مصطفی ملکیان

مصطفی ملکیان
نام در زمان تولد	مصطفی ملکیان
متولد	۱۲ خرداد ۱۳۳۵ (۶۸ ساله) شهرضا، ایران
محل زندگی	تهران
ملیت	ایرانی
والدین	عبدالرحیم ملکیان

مصطفی ملکیان (۱۳۳۵ در شهرضا) از نویسندگان، فیلسوفان و ویراستاران متون اخلاقی و دینی مسلمان است۔

سرگذشت

مصطفی ملکیان، در سال ۱۳۳۵ در شهرضا در استان اصفهان ایران به دنیا آمد۔ خانواده او، یکی از خانواده‌های مذهبی بود۔ پدرش از روحانیون سرشناس شهرضا محسوب می‌شد۔ نام پدرش به گفته خود او، عبدالرحیم ملکیان بود۔ عموی وی نیز از روحانیون سیاسی به‌شمار می‌رفت که مدتی امام جمعه شهرضا بود۔ ملکیان در مصاحبه‌ای، شجره‌نامه خود را به یکی از سادات بحرینی به نام حاج ملک منتسب می‌کند که به جهت فشار به شیعیان بحرین، از آنجا به مشهد آمد اما در میانه راه در شهرضا سکونت گزید۔

او در سال ۱۳۵۲ خورشیدی، تحصیلات خود را در رشته مهندسی مکانیک در دانشگاه تبریز آغاز کرد۔ علاقه‌مندی او به رشته فلسفه، سبب شد تا رشته مکانیک را رها کرده و به رشته فلسفه وارد شود۔ او همزمان در دانشگاه و حوزه عملیه تحصیل می‌کرد۔ او در سال ۱۳۶۵ در رشته فلسفه، مدرک لیسانس دریافت کرد و از ادامه تحصیل انصراف داد۔ او به قم عزیمت کرد تا دروس حوزه عملیه را جدی‌تر پیگیری کند۔ او تحصیلات عالیه خود را در حوزه علمیه در موسسه امام خمینی گذراند۔ او مجدد به تهران بازگشت و در کلاس درس کسانی چون جوادی آملی، انصاری شیرازی و بهاءالدینی شرکت کرد۔ وی در این دوران، به ارتباط داشتن با حلقه مجله کیان — به نویسندگی عبدالکریم سروش — شناخته شد و همین امر سبب شد تا ارتباطش با مصباح یزدی — مدیر موسسه امام خمینی — دچار تزلزل شود۔ هرچند خود او، هرگونه ارتباط به این حلقه را رد می‌کند۔

او در ابتدا، مدتی در موسسه امام خمینی به تدریس پرداخت۔ کمی بعد در دانشگاه تهران و دفتر تبلیغات اسلامی قم نیز تدریس را شروع کرد۔ پیش از این نیز در برخی از موسسات علمی تازه تاسیس قم، تدریس داشت و به تالیف کتاب می‌پرداخت۔ او از سال ۱۳۷۱ به عنوان مشاور ارشد مجله نقد و نظر فعالیت می‌کرد۔ از دهه ۸۰ به بعد، وی از حضور در دانشگاه‌ها و مراکز رسمی علمی، به سوی موسسات خصوصی گرایید۔

