فرقه | |'''شریعیه:''' اقتباس از نام رهبر فرقه | ||
| | | | ||
*حلول خدا در پنج تن آل عبا | * حلول خدا در پنج تن آل عبا | ||
*حلول خدا در شریعی | * حلول خدا در شریعی | ||
*بابیت شریعی پس از حسن عسکری | * بابیت شریعی پس از حسن عسکری | ||
|پس از مرگ شریعی شخصی به نام [[نمیر]] ادعای جانشینی و حلول خدا در وی را کرد. این فرقه از شاخه‌های علیانیه دانسته | |پس از مرگ شریعی شخصی به نام [[نمیر]] ادعای جانشینی و حلول خدا در وی را کرد. این فرقه از شاخه‌های علیانیه دانسته شده است. | ||
|<ref>{{پک|مشکور|۱۳۷۲|ک=فرهنگ فرق اسلامی|ص=۲۵۵}}</ref> | |<ref>{{پک|مشکور|۱۳۷۲|ک=فرهنگ فرق اسلامی|ص=۲۵۵}}</ref> | ||
|- | |- | ||
| خط ۱٬۲۲۱: | خط ۱٬۲۲۱: | ||
|'''عمرویه:''' اقتباس از نام مؤسس فرقه | |'''عمرویه:''' اقتباس از نام مؤسس فرقه | ||
| | | | ||
*کافی بودن معرفت امام از عبادات | * کافی بودن معرفت امام از عبادات | ||
*تعطیل احکام | * تعطیل احکام | ||
*وجود [[علی بن ابی‌طالب]] در ابرها و حرکت با بادها | * وجود [[علی بن ابی‌طالب]] در ابرها و حرکت با بادها | ||
|این فرقه همچون مفضلیه از غلات هستند. | |این فرقه همچون مفضلیه از غلات هستند. | ||
|<ref>{{پک|مشکور|۱۳۷۲|ک=فرهنگ فرق اسلامی|ص=۳۳۸}}</ref> | |<ref>{{پک|مشکور|۱۳۷۲|ک=فرهنگ فرق اسلامی|ص=۳۳۸}}</ref> | ||
| خط ۱٬۲۴۴: | خط ۱٬۲۴۴: | ||
|'''عجلیه، عمیریه:''' اقتباس از نام مؤسس فرقه | |'''عجلیه، عمیریه:''' اقتباس از نام مؤسس فرقه | ||
| | | | ||
*الوهیت [[جعفر صادق]] | * الوهیت [[جعفر صادق]] | ||
|[[یزید بن عمر|یزید بن عمر بن هبیره]]، پس از دستگیری عمیر بن بیان عجلی، وی را به دار آویخت. | |[[یزید بن عمر|یزید بن عمر بن هبیره]]، پس از دستگیری عمیر بن بیان عجلی، وی را به دار آویخت. | ||
|<ref>{{پک|مشکور|۱۳۷۲|ک=فرهنگ فرق اسلامی|ص=۳۳۳}}</ref> | |<ref>{{پک|مشکور|۱۳۷۲|ک=فرهنگ فرق اسلامی|ص=۳۳۳}}</ref> | ||
| خط ۱٬۲۵۵: | خط ۱٬۲۵۵: | ||
|'''باقریه:''' به جهت اعتقاد به مهدویت [[محمد باقر]] | |'''باقریه:''' به جهت اعتقاد به مهدویت [[محمد باقر]] | ||
| | | | ||
*امامت [[امامت|امامان شیعه]] تا [[محمد باقر]] | * امامت [[امامت|امامان شیعه]] تا [[محمد باقر]] | ||
*[[رجعت]] محمدباقر | * [[رجعت]] محمدباقر | ||
*[[مهدویت]] محمدباقر | * [[مهدویت]] محمدباقر | ||
|برخی این فرقه را باقیمانده [[کیسانیه]] دانسته‌اند که از [[ابوهاشم حنفیه|ابوهاشم]] جدا و به پیروی از [[محمد باقر|محمدباقر]] پرداختند. این فرقه پس از مرگ محمد باقر تأسیس شد و از غلاة گزارش | |برخی این فرقه را باقیمانده [[کیسانیه]] دانسته‌اند که از [[ابوهاشم حنفیه|ابوهاشم]] جدا و به پیروی از [[محمد باقر|محمدباقر]] پرداختند. این فرقه پس از مرگ محمد باقر تأسیس شد و از غلاة گزارش شده است. | ||
|<ref>{{پک|صفری فروشانی|۱۳۹۱|ک=رفتارشناسی امام رضا و فرقه‌های شیعه|ص=۲۴}}{{سخ}}{{پک|سلیمیان|۱۳۹۲|ک=فرهنگ‌نامه مهدویت|ص=۱۱۴}}{{سخ}}{{پک|رزاقی موسوی|۱۳۹۵|ک=تاریخ اسلام|ص=بند ۳-۲-۴}}</ref> | |<ref>{{پک|صفری فروشانی|۱۳۹۱|ک=رفتارشناسی امام رضا و فرقه‌های شیعه|ص=۲۴}}{{سخ}}{{پک|سلیمیان|۱۳۹۲|ک=فرهنگ‌نامه مهدویت|ص=۱۱۴}}{{سخ}}{{پک|رزاقی موسوی|۱۳۹۵|ک=تاریخ اسلام|ص=بند ۳-۲-۴}}</ref> | ||
|- | |- | ||
| خط ۱٬۲۶۷: | خط ۱٬۲۶۷: | ||
|'''لاعنیه:''' به جهت التزامشان به لعن [[عمر بن خطاب|عمر]]، [[ابوبکر]] و… | |'''لاعنیه:''' به جهت التزامشان به لعن [[عمر بن خطاب|عمر]]، [[ابوبکر]] و… | ||
| | | | ||
*[[لعنت|لعن]] [[عمر بن خطاب]]، [[ابوبکر]]، [[عثمان بن عفان|عثمان]]، [[طلحه]]، [[زبیر بن عوام|زبیر]]، [[معاویة بن ابی‌سفیان|معاویه]]، [[عایشه]] و [[ابوموسی اشعری]] | * [[لعنت|لعن]] [[عمر بن خطاب]]، [[ابوبکر]]، [[عثمان بن عفان|عثمان]]، [[طلحه]]، [[زبیر بن عوام|زبیر]]، [[معاویة بن ابی‌سفیان|معاویه]]، [[عایشه]] و [[ابوموسی اشعری]] | ||
*ثواب داشتن لعن | * ثواب داشتن لعن | ||
| | | | ||
|<ref>{{پک|مشکور|۱۳۷۲|ک=فرهنگ فرق اسلامی|ص=۳۷۷}}</ref> | |<ref>{{پک|مشکور|۱۳۷۲|ک=فرهنگ فرق اسلامی|ص=۳۷۷}}</ref> | ||
| خط ۱٬۲۷۹: | خط ۱٬۲۷۹: | ||
|'''نمیریه:''' اقتباس از نام مؤسس فرقه | |'''نمیریه:''' اقتباس از نام مؤسس فرقه | ||
| | | | ||
*امامت [[علی النقی]] | * امامت [[علی النقی]] | ||
*نبوت محمد بن نصیر نمیری پس از علی النقی | * نبوت محمد بن نصیر نمیری پس از علی النقی | ||
*تناسخ | * تناسخ | ||
|فرقه [[علویان (سوریه)|نصیریه]]، به محمد بن نصیر نمیری منسوب است. این فرقه پس از مرگ محمد بن نصیر به سه فرقه دیگر منشعب شدند و پیروانش پراکنده گردیدند. | |فرقه [[علویان (سوریه)|نصیریه]]، به محمد بن نصیر نمیری منسوب است. این فرقه پس از مرگ محمد بن نصیر به سه فرقه دیگر منشعب شدند و پیروانش پراکنده گردیدند. | ||
|<ref>{{پک|مشکور|۱۳۷۲|ک=فرهنگ فرق اسلامی|ص=۴۵۱}}</ref> | |<ref>{{پک|مشکور|۱۳۷۲|ک=فرهنگ فرق اسلامی|ص=۴۵۱}}</ref> | ||
| خط ۱٬۲۹۱: | خط ۱٬۲۹۱: | ||
|'''مخمسه:''' به جهت باورشان به مأموران خمسه در اجرای مصالح | |'''مخمسه:''' به جهت باورشان به مأموران خمسه در اجرای مصالح | ||
| | | | ||
*اعطاء مأموریت اداره مصالح عالم توسط خدا به [[سلمان فارسی|سلمان]]، [[مقداد بن اسود|مقداد]]، [[ابوذر غفاری|ابوذر]]، [[عمار یاسر|عمار]] و [[عمرو بن امیه]] | * اعطاء مأموریت اداره مصالح عالم توسط خدا به [[سلمان فارسی|سلمان]]، [[مقداد بن اسود|مقداد]]، [[ابوذر غفاری|ابوذر]]، [[عمار یاسر|عمار]] و [[عمرو بن امیه]] | ||
*ریاست سلمان بر گروه پنج نفره | * ریاست سلمان بر گروه پنج نفره | ||
| | | | ||
|<ref>{{پک|مشکور|۱۳۷۲|ک=فرهنگ فرق اسلامی|ص=۳۹۹}}</ref> | |<ref>{{پک|مشکور|۱۳۷۲|ک=فرهنگ فرق اسلامی|ص=۳۹۹}}</ref> | ||
| خط ۱٬۳۰۵: | خط ۱٬۳۰۵: | ||
|'''محمدیه:''' به جهت باور به الوهیت محمد | |'''محمدیه:''' به جهت باور به الوهیت محمد | ||
| | | | ||
*الوهیت [[محمد]] | * الوهیت [[محمد]] | ||
|اعتقاد به الوهیت محمد، از [[مسیحیت]] به این فرقه رسوخ | |اعتقاد به الوهیت محمد، از [[مسیحیت]] به این فرقه رسوخ کرده است. | ||
|<ref>{{پک|مشکور|۱۳۷۲|ک=فرهنگ فرق اسلامی|ص=۳۹۳}}{{سرخط}}{{پک|بدوی|۱۳۷۴|ک=تاریخ اندیشه‌های کلامی|ص=۶۲–۶۳|ج=۲}}</ref> | |<ref>{{پک|مشکور|۱۳۷۲|ک=فرهنگ فرق اسلامی|ص=۳۹۳}}{{سرخط}}{{پک|بدوی|۱۳۷۴|ک=تاریخ اندیشه‌های کلامی|ص=۶۲–۶۳|ج=۲}}</ref> | ||
|- | |- | ||
| خط ۱٬۳۱۶: | خط ۱٬۳۱۶: | ||
|'''ذبابیه، غرابیه:''' به جهت اعتقاد به شباهت [[محمد]] و [[علی بن ابی‌طالب|علی]] همانند شباهت دو ذباب (مگس) یا دو غراب (کلاغ) | |'''ذبابیه، غرابیه:''' به جهت اعتقاد به شباهت [[محمد]] و [[علی بن ابی‌طالب|علی]] همانند شباهت دو ذباب (مگس) یا دو غراب (کلاغ) | ||
| | | | ||
*اشتباه [[جبرئیل]] در انتقال [[وحی]] بین محمد و علی بن ابی‌طالب | * اشتباه [[جبرئیل]] در انتقال [[وحی]] بین محمد و علی بن ابی‌طالب | ||
| | | | ||
|<ref>{{پک|مشکور|۱۳۷۲|ک=فرهنگ فرق اسلامی|ص=۳۹۹}}</ref> | |<ref>{{پک|مشکور|۱۳۷۲|ک=فرهنگ فرق اسلامی|ص=۳۹۹}}</ref> | ||
| خط ۱٬۳۲۶: | خط ۱٬۳۲۶: | ||
|'''کیالیه:''' اقتباس از نام مؤسس فرقه | |'''کیالیه:''' اقتباس از نام مؤسس فرقه | ||
| | | | ||
*امامت و نبوت احمد بن کیال | * امامت و نبوت احمد بن کیال | ||
*قائمیت وی | * قائمیت وی | ||
*اعتقاداتی اقتباسی از فلسفه و عرفان و فرق [[گنوسیسم|گنوستیکی]] مسیحی | * اعتقاداتی اقتباسی از فلسفه و عرفان و فرق [[گنوسیسم|گنوستیکی]] مسیحی | ||
|رهبر این فرقه به جهت اعتقادات خلاف آئین [[شیعه|تشیع]]، توسط شیعیان مطرود شد. | |رهبر این فرقه به جهت اعتقادات خلاف آئین [[شیعه|تشیع]]، توسط شیعیان مطرود شد. | ||
|<ref>{{پک|مشکور|۱۳۷۲|ک=فرهنگ فرق اسلامی|ص=۳۷۱–۳۷۲}}</ref> | |<ref>{{پک|مشکور|۱۳۷۲|ک=فرهنگ فرق اسلامی|ص=۳۷۱–۳۷۲}}</ref> | ||
| خط ۱٬۳۴۱: | خط ۱٬۳۴۱: | ||
|'''صائدیه:''' اقتباس از نام مؤسس فرقه | |'''صائدیه:''' اقتباس از نام مؤسس فرقه | ||
| | | | ||
*مهدویت [[محمد حنفیه|محمد بن حنفیه]] | * مهدویت [[محمد حنفیه|محمد بن حنفیه]] | ||
|این فرقه از شاخه‌های [[کربیه]] محسوب می‌شوند. [[جعفر صادق]] با آنان مخالفت شدیدی داشت. | |این فرقه از شاخه‌های [[کربیه]] محسوب می‌شوند. [[جعفر صادق]] با آنان مخالفت شدیدی داشت. | ||
|<ref>{{پک|مشکور|۱۳۷۲|ک=فرهنگ فرق اسلامی|ص=۲۹۱}}{{سرخط}}{{پک|اشعری|۱۴۰۰|ک=مقالات الاسلامیین|ص=۵۶}}</ref> | |<ref>{{پک|مشکور|۱۳۷۲|ک=فرهنگ فرق اسلامی|ص=۲۹۱}}{{سرخط}}{{پک|اشعری|۱۴۰۰|ک=مقالات الاسلامیین|ص=۵۶}}</ref> | ||
| خط ۱٬۳۵۱: | خط ۱٬۳۵۱: | ||
|{{n/a}} | |{{n/a}} | ||
| | | | ||
*تقدم [[علی بن ابی‌طالب|علی]] بر [[محمد]] | * تقدم [[علی بن ابی‌طالب|علی]] بر [[محمد]] | ||
*الوهیت علی | * الوهیت علی | ||
|این احتمال وجود دارد که این فرقه همان علبائیه | |این احتمال وجود دارد که این فرقه همان علبائیه بوده است. | ||
|<ref>{{پک|مشکور|۱۳۷۲|ک=فرهنگ فرق اسلامی|ص=۳۴۱}}</ref> | |<ref>{{پک|مشکور|۱۳۷۲|ک=فرهنگ فرق اسلامی|ص=۳۴۱}}</ref> | ||
