کتاب سال جمهوری اسلامی ایران

جشنواره جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی ایران، مهم‌ترین رویداد فرهنگی در حوزه فرهنگ مکتوب در دوره جمهوری اسلامی ایران است که نخستین دوره آن در سال ۱۳۶۳ هجری شمسی برگزار شده است.

تاریخچه

جشنواره جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی ایران، مهم‌ترین رویداد فرهنگی در حوزه فرهنگ مکتوب در دوره جمهوری اسلامی ایران است که نخستین دوره آن در سال ۱۳۶۳ هجری شمسی برگزار شده است. تا پیش از پیروزی انقلاب اسلامی در ایران، از سال ۱۳۳۴ هجری شمسی، جایزه‌ای تحت عنوان کتاب سال برگزار می‌شد. این جشنواره تا سال ۱۳۵۶ ادامه داشت اما در آن سال به جهت اتفاقات سیاسی در ایران، به تعویق افتاد و دیگر اجرا نشد. در اواخر سال ۱۳۶۱ موضوع گزینش بهترین کتاب‌های سال در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مطرح شد و در شهریور سال بعد آیین‌نامه اجرایی آن به تصویب وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی رسید. بر اساس این آیین‌نامه، بهترین کتاب‌های چاپ شد در موضوعات مختلف پس از بررسی استادان و صاحب‌نظران علمی و فرهنگی، انتخاب و طی مراسم به‌خصوصی در ایام مشهور به دهه فجر (۱۲ تا ۲۲ بهمن)، معرفی شوند. هر سال وزارت ارشاد از ناشران و مؤلفین تقاضا می‌کند تا نسخه‌ای از آثاری که نخستین بار در سال اخیر به چاپ رسانده‌اند را برای این جشنواره ارسال نمایند. مدیرعامل این جشنواره نیکنام حسینی‌پور، معاون فرهنگی آن سید سعید میرمحمدصادق و مدیر جشنواره، علی علی‌محمدی است. دبیری این جشنواره در طول ۳۶ دوره ابتدایی آن را آقایان علی اوجبی (سال‌های ۱۳۸۸، ۱۳۸۵–۱۳۸۴)، سید محمود یوسف‌ثانی (۱۳۷۸–۱۳۶۸)، محمدرضا سرشار (۱۳۸۹)، محمدعلی رمضانی فرانی (۱۳۸۷)، منوچهر اکبری (۱۳۸۶)، محمدعلی مهدوی راد (۱۴۰۱–۱۳۹۳)، نجفقلی حبیبی (۱۳۹۲) و مجید حمیدزاده (۱۳۹۱–۱۳۹۰) عهده‌دار بوده‌اند. هیئت داوران نیز از میان استادان دانشگاه و حوزه علمیه و همین‌طور متخصصان و صاحب‌نظران علمی و فرهنگی، از سوی دبیرخانه جشنواره انتخاب می‌شوند.

شیوه داوری

شیوه داوری این جشنواره، در سه مرحله تدوین شده است. در مرحله نخست، تمام آثار ارسالی به جشنواره، مورد ارزیابی اولیه توسط هیئت داوری گروه‌های مربوط قرار می‌گیرد و پس از آن، آثار با رای اکثریت به مرحله دوم مسابقه ارسال خواهند شد. در مرحله دوم، آثار توسط حداقل سه تن از داوران انتخابی از جانب هیئت داوری که در هر موضوع مشخص، معین می‌شوند بررسی می‌گردند و نتایج ارزیابی در کاربرگ‌های ویژه‌ای درج می‌گردد. کتاب‌هایی که موفق به کسب حداقل ۸۰ امتیاز از مجموع ۱۰۰ امتیاز مندرج در کاربرگ بشوند، به مرحله نهایی داوری راه می‌یابند. در مرحله نهایی، کاربرگ‌ها توسط هیئت داوران مورد بررسی قرار خواهند گرفت و در نهایت آثار برگزیده به هیئت علمی جشنواره معرفی می‌گردند. در نهایت آثاری که رای سه نفر از داوران یک اثر از میان آثار در بخش تألیف و تصحیح به شرط اتخاذ ۹۰ امتیاز یا بیشتر و در بخش ترجمه، ۹۵ امتیاز و بیشتر، به عنوان اثر برگزیده معرفی می‌شود. تا پیش از دوره چهاردهم این جشنواره، داوران از جانب هیئت علمی معرفی نمی‌شدند و پس از آن نیز در قالب کاربرگ‌ها نام برخی از داوران مشخص می‌شد. در این داوری سه نکته اساسی همواره مورد اهتمام قرار خواهد گرفت: ارتقاء بخشیدن به سطح علمی و فرهنگی کشور؛ سلیس بودن زبان اثر و رعایت قواعد دستور زبان فارسی و داشتن کیفیت مطلوب از نظر طبع و نکات فنی چاپ. در پایان جشنواره، برندگان جایزه کتاب سال، در طی مراسمی به میزبانی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، موفق به کسب لوح تقدیر از ریاست جمهوری و همین‌طور جوایزی عموماً سکه طلا بهار آزادی می‌شوند.