آثار و سبک

سبک وی در بیان مباحث فلسفی، تحلیل در محتواهای وجودگرایانه گزارش شده‌است۔ پی‌گیری مباحث معنوی در حوزه اخلاق و دین، از وجوه تمایز او از دیگر نویسندگان همچون او برشمرده شده‌است۔ جمله معروف او که «من نه دل نگران سنّتم، نه دل نگران تجدّد، نه دل نگران تمدّن، نه دل نگران فرهنگ و نه دل نگران هیچ امر انتزاعی از این قبیل. من دل نگران انسان‌های گوشت و خون داری هستم که می‌آیند، رنج می‌برند و می‌روند.» در فهم نوع نگرش او به موضوعات فلسفی و اخلاقی، مورد توجه قرار گرفته‌است۔ نوع نگرش و دیدگاه‌های او سبب شده‌است تا برخی رسانه‌ها همچون روزنامه اعتماد، وی را به عنوان «اثرگذارترین و بحث‌برانگیزترین چهره فکری در ایران» معرفی کنند۔ او به عقلانیت در کنار معنویت باور دارد و سالهاست که از این دیدگاه دفاع می‌کند۔ او که پیش‌تر بین دیدگاه بنیادگرایانه و سنت‌گرایانه در تردید به سر می‌برد، اما بعدها به دیدگاه تجدیدنظرطلبانه دینی گرایید۔ به گزارش خود ملکیان، علی شیروانی هرندی از مدرسان حوزه علمیه قم، به نقل از مصباح یزدی گفته بود که عقاید ملکیان، از عقاید سروش خطرناک‌تر است۔ بعدها غرویان نیز چنین نقل قولی از مصباح یزدی کرد اما مصباح یزدی چنین ادعایی را تکذیب نمود۔ سر آخر اختلاف‌ها منجر به فاصله مصباح یزدی با ملکیان و قطع همکاری‌ها شد۔

آثار متعددی از او منتشر شده‌است۔ عمده آثار او را انتشارات نگاه معاصر منتشر می‌کند۔ آثار او در حوزه تألیف، ترجمه و ویراستاری است۔ برخی از سخنرانی‌های او نیز به صورت کتاب منتشر شده‌است۔ از جمله آثار مشهور او، کتاب چهار جلدی تاریخ فلسفه است که همچنان در حال تکمیل توسط خود اوست۔

کتاب‌شناسی

سیاههٔ نوشته‌های مصطفی ملکیان (۱۳۳۵)، در اینجا به ترتیبِ تاریخِ نگارش و نیز به تفکیکِ گونه، اعم از تألیف و ترجمه و ویرایش، شاملِ ده‌ها کتاب و چندصد نوشتهٔ کوتاه‌تر است.