|- | |- | ||
| خط ۱٬۳۶۲: | خط ۱٬۳۶۲: | ||
|'''یونسیه:''' اقتباس از نام رهبر فرقه | |'''یونسیه:''' اقتباس از نام رهبر فرقه | ||
| | | | ||
*غلو در تشبیه خداوند و عرش | * غلو در تشبیه خداوند و عرش | ||
|از آنجا که یونس بن عبدالرحمن از اصحاب خاص شیعه محسوب می‌شود، این احتمال وجود دارد که این فرقه، ساختگی و در تقبیح وی توسط [[سنی|اهل سنت]] ساخته شده باشد. | |از آنجا که یونس بن عبدالرحمن از اصحاب خاص شیعه محسوب می‌شود، این احتمال وجود دارد که این فرقه، ساختگی و در تقبیح وی توسط [[سنی|اهل سنت]] ساخته شده باشد. | ||
|<ref>{{پک|مشکور|۱۳۷۲|ک=فرهنگ فرق اسلامی|ص=۴۷۸}}{{سرخط}}{{پک|اشعری|۱۴۰۰|ک=مقالات الاسلامیین|ص=۱۱۰}}</ref> | |<ref>{{پک|مشکور|۱۳۷۲|ک=فرهنگ فرق اسلامی|ص=۴۷۸}}{{سرخط}}{{پک|اشعری|۱۴۰۰|ک=مقالات الاسلامیین|ص=۱۱۰}}</ref> | ||
| خط ۱٬۳۷۳: | خط ۱٬۳۷۳: | ||
|'''صاحب‌زمانیه:''' به جهت ادعای مؤسس این فرقه و اقتباس از شهرت وی | |'''صاحب‌زمانیه:''' به جهت ادعای مؤسس این فرقه و اقتباس از شهرت وی | ||
| | | | ||
*امامت سید حسن صاحب زمانی | * امامت سید حسن صاحب زمانی | ||
*مهدویت سید حسن صاحب زمانی | * مهدویت سید حسن صاحب زمانی | ||
|رهبر این فرقه به جهت شباهتش به عکس‌های نقاشی شده از امامان شیعه، ادعای امامت و مهدویت کرد و مدعی شد که [[حجت بن الحسن|صاحب الزمان]] است. | |رهبر این فرقه به جهت شباهتش به عکس‌های نقاشی شده از امامان شیعه، ادعای امامت و مهدویت کرد و مدعی شد که [[حجت بن الحسن|صاحب الزمان]] است. | ||
| خط ۱٬۳۸۹: | خط ۱٬۳۸۹: | ||
|'''مشعشعیه:''' اقتباس از نام رهبر فرقه | |'''مشعشعیه:''' اقتباس از نام رهبر فرقه | ||
| | | | ||
*امامت و مهدویت مشعشع | * امامت و مهدویت مشعشع | ||
*الوهیت [[علی بن ابی‌طالب|علی بن ابی طالب]] | * الوهیت [[علی بن ابی‌طالب|علی بن ابی طالب]] | ||
|وی با اعتقاد به زنده بودن علی بن ابی‌طالب، اقدام به تخریب بارگاه وی در [[نجف]] کرد و ضریح چوبی آن را نیز سوزانید. | |وی با اعتقاد به زنده بودن علی بن ابی‌طالب، اقدام به تخریب بارگاه وی در [[نجف]] کرد و ضریح چوبی آن را نیز سوزانید. | ||
|<ref>{{پک|مشکور|۱۳۷۲|ک=فرهنگ فرق اسلامی|ص=۴۱۲}}</ref> | |<ref>{{پک|مشکور|۱۳۷۲|ک=فرهنگ فرق اسلامی|ص=۴۱۲}}</ref> | ||
| خط ۱٬۴۰۰: | خط ۱٬۴۰۰: | ||
|'''مفضلیه:''' اقتباس از نام مؤسس فرقه | |'''مفضلیه:''' اقتباس از نام مؤسس فرقه | ||
| | | | ||
*برتری علی بن ابی طالب بر دیگر خلفا | * برتری علی بن ابی طالب بر دیگر خلفا | ||
*الوهیت جعفر صادق | * الوهیت جعفر صادق | ||
|امامیه معتقدند که این فرقه، به دست مفضل صیرفی تأسیس | |امامیه معتقدند که این فرقه، به دست مفضل صیرفی تأسیس نشده است و وی مردی دانشمند بوده است. | ||
این فرقه از خطابیه و پس از برائت جعفر صادق از ابوالخطاب، با برائت از وی و نه افکارش، توسط برخی پیروان او، تأسیس شد. | این فرقه از خطابیه و پس از برائت جعفر صادق از ابوالخطاب، با برائت از وی و نه افکارش، توسط برخی پیروان او، تأسیس شد. | ||
|<ref>{{پک|مشکور|۱۳۷۲|ک=فرهنگ فرق اسلامی|ص=۴۲۴}}{{سرخط}}{{پک|اشعری|۱۴۰۰|ک=مقالات الاسلامیین|ص=۱۰۴}}</ref> | |<ref>{{پک|مشکور|۱۳۷۲|ک=فرهنگ فرق اسلامی|ص=۴۲۴}}{{سرخط}}{{پک|اشعری|۱۴۰۰|ک=مقالات الاسلامیین|ص=۱۰۴}}</ref> | ||
| خط ۱٬۴۱۲: | خط ۱٬۴۱۲: | ||
|'''سریغیه:''' اقتباس از نام مؤسس فرقه | |'''سریغیه:''' اقتباس از نام مؤسس فرقه | ||
| | | | ||
*حلول لاهوت در ناسوت در حق پنج تن ([[محمد]]، [[علی بن ابی‌طالب|علی]]، [[عباس بن عبدالمطلب|عباس]]، [[جعفر بن ابی‌طالب|جعفر]] و [[عقیل بن ابی‌طالب|عقیل]]) | * حلول لاهوت در ناسوت در حق پنج تن ([[محمد]]، [[علی بن ابی‌طالب|علی]]، [[عباس بن عبدالمطلب|عباس]]، [[جعفر بن ابی‌طالب|جعفر]] و [[عقیل بن ابی‌طالب|عقیل]]) | ||
| | | | ||
|<ref>{{پک|مشکور|۱۳۷۲|ک=فرهنگ فرق اسلامی|ص=۲۲۸}}</ref> | |<ref>{{پک|مشکور|۱۳۷۲|ک=فرهنگ فرق اسلامی|ص=۲۲۸}}</ref> | ||
| خط ۱٬۴۲۲: | خط ۱٬۴۲۲: | ||
|{{n/a}} | |{{n/a}} | ||
| | | | ||
*نبوت [[علی بن ابی‌طالب|علی]] و [[محمد]] | * نبوت [[علی بن ابی‌طالب|علی]] و [[محمد]] | ||
*تقدم محمد بر علی در الوهیت | * تقدم محمد بر علی در الوهیت | ||
|این فرقه در مقابل عینیه شکل | |این فرقه در مقابل عینیه شکل گرفته است. | ||
|<ref>{{پک|مشکور|۱۳۷۲|ک=فرهنگ فرق اسلامی|ص=۴۳۴}}</ref> | |<ref>{{پک|مشکور|۱۳۷۲|ک=فرهنگ فرق اسلامی|ص=۴۳۴}}</ref> | ||
|- | |- | ||
| خط ۱٬۴۳۸: | خط ۱٬۴۳۸: | ||
'''جناحیه:''' به جهت شهرت [[جعفر بن ابی‌طالب|جد]] مؤسس فرقه به [[ذوجناحین]] | '''جناحیه:''' به جهت شهرت [[جعفر بن ابی‌طالب|جد]] مؤسس فرقه به [[ذوجناحین]] | ||
| | | | ||
*تناسخ ارواح | * تناسخ ارواح | ||
*حلول روح خدا در انبیاء | * حلول روح خدا در انبیاء | ||
*حلول روح خدا در علی | * حلول روح خدا در علی | ||
*انتقال روح خدا به [[محمد حنفیه]] سپس به پسرش [[ابوهاشم حنفیه|ابوهاشم]] | *انتقال روح خدا به [[محمد حنفیه]] سپس به پسرش [[ابوهاشم حنفیه|ابوهاشم]] | ||
*اباحه‌گری | * اباحه‌گری | ||
*مهدویت [[عبدالله ابن معاویه|عبدالله طالبی]] | * مهدویت [[عبدالله ابن معاویه|عبدالله طالبی]] | ||
|رهبر این فرقه در زندان [[ابومسلم خراسانی|ابومسلم]] کشته شد. این فرقه انشعابی غالی از [[کیسانیه]] است. | |رهبر این فرقه در زندان [[ابومسلم خراسانی|ابومسلم]] کشته شد. این فرقه انشعابی غالی از [[کیسانیه]] است. | ||
'''شاخه‌های منشعب:''' حربیه و مغیریه | '''شاخه‌های منشعب:''' حربیه و مغیریه | ||
| خط ۱٬۴۵۴: | خط ۱٬۴۵۴: | ||
|'''نحلیه:''' اقتباس از نام مؤسس فرقه | |'''نحلیه:''' اقتباس از نام مؤسس فرقه | ||
| | | | ||
*امامت در فرزندان [[حسن مجتبی|حسن بن علی]] | * امامت در فرزندان [[حسن مجتبی|حسن بن علی]] | ||
*حرمت استفاده از میوه درختی که در پایش [[کود]] ریخته باشند | * حرمت استفاده از میوه درختی که در پایش [[کود]] ریخته باشند | ||
|این فرقه، شاخه‌ای از [[کیسانیه]] است. | |این فرقه، شاخه‌ای از [[کیسانیه]] است. | ||
|<ref>{{پک|مشکور|۱۳۷۲|ک=فرهنگ فرق اسلامی|ص=۴۴۱}}</ref> | |<ref>{{پک|مشکور|۱۳۷۲|ک=فرهنگ فرق اسلامی|ص=۴۴۱}}</ref> | ||
| خط ۱٬۴۶۵: | خط ۱٬۴۶۵: | ||
|{{n/a}} | |{{n/a}} | ||
| | | | ||
*امامت فرزندان [[حسین بن علی]] در هنگام اقامه نماز | * امامت فرزندان [[حسین بن علی]] در هنگام اقامه نماز | ||
*عدم صحت اقتدا به دیگری در صورت حیات یکی از فرزندان حسین بن علی | * عدم صحت اقتدا به دیگری در صورت حیات یکی از فرزندان حسین بن علی | ||
| | | | ||
|<ref>{{پک|مشکور|۱۳۷۲|ک=فرهنگ فرق اسلامی|ص=۴۷۱}}</ref> | |<ref>{{پک|مشکور|۱۳۷۲|ک=فرهنگ فرق اسلامی|ص=۴۷۱}}</ref> | ||
| خط ۱٬۴۷۹: | خط ۱٬۴۷۹: | ||
|'''هلالیه:''' اقتباس از نمام پدر مؤسس فرقه | |'''هلالیه:''' اقتباس از نمام پدر مؤسس فرقه | ||
| | | | ||
*نیابت ابوجعفر از برای [[حجت بن الحسن]] | * نیابت ابوجعفر از برای [[حجت بن الحسن]] | ||
*انکار نیابت عثمان بن سعید عمری | * انکار نیابت عثمان بن سعید عمری | ||
| | | | ||
|<ref>{{پک|مشکور|۱۳۷۲|ک=فرهنگ فرق اسلامی|ص=۴۶۷}}</ref> | |<ref>{{پک|مشکور|۱۳۷۲|ک=فرهنگ فرق اسلامی|ص=۴۶۷}}</ref> | ||
| خط ۱٬۴۹۲: | خط ۱٬۴۹۲: | ||
|'''مغیریه:''' اقتباس از نام مؤسس فرقه | |'''مغیریه:''' اقتباس از نام مؤسس فرقه | ||
| | | | ||
*امامت [[محمد باقر|محمدباقر]] | * امامت [[محمد باقر|محمدباقر]] | ||
*امامت مغیره بن سعید پس از وی | * امامت مغیره بن سعید پس از وی | ||
*مهدویت و نبوت وی | * مهدویت و نبوت وی | ||
*کفر [[صحابه|اصحاب پیامبر اسلام]] | * کفر [[صحابه|اصحاب پیامبر اسلام]] | ||
|[[خالد بن عبدالله القسری]] پس از دستیابی به مغیره، وی را به همراه پنج تن از یارانش، بسوزانید. | |[[خالد بن عبدالله القسری]] پس از دستیابی به مغیره، وی را به همراه پنج تن از یارانش، بسوزانید. | ||
|<ref>{{پک|مشکور|۱۳۷۲|ک=فرهنگ فرق اسلامی|ص=۴۲۰–۴۲۳}}</ref> | |<ref>{{پک|مشکور|۱۳۷۲|ک=فرهنگ فرق اسلامی|ص=۴۲۰–۴۲۳}}</ref> | ||
| خط ۱٬۵۰۵: | خط ۱٬۵۰۵: | ||
|'''قمیه:''' اقتباس از نام مؤسس فرقه | |'''قمیه:''' اقتباس از نام مؤسس فرقه | ||
| | | | ||
*امکان تغییر شکل خدا به هر شکلی | * امکان تغییر شکل خدا به هر شکلی | ||
| | | | ||
|<ref>{{پک|مشکور|۱۳۷۲|ک=فرهنگ فرق اسلامی|ص=۳۶۲}}</ref> | |<ref>{{پک|مشکور|۱۳۷۲|ک=فرهنگ فرق اسلامی|ص=۳۶۲}}</ref> | ||
| خط ۱٬۵۱۸: | خط ۱٬۵۱۸: | ||
|'''احمدیه:''' اقتباس از نام رهبر فرقه | |'''احمدیه:''' اقتباس از نام رهبر فرقه | ||
| | | | ||
*انکار امامت [[محمد تقی]] به جهت سن کم | * انکار امامت [[محمد تقی]] به جهت سن کم | ||
*امامت [[احمد بن موسی]] پس از [[علی بن موسی الرضا|علی بن موسی]] | * امامت [[احمد بن موسی]] پس از [[علی بن موسی الرضا|علی بن موسی]] | ||
| | | | ||
|<ref>{{پک|مشکور|۱۳۷۲|ک=فرهنگ فرق اسلامی|ص=۳۶}}</ref> | |<ref>{{پک|مشکور|۱۳۷۲|ک=فرهنگ فرق اسلامی|ص=۳۶}}</ref> | ||