کتاب‌شناسی

کتاب آینه دوران که در چهلمین سال پیروزی جمهوری اسلامی برای جمع‌آوری برندگان، داوران و شایستگان تقدیر این جشنواره تهیه و منتشر شده است. این اثر در بهمن ۱۳۹۷ توسط مؤسسه خانه کتاب تهیه شده است. از مؤلفین این اثر می‌توان به علی علی‌محمدی، سحر برین‌خو، فاطمه مقدس‌زاده، مسعود بهزادی‌راد، معصومه قزلباش، مهدی ملازاده، محمودجواد احمدی‌نیا، الهه رجبی‌فر، حمیده نوروزیان و لیلا اسدیان اشاره کرد.

فهرست دوره‌ها

دوره برگزاری	سال برگزاری	آمار
		تعداد آثار برگزیده	تعداد نویسندگان برگزیده	تعداد مترجمان برگزیده	تعداد مصححان برگزیده	تعداد انتشارات برگزیده	تعداد آثار شایسته تقدیر
نخستین دوره	۱۳۶۳ ه.ش	۲۲	۲۶	۸	۳	۱۱	۴
دومین دوره	۱۳۶۴ ه.ش	۱۹	۲۳	۱۲	۹	۱۵	۰
سومین دوره	۱۳۶۵ ه.ش	۱۷	۲۱	۱۱	۴	۱۳	۰
چهارمین دوره	۱۳۶۶ ه.ش	۱۵	۱۶	۴	۱	۱۲	۰
پنجمین دوره	۱۳۶۷ ه.ش	۱۷	۲۰	۷	۳	۱۳	۰
ششمین دوره	۱۳۶۸ ه.ش	۱۹	۲۳	۱۲	۹	۱۵	۱۱
هفتمین دوره	۱۳۶۹ ه.ش	۲۳	۲۵	۱۰	۸	۹	۱۶
هشتمین دوره	۱۳۷۰ ه.ش	۳۱	۲۳	۱۱	۷	۲۲	۲۶
نهمین دوره	۱۳۷۱ ه.ش	۲۵	۳۷	۱۱	۶	۲۱	۳۰
دهمین دوره	۱۳۷۱ ه.ش	۲۷	۳۱	۱۹	۲	۱۹	۰
یازدهمین دوره	۱۳۷۲ ه.ش	۲۲	۲۸	۱۲	۱	۲۰	۱۴
دوازدهمین دوره	۱۳۷۳ ه.ش
سیزدهمین دوره	۱۳۷۴ ه.ش
چهاردهمین دوره	۱۳۷۵ ه.ش
پانزدهمین دوره	۱۳۷۶ ه.ش
شانزدهمین دوره	۱۳۷۷ ه.ش
هفدهمین دوره	۱۳۷۸ ه.ش
هجدهمین دوره	۱۳۷۹ ه.ش
نوزدهمین دوره	۱۳۸۰ ه.ش
بیستمین دوره	۱۳۸۱ ه.ش
بیست و یکمین دوره	۱۳۸۲ ه.ش
بیست و دومین دوره	۱۳۸۳ ه.ش
بیست و سومین دوره	۱۳۸۴ ه.ش
بیست و چهارمین دوره	۱۳۸۵ ه.ش
بیست و پنجمین دوره	۱۳۸۶ ه.ش
بیست و ششمین دوره	۱۳۸۷ ه.ش
بیست و هفتمین دوره	۱۳۸۸ ه.ش
بیست و هشتمین دوره	۱۳۸۹ ه.ش
بیست و نهمین دوره	۱۳۹۰ ه.ش
سی‌امین دوره	۱۳۹۱ ه.ش
سی و یکمین دوره	۱۳۹۲ ه.ش
سی و دومین دوره	۱۳۹۳ ه.ش
سی و سومین دوره	۱۳۹۴ ه.ش
سی و چهارمین دوره	۱۳۹۵ ه.ش
سی و پنجمین دوره	۱۳۹۶ ه.ش
سی و ششمین دوره	۱۳۹۷ ه.ش
سی و هفتمین دوره	۱۳۹۸ ه.ش
سی و هشتمین دوره	۱۳۹۹ ه.ش
سی و نهمین دوره	۱۴۰۰ ه.ش
چهلمین دوره	۱۴۰۱ ه.ش
چهل و یکمین دوره	۱۴۰۲ ه.ش
چهل و دومین دوره	۱۴۰۳ ه.ش