کتاب‌های مصطفی ملکیان

تألیفات
عنوان	سال	ناشر	شابک	توضیحات
سنت و سکولاریسم		صراط		سایر نویسندگان: عبدالکریم سروش، محمد مجتهدشبستری، محسن کدیور،
مهر ماندگار: مقالاتی در اخلاق‌شناسی		نگاه معاصر
مشتاقی و مهجوری: گفتگو در باب فرهنگ و سیاست		نگاه معاصر
حدیث آرزومندی: جستارهایی در عقلانیت و معنویت		نگاه معاصر
راهی به رهایی: جستارهایی در باب عقلانیت و معنویت		نگاه معاصر
تاریخ فلسفه غرب (مجموعه درس‌های مصطفی ملکیان)	۱۳۷۷	انتشارات دفتر همکاری حوزه و دانشگاه		اثری در چهار جلد و ویراستاری سعید عدالت‌نژاد
گفتگو دربارهٔ عقلانیت و نوگرایی		پایان		سایر نویسندگان: پرویز رجبی، سیدحسین نصر، جان اسپوزیتو، محمدعلی اسلامی ندوشن، محمدعلی همایون کاتوزیان
سه گفتگو با مصطفی ملکیان: دین، معنویت و روشنفکری دینی		پایان
معنای زندگی (مجموعه مقالات)		ادیان		گردآوری کننده: اعظم پویا
اخلاق باور		دفتر نشر فرهنگ اسلامی
آرای اخلاقی و سیاسی مک اینتایر		بقعه
تقدیر ما تدبیر ما		نگاه معاصر		سایر نویسندگان: سعید حجاریان
در ره‍گ‍ذار ب‍اد و ن‍گ‍ه‍ب‍ان لال‍ه		نگاه معاصر
ف‍ق‍ر ت‍ف‍ک‍ر و م‍ت‍ف‍ک‍ران ف‍ق‍ی‍ر		ان‍دی‍ش‍ه ام‍روز		مصاحبه‌کننده: محمدرضا اسدی
ب‍ان‍گ آب: دری‍چ‍ه‌ای ب‍ه ج‍ه‍ان‌ن‍گ‍ری م‍ولان‍ا		ن‍ش‍ر ش‍ور		به کوشش: س‍وداب‍ه ک‍ری‍م‍ی
دین و معنویت و روشنفکری دینی، سه گفتگو با مصطفی ملکیان		نشر پایان
ترجمه‌ها
عنوان	سال	ناشر	شابک	توضیحات
نظریه اخلاقی کانت (بروس اونی)	۱۳۸۱	بوستان کتاب		با کمک علیرضا آل بویه در ترجمه
اخلاق زیست‌محیطی، لویی پویمان		توسعه		سایر مترجمان: محسن ثلاثی، عباس مخبر، محمد قائد، مژده دقیقی، هادی غبرایی، منصوره شجاعی و ویراستاری مهدی داودی
سیری در سپهر جان: مقالات و مقولاتی در معنویت		نگاه معاصر
فلسفه اخلاق (مجموعه مقالات)، تامس نیگل، لودویک ویتگنشتاین، پل تیلیش، ریچارد رورتی، تئودور آدورنو، ادموند پینکافس، فیلیپ نمو، محمدرفیع محمودیان، کریستین کرسگارد، دیوید مکناوتون، ویلیام فرنکنا، ریچارد برانت، رویزن مک دوناف، جرالد دورکین، ادوارد اروین		وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی		سایر مترجمان: محبوبه مهاجر، مراد فرهادپور، سعید ناجی، مهدی معین زاده، امیر دیوانی، محسن جوادی، محمود فتحعلی، یوسف اباذری، هاله لاجوردی، سیدعلی مرتضویان، سعید عدالت نژاد، سیدحمیدرضا حسنی، سیدامیر اکرمی، شهرام پرستش، مالک حسینی
«پل تیلیش»، جی هی وود توماس	۱۳۸۲	نگاه معاصر		سایر مترجمان: فروزان راسخی
تنوع دین در روزگار ما: دیداری دوباره با ویلیام جیمز، چارلز تیلور		شور
«گابریل مارسل»، سم کین	۱۳۸۲	نگاه معاصر
نگریستن از ناکجا به هرکجا
شبکه باور، ویلاردون ارمن کواین	۱۳۸۲	صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران (سروش)		سایر مترجمان: امیر دیوانی، محمدحسین صبوری
نگاهی به فلسفه اخلاق در سده بیستم، استیون داروال، آلن گیبارد، پیتر ریلتن	۱۳۸۱	سهروردی
لودویگ ویتگنشتاین: ربط فلسفه او به باور دینی، ویلیام دانالد هادسن		نگاه معاصر
«سیمون وی»، استیون پلنت	۱۳۸۲	نگاه معاصر		سایر مترجمان: فروزان راسخی
ویرایش‌ها
عنوان	سال	ناشر	شابک	توضیحات
