اسماء الحسنی در قرآن

نام‌های خدا در اسلام، پیوندی عمیق با جهان‌بینی توحیدی-اسلامی دارد. بنابر آنچه در آیه ۳۱ و ۳۳ سوره بقره بیان شده است، خدا پس از خلقت آدم، به وی اسماء الهی را آموخت و همین امر سبب شد تا آدم بر ملائکه فضیلت یابد. در قرآن، چهار مرتبه به صراحت از اسماء حسنی یاد شده است و خدا را دارای اسماء نیکو توصیف کرده است. در قرآن، بارها از رابطه بین اسم الهی و مسمی آن یاد شده و به آن تأکید شده است. همچنین در مواردی چون حج و قربانی از ذکر نام الهی یاد شده است. هر سوره از قرآن -بجز سوره توبه- با آیه «بسم الله الرحمن الرحیم» آغاز می‌شود. ترکیب «بسم الله» در آغاز هر امر، غالباً برای یاری گرفتن از خدا و تیمن و تبرک صورت می‌گیرد. بر همین اساس، فرهنگ استفاده از «بسم الله» در آغاز هر کاری، در میان مسلمانان، امری مسلم تلقی می‌شود.

در آیه ۱۸۰ از سوره اعراف، از کافران به عنوان کسانی که در اسماء خداوند الحاد می‌ورزند یاد شده است. این بدان معناست که باور به اسماء حسنای الهی، از توابع توحید می‌باشد. آنچه در قران با عنوان اسماء حسنی شناخته می‌شود، اعم از اسماء خاص (همچون الله) و الفاظ مشتق (همچون ملک و قدوس) است که اصطلاحاً، صفت الهی قلمداد می‌شود.

فهرست اسماء الحسنی در قرآن

ردیف	نام به عربی	معنا	رسم‌الخط قرآنی
۱	الله	نام جامع اسماء و صفات الهی	ٱللَّهُ
۲	آخِر	انجام	ٱلْأَخِرُ / ٱلْآخِرُ
۳	ابقی	پایدار	أَبقَیٰٓ
۴	احد	یکتا	ٱلْأَحَد
۵	احسن الخالقین	بهترین آفرینندگان	أَحْسَنَ ٱلْخٰلِقِینَ / أَحْسَنَ ٱلْخَالِقِینَ
۶	احکم الحاکمین	داورترین داوران	أَحْکَمُ ٱلْحٰکِمِینَ / أَحْکَمُ ٱلْحَاکِمِینَ
۷	ارحم الرّاحمین	بخشاینده‌ترین بخشندگان	أَرْحَمُ ٱلرَّٰحِمِینَ / أَرْحَمُ ٱلرَّاحِمِینَ
۸	اعلم	داناتر	أَعْلَمُ
۹	اعلی	برتر	ٱلْأَعْلَیٰ
۱۰	اقرب	نزدیک‌ترین	أَقْرَبُ
۱۱	اکرم	بزرگوارتر	أَکْرَمَ
۱۲	اله	معبود	إِلٰهَ
۱۳	اوّل	آغاز	ٱلأَوَّلُ
۱۴	اهل التّقوی	سزاوار پرهیز از او	أَهْلُ ٱلتَّقْوَیٰ
۱۵	اهل المغفرة	اهل آمرزیدن	أَهْلُ ٱلْمَغْفِرَةِ
۱۶	باری	هست کننده	ٱلْبَارِئُ
۱۷	باطن	نهان	ٱلْبَاطِنُ
۱۸	بِر	نیکوکار	ٱلْبَرُّ
۱۹	بصیر	بینا	ٱلْبَصِیرُ
۲۰	توّاب	بسیار توبه‌پذیر	ٱلْتَّوَّابُ
۲۱	جبّار	جبران کننده	ٱلْجَبَّارُ
۲۲	حافظ	نگاهدار	ٱلْحَافِظٞ
۲۳	حسیب	حسابگر	ٱلْحَسِیبُ
۲۴	حفی	مهربان	ٱلْحَفِیّٗ
۲۵	حفیظ	نگاهدار	ٱلْحَفِیظُ