|} | |} | ||
==پانویس== | == پانویس == | ||
=== یادداشت‌ها === | === یادداشت‌ها === | ||
{{پانویس|گروه=یادداشت|اندازه=کوچک|۲}} | {{پانویس|گروه=یادداشت|اندازه=کوچک|۲}} | ||
| خط ۱٬۵۷۹: | خط ۱٬۵۷۸: | ||
* {{یادکرد کتاب|نام خانوادگی=محمدی هوشیار|سال=۱۳۹۷|زبان=فارسی|مکان=قم|ناشر=مسجد جمکران|سری=اول|نام=علی|عنوان=پیشوای اینترنتی، نقد آرا و عملکرد احمد الحسن بصری|شابک=۹۷۸-۹۶۴-۹۷۳-۵۰۱-۶}} | * {{یادکرد کتاب|نام خانوادگی=محمدی هوشیار|سال=۱۳۹۷|زبان=فارسی|مکان=قم|ناشر=مسجد جمکران|سری=اول|نام=علی|عنوان=پیشوای اینترنتی، نقد آرا و عملکرد احمد الحسن بصری|شابک=۹۷۸-۹۶۴-۹۷۳-۵۰۱-۶}} | ||
* {{یادکرد کتاب|نام خانوادگی=یوسفی|سال=۱۳۹۵|مترجم=|پی‌نوشت=|گفتاورد=|مکان=اصفهان|ناشر=مرکز تحقیقات رایانه‌ای قائمیه اصفهان|سری=اول (دیجیتال)|نام=رضا|ویرایش=|کوشش=|عنوان=از بابیت تا بهائیت|پیوند ویراستار=|پیوند نویسنده۲=|پیوند نویسنده=|پیوند=https://www.ghbook.ir/?option=com_dbook&task=viewbook&book_id=10656&Itemid=167&lang=fa}}{{Div col end}}'''منابع آنلاین''' | * {{یادکرد کتاب|نام خانوادگی=یوسفی|سال=۱۳۹۵|مترجم=|پی‌نوشت=|گفتاورد=|مکان=اصفهان|ناشر=مرکز تحقیقات رایانه‌ای قائمیه اصفهان|سری=اول (دیجیتال)|نام=رضا|ویرایش=|کوشش=|عنوان=از بابیت تا بهائیت|پیوند ویراستار=|پیوند نویسنده۲=|پیوند نویسنده=|پیوند=https://www.ghbook.ir/?option=com_dbook&task=viewbook&book_id=10656&Itemid=167&lang=fa}}{{Div col end}}'''منابع آنلاین''' | ||
*{{یادکرد وب|نام خانوادگی=|نام=|عنوان=سنت‌های غذایی ایرانیان در گفت‌وگو با دکتر نصرالله پورجوادی صاحبنظر تاریخ عرفان اسلامی|ناشر=سایت مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی|نشانی=http://www.example.com/etc|تاریخ=۱۳۹۶|تاریخ بازبینی=|شناسه={{شناسه یادکرد|دایرة المعارف}}|نویسنده=|کد زبان=|وبگاه=مرکز دائرة المعارف اسلامی}}{{پیوند مرده|date=ژوئن 2020 |bot=InternetArchiveBot}} | * {{یادکرد وب|نام خانوادگی=|نام=|عنوان=سنت‌های غذایی ایرانیان در گفت‌وگو با دکتر نصرالله پورجوادی صاحبنظر تاریخ عرفان اسلامی|ناشر=سایت مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی|نشانی=http://www.example.com/etc|تاریخ=۱۳۹۶|تاریخ بازبینی=|شناسه={{شناسه یادکرد|دایرة المعارف}}|نویسنده=|کد زبان=|وبگاه=مرکز دائرة المعارف اسلامی}}{{پیوند مرده|date=ژوئن 2020 |bot=InternetArchiveBot}} | ||
*{{یادکرد کتاب|نام خانوادگی=نجاری|سال=۱۳۹۵|مترجم=|پی‌نوشت=|گفتاورد=|زبان=فارسی|مکان=|ناشر=سایت خبرگزاری تسنیم|سری=|نام=محمدحسین|ویرایش=|کوشش=|عنوان=فرقه شیخیّه و انشعابات آن چگونه ایجاد شد؟|پیوند ویراستار=|پیوند نویسنده۲=|پیوند نویسنده=|پیوند=https://www.tasnimnews.com/fa/news/1395/06/07/1170484/فرقه-شیخیّه-و-انشعابات-آن-چگونه-ایجاد-شد}} | * {{یادکرد کتاب|نام خانوادگی=نجاری|سال=۱۳۹۵|مترجم=|پی‌نوشت=|گفتاورد=|زبان=فارسی|مکان=|ناشر=سایت خبرگزاری تسنیم|سری=|نام=محمدحسین|ویرایش=|کوشش=|عنوان=فرقه شیخیّه و انشعابات آن چگونه ایجاد شد؟|پیوند ویراستار=|پیوند نویسنده۲=|پیوند نویسنده=|پیوند=https://www.tasnimnews.com/fa/news/1395/06/07/1170484/فرقه-شیخیّه-و-انشعابات-آن-چگونه-ایجاد-شد}} | ||
'''منابع انگلیسی'''{{آغاز چپ‌چین}} | '''منابع انگلیسی'''{{آغاز چپ‌چین}} | ||
* {{cite web|url=http://www.iranicaonline.org/articles/abul-jarud-ziad-b|title=ABU’L-JĀRŪD HAMDĀNĪ|author=Madelung|date=۲۰۱۴|website=Iranicaonline.org|publisher=|accessdate=|first=Wilferd|ref=iranica}} | * {{cite web|url=http://www.iranicaonline.org/articles/abul-jarud-ziad-b|title=ABU’L-JĀRŪD HAMDĀNĪ|author=Madelung|date=۲۰۱۴|website=Iranicaonline.org|publisher=|accessdate=|first=Wilferd|ref=iranica}} | ||
| خط ۱٬۵۸۶: | خط ۱٬۵۸۵: | ||
[[رده:الهیات اسلامی]] | [[رده:الهیات اسلامی]] | ||
[[رده:تشیع]] | [[رده:تشیع]] | ||
[[رده: | [[رده:دین‌های نوظهور]] | ||
[[رده: | [[رده:صوفیه]] | ||
[[رده:غالیان شیعه]] | |||
[[رده:فرقه‌ها]] | [[رده:فرقه‌ها]] | ||
[[رده: | [[رده:فرقه‌های اسلامی منقرض شده]] | ||
[[رده:فرقه‌های خیالی]] | [[رده:فرقه‌های خیالی]] | ||
[[رده:فهرست‌های مرتبط با اسلام]] | [[رده:فهرست‌های مرتبط با اسلام]] | ||
[[رده:فهرست‌های مرتبط با شیعه دوازده‌امامی]] | [[رده:فهرست‌های مرتبط با شیعه دوازده‌امامی]] | ||
[[رده:فهرست‌های مرتبط با شیعه]] | |||
[[رده:مذاهب اسلامی]] | |||
[[رده:مذاهب زیرشاخه تشیع]] | |||
نسخهٔ کنونی تا ۱۷ ژوئیهٔ ۲۰۲۳، ساعت ۱۰:۰۷
فهرست فرق و مذاهب اعتقادی شیعه فهرستی است از فرقه‌ها و مذاهب اسلامی هستند که از شاخه اصلی شیعه منشعب شده باشند. فرقه‌های اسلامی که بنابر روایاتی از پیامبر اسلام، تعداشان به ۷۳ فرقه می‌رسد، در منابع به دو دسته فرقه‌های کلامی و فرقه‌های فقهی تقسیم شده‌اند. هر کدام از فرقه‌های اصلی که در این فهرست به مذهب شناخته می‌شوند، دارای زیر شاخه‌های منشعب شده از خود می‌باشند که از جهت اختلاف در اعتقادات، در دسته‌های جداگانه قرار گرفته‌اند.
فرقه و مذهب
تفاوت فرقه و مذهب
فرقه در لغت به معنای دسته و طایفه است و در اصطلاح، به گروه و افرادی که به جهت اختلافات اعتقادی از یک دین جدا می‌شود؛ اطلاق می‌شود. در فرهنگ علوم سیاسی نیز به بخشی از جامعه که از مذهب رسمی جدا شده یا به آئین دیگری گرویده است، فرقه گفته می‌شود. این تعریف شامل جنبش‌های سیاسی نیز می‌شود. فرقه‌ها دسته‌بندی مختلفی از جهت نوع فعالیت، چگونگی شکل‌گیری، هدف فرقه، زمان تشکیل، نگرش سیاسی یا مذهبی و… تقسیم‌بندی می‌شود.[۱] این واژه در آیه ۱۲۲ سوره توبه نیز بکار رفته است و در اصطلاح قرآنی آن، به معنای جمعیتی از افراد است که نسبت به طایفه تعداد بیشتری را داشته است.[۲]
علت پیدایش و تعداد مذاهب اسلامی
معیار اسلامی بودن هر فرقه و مذهبی، پذیرش اسلام به عنوان دین است.[۳] شهرستانی در بیان اختلاف‌های امت اسلامی، مهمترین اختلاف میان امت اسلامی را در مسئله امامت و خلافت پس از پیامبر اسلام می‌داند.[۴]
تعداد فرقه‌ها یا مذاهب اسلامی همواره مورد اختلاف منابع قرار گرفته است. با این حال بدوی معتقد است که این فرقه‌ها یا مذاهب منحصر به تعدادی محدود نیست و تلاش گروهی از نویسندگان در انحصار مذاهب اسلامی، ناتمام بوده است. بدوی با نقدی بر روایت فرقه ناجیه در منابع اهل سنت، تلاش برخی از مورخان را که سعی در ذکر ۷۳ فرقه یا توجیه تعداد زیاد فرق اسلامی توسط آنان را اشتباه دانسته است و گوشزد می‌نماید که تعداد فرقه‌های اسلامی پس از نگارش کتب مورخین و گذران عصر آنان، همچنان رو به افزایش بوده است.[۵] بنابر آنچه منابع روایی شیعه و سنی نقل کرده‌اند، پس از پیامبر اسلام، ملت مسلمان به هفتاد و سه فرقه منشعب خواهند شد. در برخی از این روایات از نجات و بر حق بودن یکی از فرقه‌های هفتاد و سه‌گانهٔ اسلام یاد شده است که به آن روایت «فرقه ناجیه» گفته می‌شود. با توجه به اینکه تعداد فرقه‌های اسلامی، بدون احتساب مذاهب فرعی، از عدد مذکور در روایت کمتر، و با احتساب مذاهب فرعی از عدد هفتاد و سه بالاتر خواهند بود، نویسندگان ملل و نحل به توجیه روایت دست زده‌اند.[۶] ضمن آنکه برخی منابع به نقد این روایت پرداخته و با ضعیف یا جعلی دانستن این روایت؛ تعداد کثیری از فرقه‌های موجود در کتب ملل و نحل را ساختگی، سیاسی یا با اغراض شخصی دانسته‌اند.[۷] از این رو، کتب ملل و نحل به فرقه سازی متهم شده‌اند.[۸] از منابع اهل سنت، سنن ابن‌ماجه، مسند احمد بن حنبل، سنن ابن‌داود، سنن ترمذی و المستدرک علی الصحیحین حاکم این روایت را به نقل از ابوهریره، ابودردا، جابر بن عبدالله انصاری، ابوسعید خدری، انس بن مالک، عبدالله بن عمرو بن عاص، ابوامامه و واثله نقل کرده‌اند. در منابع شیعی نیز کلینی در روضه کافی، روایت را به نقل از امام محمد باقر نقل کرده است.[۹] در اعتبار یا عدم اعتبار این روایت از لحاظ سند، اختلافاتی گزارش شده است. در این بین، فخر رازی در مفاتیح الغیب، ابن حزم اندلسی و ذهبی در کتب خویش این روایت را ضعیف و غیرقابل اعتماد دانسته‌اند. در کنار تضعیف روایت، گروهی دیگر سکوت رااختیار کرده‌اند؛ از جمله ابوالحسن اشعری -موسس فرقه اشاعره- را می‌توان یاد کرد که در صحت یا عدم صحت این حدیث، سکوت اختیار کرده است. گروه دیگری نیز به تأیید روایت همت گماشته‌اند و با ذکر مواردی همچون تواتر، تکرار و اسناد مختلف حدیث، اقدام به تصحیح و تأیید روایت کرده‌اند. افرادی چون مناوی در فیض القدیر، حاکم نیشابوری در المستدرک، شاطبی در الاعتصام و سفارینی در لوامع الانوار البهیه این روایت را تأیید کرده‌اند.[۱۰]
کتب ملل و نحل، از فرقه‌های بسیاری یاد کرده‌اند و در موارد بسیاری نیز تنها به ذکر نام فرقه اکتفا نموده‌اند.[۱۱] در تدوین فهرست حاضر، از فرقه‌هایی که تنها به ذکر نامشان اکتفا شده، در بخش توضیحات فرقه اصلی که از آن منشعب شده‌اند اکتفا شده است.