دین و نگرش نوین، والترترنس استیس		حکمت		ترجمه: احمدرضا جلیلی
حقوق بشر: رویکردی میان رشته‌ای، مایکل فریمن		هرمس		ترجمه: محمد کیوانفر
الفبای آگاهی: تبیین و تحلیل مراحل و سطوح آگاهی، پیمان آزاد		بیدگل
معنای متن: پژوهشی در علوم قرآن، نصرحامدابوزید		طرح نو		ترجمه: مرتضی کریمی نیا
حکمت مردان صحرا: سخنانی از راهبان صحرانشین سدهٔ چهارم میلادی، تامس مرتن		نگاه معاصر		ترجمه: فروزان راسخی
تشبه به مسیح، توماس آکمپیس		هرمس		ترجمه: سایه میثمی
مفهوم ایمان در کلام اسلامی، توشی هیکو ایزوتسو		سروش		ترجمه: زهرا پورسینا
افعال گفتاری: جستاری در فلسفه زبان، جان سرل		پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی		ترجمه: محمدعلی عبداللهی
دیتریش بونهوفر، ادوین هانتن رابرتسن		حقیقت		ترجمه: منصور معتمدی
«دنیایی را تصور کن که …: فلسفه به زبان ساده»، بریژیت لابه، میشل پوش		آسمان خیال		ترجمه: پروانه عروج نیا
مادر، هلن اکسلی		آسمان خیال، نقد قلم		ترجمه: سیمین صالح
لبخند، هلن اکسلی		آسمان خیال، نقد قلم		ترجمه: سیمین صالح
امید! رؤیا!، هلن اکلی		آسمان خیال، نقد قلم		ترجمه: سیمین صالح
مرگ و جاودانگی: مقالاتی از هیوم، راسل، فلو، افلاطون، هیک و الن (همراه با نقدی گذرا)	۱۳۸۴	سهروردی		ترجمه: سیدمحسن رضازاده
تجربه دینی، توماس ریچارد مایلز	۱۳۸۴	سهروردی		ترجمه: جابر اکبری و با ویراستاری رحیم رئوفت
تسلای فلسفه، بوئتیوس	۱۳۸۵	نگاه معاصر		ترجمه: سایه میثمی
عشق الاهی در عرفان اسلامی: تعالیم غزالی و دباغ، بنیامین آبراهاموف		نگاه معاصر		ترجمه: مرضیه شریعتی
سیطرهٔ خیر، آیریس مرداک		شور		ترجمه: شیرین طالقانی
درآمدی جدید به فلسفه اخلاق، هری گنسلر		آسمان خیال، نقد قلم		ترجمه: حمیده بحرینی
چگونه دنیا را متحد کنیم؟ اخلاق برای کودکان و نوجوانان، بریژیت لابه، میشل پوش		آسمان خیال، نقد قلم		ترجمه: پروانه عروج نیا
حیات معنوی از دیدگاه عرفان مسیحی: حقایق والای معنوی برای زندگی هر روزه، اولین آندرهیل		شور		ترجمه: سیمین صالح
«زبان اخلاق» نوشتهٔ ریچارد مروین هیر		انتشارات کتاب طه (قم)		ترجمه: امیر دیوانی
م‍ف‍ه‍وم ای‍م‍ان در ک‍لام اس‍لام‍ی، ت‍وش‍ی ه‍ی‍ک‍و ای‍زوت‍س‍و		سروش		ترجمه: زه‍را پ‍ورس‍ی‍ن‍ا
فلسفه اخلاق. ویلیام فرانکنا،		ک‍ت‍اب طه		ترجمه: هادی صادقی
مبانی اخلاق، جرج ادوارد مور.		نشر پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی		ترجمه: غلامحسین توکلی
گوهر و صدف عرفان اسلامی، فریتیوف شووان				ترجمه: مینو حجت
اعترافات قدیس آگوستین				ترجمه: سایه میثمی
در باب هستی و ذات، توماس آکوئینی				ترجمه: فروزان راسخی
عرفان اسلامی چیست، مارتین لینگز				ترجمه: فروزان راسخی
نامه به یک کشیش، سیمون وی				ترجمه: فروزان راسخی
در پی معنا، تامس نیگل		هرمس		ترجمه: سعید ناجی. و مهدی معین زاده
هوش، عقل و قوای ذهنی		نشر بیدگل		ترجمه:پیمان آزاد
وحدت وجود به روایت ابن عربی و مایستر اکهارت، قاسم کاکایی		هرمس
دین و معرفت، برتراند راسل، جاناتان دنسی، ای.جی ایر، ژان پپین، ژاک دوشن-گیمن		صراط		ترجمه: اعظم پویا
ایمان چیست؟ جستارهایی در فلسفه دین، آنتونی کنی		هرمس		ترجمه: اعظم پویا