۲۶	حق	برقرار	ٱلْحَقُّ
۲۷	حکم	داور	ٱلْحَکَمُ
۲۸	حکیم	درست کار	ٱلْحَکِیمُ
۲۹	حلیم	بردبار	ٱلْحَلِیمُ
۳۰	حمید	ستاینده	ٱلْحَمِیدُ
۳۱	حَی	زنده	ٱلْحَیُّ
۳۲	خالق	آفریننده	ٱلْخَـٰلِقُ / ٱلْخَالِقُ
۳۳	خبیر	باریک‌دان	ٱلْخَبِیرُ
۳۴	خلّاق	آفریدگار	الْخَلَّـٰقُ / الْخَلَّاقُ
۳۵	خیر	بهترین	الْخَیْرُ
۳۶	خیر الحاکمین	بهترین داوران	خَیْرُ الْحَـٰکِمِینَ / خَیْرُ الْحَاکِمِینَ
۳۷	خیر الرّاحمین	بهترین مهربانان	خَیْرُ الرَّٰحِمِینَ / خَیْرُ الرَّاحِمِینَ
۳۸	خیر الرّازقین	بهترین روزی‌دهندگان	خَیْرُ الرَّٰزِقِینَ / خَیْرُ الرَّازِقِینَ
۳۹	خیر الغافرین	بهترین آمرزندگان	خَیْرُ الْغَـٰفِرِینَ / خَیْرُ الْغَافِرِینَ
۴۰	خیر الفاتحین	بهترین گشایندگان	خَیْرُ الْفَـٰتِحِینَ / خَیْرُ الْفَاتِحِینَ
۴۱	خیر الفاصلین	بهترین جداسازندگان	خَیْرُ الْفَـٰصِلِینَ / خَیْرُ الْفَاصِلِینَ
۴۲	خیر الماکرین	بهترین مکرکنندگان	خَیْرُ الْمَـٰکِرِینَ / خَیْرُ الْمَاکِرِینَ
۴۳	خیر المنزلین	بهترین نازل‌کنندگان	خَیْرُ الْمُنْزِلِینَ
۴۴	خیر الوارثین	بهترین ارث برندگان	خَیْرُ الْوٰرِثِینَ / خَیْرُ الْوَارِثِینَ
۴۵	ذوالجلال والإکرام	دارای مهتری و بزرگواری	ذُو ٱلْجَلَـٰلِ وَٱلْإِکْرَامُ / ذُو ٱلْجَلَالِ وَٱلْإِکْرَامُ
۴۶	ذو الرّحمة	دارای رحمت	ذُو الرَّحْمَةِ
۴۷	ذو الطَّول	نعمت دهنده	ذُو الطَّوْلِ
۴۸	ذو القوّة	توانا	ذُو القُوَّةٍ
۴۹	ذو المعارج	صاحب عروج‌ها	ذُو الْمَعَارِجِ
۵۰	ذو الاکرام	ارجمند	ذُو الْإِکْرٰمِ / ذُو الْإِکْرَامِ
۵۱	ذو الانتقام	کین کشنده	ذُو ٱلْانتِقَامٍ
۵۲	ذو العرش	صاحب سریر	ذُو الْعَرْشِ
۵۳	ذو الفضل العظیم	دارای فضل بزرگ	ذُو الْفَضْلٍ الْعَظِیمٍ
۵۴	رازق	روزی دهنده	ٱلْرَّازِقُ
۵۵	رؤوف	مهربان	ٱلْرَّءُوفُ / ٱلْرَّؤُفُ
۵۶	رب	صاحب اختیار	ٱلْرَّبُ
۵۷	رب‌المشرقین	صاحب اختیار مشرق‌ها	رَبُّ الْمَشْرِقَینِ
۵۸	رب‌المغربین	صاحب اختیار مغرب‌ها	رَبُّ الْمَغْرِبَینِ
۵۹	رحمن	بخشنده	ٱلْرَّحْمَـٰنُ / ٱلْرَّحْمَـانُ
۶۰	رحیم	مهربان	ٱلْرَّحِیْمُ
۶۱	رزّاق	روزی‌دهنده	ٱلْرَّزَّاقُ
۶۲	رفیع الدّرجات	بلند پایگاه	رَفِیعُ الدَّرَجَاتِ
۶۳	رقیب	نگاهبان	ٱلْرَّقِیبُ
۶۴	سریع الحساب	شتابنده در حساب	سَرِیعُ الْحِسَابِ
۶۵	سریع العقاب	شتابنده در عقوبت	سَرِیعُ الْعِقَابِ
۶۶	سلام	بی‌آزار	ٱلْسَّلَـٰمُ / ٱلْسَّلَامُ
۶۷	سمیع	شنوا	ٱلْسَّمِیعُ
۶۸	شاکر	سپاس‌گزار	ٱلشَاکِرً