فهرست فرقه‌های کلامی شیعه
راهنمای فهرست: ( = فرقه شیعی = فرقه مستقل = منقرض شده = منقرض نشده ن/م = نامشخص)، (ن/م = نامشخص)، (مـ = متوفی)، (تـ = تولد)
| فهرست | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| نام (های) مذهب | نام (های) فرقه | موسس یا رهبر فرقه | سال و محل تأسیس فرقه | سال انقراض یا پراکندگی جمعیت | علت نامگذاری | باورها | توضیحات / فرقه‌های منشعب‌شده | منبع |
| شیعه
(خاصه، رافضیه) |
اِمامِیّه
(شیعه، قطعیّه، شیعه دوازده‌امامی، شیعه إثنی‌عشری، عدلیّه، تشیّع) |
مذهب رسمی در ایران و مذهب غالبعراق و بحرین | امامیه: اتخاذ از واژه امامت از اساس باورهای فرقه
رافضی (ـه): به جهت رهاکردن (به عربی: رَفَضَ) سه خلیفه اول اهل سنت عدلیه: به جهت باور به عدل الهی |
شاخه‌های منشعب:
عقیراویه، کرجیه، یعفوریه، کاغذیه، انصار المهدی و مزرعیه |
[۱۲] | |||
| ناووسیّه
(صارمیه) |
عجلان بن ناووس | ۱۴۸ ه.ق | منقرض شده | ناووسیه: اقتباس شده از نام مؤسس فرقه، عجلان بن ناووس یا شهری که فرقه در آنجا ظهور کرده است. | [۱۳] | |||
| سمیطیّه
(شمیطیه) |
یحیی بن ابی‌شمیط | ۱۴۸ ه.ق
در مدینه |
ن/م | سمیطیه، شمیطیه: اقتباس از نام مؤسس فرقه، یحیی بن ابی‌سمیط (شمیط) |
|
این طایفه پس از مرگ جعفر صادق با ادعای امامت فرزندش محمد از امامیه منشعب شدند. | [۱۴] | |
| فطحیّه
(افطحیه) |
عبدالله بن جعفر افطح
(مـ ۱۴۸ ه.ق) |
۱۴۸ ه.ق
در مدینه |
۱۴۸ ه.ق | فطحیه، افطحیه: اقتباس از نام رهبر فرقه[یادداشت ۱] |
|
اکثریت فطحیه پس از مرگ عبدالله بن جعفر، مجدداً به مذهب امامیه بازگشتند.
شاخه‌های منشعب: فطحیه خلّص و عماریه |
[۱۵] | |
| واقفیّه
(مَمطورِه، مولّفه، موسویّه) |
علی بن اَبی‌حَمزهٔ بَطائِنی
(مـ ۲۰۰ ه.ق) (مـ ۲۰۳ ه.ق) |
۱۸۳ ه.ق | قرن ششم ه.ق | واقفیه: به جهت وقف در امامت موسی کاظم
ممطوره: اقتباس از عبارت «کلب ممطوره» به معنای سگ خیس[یادداشت ۲] |
اکثریت این فقه تا پیش از قرن سوم، به امامیه پیوستند اما اندکی از آنان پس از مرگ علی بن موسی مجدداً به واقفیه بازگشتند و مولفه شناخته شدند. | [۱۶] | ||
| مِتوالیّه
(میتوالیه) |
قرن ششم ه.ق
در لبنان |
لبنان و سوریه | متوالیه: اقتباس از کلمه «متولی» به معنای یار خالص علی بن ابی‌طالب | این طایفه ایرانی الاصل بودند و احتمالاً از کردهای مهاجر در دوره صلاح الدین ایوبی باشند. | [۱۷] | |||
| سَیّابیه
(مقلده) |
عبدالرحمن بن سیابه کوفی بجلی | قرن دوم ه.ق
در مدینه |
ن/م | سیابیه: اقتباس از نام رهبر فرقه | [۱۸] | |||
| محمدیه | محمد بن علی الهادی | ۲۵۴ ه.ق
در عراق |
منقرض شده | محمدیه: به جهت باور به امامت محمد (برادر حسن عسکری) پس از وی | [۱۹] | |||
| عسکریه | حسن عسکری
(مـ ۲۶۰ ه.ق) |
۲۶۰ ه.ق | ن/م | عسکریه: به جهت باور به مهدویت حسن عسکری |
|
شیخ صدوق این گروه را شاخه‌ای از واقفیه ذکر کرده است. این فرقه خود شاخه‌ای از امامیه است. | [۲۰] | |
| نعمانیه
(شیطانیه) |
ابوجعفر محمد بن نعمان احول
(مـ ۱۶۰ ه.ق) |
قرن دوم ه.ق
در کوفه |
ن/م | شیطانیه: مخالفان ابوجعفر (مؤمن الطاق)، وی را شیطان الطاق و مذهبش را شیطانیه خواندند
نعمانیه: اقتباس از نام مؤسس فرقه |
|
[۲۱] | ||
| احمدالحسنی
(یمانی، انصار المهدی) |
احمد الحسن بصری ملقب به یمانی
(تـ ۱۳۹۳ ه.ق) |
۱۴۲۱ ه.ق | عراق و ایران | انصار المهدی: نامی که رهبر فرقه برای پیروان خود برگزیده است، به جهت ادعای همراهی با حجت بن الحسن |
|
نام اصلی رهبر فرقه، احمد اسماعیل گاطع است و در سال ۱۳۹۳ ه.ق به دنیا آمده است. فرقه در سال ۱۴۲۱ و پس از فارغ‌التحصیلی وی از دانشکده مهندسی نجف شکل گرفته است. | [۲۲] | |
| نفیسیه | نفیس (غلام علی النقی) | قرن سوم ه.ق
در کاظمین |
ن/م | نفیسیه: اقتباس از نام نفیس، که اعتقادات این فرقه از قول او منتشر شده است. |
|
محمد بن علی قبل از علی النقی از دنیا رفت. نفیس، غلام علی النقی بود که سرانجام در حوضی غرق شد. | [۲۳] | |
| سکاکیه | محمد بن خلیل سکّاک | قرن سوم ه.ق | ن/م | سکاکیه: اقتباس از نام مؤسس فرقه | رهبر فرقه از شاگردان هشام بن حکم است. | [۲۴] | ||
| زیدیه | زِیدیه | زید بن علی
(مـ ۱۲۲ ه.ق) |
۱۲۰ ه.ق
در کوفه |
صنعا در کشور یمن | زیدیه: اقتباس از نام یکی از رهبران آنان | در سال ۱۲۱ ه.ق و با قیام زید فرزند سجاد، و همین‌طور قیام فرزند او در سال ۱۲۶ ه.ق که شکست آن دو را به همراه داشت، فرقه زیدیه شکل گرفت. آورده‌اند زید یکسال قبل از قیام دعوت مخفیانه خود را شروع کرده بود.
شاخه‌های منشعب: حسینیان، حسنیه، خلفیه، دکینیه، ذکیریه، مرثیه، طالقانیه، طرفیه، صباحیه، مطرفیه، نعیمیه، یعقوبیه و عقبیه |
[۲۵] | |
| خَشبیّه (سرخابیه) | سرخاب | قرن اول ه.ق | منقرض شده | سرخابیه: اقتباس از نام مؤسس فرقه
خشبیه: به جهت تنها سلاحشان که چوب بوده است. |
ن/م | این فرقه پس از خروج مختار ثقفی، قیام کردند. | [۲۶] | |
| کوکبیّه | حسین کوکبی | قرن سوم ه.ق
در قزوین |
ن/م | کوکبیه: اقتباس از نام رئیس فرقه |
|
[۲۷] | ||
| صالحیُه
(اَبتریه، بُتریه، مبتوریه) |
حسن بن صالح بن حی همدانی ثوری کوفی
(مـ ۱۸۶ ه.ق) و کثیر النواء ملقب به ابتر |
قرن دوم ه.ق | منقرض شده | ابتریه: اقتباس از لقب مؤسس فرقه[یادداشت ۳] |
|
شهرستانی با وجود اینکه دو مذهب صالحیه و بتریه را جدای از هم ذکر کرده، آن دو را یک فرقه دانسته است.
شیخ طوسی این فرقه را به جهت اعتقاد به انتخابی بودن امام، جزء فرقه‌های شیعه محسوب نمی‌کند. |
[۲۸] | |
| عَجلیّه | هارون بن سعید عجلی
(مـ ۱۴۵ ه.ق) |
قرن دوم ه.ق | ن/م | عجلیه: اقتباس از نام مؤسس فرقه | این طایفه نیز شاخه‌ای از بتریه محسوب می‌شوند. هارون از اصحاب جعفر صادق و از اهالی کوفه بود. | [۲۹] | ||
| سُلیمانیّه
(جریریه) |
سلیمان (سلیم) بن جریر | قرن دوم ه.ق | ن/م | سلیمانیه، جریریه: اقتباس از نام مؤسس فرقه | شیخ طوسی این فرقه را به جهت اعتقاد به انتخابی بودن امام، جزء فرقه‌های شیعه محسوب نمی‌کند. | [۳۰] | ||
| قاسمیّه
(هادیه) |
قاسم بن ابراهیم بن اسماعیل الحسنی
(مـ ۲۴۶ ه.ق) |
۱۹۹ ه.ق | ن/م | قاسمیه: اقتباس از نام مؤسس فرقه |
|
رهبر این فرقه پس از مرگ برادرش محمد بن ابراهیم ادعای امامت کرد. | [۳۱] | |
| ناصریّه | ابومحمد الحسن بن علی اطروش (مـ ۳۰۱ ه.ق) | قرن دوم ه.ق | ن/م | ناصریه: اقتباس از لقب مؤسس فرق |
|
[۳۲] | ||
| جارودیه
(سَرحوبیه) |
ابی جارود زیاد بن منذر همدانی
(مـ ۱۵۰ ه.ق) |
۱۲۲ ه.ق
در خراسان |
ن/م | جارودیه: اقتباس از لقب مؤسس فرقه
سرحوبیه: اقتباس از لقب مؤسس فرقه[یادداشت ۴] |
|
شیخ مفید، در بین تمام مذاهب و فرق زیدیه، تنها جارودیه را لایق عنوان شیعه دانسته است.
شاخه‌های منشعب: ابرقیه |
[۳۳] | |
| إدریسیه
(ادریسیان) |
ادریس بن عبدالله
(مـ ۱۷۷ ه.ق) |
۱۷۲ ه.ق
در شهر ولیله کشور مراکش |
۳۷۵ ه.ق | ادریسیه: اقتباس از نام مؤسس فرقه |
|
ادریسیه به سرکردگی ادریس بن عبدالله، در مراکش توانست اولین حکومت مستقل شیعه را تأسیس کند. | [۳۴] | |
| یَحیَویّه | یحیی بن عبدالله بن حسن بن علی | دیلم | ن/م | یحیویه: اقتباس از نام رهبر فرقه |
|
[۳۵] | ||
| حُسینیه | حسین بن قاسم
(مـ ۴۰۴ ه.ق) |
۳۹۲ ه.ق
در یمن |
۸۴۰ ه.ق | حسینیه: اقتباس از نام رهبر فرقه |
|
[۳۶] | ||
| عُمَریّه | یحیی بن عمر بن یحیی بن حسین بن حسین بن زید بن علی | ۲۳۵ ه.ق
در خراسان |
ن/م | ن/م |
|
رهبر این فرقه دو بار قیام کرده و در قیام دوم به دست محمد بن طاهر و در کوفه کشته شده و سرش به نزد المستعین بالله عباسی برده شد. | [۳۷] | |
| یمانیه | محمد بن یمانی کوفی | ن/م | ن/م | یمانیه: اقتباس از نام مؤسس فرقه | [۳۸] | |||
| اسماعیلیه
(تعلیمیه، حشیشیه، حشاشین، سبعیه، سفاکین، فدائیه، فداویه، ملاحده) |
خالصه
(واقفه، تعلیمیه، سبعیه) |
مقلاص بن ابی الخطاب
(مـ ۱۴۳ ه.ق) |
۱۳۵ ه.ق
در کوفه |
با گذر زمان منقرض شده | اسماعیلیه: به جهت باور به امامتاسماعیل بن جعفر
تعلیمیه: اقتباس از صفتشان که در خراسان به آن شهره‌اند سبعیه: به جهت باور به‌شمار ائمه به عدد هفت دور |
شاخه‌های منشعب:
ناصریه و غیاثیه |
[۳۹] | |
| ناصریه | ناصرخسرو قبادیانی
(مـ ۴۸۱ ه.ق) |
قرن پنجم ه.ق
در طخارستان |
ن/م | ناصریه: اقتباس از نام رهبر فرقه |
|
این فرقه از اسماعیلیه خالصه منشعب شده و مورد توجه سایر فِرَق اسماعیله قرار گفته است. | [۴۰] | |
| مبارکیه | مبارک غلام اسماعیل بن جعفر | قرن دوم ه.ق | ن/م | مبارکیه: اقتباس از نام مؤسس فرقه |
|
[۴۱] | ||
| قرمطیان
(قرمطیه، قرامطه، باطنیه، مأمونیه) |
حمدان بن اشعث قرمط | ۲۶۱ ه.ق | با گذر زمان و در بین سال‌های ۳۷۸ ه.ق تا ۴۴۴ ه.ق در عراق و در سال ۴۷۰ ه.ق در تمام مناطق و به‌طور کامل منقرض شدند. | قرمطیان: اقتباس از نام مؤسس فرقه
باطنیه: به جهت اعتقاد به وجود ظاهر و باطن برای قرآن و احادیث مأمونیه: به جهت مأموریت مأمون بن مهرویه برای دعوت اهالی فارس به این فرقه |
قرامطه نسبت به دگراندیشان فرقه خویش، سخت‌گیر بوده و مال و جان آنان را مباح می‌دانستند؛ همین امر سبب شد تا آنان افراد زیادی را کشته و زخمی و اموال فراوانی را غارت کنند. این امور باعث شد تا افکار عمومی، قرمطیان را خارجی از دین بدانند.