فهرست مصاحبه‌ها و گفتگوها

عنوان	مصاحبه‌کننده	تاریخ	ناشر
اخلاق ثروتمندان و اخلاق فقرا		۱۳۹۲	اندیشه پویا
اخلاق فضیلت – نپرس چه باید کرد بپرس چگونه باید بود	مژگان ایلانلو و سودابه کریمی	۱۳۸۷	هفته نامه شهروند امروز
اخلاق، غم خواری و فناوری اطلاعات و ارتباطات	روح الله چاوشی	۱۳۹۰	ماهنامه اطلاعات حکمت و معرفت
از روشنفکری معنوی دفاع می کنم	بهزاد جامه بزرگ	۱۳۹۲	سایت فرهنگ امروز
اسطوره، قصه های رمزی و بعد شاعرانگی دین	محمدرضا ارشاد	۱۳۹۰
افسون‏زدگى جدید، هویت چهل تکه و تفکر سیار			کتاب هفته
اقتراح پیرامون بایسته های پژوهشی قرآنی – ملکیان		۱۳۷۴	مجله بینات
اقتراح، امکان و چگونگی علم دینی – ملکیان		۱۳۷۹	مجله حوزه و دانشگاه
اقتراح، انتظار بشر از دین – ملکیان (و دیگران)		۱۳۷۵	فصل نامه نقد و نظر
اقتراح، بهداشت روانی – ملکیان (و دیگران)		۱۳۸۳	فصل نامه نقد و نظر
اقتراح، تجربه دینی – ملکیان (و لگنهاوسن)		۱۳۷۹	فصل نامه نقد و نظر
اقتراح دفاع عقلانى از دین – ملکیان (و دیگران)		۱۳۷۴	فصل نامه نقد و نظر
اقتراح، دین و عقلانیت – ملکیان (و دیگران)		۱۳۷۹	فصل نامه نقد و نظر
اقتراح، سنت گرایی – ملکیان (و دیگران)		۱۳۷۷	فصل نامه نقد و نظر
اقتراح، سنت و تجدد – ملکیان		۱۳۷۸	فصل نامه نقد و نظر
اقتراح، فلسفه فقه – ملکیان (و دیگران)		۱۳۷۶	فصل نامه نقد و نظر
اقتراح، کلام در روزگار ما – ملکیان (و لاریجانی)		۱۳۷۵	فصل نامه نقد و نظر
اقتراح، معنای زندگی (هدف زندگی)		۱۳۸۲	فصل نامه نقد و نظر
اقتراح، نقد و ارزیابی نقد – ملکیان (و دیگران)		۱۳۸۵	آینه پژوهش
اقلیت و اکثریت، حقوق بشر و ایضاح پاره ای از ابهامات پروژه عقلانیت و معنویت	مولود بهرامیان
الزامات و ضرورت های تغییر دروس معارف دانشگاه ها			پایگاه اطلاع رسانی معارف
امروز با مصطفی ملکیان		۱۳۸۱	روزنامه ایران
امیدزایی و امید زدایی در نظریه عقلانیت و معنویت	حسین سخنور	۱۳۸۷	ماهنامه نسیم بیداری
انگار مولانا رفیق ام است	سعید شکیبا	۱۳۸۶
آسیب شناسی جامعه روشنفکری ایران	بابک اوجاقی و علی ورامینی	۱۳۹۲	روزنامه اعتماد
آنچه خود داشت ز بیگانه تمنّا می کرد	مسعود فرمایش	۱۳۹۳	ماهنامه اطلاعات حکمت و معرفت
آیا وجود شر دلیلی بر عدم وجود خداست؟		۱۳۷۹	انجمن اسلامی دانشجویان دانشگاه تهران و دانشگاه علوم پزشکی تهران
بایسته های پژوهش در عرصه فمینیسم – حقوق بشر، دموکراسی و زنان	محمدحسین صبوری	۱۳۸۳	مجله زنان
بحران اخلاق و معنویت
پارادوکس معرفتی وحی و فلسفه سیاسی اسلام	مرتضی یوسفی راد	۱۳۸۲
تاثیر اخلاق در اجتهاد	سیف الله صرامی، سعید ضیائی فر، حسنعلی علی اکبریان	۱۳۸۸
تاملی در معنای عشق و دیدگاه دکتر شریعتی	کبوتر ارشدی	۱۳۹۳
