شیعه دوازده‌امامی در حکومت صفویه
شیعیان اعم از شیعه دوازده‌امامی و غیر آنان، همواره در حکومت‌های پیش از صفوی سرکوب و مورد تهدید بوده‌اند. تا پیش از سر کار آمدن صفویان، شیعیان همواره با حکومت‌هایی که مذهب رسمیشان سنی بوده است، در کشاکش‌های سیاسی و اعتقادی بودند. همین امر سبب شده بود تا شیعیان در نقاط مختلف، دست به مبارزه با حکومت‌های وقت از جمله ایلخانی، تیموری، غزنوی، عباسی و اموی ببرند.[۱] از معضلات شیعه در دوران‌های پیش از عصر صفوی، برگزاری مراسمات جماعتی همچون نماز جمعه و نماز عید بوده است. شیعیان به جهت عقایدشان مورد غصب حکومت‌های سنی بودند و به جهت سیاسی بودن منصب امامت جمعه در حکومت‌ها، از این فعالیت، بی بهره بودند. آنان همچنین به جهت اعتراض به غصب شدن حق خلافت و حکومت توسط سنیان، در نماز جمعه آنان شرکت نمی‌کردند. با روی کار آمدن صفویه، به مرور زمان، نقاط مرکزی ایران به تشیع گرایش پیدا کردند و مسئله اقامه نماز جمعه از جانب شیعیان مورد توجه و اهمیت قرار گرفت.[۲]
شکوفایی علمی
در عصر صفویه، عالمان دینی شیعه، این فرصت را یافتند تا آزادانه به فعالیت‌های علمی و تبلیغاتی خویش بپردازند. این فعالیت‌ها با حمایت‌های بی‌دریغ پادشاهان شیعه صفوی همراه بود و این اتفاق در تاریخ حیات سیاسی ایران پس از اسلام بی نظیر بود. در این دوره، به جهت باور پادشاهان صفوی به تشیع دوازده‌امامی، عالمان شیعه دوازده‌امامی، قدرت بسیاری یافتند تا جایی که در اواخر عصر صفوی، ملا محمدباقر رئیسی، به عنوان ملاباشی، همه‌کاره حکومت صفوی شده‌بود و پس از مرگ او، حکومت صفوی کمتر از ۱۱ سال توانست دوام یابد. در این دوران، به جهت نبود نظام علمی برای شیعه دوازده‌امامی، و همچنین در دسترس نبودن آثار علمی شیعه، عموم جامعه از مسائل مذهب شیعه جعفری، آگاهی زیادی نداشتند. در عصرهای پیش از صفویه، با تلاش بزرگان شیعه دوازده‌امامی چون ابن طاوس، محقق حلی، علامه حلی و شمس‌الدین عاملی؛ سرزمین‌های عربی از جمله بحرین، جبل عامل و چند شهر در عراق، مرکزیت علمی شیعیان دوازده امامی محسوب می‌شد. با روی کار آمدن حکومت شیعه صفوی، دانشمندان شیعه امامیه از مناطق مختلف، به ایران هجرت کردند و عصری جدید در تاریخ دینی شیعه در ایران را رقم زدند. با دستور شاه اسماعیل، و برای تبیین ایدئولوژی حکومت، کتاب قواعدالاسلام اثر جمال‌الدین بن علی بن مطهر حلی، به عنوان کتابی برای تببین اساس مذهب معرفی شد. همچنین شاه اسماعیل برای جلب دانشمندان شیعیان، از هیچ فعالیت و اقدامی دریغ نکرد. در این دوره، فقیهان و متکلمان بسیاری ظهور کردند از جمله آنها: محقق کرکی، شیخ بهایی، فیض کاشانی، علامه مجلسی، ملاصدرا و فیاض لاهیجی اشاره کرد.[۳]
شعر و ادبیات
در این عصر، چندان به شعر و ادبیات فارسی بها داده نمی‌شد. یکی از مهم‌ترین دلایل این امر، همراهی ترکان در حکومت صفوی بود تا جایی که زبان ترکی زبان لشکریان صفوی بود و بسیاری از سران حکومت، به زبان فارسی تسلط نداشتند. بروز جنگ‌ها و درگیری‌های سیاسی نیز سبب شد تا حکومت وقت چندان فرصت رسیدگی به امور ادبی نداشته باشد. با این وجود بیشتر مسائلی در شعر این دوران مورد توجه منابع قرار گرفته است، مسئله عدل، امامت، شفاعت و عصمت بوده است.[۴]
پانویس
ارجاعات
- ↑ طغایی، تفکر شیعه و شعر دوره صفوی، ۳۳–۳۴.
- ↑ جعفریان، صفویه در عرصه دین و فرهنگ، ۱: ۲۵۶–۲۶۲.
- ↑ طغایی، تفکر شیعه و شعر دوره صفوی، ۵۵–۵۶.
- ↑ طغایی، تفکر شیعه و شعر دوره صفوی، ۷۱ و ۲۳۱.
منابع
- طغای، اسحاق (۱۳۸۵). تفکر شیعه و شعر دوره صفوی. اصفهان: دانشگاه اصفهان.
- جعفریان، رسول (۱۳۷۹). صفویه در عرصه دین، فرهنگ و سیاست. قم: پژوهشکده حوزه و دانشگاه.