شاخه‌های منشعب: بقلیه، شباشیه، عقدانیه |
[۴۲] | ||
| فاطمیان
(ساطیان، فاطمیه، مهدویه) |
عبیدالله مهدی
(مـ ۳۲۲ ه.ق) |
۲۹۲ ه.ق | ۵۶۷ ه.ق
به دست صلاح الدین ایوبی |
فاطمیان: به جهت نسب سرکردگان فرقه که به فاطمه زهرا ختم می‌شود
ساطیان: نگارش اشتباه از فاطمیان |
|
احتمال یکی بودن دو فرقه فاطمیان و قرمطیان داده‌شده است. | [۴۳] | |
| دروزیه
(مذهب توحید) |
حمزه بن علی لباد | ۴۰۸ ه.ق
در مصر |
لبنان، دمشق و جبل حوران | دروزیه: اقتباس از نام مؤسس فرقه
(به معنای خیاط) |
|
رئیس این فرقه از اسماعیلیان فاطمی بود که از آنها جدا و فرقه جدیدی تأسیس کرد. | [۴۴] | |
| نزاریه
(خوجه، آقاخانیه، صباحیه، مسقطیه) |
حسن صباح
(مـ ۵۱۸ ه.ق) |
۱۷۱ ه.ق
در شام، عراق و ایران (قلعه الموت) |
ایران، آسیای میانه، آفریقا و هند | خوجه: از جانب مخالفان به این نام خوانده شدند.
آقاخانیه: اقتباس از نام مؤسس این فرقه مسقطیه: به جهت باور به اسقاط فروع دین توسط امام |
|
شاخه‌های منشعب:
سنانیه، مومن‌شاهی، قاسم‌شاهی و آقاخانیه |
[۴۵] | |
| حافظیه
(مجیدیه) |
ابوالمیمون عبدالمجید
(مـ ۵۴۴ ه.ق) |
۵۲۶ ه.ق | ن/م | مجیدیه: اقتباس از نام مؤسس فرقه |
|
این فرقه از انشعاب فرقه مستعلویه، پس از فوت الآمر باحکام الله (جانشین مستعلی) به وجود آمد. | [۴۶] | |
| طیبیه
(آمریه) |
طیب بن آمر باحکام الله | ۵۲۴ ه.ق | ن/م | طیبیه، آمریه: اقتباس از نام مؤسس فرقه |
|
این فرقه از انشعاب فرقه مستعلویه، پس از فوت الآمر باحکام الله (جانشین مستعلی) به وجود آمد. | [۴۷] | |
| داودیه
(بهره داودی) |
داود برهان الدین | این فرقه به دو شاخه علویه و ناکوشیه منشعب شدند که فرقه دوم پس از مدتی به مذهب اهل سنت و جماعت و فرقه اول به دین هندوئیسم تمایل یافت. | داودیه، بهره داودی: اقتباس از نام مؤسس فرقه | این دو انشعاب از فرقه طیبه، از جهت اعتقادات با هم یکی بوده و تنها در شخص داعی اختلاف داشته‌اند. | با مرگ داوود بن عجب شاه (بیست و ششمین داعی و نماینده مطلق امام اسماعیلیان)، فرقه طیبیه به دو فرقه داودیه و سلیمانیه منشعب شد. | [۴۸] | ||
| سلیمانیه
(بهره سلیمانی) |
سلیمان بن حسن | ۹۹۶ ه.ق
در یمن |
نواحی شمالی یمن و بخش‌هایی از هندوستان | سلیمانیه: اقتباس از نام مؤسس فرقه | [۴۹] | |||
| مقنعه
(ابیضیه) |
عطاء مروی مقنع
(مـ ۱۶۳ ه.ق) |
قرن دوم ه.ق | پیروان مقنع، پس از مرگش، به دیگر فرق اسماعیله گرویدند و مذهب آنان خود به خود منقرض شد. | مقنعه: اقتباس از نام مؤسس فرقه |
|
[۵۰] | ||
| مراغیه
(کله بزیه، مانوی) |
ن/م | الموت و مراغه | اطراف شاهرود و روستای گوره‌در و دیگین در نزدیکی الموت و خرقان قزوین | کله بزیه: به جهت نگهداری کله بز در خانه خود
مراغیه: به جهت تأسیس فرقه در مراغه |
|
این فرقه از باطنیان بوده و به مزدکیان نسبت داده شدند. | [۵۱] | |
| کیسانیه | مختاریه
(کیسانیه خالص، کیسانیه خلص) |
مختار ثقفی
(مـ ۶۷ ه.ق) |
۶۶ ه.ق
در کوفه |
منقرض شدند. | کیسانیه: اقتباس از نام رئیس پلیس حکومت مختار
مختاریه: اقتباس از نام مختار که دعوت به امامت محمد حنفیه می‌نمود |
|
این فرقه اولین انشعاب در فرقه تشیع بود که با مرگ محمد حنفیه به ۱۲ فرقه دیگر منشعب شد. | [۵۲] |
| سراجیه | حسان بن سراج | ن/م | سراجیه: اقتباس از نام مؤسس فرقه |
|
[۵۳] | |||
| هاشمیه | ابوهاشم عبدالله بن محمد بن حنفیه | قرن اول ه.ق | هاشمیه: اقتباس از نام رهبر فرقه |
|
پس از مرگ ابوهاشم، این فرقه به پنج فرقه دیگر منشعب شد. | [۵۴] | ||
| کربیه | ابوکرب ضریر | ن/م | کربیه: اقتباس از نام رهبر فرقه (به معنای نابینایی) |
|
[۵۵] | |||
| شیخیه | شیخیه
(پشت سری‌ها، پشت سریه) |
زین‌الدین احمد احسائی
(مـ ۱۲۴۱ ه.ق) |
قرن سیزدهم ه.ق
در عراق |
ن/م | شیخیه: مقتبس از لقب مؤسس فرقه
پشت سری: به جهت خواندن نماز در پشت سر قبر امامان و باطل دانستن نماز در جلوی قبرشان |
|
پس از احمد احسائی، شاگردش سید کاظم رشتی (م ۱۲۵۹ ه.ق) جانشین وی شد. | [۵۶] |
| کشفیه | سید کاظم رشتی
(مـ ۱۲۵۹ ه.ق) |
۱۲۴۱ ه.ق
در ایران |
ن/م | این فرقه انشعابی از شیخیه است. رهبر این فرقه شاگرد و نائب احمد احسائی بوده است. | [۵۷] | |||
| کریمخانیه
(کرمانیه، رکنیه) |
محمد کریم‌خان قاجار
(مـ ۱۲۷۶ه.ق) |
قرن سیزدهم ه.ق
در کرمان |
ن/م | کریمخانیه: اقتباس از نام مؤسس فرقه
رکنیه: به جهت ابداع رکن رابع توسط مؤسس این فرقه کرمانیه: به جهت تأسیس فرقه در کرمان |
محمد کریم‌خان پسر عمو و داماد فتحعلی شاه و از شاگردان کاظم رشتی بوده است. فرقه تأسیس شده توسط او، شاخه‌ای از کشفیه است. | [۵۸] | ||
| باقریه | محمدباقر خندق‌آبادی | ۱۲۷۶ ه.ق
در همدان |
ن/م | باقریه: اقتباس از نام مؤسس فرقه | وی از شاگردان محمد کریم‌خان بوده است. این فرقه شاخه‌ای از کریمخانیه است. | [۵۹] | ||
| احقاقیه | ملا محمدباقر اسکوئی
(مـ ۱۳۰۱ ه.ق) |
قرن سیزدهم ه.ق
در کربلا |
منطقه آذربایجان، کشور کویت، شهر کربلا و حواشی خلیج فارس | احقاقیه: اقتباس از نام کتابی از مؤسس فرقه |
|
این فرقه شاخه‌ای از کشفیه است و از دسته شیخیه آذربایجان محسوب می‌شود. رهبر کنونی این طایفه رسول احقاقی است. | [۶۰] | |
| حجةالاسلامیه | محمد مامقانی
(مـ ۱۲۶۹ ه.ق) |
۱۲۴۱ ه.ق
در تبریز |
حجت‌الاسلامیه: اقتباس از لقب مؤسس فرقه | این فرقه انشعابی از شیخیه است و در دسته‌بندی از شیخیه آذربایجان محسوب می‌شود. پیروان این فرقه به مخالفت و تکفیر علی‌محمد باب پرداختند. | [۶۱] | |||
| ثقةالاسلامیه | شفیع ثقةالاسلام تبریزی (م۱۳۰۱ه.ق) | قرن سیزدهم ه.ق
در تبریز |
ثقةالاسلامیه: اقتباس از لقب مؤسس فرقه | این فرقه شاخه‌ای از کشفیه بوده و از دسته شیخیه آذربایجان محسوب می‌شوند.
شاخه‌ها منشعب: عمیدالاسلامیه |
[۶۲] | |||
| بابیه | بابیه | سید علی‌محمد باب
(مـ ۱۲۶۶ ه.ق) |
۱۲۶۰ ه.ق | پس از مرگ باب، پیروانش به دو فرقه بهائیه و ازلیه گرویدند و فرقه بابیه به مرور زمان منقرض شد. | بابیه: اقتباس از باور آنان به بابیت علی‌محمد |
|
علی محمد باب ابتدا به شیخیه گرایید ولی بعد از مدتی، ادعای مهدویت کرده و از آنان جدا و فرقه بابیه را تأسیس کرد. این فرقه نهایت به جهت اختلافات داخلی رهبران، به دو فرقه بهائیه و ازلیه منشعب شد. این فرقه از فرقه حروفیه، الهاماتی گرفته است. | [۶۳] |
| ازلیه | یحیی صبح ازل | ۱۲۶۹ ه.ق
در ایران |
منقرض شده | ازلیه: اقتباس از نام مؤسس فرقه |
|
[۶۴] | ||
| بهائیه | حسینعلی بهاء | ۱۲۶۹ ه.ق
در ایران |
عشق آباد، عکا، شیکاگو و برخی شهرهای ایران | بهائیه: اقتباس از نام مؤسس فرقه | [۶۵] | |||
| صوفیه
(متصوفه) |
حروفیه | فضل‌الله نعیمی تبریزی استرآبادی
(مـ ۷۹۶ ه.ق) |
۷۸۸ ه.ق | منقرض شده | حروفیه: به جهت باور به تقدس حروف الفبا |
|
میرانشاه تیمور، پس از اطلاع از ظهور مذهب حروفیه، فضل‌الله نعیمی را احضار و وی را کشته و جسدش را در خیابان‌های تبریز کشاند. برخی از اعتقادات این فرقه منقرض شده، در فرقه بکتاشیه وارد شده است. | [۶۶] |
| ذهبیه
(الهیه، محمدیه، علویه، رضویه، مهدیه، معروفیه، کبرویه، احمدیه) |
عبدالله برزش‌آبادی
(مـ نیمه دوم قرن نهم ه.ق) |
قرن نهم ه.ق | ایران و انگلستان | ذهبیه: اقتباس از نام حدیث سلسله الذهب و ارتباط این فرقه به علی بن موسی الرضا
معروفیه: اقتباس از نام یکی از اقطاب فرقه به نام معروف کرخی |
|
این فرقه به سبب یک کودتا توسط مؤسس آن، رخ داده است و این اولین کودتا در تصوف محسوب می‌شود.
رهبر این فرقه در عصر معاصر، عبدالحمید گنجویان است که در انگلستان به سر می‌برد. |
[۶۷] | |
| اویسیه | اویس قرنی
(مـ ۳۷ ه.ق) |
قرن ششم ه.ق | آمریکا، کانادا و ایران | اویسیه: به جهت ختم طریقت به اویس قرنی |
|
این طریقت توسط جلال الدین علی عنقا در ایران احیاء و مجدد تأسیس شد و به نام شاه مقصودی اویسی شناخته می‌شود. این طریق اکنون در ایران و برخی کشورها در جریان است. | [۶۸] | |
| حیدریه
(حیدری) |
میر حیدر تونی
(مـ ۸۳۰ ه.ق) |
قرن نهم ه.ق
در تبریز |
ن/م | حیدریه: اقتباس از نام مؤسس فرقه | ن/م | برخی رهبر و مؤسس فرقه حیدریه را قطب‌الدین بن حیدری تونی (م ۶۱۸ ه.ق) مدفون در شهر زاوه (تربت حیدریه امروز) دانسته‌اند. | [۶۹] | |
| شَبَک | ن/م | قرن نهم ه.ق
در ایران |
ن/م | ن/م |
|
این فرقه از طایفه کردهای عراق شکل گرفته است.
شاخه‌های منشعب: صارلیه (از غلاة) |
[۷۰] | |
| غالیان
(غلاة، غالیه) |
سَبائیه
(طیّاریه) |
عبدالله بن سباء
(مـ ۴۰ ه.ق) |
کوفه، دمشق و مصر | ن/م | سبائیه: اقتباس از نام مؤسس فرقه؛ یا به جهت اعتقاد آنان به سب خلفاء اهل سنت
طیرانیه: به جهت اعتقاد به طیران جان‌ها |
این فرقه امروزه با نام حربیه شناخته می‌شوند. برخی همچون سید مرتضی عسکری، عبدالله بن سبا را فردی خیالی می‌دانند که وجود خارجی نداشته است.
شاخه‌های منشعب: تمییه، عمریه، فارسیه، نضریه، قتیبیه |
[۷۱] | |
| اهل حق
(حقه، گوران) |
سلطان اسحاق | لرستان و آذربایجان | غرب ایران از جمله شهرهای قصر شیرین و سرپل ذهاب، تهران، منطقه خراسان و نواحی همسایه این مناطق | اهل حق: اقتباس از شعار آنان که دین خود را دین حق یا حقیقت خوانند. |
|
اهل حق به فرقه‌های دیگری چون حروفی‌ها و متصوفه نیز اطلاق می‌شود ولی این عنوان بدون قرینه به طرفداران سلطان اسحاق اشاره دارد. | [۷۲] | |
| نصیریه
(انصاریه، علویه، مقصره) |
ابی‌نصیر
(قرن پنجم ه.ق) |
قرن پنجم ه.ق
در شمال غربی سوریه |
جند الاردن و طبریه | نصیریه: اقتباس از نام مؤسس فرقه
مقصره: به جهت تقصیر این فرقه در برتری علی بر محمد علویه: به جهت باور به الوهیت علی بن ابی‌طالب |
این طایفه با فرقه علی اللهی یکی دانسته شده است.