تجدد ایرانی (تجدد ایرانی بی­معناست)		۱۳۸۵	کانون توتم اندیشه
تصور بازرگان از دین نادرست بود	زهرا سلیمانی اقدم	۱۳۹۲	ماهنامه نسیم بیداری
تغییر اندیشه ام از سر حقیقت طلبی است نه مد روز		۱۳۹۴	خبرگزاری کتاب ایران
جایگاه مناسک در پروژه معنویت و عقلانیت	محسن رحمانی
جریان روشنفکری پخته تر شده است		۱۳۹۴	روزنامه ایران
جنبش اجتماعی، نشانه ی سلامت یا بیماری جامعه؟			ماهنامه زنان
چالش های دین و مدرنیسم در جهان اسلام	نادر احمدی		ویژه ­نامه خط سوم
چه باید بشود		۱۳۸۱	جامعه نو
چیستی امر ممنوع	کبوتر ارشدی	۱۳۹۳	اعتماد
حاصل ایام – آراء اخلاقی استاد ملکیان – زندگی من	محمود مقدسی	۱۳۸۱
حاکمیت دینی		۱۳۷۹	روزنامه ایران
حق، حکم و تکلیف	سیف الله صرامی، حسنعلی علی اکبریان، سعید ضیائی فر	۱۳۸۶
حوزه و دنیای جدید؛ قداست، عقلانیت، علمانیت	اکبر گنجی	۱۳۷۶	مجله­ راه نو
داوری اخلاقی و مکتب های سیاسی و اقتصادی	رضا خجسته رحیمی	۱۳۹۴	اندیشه پویا
در امتداد آواز نیزار		۱۳۸۷	مجله سراج
در پی راهی به رهایی		۱۳۸۷	اعتماد ملی
درنگی در مفهوم توسعه	مصطفی غفاری	۱۳۹۳	دوماهنامه گفتمان الگو
دعا ارتباط درون یا ارتباط با حقیقتی برتر		۱۳۷۹	روزنامه ی خراسان
دویدن در پی آواز حقیقت – ایمان دینی		۱۳۷۹	مجله کیان
دیدار آشنا – شرح بیتی از حافظ	مسعود فریامنش	۱۳۹۴	روزنامه ایران
دین پژوهی ما و فلسفه های غربی	حسین کاجی	۱۳۸۰
دین و جهانی شدن – معنویت پیام جهانی ادیان	فاطمه صادقی	۱۳۷۹	روزنامه همبستگی
دین و جهانی شدن، بازنگری در دین تاریخی	عباس بخشی	۱۳۸۴	روزنامه اعتماد ملی
دین و دینداری در جهان معاصر		۱۳۷۸	فصلنامه ی هفت آسمان
دین، معنویت و عقلانیت	مهدی نیاکی و شبنم رحمتی	۱۳۸۱	مجله آبان
راهى به رهایى	حیدر طاهری	۱۳۸۱	کتاب هفته
رنج، آرامش و ایمان	رضا خجسته رحیمی	۱۳۸۱	مجله آبان
روح ناآرام یک روشنفکر، شرح یک زندگی فکری		۱۳۹۱	مجله اندیشه پویا
روش شناسی در علوم سیاسی		۱۳۸۰	فصلنامه ی علوم سیاسی
روشنفکران از خودشیفتگی دست بردارند	بیژن مومیوند	۱۳۸۹	روزنامه شرق
روشنفکری دینی	رضا خجسته رحیمی و مریم شبانی	۱۳۸۷	اعتماد ملی
روشنفکری دینی	محمد علی کرباس فروشان
روشنفکری دینی و اصلاحات اجتماعی	علیرضا خدادوست	۱۳۸۰	ماهنامه آفتاب
روشنفکری دینی و سنت علمی در ایران	محمد میلانی	۱۳۸۵	نشریه نامه
روشنگری در اندیشه کانت و ارتباطش با روانشناسی اخلاقی	سلمان سامنی	۱۳۸۹	مهرنامه
رویکردهای متفاوت در تاریخ فلسفه نگاری		۱۳۸۰	مجله کتاب ماه ادبیات و فلسفه
رهیافت اخلاقی و روانشناختی حق زبان مادری	اصغر زارع کهنمویی	۱۳۹۳	روزنامه شرق
سازگاری معنویت و مدرنیته	صدرا ساده و فاطمه شمس	۱۳۸۵	روزنامه شرق
سالهای دانشجویی من	فاطمه فرامرزی	۱۳۹۴	روزنامه ایران
