ابن‌مسکویه

ابوعلی مسکویه یا به نقلی ابوعلی مشکویه، با نام کامل احمد بن محمد بن یعقوب مسکویه از نویسندگان مسلمان سده پنجم ه.ق است. وی از پزشکان معروف در دربار معزالدوله دیلمی بود. او مکنی به ابوعلی و معروف به ابن‌مسکویه بود. وی را متوفی در سال ۴۲۱ هجری گزارش کرده‌اند. او پس از درگذشت معزالدوله، به دربار ابن‌عمید و پسرش ابوالفتح ذوالکفایتین وزیر رکن‌الدوله بویهی وارد شد. ابن‌مسکویه معاصر ابوعلی سینا بود.

نام و نسب

ابوعلی مسکویه یا به نقلی ابوعلی مشکویه، با نام کامل احمد بن محمد بن یعقوب مسکویه در منابع از او یاد شده است. جد او یعقوب، خازن ری بود.

سرگذشت

ابوعلی مسکویه از نزدیکان ابومحمد مهلبی، وزیر معزالدوله دیلمی، و خازن کتب او بود و پس از او نزد ابن‌العمید و پسرش ابوالفتح ذوالکفایتین، وزیر رکن‌الدوله بویهی، از خواص به شمار می‌رفت. پس از کشته‌شدن ابوالفتح، او به خدمت عضدالدوله درآمد و و سمت منادمت و خازنی او را یافت.

قفطی گزارش کرده‌است که ابوعلی تا سال ۴۲۰ ه.ق حیات داشت و حاجی خلیفه و نیز یحیی بن منده، به نقل از یاقوت، درگذشت او را در سال ۴۲۱ ه.ق نوشته‌اند. برخی گفته‌اند که قبر ابوعلی در اصفهان و در محله خواجو است. در خصوص دین و مذهب او گفته شده است که وی در ابتدا مجوسی بود و سپس مسلمان شد. مذهب او از حیث تشیع و تسنن نامعلوم است. میرداماد به تشیع او معتقد بوده و قبرش را در اصفهان گزارش و زیارت می‌کرده است.

از جمله آثار منسوب کتاب تجارب الامم و تعاقب الهمم است که در موضوع تاریخ است و حوادث تا پیش از سال ۳۷۲ ه.ق را گزارش کرده‌است. گفته شده است که این کتاب، از نفیس‌ترین کتب تاریخی است. دیگر کتاب او تهذیب الاخلاق و تطهیر الاعراق است که در علم اخلاق می‌باشد. این اثر توسط خواجه نصیرالدین طوسی ترجمه و تلخیص شده است و نام اخلاق ناصری گرفته است. دیگر کتاب او، جاویدان خرد است که بر اسلوب جاویدان خرد هوشنگ تألیف شده است. کتاب آداب العرب و الفرس، ترتیب السعادة یا ترتیب العادات، کتاب السیاسة، ندیم الفرید یا انس الفرید، الفوز الاکبر، الفوز الاصغر، کتاب الجامع، مختار الاشعار، مجموعهٔ الخواطر، المستوفی و کتاب السیر از جمله دیگر آثار اوست.

جایگاه علمی

ابن ابی اصیبعه او را به فضل در علم و حکمت و طب ستوده است. او را یکی از شاگردان و هم‌درسان ابوعلی سینا گزارش کرده‌اند.

پانویس

منابع

• اختری، عباسعلی (۱۳۹۰). «ابن مسکویه». دایرةالمعارف جامع اسلامی. تهران: آرایه.
• اختری، عباسعلی (۱۳۹۰). «ابوعلی مسکویه». دایره‌المعارف جامع اسلامی. تهران: آرایه.