شاخه‌های منشعب: حیدریه، شمالیه (شمسیه)، کلازیه (قمریه) و غیبیه، جبلیه، حلبیه، حدادیه، خزمزجیه، رسالنه، سواحلیه، سوارخه، رشاونه، سرانیه، صرامتیه، شلاهمه، صوارمیه، عتاریه، عمامره، غیبیه، فخریه، فاوره، قبلیه، کلازیه، کلبیه، ماخوسیه، متاوره، مخازره، مخالسه، مهالبه، مرشدیه، نمیلانیه، نواصره، نیلانیه و یاشوطیه |
[۷۳] | ||
| اسحاقیه | اسحاق بن زید بن حارث انصاری | ۱۲۷ ه.ق
در کوفه |
قرن ششم ه.ق | اسحاقیه: اقتباس از نام مؤسس فرقه |
|
این فرقه شاخه‌ای از فرقه اباحیان است. پس از مرگ اسحاق بن زید، پیروانش به سه دسته تقسیم شدند و برخی به مهدویت وی، برخی به مرگ وی و برخی به قیام مجدد وی معقتد شدند. | [۷۴] | |
| سمیعیه
(بشریه، بشیریه) |
سمیع بن محمد بن بشیر کوفی | ۱۸۳ ه.ق | ن/م | سمیعیه، بشریه: اقتباس از نام رهبر فرقه |
|
برخی این فرقه را همان بشریه می‌دانند. | [۷۵] | |
| شریکیه | ن/م | ن/م | ن/م | شریکیه: به جهت باور به اشتراک نبوت محمد و علی | [۷۶] | |||
| خطابیه
(مخمسه) |
ابوالخطاب محمد بن مقلاص بن راشد منقری
(مـ ۱۳۸ ه.ق) |
کوفه | با کشته شدن ابوالخطاب، فرقه خطابیه به چند فرقه کوچک منشعب شدند. | خطابیه: اقتباس از نام مؤسس فرقه
مخمسه: به جهت اعتقاد به ظهور خدا در پنج صورت محمد، علی، فاطمه، حسن و حسین. |
|
والی کوفه با شنیدن اعتقادات ابوالخطاب، با پیروان وی به جنگ پرداخت و هفتاد تن از آنان را در مسجد کوفه به قتل رسانید. ابوالخطاب نیز کشته و به دار آویخته شد.
شاخه‌های منشعب: عمیریه، غرابیه، معمریه، |
[۷۷] | |
| سریه | سریّ اقصم | ن/م | ن/م | سریه: اقتباس از نام مؤسس فرقه | جعفر صادق دربارهٔ سری اقصم معتقد بود که وی دروغگوست. | [۷۸] | ||
| قزلباشیه | صفی‌الدین اردبیلی
(مـ ۷۳۵ ه.ق) |
آناتولی | ن/م | قزلباشیه: اقتباس از روایتی که به استناد آن فرقه تأسیس شده است | روحانیون این فرقه دده نام داشته و رابط بین خدا و انسان هستند. فرقه شبک زیرشاخه‌ای از این فرقه است. | [۷۹] | ||
| بزیعیه
(بزیغیه) |
بزیع بن موسی حائک | قرن دوم ه.ق | منقرض شدند | بزیعیه: اقتباس از نام مؤسس فرقه |
|
این فرقه از شاخه‌های خطابیه است. | [۸۰] | |
| غمامیه
(ربیعه، یعقوبیه) |
محمد بن یعقوب | ن/م | ن/م | غمامیه، ربیعیه: از جهت اعتقادشان به هبوط خدا در فصل بهار به زمین
یعقوبیه: اقتباس از نام مؤسس فرقه |
|
این فرقه با فرقه سبائیه که سحابیه نیز نام دارد یکی دانسته شده. | [۸۱] | |
| مالکیه | ن/م | آمل در مازندران ایران | آمل | مالکیه: به جهت اعتقادشان نسبت به امامت مالک اشتر |
|
مسجد تشت زنان آمل به نام مالک اشتر است و ترمیم سالانه این مسجد از سنت‌های این فرقه محسوب می‌شود. | [۸۲] | |
| بشاریه
(علیائیه) |
بشار شعیری کوفی
(مـ ۱۸۰ ه.ق) |
قرن دوم ه.ق
در کوفه |
ن/م | بشاریه: اقتباس از نام مؤسس فرقه
علیائیه: به جهت اعتقاد به الوهیت علی بن ابی‌طالب |
|
[۸۳] | ||
| عبیداللهیه | ن/م | ن/م | ن/م | عبیداللهیه: به جهت اعتقاد به الوهیت عبیدالله مهدی |
|
این طایفه شاخه‌ای از اسماعیلیه هستند. | [۸۴] | |
| شباسیه
(شباشیه) |
شواس (شباس) المغیم | بصره | ن/م | شباسیه: اقتباس از نام مؤسس فرقه |
|
[۸۵] | ||
| مبرقعیه | موسی بن محمد تقی بن علی بن موسی الرضا
(مـ ۲۹۶ ه.ق) |
قرن سوم ه.ق | منقرض شدند | مبرقعیه: اقتباس از نام رهبر و مراد فرقه |
|
این طایفه پس از مدتی مجدداً به امامت علی النقی عدول کردند. | [۸۶] | |
| حسینیه
(کسفیه، منصوریه) |
ابومنصور عجلی | قرن دوم ه.ق
در کوفه |
ن/م | کسفیه: به جهت تاویل آیه ۴۴ سوره طور و واژه کسف در آن آیه به ابومنصور عجلی
منصوریه: اقتباس از نام رهبر فرقه |
|
این طایفه در امام بعدی اختلاف کرده و به دو طایفه محمدیه و حسینیه منشعب شدند. | [۸۷] | |
| متربصه
(مترابصه) |
ن/م | زاهدان | ن/م | متربصه: به جهت انتظار برای ظهور مهدی (متربص در عربی به معنای منتظر) |
|
[۸۸] | ||
| فواتیه | فوات بن احنف | ن/م | ن/م | فواتیه: اقتباس از نام مؤسس فرقه |
|
[۸۹] | ||
| هشامیه
(جوالیقه، جوالیقیه) |
هشام بن سالم جوالیقی علاف
(مـ ۱۸۳ ه.ق) |
ن/م | ن/م | هشامیه، جوالیقه، جوالیقیه: اقتباس از نام مؤسس فرقه |
|
اهل سنت، این فرقه را از مجسمه دانسته‌اند. | [۹۰] | |
| بیانیه
(سمعانیه) |
بیان بن سمعان تمیمی نهدی
(مـ ۱۱۹ ه.ق) |
قرن دوم ه.ق
در کوفه |
منقرض شدند | بیانیه: اقتباس از نام مؤسس فرقه |
|
خالد بن عبدالله القسری، بیان بن سمعان را به همراه یاران او در مسجد کوفه به آتش کشید و فرقه آنان را نابود کرد. | [۹۱] | |
| علبائیه
(علیاویه، ذمیه) |
علباء بن دراع اسدی یا علیاء بن دراع دوسی
یا (مـ ۱۸۰ ه.ق) |
قرن دوم ه.ق
در بحرین |
ن/م | ذمیه: به جهت نکوهش محمد
علبانیه: به جهت مسخ شدن یکی از پیروان این فرقه به شکل مرغی به نام علباء |
|
برخی کتب ملل و نحل این فرقه را همان علیائیه دانسته‌اند. | [۹۲] | |
| شلمغانیه
(عزاقریه) |
ابوجعفر محمد بن علی شلمغانی | ۳۲۲ ه.ق
در بغداد |
۳۴۰ ه.ق | شلمغانیه، عزاقریه: اقتباس از نام مؤسس فرقه |
|
شلمغان نام مکانی در نواحی شهر واسط است که رئیس این فرقه منسوب به آنجاست.
شلمغانی با حسین بن روح به رقابت پرداخت و خود را باب دانست و در نهایت به امر حکومت به دار آویخته شد. |
[۹۳] | |
| شریعیه | ابومحمد حسن شریعی | ۲۶۰ ه.ق | ن/م | شریعیه: اقتباس از نام رهبر فرقه |
|
پس از مرگ شریعی شخصی به نام نمیر ادعای جانشینی و حلول خدا در وی را کرد. این فرقه از شاخه‌های علیانیه دانسته شده است. | [۹۴] | |
| عمرویه | عمرو نبطی | قرن دوم ه.ق
در مدینه |
ن/م | عمرویه: اقتباس از نام مؤسس فرقه |
|
این فرقه همچون مفضلیه از غلات هستند. | [۹۵] | |
| قحطبیه | ن/م | ن/م | ن/م | ن/م | ن/م | [۹۶] | ||
| عجلیه
(عمیریه) |
عمیر بن بیان عجلی | قرن دوم ه.ق
در کوفه |
ن/م | عجلیه، عمیریه: اقتباس از نام مؤسس فرقه |
|
یزید بن عمر بن هبیره، پس از دستگیری عمیر بن بیان عجلی، وی را به دار آویخت. | [۹۷] | |
| باقریه | ن/م | ۱۱۴ ه.ق
در مدینه |
ن/م | باقریه: به جهت اعتقاد به مهدویت محمد باقر |
|
برخی این فرقه را باقیمانده کیسانیه دانسته‌اند که از ابوهاشم جدا و به پیروی از محمدباقر پرداختند. این فرقه پس از مرگ محمد باقر تأسیس شد و از غلاة گزارش شده است. | [۹۸] | |
| لاعنیه | ن/م | قرن اول ه.ق | ن/م | لاعنیه: به جهت التزامشان به لعن عمر، ابوبکر و… |
|
[۹۹] | ||
| نمیریه | محمد بن نصیر نمیری | قرن سوم ه.ق
در بصره |
پس از مرگ محمد بن نصیر، پیروان او به فرقه‌های مختلف دیگری منشعب شدند | نمیریه: اقتباس از نام مؤسس فرقه |
|
فرقه نصیریه، به محمد بن نصیر نمیری منسوب است. این فرقه پس از مرگ محمد بن نصیر به سه فرقه دیگر منشعب شدند و پیروانش پراکنده گردیدند. | [۱۰۰] | |
| مخمسه | ن/م | ن/م | ن/م | مخمسه: به جهت باورشان به مأموران خمسه در اجرای مصالح |
|
[۱۰۱] | ||
| محمدیه | فیاض بن علی
و |
نیمه دوم قرن سوم ه.ق | ن/م | محمدیه: به جهت باور به الوهیت محمد |
|
اعتقاد به الوهیت محمد، از مسیحیت به این فرقه رسوخ کرده است. | [۱۰۲] | |
| ذبابیه
(مخطئه، غرابیه) |
ن/م | ن/م | ن/م | ذبابیه، غرابیه: به جهت اعتقاد به شباهت محمد و علی همانند شباهت دو ذباب (مگس) یا دو غراب (کلاغ) | [۱۰۳] | |||
| کیالیه | احمد بن کیّال | ن/م | ن/م | کیالیه: اقتباس از نام مؤسس فرقه |
|
رهبر این فرقه به جهت اعتقادات خلاف آئین تشیع، توسط شیعیان مطرود شد. | [۱۰۴] | |
| صائدیه | صائد نهدی
و |
قرن دوم ه.ق | منقرض شده | صائدیه: اقتباس از نام مؤسس فرقه |
|
این فرقه از شاخه‌های کربیه محسوب می‌شوند. جعفر صادق با آنان مخالفت شدیدی داشت. | [۱۰۵] | |
| عینیه | ن/م | ن/م | ن/م | ن/م | این احتمال وجود دارد که این فرقه همان علبائیه بوده است. | [۱۰۶] | ||
| یونسیه | یونس بن عبدالرحمن مولی علی بن یقطین | قرن سوم ه.ق | ن/م | یونسیه: اقتباس از نام رهبر فرقه |
|
از آنجا که یونس بن عبدالرحمن از اصحاب خاص شیعه محسوب می‌شود، این احتمال وجود دارد که این فرقه، ساختگی و در تقبیح وی توسط اهل سنت ساخته شده باشد. | [۱۰۷] | |
| صاحب زمانیه | سید حسن صاحب‌الزمانی
(مـ ۱۳۵۵ ه.ق) |
ن/م | ن/م | صاحب‌زمانیه: به جهت ادعای مؤسس این فرقه و اقتباس از شهرت وی |
|
رهبر این فرقه به جهت شباهتش به عکس‌های نقاشی شده از امامان شیعه، ادعای امامت و مهدویت کرد و مدعی شد که صاحب الزمان است.
پس از ادعای سید حسن، برخی به وی گرویدند و وی به همراه احمد کرمانی دستگیر و راهی تهران شد و پس از مدتی آزاد شده و از ادعاهایش توبه نمود. |
[۱۰۸] | |
| مشعشعیه | سید محمد مشعشع
(مـ ۸۶۶ ه.ق) |
۸۴۰ ه.ق | ۱۱۷۶ ه.ق | مشعشعیه: اقتباس از نام رهبر فرقه |
|
وی با اعتقاد به زنده بودن علی بن ابی‌طالب، اقدام به تخریب بارگاه وی در نجف کرد و ضریح چوبی آن را نیز سوزانید. | [۱۰۹] | |
| مفضلیه | مفضل صیرفی | قرن سوم ه.ق | ن/م | مفضلیه: اقتباس از نام مؤسس فرقه |
|
امامیه معتقدند که این فرقه، به دست مفضل صیرفی تأسیس نشده است و وی مردی دانشمند بوده است.
این فرقه از خطابیه و پس از برائت جعفر صادق از ابوالخطاب، با برائت از وی و نه افکارش، توسط برخی پیروان او، تأسیس شد. |
[۱۱۰] | |
| سریغیه | سریغ (شریغ یا سریف) | ن/م | ن/م | سریغیه: اقتباس از نام مؤسس فرقه | [۱۱۱] | |||
| میمیه | ن/م | ن/م | ن/م | ن/م | این فرقه در مقابل عینیه شکل گرفته است. | [۱۱۲] | ||
| معاویه
(حارثیه، جناحیه، حربیه) |
عبدالله بن معاویه بن عبدالله بن جعفر بن ابی‌طالب
(مـ ۱۳۱ ه.ق) |
۱۲۷ ه.ق
در کوفه |
ن/م | حارثیه، معاویه: اقتباس از نام مؤسس فرقه |
|
رهبر این فرقه در زندان ابومسلم کشته شد. این فرقه انشعابی غالی از کیسانیه است.