سخت می گیرد جهان بر مردمان سختکوش – گفتگو درباره بیتی از حافظ	مسعود فریامنش	۱۳۹۳	مجله حکمت و معرفت
سیاحت در جهان فکری محمد علی اسلامی ندوشن	محمد صادقی	۱۳۹۴	روزنامه ایران
سیر اندیشه ورزی استاد ملکیان – ملکیان پنجم	زهرا سلیمانی	۱۳۹۲	مهرنامه
سیری در سپهر اخلاق	بابک اوجاقی	۱۳۹۱	روزنامه اعتماد
عطا و لقای عرفان اسلامی	صدیق قطبی	۱۳۹۴	ماهنامه  اندیشه ی اصلاح
عقلانیت، دین، نواندیشی		۱۳۸۱
علی شریعتی در نگاه مصطفی ملکیان	محمد صادقی	۱۳۹۲	روزنامه شرق
فضیلت گرایی اخلاقی در بیتی از حافظ	مسعود فریامنش		روزنامه ایران
فلسفه ی اسلامی؛ پویایی و پایایی – ملکیان		۱۳۸۷	فصل نامه نقد و نظر
کتب دینی و مخاطبان، بایدها و نبایدها	مژگان ایلانلو	۱۳۸۵	روزنامه شرق
گفتگو (دوم) صدانت با استاد مصطفی ملکیان		۱۳۹۳	سایت صدانت
گفتگو پیرامون مسئله شر (بخش اول)	کبوتر ارشدی	۱۳۹۳	ماهنامه نافه
گفتگوی روزنامه خرداد – شش بخش		۱۳۷۸	روزنامه خرداد
گفتگوی مصطفی ملکیان و ابوالقاسم فنایی		۱۳۹۳	اندیشه پویا
ما و فمینیسم		۱۳۸۲	فصلنامه بازتاب اندیشه
متدینان ارث بر و دینداران انتخابگر	یاسر میردامادی و علی کاظمیان	۱۳۸۰	حباب
مدارا، گفتگو و دین		۱۳۸۱	نشریه­ «گزارش گفت و گو»
مروری بر نظریه انحطاط ایران	مهدی نیاکی	۱۳۸۲	روزنامه یاس نو
مصاحبه ای پیرامون نیازها و وظایف معلمان	حمید جعفری	۱۳۹۴
معنویت و عقلانیت	نغمه پروان	۱۳۹۳	ماهنامه اطلاعات حکمت و معرفت
معنویت و محبت چکیده همه ادیان است		۱۳۷۹	روزنامه آفتاب یزد
مقایسه منابع و روشهای فقه و حقوق	سیف الله صرامی، سعید ضیائی فر، حسنعلی علی اکبریان، مصطفی میراحمدی­زاده، مسعود ادیب، سید محمد رضی اشکوری	۱۳۹۱
مکتب تفکیک راه به جایی نمی برد	یاسر میردامادی
مکتب شناسی فقهی	احمد مبلغی، سعید ضیائی فر، سیف الله صرامی، کاظم قاضی­زاده، ابراهیم شفیعی سروستانی	۱۳۸۵
منابع حجیت در دنیای مدرن	حسین فراست­خواه	۱۳۸۳	مجله­ گفتمان حقوق
موانع نواندیشی در ایران	اکبر قنبری
مهرنامه و سید جواد طباطبایی	هومان دوراندیش	۱۳۹۳
نگاهی دوباره به دین پژوهی		۱۳۸۸	فصلنامه ی هفت آسمان
وضعیت تفکر در ایران معاصر		۱۳۸۸	فصلنامه سروش اندیشه
ویژگی های پیام دینی
هرکس خود باید به زندگی خود معنا ببخشد – معنای زندگی			مجله­ «نامه میبد»
هرمنوتیک قرآن و تعارض های عقل جدید و وحی			مجله فراراه
گریز معنوی – رویکردی به دین گریزی و دین گرایی انسان معاصر		۱۳۸۶

پانویس

منابع

• خجسته رحیمی، رضا؛ حیدری، جواد (۱۳۹۸). «شرح یک زندگی فکری: گفت‌وگو با مصطفی ملکیان». اندیشه پویا (۵۹).
• ایسنا (۱۳۹۹). «نگاهی به ۴۰ سال فعالیت فکری مصطفی ملکیان». isna.ir.
• همشهری آنلاین (۱۳۸۷). «زندگینامه: مصطفی ملکیان». hamshahrionline.ir.