شاخه‌های منشعب: حربیه و مغیریه |
[۱۱۳] | |
| نحلیه | حسن بن علی نحلی | نفطه در تونس | ن/م | نحلیه: اقتباس از نام مؤسس فرقه |
|
این فرقه، شاخه‌ای از کیسانیه است. | [۱۱۴] | |
| یزیدیه | ن/م | ن/م | ن/م | ن/م |
|
[۱۱۵] | ||
| هلالیه | ابوجعفر احمد بن هلال عبرتائی کرخی
(مـ ۲۶۷ ه.ق) |
قرن سوم ه.ق
در بغداد |
ن/م | هلالیه: اقتباس از نمام پدر مؤسس فرقه |
|
[۱۱۶] | ||
| مغیریه | مغیره بن سعید عجلی کوفی
(مـ ۱۱۹ ه.ق) |
قرن دوم ه.ق
در کوفه |
۱۱۹ ه.ق | مغیریه: اقتباس از نام مؤسس فرقه |
|
خالد بن عبدالله القسری پس از دستیابی به مغیره، وی را به همراه پنج تن از یارانش، بسوزانید. | [۱۱۷] | |
| قمیه | اسماعیل قمی | ن/م | ن/م | قمیه: اقتباس از نام مؤسس فرقه |
|
[۱۱۸] | ||
| احمدیه | احمد بن موسی شاهچراغ
(مـ ۲۰۲ ه.ق) |
۲۰۳ ه.ق | منقرض شده | احمدیه: اقتباس از نام رهبر فرقه |
|
[۱۱۹] | ||
پانویس
یادداشت‌ها
- ↑ که به جهت داشتن سری یا بینی پهن به افطح شناخته می‌شد
- ↑ «ممطوره به معنای سگ خیس، تشبیه مخالفان فرقه واقفیه از طرفداران این فرقه به جهت بوی بد سگ خیس»
- ↑ مؤسس این فرقه، توسط جعفر صادق و به طعنه، به ابتر ملقب شده بود.
- ↑ سرحوب به معنای شیطان نابینا است که توسط جعفر صادق و در ذم مؤسس فرقه به او داده شد.
ارجاعات
- ↑ غفاری هشجین، کشاورز شکری و اکار، «چرایی فرقه بودن بهائیت»، معرفت ادیان، ۴۶–۴۸.
- ↑ صفری فروشانی، «راهنمای مطالعات فرقه‌شناسی اسلامی»، هفت آسمان، ۱۲۷.
- ↑ جمعی از محققین، دانستنی ادیان و مذاهب، ۳۴۸.
- ↑ جمعی از محققین، دانستنی ادیان و مذاهب، ۳۵۵.
- ↑ بدوی، تاریخ اندیشه‌های کلامی، ۱: ۴۸–۴۹.
- ↑ جمعی از محققین، دانستنی ادیان و مذاهب، ۳۵۰.
- ↑ اسفندیاری، «فرقه سبائیه»، مسجد، ۶۸.
بدوی، تاریخ اندیشه‌های کلامی، ۱: ۴۸–۴۹. - ↑ جعفری، «باورها و فرقه‌های خوارج»، معارف عقلی، ۳۵.
- ↑ صفری فروشانی، «راهنمای مطالعات فرقه‌شناسی اسلامی»، هفت آسمان، ۱۲۹.
- ↑ بقائی یمین، «بررسی حدیث فرقه ناجیه»، مطالعات تقریبی مذاهب اسلامی، ۶۱–۶۲.
- ↑ اسفندیاری، «فرقه سبائیه»، مسجد، ۷۰.
- ↑ جمعی از محققین، دانستنی ادیان و مذاهب، ۶۲۸–۶۴۰، ۶۹۵ و ۶۹۹.
مشکور، فرهنگ فرق اسلامی، ۶۷، ۲۰۰، ۲۷۰، ۳۳۳ و ۳۶۳. - ↑ صفری فروشانی، رفتارشناسی امام رضا و فرقه‌های شیعه، ۲۵.
مشکور، فرهنگ فرق اسلامی، ۲۹۵ و ۴۳۶.
سلیمیان، فرهنگ‌نامه مهدویت، ۴۴۰.
اسفراینی، التبصیر فی الدین، ۳۷. - ↑ صفری فروشانی، رفتارشناسی امام رضا و فرقه‌های شیعه، ۲۶.
سجادی، فرهنگ معارف اسلامی، ۲: ۱۰۷۳.
اسفراینی، التبصیر فی الدین، ۳۸.
اشعری، مقالات الاسلامیین، ۲۷.
مشکور، فرهنگ فرق اسلامی، ۲۳۶. - ↑ جمعی از محققین، دانستنی ادیان و مذاهب، ۸۷۹.
صفری فروشانی، رفتارشناسی امام رضا و فرقه‌های شیعه، ۲۶ و ۲۷.
مشکور، فرهنگ فرق اسلامی، ۶۵–۶۶ و ۳۵۲. - ↑ رضایی، آیین برنامه سازی، ۳۲.
صفری فروشانی، رفتارشناسی امام رضا و فرقه‌های شیعه، ۲۷ و ۲۸.
جمعی از محققین، دانستنی ادیان و مذاهب، ۸۸۰.
مشکور، فرهنگ فرق اسلامی، ۴۲۶ و ۴۳۱. - ↑ مشکور، فرهنگ فرق اسلامی، ۳۸۹.
- ↑ مشکور، فرهنگ فرق اسلامی، ۲۴۷.
- ↑ مشکور، فرهنگ فرق اسلامی، ۳۹۴.
سلیمیان، فرهنگ‌نامه مهدویت، ۳۸۶. - ↑ مشکور، فرهنگ فرق اسلامی، ۳۳۳.
- ↑ مشکور، فرهنگ فرق اسلامی، ۴۴۶.
اسفراینی، التبصیر فی الدین، ۴۰–۴۱. - ↑ محمدی هوشیار، پیشوای اینترنتی، ۳–۳۹.
- ↑ مشکور، فرهنگ فرق اسلامی، ۴۴۷–۴۴۸.
- ↑ مشکور، فرهنگ فرق اسلامی، ۲۲۹.
- ↑ طباطبائی، شیعه در اسلام، ۶۲.
صفری فروشانی، رفتارشناسی امام رضا و فرقه‌های شیعه، ۲۲.
مشکور، فرهنگ فرق اسلامی، ۲۱۴–۲۱۷. - ↑ مشکور، فرهنگ فرق اسلامی، ۲۲۸.
- ↑ مشکور، فرهنگ فرق اسلامی، ۳۷۰.
- ↑ جمعی از محققین، دانستنی ادیان و مذاهب، ۹۰۷و ۹۰۸.
صفری فروشانی، رفتارشناسی امام رضا و فرقه‌های شیعه، ۲۳.
مشکور، فرهنگ فرق اسلامی، ۹–۱۱، ۲۹۶ و ۳۸۶. - ↑ مشکور، فرهنگ فرق اسلامی، ۱۰ و ۳۳۳.
فرجامی، زیدیه و حدیث امامیه، ۳۹. - ↑ جمعی از محققین، دانستنی ادیان و مذاهب، ۹۰۶ و ۹۰۷.
مشکور، فرهنگ فرق اسلامی، ۱۰ و ۲۳۴–۲۳۵. - ↑ مشکور، فرهنگ فرق اسلامی، ۳۵۵–۳۵۶.
- ↑ مشکور، فرهنگ فرق اسلامی، ۴۳۵.
- ↑ جمعی از محققین، دانستنی ادیان و مذاهب، ۹۰۵.
Madelung, “ABU’L-JĀRŪD HAMDĀNĪ”.
جمعی از محققین، دانشنامه بزرگ اسلام، ۱۷: ۶۳۵۰.
مشکور، فرهنگ فرق اسلامی، ۲۲۷–۲۲۸. - ↑ مشکور، فرهنگ فرق اسلامی، ۴۳.
جمعی از محققین، دانستنی ادیان و مذاهب، ۶۳۱. - ↑ مشکور، فرهنگ فرق اسلامی، ۴۶۹.
- ↑ موسوی‌نژاد، «مهدویت و فرقه حسینیه زیدیه»، هفت آسمان.
- ↑ مشکور، فرهنگ فرق اسلامی، ۳۳۸.
فقیه بحرالعلوم، یحیی بن عمر علوی، ۴۰–۴۵. - ↑ مشکور، فرهنگ فرق اسلامی، ۴۷۸.
- ↑ طباطبائی، شیعه در اسلام، ۶۳.
جمعی از محققین، دانستنی ادیان و مذاهب، ۸۳۸–۸۴۰.
صفری فروشانی، رفتارشناسی امام رضا و فرقه‌های شیعه، ۲۶ و ۲۷.
مشکور، فرهنگ فرق اسلامی، ۴۹، ۱۲۲ و ۲۲۶. - ↑ عمادی حائری، «ناصریه منسوب به ناصرخسرو»، نامه پارسی.
- ↑ صفری فروشانی، رفتارشناسی امام رضا و فرقه‌های شیعه، ۲۶ و ۲۷.
مشکور، فرهنگ فرق اسلامی، ۳۵۸. - ↑ جمعی از محققین، دانستنی ادیان و مذاهب، ۸۳۹، ۸۴۱ و ۸۷۱.
طباطبائی، شیعه در اسلام، ۶۵.
مشکور، فرهنگ فرق اسلامی، ۹۴، ۳۵۸–۳۶۰ و ۳۸۵. - ↑ جمعی از محققین، دانستنی ادیان و مذاهب، ۸۳۹، ۸۴۴، ۸۵۰، ۸۶۵، ۸۶۸ و ۸۷۳.
مشکور، فرهنگ فرق اسلامی، ۲۲۲ و ۳۴۹. - ↑ طباطبائی، شیعه در اسلام، ۶۴ و ۶۷.
مشکور، فرهنگ فرق اسلامی، ۱۹۱–۱۹۴. - ↑ جمعی از محققین، دانستنی ادیان و مذاهب، ۸۴۰، ۸۴۹، ۸۵۳، ۸۵۲ و ۸۶۳.
مشکور، فرهنگ فرق اسلامی، ۵۳، ۲۳۷ و ۴۱۱. - ↑ جمعی از محققین، دانستنی ادیان و مذاهب، ۸۵۰.
- ↑ جمعی از محققین، دانستنی ادیان و مذاهب، ۸۵۰.
- ↑ جمعی از محققین، دانستنی ادیان و مذاهب، ۸۵۲ و ۸۶۲.
مشکور، فرهنگ فرق اسلامی، ۱۰۹. - ↑ جمعی از محققین، دانستنی ادیان و مذاهب، ۸۵۲ و ۸۶۲.
مشکور، فرهنگ فرق اسلامی، ۱۰۹. - ↑ طباطبائی، شیعه در اسلام، ۶۷.
- ↑ مشکور، فرهنگ فرق اسلامی، ۳۶۹ و ۴۰۰–۴۰۱.
- ↑ جمعی از محققین، دانستنی ادیان و مذاهب، ۸۳۵، ۸۳۷ و ۸۳۸.
صفری فروشانی، رفتارشناسی امام رضا و فرقه‌های شیعه، ۲۰ و ۲۱.
مشکور، فرهنگ فرق اسلامی، ۳۷۶ و ۳۹۴.
سلیمیان، فرهنگ‌نامه مهدویت، ۳۶۵. - ↑ مشکور، فرهنگ فرق اسلامی، ۲۲۷.
سلیمیان، فرهنگ‌نامه مهدویت، ۳۶۵. - ↑ مشکور، فرهنگ فرق اسلامی، ۴۶۴.
- ↑ مشکور، فرهنگ فرق اسلامی، ۳۶۶.
سلیمیان، فرهنگ‌نامه مهدویت، ۳۶۵. - ↑ جمعی از محققین، دانستنی ادیان و مذاهب، ۹۲۱.
مشکور، فرهنگ فرق اسلامی، ۹۸ و ۲۶۷–۲۶۹.
نجاری، فرقه و انشعابات شیخیه. - ↑ مشکور، فرهنگ فرق اسلامی، ۳۶۸.
نجاری، فرقه و انشعابات شیخیه. - ↑ جمعی از محققین، دانستنی ادیان و مذاهب، ۹۱۹ و ۹۲۱.
مشکور، فرهنگ فرق اسلامی، ۳۶۶.
نجاری، فرقه و انشعابات شیخیه. - ↑ جمعی از محققین، دانستنی ادیان و مذاهب، ۹۱۹ و ۹۲۱.
نجاری، فرقه و انشعابات شیخیه. - ↑ مشکور، فرهنگ فرق اسلامی، ۳۵ و ۲۶۹.
جمعی از محققین، دانستنی ادیان و مذاهب، ۹۲۰ و ۹۲۱.
نجاری، فرقه و انشعابات شیخیه. - ↑ جمعی از محققین، دانستنی ادیان و مذاهب، ۹۲۱.
مشکور، فرهنگ فرق اسلامی، ۲۶۸.
نجاری، فرقه و انشعابات شیخیه. - ↑ جمعی از محققین، دانستنی ادیان و مذاهب، ۹۲۲.
مشکور، فرهنگ فرق اسلامی، ۱۳۰.
نجاری، فرقه و انشعابات شیخیه. - ↑ جمعی از محققین، دانستنی ادیان و مذاهب، ۹۶۰–۹۶۱ و ۱۰۰۲.
مشکور، فرهنگ فرق اسلامی، ۸۷–۹۱ و ۱۵۵. - ↑ جمعی از محققین، دانستنی ادیان و مذاهب، ۹۶۴.
یوسفی، از بابیت تا بهائیت، ۳۲–۳۵. - ↑ جمعی از محققین، دانستنی ادیان و مذاهب، ۹۴۶–۹۶۶.
- ↑ مشکور، فرهنگ فرق اسلامی، ۱۵۳–۱۵۵.
- ↑ حاجتی شورکی و صانعی، «معرفی فرقه ذهبیه»، معرفت.
- ↑ اویسی، «آسیب‌شناسی فرقه اویسیه»، کتاب نقد.
- ↑ مشکور، فرهنگ فرق اسلامی، ۱۷۲ و ۱۷۳.
- ↑ مشکور، فرهنگ فرق اسلامی، ۲۵۱.
صراف، الشبک، ۱۴۱. - ↑ صفری فروشانی، رفتارشناسی امام رضا و فرقه‌های شیعه، ۱۶ و ۱۷.
مشکور، فرهنگ فرق اسلامی، ۱۵۱، ۲۲۱ و ۲۲۴–۲۲۶. - ↑ جمعی از محققین، دانستنی ادیان و مذاهب، ۱۰۱۵، ۱۰۱۶ و ۱۰۲۱.
مشکور، فرهنگ فرق اسلامی، ۸۰.
جمعی از محققین، دانشنامه بزرگ اسلام، ۱۰: ۴۱۵۰. - ↑ جمعی از محققین، دانستنی ادیان و مذاهب، ۹۲۳–۹۲۵.
- ↑ مشکور، فرهنگ فرق اسلامی، ۴۵ و ۱۴۷–۱۴۸.
جمعی از محققین، دانستنی ادیان و مذاهب، ۹۲۴. - ↑ مشکور، فرهنگ فرق اسلامی، ۲۳۶–۲۳۷ و ۱۰۴.
- ↑ مشکور، فرهنگ فرق اسلامی، ۲۵۵.
- ↑ مشکور، فرهنگ فرق اسلامی، ۱۸۲ و ۴۰۰.
- ↑ مشکور، فرهنگ فرق اسلامی، ۲۲۹.
- ↑ مشکور، فرهنگ فرق اسلامی، ۳۶۱.
صراف، الشبک، ۱۴۱ و ۵۷. - ↑ مشکور، فرهنگ فرق اسلامی، ۱۰۰–۱۰۱.
- ↑ مشکور، فرهنگ فرق اسلامی، ۳۴۷ و ۴۷۸.
- ↑ مشکور، فرهنگ فرق اسلامی، ۳۸۴–۳۸۵.
- ↑ مشکور، فرهنگ فرق اسلامی، ۱۰۲.
- ↑ مشکور، فرهنگ فرق اسلامی، ۳۳۱.
- ↑ مشکور، فرهنگ فرق اسلامی، ۲۵۰.
- ↑ مشکور، فرهنگ فرق اسلامی، ۳۸۶.
- ↑ مشکور، فرهنگ فرق اسلامی، ۱۵۸، ۳۶۷ و ۴۲۸–۴۲۹.
- ↑ مشکور، فرهنگ فرق اسلامی، ۳۸۸.
- ↑ مشکور، فرهنگ فرق اسلامی، ۳۵۴.
جمعی از محققین، دانشنامه جهان اسلام، ذیل عنوان حلولیه. - ↑ مشکور، فرهنگ فرق اسلامی، ۴۶۵.
بغدادی، الفرق بین الفرق، ۵۱. - ↑ مشکور، فرهنگ فرق اسلامی، ۱۱۳ و ۲۳۵.
- ↑ مشکور، فرهنگ فرق اسلامی، ۳۳۵.
- ↑ مشکور، فرهنگ فرق اسلامی، ۲۵۷–۲۶۲.
- ↑ مشکور، فرهنگ فرق اسلامی، ۲۵۵.
- ↑ مشکور، فرهنگ فرق اسلامی، ۳۳۸.
- ↑ مشکور، فرهنگ فرق اسلامی، ۳۵۶.
- ↑ مشکور، فرهنگ فرق اسلامی، ۳۳۳.
- ↑ صفری فروشانی، رفتارشناسی امام رضا و فرقه‌های شیعه، ۲۴.
سلیمیان، فرهنگ‌نامه مهدویت، ۱۱۴.
رزاقی موسوی، تاریخ اسلام، بند ۳-۲-۴. - ↑ مشکور، فرهنگ فرق اسلامی، ۳۷۷.
- ↑ مشکور، فرهنگ فرق اسلامی، ۴۵۱.
- ↑ مشکور، فرهنگ فرق اسلامی، ۳۹۹.
- ↑ مشکور، فرهنگ فرق اسلامی، ۳۹۳.
بدوی، تاریخ اندیشه‌های کلامی، ۲: ۶۲–۶۳. - ↑ مشکور، فرهنگ فرق اسلامی، ۳۹۹.
- ↑ مشکور، فرهنگ فرق اسلامی، ۳۷۱–۳۷۲.
- ↑ مشکور، فرهنگ فرق اسلامی، ۲۹۱.
اشعری، مقالات الاسلامیین، ۵۶. - ↑ مشکور، فرهنگ فرق اسلامی، ۳۴۱.
- ↑ مشکور، فرهنگ فرق اسلامی، ۴۷۸.
اشعری، مقالات الاسلامیین، ۱۱۰. - ↑ مشکور، فرهنگ فرق اسلامی، ۲۹۲.
- ↑ مشکور، فرهنگ فرق اسلامی، ۴۱۲.
- ↑ مشکور، فرهنگ فرق اسلامی، ۴۲۴.
اشعری، مقالات الاسلامیین، ۱۰۴. - ↑ مشکور، فرهنگ فرق اسلامی، ۲۲۸.
- ↑ مشکور، فرهنگ فرق اسلامی، ۴۳۴.
- ↑ مشکور، فرهنگ فرق اسلامی، ۴۱۴.
جمعی از محققین، دانشنامه جهان اسلام، ذیل عنوان جناحیه. - ↑ مشکور، فرهنگ فرق اسلامی، ۴۴۱.
- ↑ مشکور، فرهنگ فرق اسلامی، ۴۷۱.
- ↑ مشکور، فرهنگ فرق اسلامی، ۴۶۷.
- ↑ مشکور، فرهنگ فرق اسلامی، ۴۲۰–۴۲۳.
- ↑ مشکور، فرهنگ فرق اسلامی، ۳۶۲.
- ↑ مشکور، فرهنگ فرق اسلامی، ۳۶.
منابع
منابع فارسی
- آقانوری، علی (۱۳۸۲). مجله طلوع. پنجم٫مقاله: درآمدی بر شناخت مشهورترین آثار ملل و نحل
- ابن‌جوزی، جمال‌الدین بن فرج (۱۴۰۹). تلبیس ابلیس (به عربی). به کوشش محمد الصباح. بیروت: مکتبة الحیات.
- اسعدی، محمد (۱۳۸۸). «بررسی اجمالی فرقه ذکریه» (PDF). پژوهش‌های منطقه‌ای (دوم): ۱۵۷–۱۸۸.
- اسفراینی، طاهر بن محمد (۱۴۰۳). التبصیر فی الدین وتمییز الفرقة الناجیة عن الفرق الهالکین. اول (به عربی). به کوشش کمال یوسف الحوت. بیروت: عالم الکتب.
- اسفندیاری، اسکندر (۱۳۷۵). «فرقه سبائیه» (PDF). مسجد. پنجم (سی‌ام): ۶۸–۸۳.
- اشعری، ابوالحسن (۱۴۰۰). مقالات الإسلامیین و اختلاف المصلین. سوم (به عربی). ویسبادن: فرانس شتاینر.
- اعتمادی‌نیا، مجتبی؛ احمدی، احسان (۱۳۸۹). «مسیح هندوستان (جستاری در آراء فکری و مواضع اجتماعی-سیاسی فرقه احمدیه)» (PDF). فروغ وحدت (بیستم): ۳۷–۵۳.
- امیری، آبتین (۱۳۹۴). مناظرات اهل سنت (PDF). اول (دیجیتال). به کوشش مجموعه موحدین. کتابخانه عقیده.
- اویسی، سید صادق (۱۳۸۷). «آسیب‌شناسی تصوف با تأکید بر فرقه اویسیه» (PDF). کتاب نقد (هفتاد و چهار): ۲۳۱–۲۵۸.
- بدوی، عبدالرحمن (۱۳۷۴). تاریخ اندیشه‌های کلامی در اسلام (PDF). اول. ترجمهٔ صابری، حسین.
- بغدادی، عبدالقاهر (۱۹۷۷). الفرق بین الفرق و بیان الفرقه الناجیه. دوم. بیروت: دارالآفاق الجدیده.
- بقائی یمین، محمد (۱۳۹۴). «بررسی و نقد حدیث فرقه ناجیه» (PDF). مطالعات تقریبی مذاهب اسلامی (چهلم): ۵۷–۶۶.
- بیدختی گنابادی، حسنعلی (۱۳۸۵). «تحلیلی انتقادی از فرقه نعمت‌اللهیه گنابادیه» (PDF). کتاب نقد (سی و نهم): ۱۳۷–۱۶۵.
- حاجتی شورکی، سید محمد؛ صانعی، مرتضی (۱۳۹۲). «معرفی فرقه ذهبیه و نقد و بررسی برخی باورهای آن» (PDF). معرفت (صد و نود و سه): ۴۷–۶۱.
- حائری، محمدحسن (۱۳۸۲). عرفان و تصوف؛ کلیاتی در اصول و مبانی عرفان. اول. تهران: انتشارات بین‌المللی الهدی.
- جعفری، یعقوب (۱۳۸۶). «باورها و فرقه‌های خوارج» (PDF). معارف عقلی (هفتم): ۱۸–۴۸.
- جمعی از محققین (۱۳۸۴). عثمانیه (ویراست مجله طلوع). قم: مدرسه عالی امام خمینی.
- جمعی از محققین (۱۳۸۸). دانستنی‌های ادیان و مذاهب. اصفهان: مرکز تحقیقاتی قائمیه.
- جمعی از محققین (۱۳۸۸). دانشنامه بزرگ اسلام. مشهد: مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی.
- جمعی از محققین (۱۳۹۵). دانشنامه جهان اسلام. قم: دائرةالمعارف بزرگ اسلام.
- جمعی از محققین (۱۹۳۴). دایرة المعارف الاسلامیه. ترجمهٔ محمد ثابت الفندی، عبدالمجید الیونس، ابراهیم زکی خورشید و احمد الشنتاوی. بیروت: دار احیاء التراث.
- دهخدا، علی‌اکبر (۱۳۴۱). لغتنامه دهخدا. اول. تهران: سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی.
- رازقی موسوی، سید قاسم (۱۳۹۵). تاریخ اسلام. ۶۶. قم: دانشگاه باقرالعلوم علیهم السلام.
- رضایی، محمد (۱۳۹۲). آیین برنامه سازی دربارهٔ زندگی امام رضا علیه السلام. قم: مرکز پژوهش‌های صدا و سیما.
- زرهانی، سید احمد (۱۳۸۸). «امت اسلامی از تنوع تا فرقه‌گرایی» (PDF). فروغ وحدت (هجدهم): ۳–۵.
- سجادی، جعفر (۱۳۹۵). فرهنگ معارف اسلامی. تهران: کومش.
- سلیمیان، خدامراد (۱۳۹۲). فرهنگ‌نامه مهدویت. قم: بنیاد فرهنگی حضرت مهدی موعود (عج).
- صراف، احمد حامد (۱۳۷۳). الشبک. اول. بغداد: المعارف.
- صفری فروشانی، نعمت‌الله (۱۳۹۱). رفتارشناسی امام رضا علیه السلام و فرقه‌های درون شیعی. به کوشش زهرا بختیاری. مشهد: انتشارات قدس رضوی. شابک ۹۷۸-۶۰۰-۶۵۴۳-۰۳-۱.
- صفری فروشانی، نعمت‌الله (۱۳۸۰). «راهنمای مطالعات فرقه‌شناسی اسلامی» (PDF). هفت آسمان (نهم): ۱۲۱–۱۵۱.
- طباطبائی، سید محمدحسین (۱۳۸۸). شیعه در اسلام. پنجم. قم: بوستان کتاب.
- عمادی حائری، سید محمد (۱۳۸۲). «ناصریه یا فرقه منسوب به ناصرخسرو» (PDF). نامه پارسی (بیست و نهم): ۱۹۱–۲۰۸.
- غفاری هشجین، زاهد؛ کشاورز شکری، عباس؛ اکار، حمید (۱۳۹۰). «چرایی فرقه بودن بهائیت» (PDF). معرفت ادیان (ششم): ۴۳–۶۴.
- فاضل، محمود (۱۳۵۵). «فرقه‌های کلامی و سیر تاریخی آنها از آغاز اسلام تا قرن ششم هجری» (PDF). دانشکده الهیات و معارف مشهد (۱۳۵۵): ۷۰–۸۷.
- فرجامی، اعظم (۱۳۹۴). زیدیه و حدیث امامیه. اول. به کوشش پژوهشکده علوم و معارف اسلامی. (ویراست علی خنیفرزاده). قم: دارالحدیث.
- فقیه بحرالعلوم، محمدمهدی (۱۳۹۳). یحیی بن عمر علوی. اول. به کوشش پژوهشکده حج و زیارت. تهران: مشعر.
- مشکور، محمدجواد (۱۳۷۲). فرهنگ فرق اسلامی. دوم. مشهد: آستان قدس رضوی.
- ملطی، ابی‌الحسین (۱۴۱۳). التنبیه و الرد علی اهل الاهواء و البدع (به عربی). به کوشش محمدزاهد کوثری. قاهره: مکتبة الازهریه للتراث.
- مقدس اردبیلی، احمد بن محمد (۱۳۷۷). حدیقة الشیعه. سوم. ترجمهٔ صادق حسن‌زاده. به کوشش علی اکبر زمانی نژاد. قم: انصاریان. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۴۳۸-۵۸۰-۳.
- مقدسی، مطهر (۱۸۹۹). البدء و التاریخ. اول (به عربی). بیروت: دارصادر.
- موسوی‌نژاد، سید علی (۱۳۸۴). «مهدویت و فرقه حسینیه زیدیه» (PDF). هفت آسمان (بیست و هفتم): ۱۲۷–۱۶۲.
- مهنا، امیر؛ خریس، علی (۱۹۹۴). جامع الفرق و المذاهب الاسلامیه. دوم. بیروت: مرکز الثقافی العربی.
- وحیدی، شهاب‌الدین (۱۳۸۹). «درآمدی به عقائد فرقه مرجئه» (PDF). اقوام و مذاهب (پانزدهم): ۶۵–۹۳.
- محمدی هوشیار، علی (۱۳۹۷). پیشوای اینترنتی، نقد آرا و عملکرد احمد الحسن بصری. اول. قم: مسجد جمکران. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۹۷۳-۵۰۱-۶.
- یوسفی، رضا (۱۳۹۵). از بابیت تا بهائیت. اول (دیجیتال). اصفهان: مرکز تحقیقات رایانه‌ای قائمیه اصفهان.
منابع آنلاین
منابع انگلیسی
- Madelung, Wilferd (۲۰۱۴). "ABU'L-JĀRŪD HAMDĀNĪ". Iranicaonline.org.