۶۹	شدید العقاب	سخت شکنجه	شَدِیدِ الْعِقَابِ
۷۰	شدید المحال	سخت نیرو	شَدِیدُ الْمِحَالِ
۷۱	شکور	بسیار سپاس‌گزار	ٱلْشَّکُورُ
۷۲	شهید	گواه	ٱلْشَّهِیدُ
۷۳	صادق	راستگو	ٱلصَادِقُ
۷۴	صمد	بی‌نیازی که همه به او نیازمندند	ٱلْصَّمَدُ
۷۵	ظاهر	آشکار	ٱلْظَّـٰهِرُ / ٱلْظَّاهِرُ
۷۶	عالم الغیب و الشّهادة	آگاه از ناپیدا و پیدا	عَالِمُ الْغَیْبِ وَالشَّهَادَةِ
۷۷	عزیز	عزت‌مند	ٱلْعَزِیزُ
۷۸	عظیم	بزرگ	ٱلْعَظِیمُ
۷۹	عَفُوّ	درگذرنده	ٱلْعَفُوُّ
۸۰	علّام‌الغیوب	آگاه از نهان‌ها	عَلَّامُ الْغُیُوبِ
۸۱	علی	برتر	ٱلْعَلِیُّ / ٱلْعَلِیُّ
۸۲	علیم	دانا	ٱلْعَلِیمُ
۸۳	غافر الذّنب	آمرزنده گناه	غَافِرِ الذَّنْبِ
۸۴	غالب	چیره	غَالِبُ
۸۵	غفّار	آمرزنده	ٱلْغَفَّـٰرُ / ٱلْغَفَّارُ
۸۶	غفور	بسیار آمرزنده	ٱلْغَفُورُ
۸۷	غنی	بی‌نیاز	ٱلْغَنیُّ / ٱلْغَنیُّ
۸۸	فاتح	گشایشگر	ٱلْفَاتِحُ
۸۹	فاطر	آفریننده	ٱلْفَاطِرُ
۹۰	فالق الاصباح	شکافنده صبح	فَالِقُ الإِصْبَاحِ
۹۱	فالق الحبّ والنّوی	شکافنده دانه و هسته	فَالِقُ ٱلْحَبِّ وَٱلنَّوَیٰ
۹۲	فتّاح	گشاینده	ٱلْفَتَّاحُ
۹۳	قابل التّوب	توبه‌پذیر	قَابِلِ التَّوْبِ
۹۴	قادر	توانا	ٱلْقَـٰدِرُ / ٱلْقَادِرُ
۹۵	قاهر	نیرومند	الْقَاهِرُ
۹۶	قدّوس	پاک و بی‌عیب	ٱلْقُدُّوسُ
۹۷	قدیر	توانا	الْقَدِیرُ
۹۸	قریب	نزدیک	ٱلْقَرِیبُ
۹۹	قوی	نیرومند	ٱلْقَوِیُّ
۱۰۰	قهّار	بسیار مقتدر	ٱلْقَهَّـٰرُ / ٱلْقَهَّارُ
۱۰۱	قیام	برپاکننده	ٱلْقِیَامُ
۱۰۲	قیم	استوار ارزشمند	ٱلْقَیِّمُ
۱۰۳	قیّوم	پاینده	ٱلْقَیُّومُ
۱۰۴	کافی	بی‌نیاز کننده	ٱلْکَافٍیُ
۱۰۵	کبیر	بزرگ	ٱلْکَبِیرُ
۱۰۶	کریم	بزرگوار	ٱلْکَرِیمُ
۱۰۷	کفیل	نگاهبان	ٱلْکَفِیلُ
۱۰۸	لطیف	مداراگر	ٱلْلَّطِیفُ
۱۰۹	مالک	صاحب اختیار	ٱلْمَـٰلِکُ / ٱلْمَـالِکُ
۱۱۰	مالک الملک	پادشاهی دهنده پادشاهان	مَـٰلِکُ ٱلْمُلْکُ / مَالِکُ ٱلْمُلْکُ
۱۱۱	مؤمن	ایمنی‌دهنده	ٱلْمُؤْمِنُ
۱۱۲	متعالی	عالی جایگاه	ٱلْمُتَعَالِی / ٱلْمُتَعَالِی
۱۱۳	متکبّر	صاحب کبریاء و عظمت	ٱلْمُتَکَبِّرُ
۱۱۴	متین	استوار	ٱلْمَتِینُ
۱۱۵	مجیب	پاسخ‌دهنده	ٱلْمُجِیبُ
۱۱۶	مجید	ارجمند	ٱلْمَجِیدُ
۱۱۷	محیط	فراگیرنده	ٱلْمُحِیطٌ
۱۱۸	مستعان	یاری‌خواسته	ٱلْمُسْتَعَـٰنُ / ٱلْمُسْتَعَانُ
۱۱۹	مصوّر	نگارنده	ٱلْمُصَوِّرُ
۱۲۰	مقتدر	نیرومند	ٱلْمُقْتَدِرُ
۱۲۱	مقیت	نگهبان	ٱلْمُقِیتُ
۱۲۲	ملک	پادشاه	الْمَلِکُ
۱۲۳	ملیک	فرمانروا	ٱلْمَلِیکُ
۱۲۴	منتقم	بازخواست گیرنده	ٱلْمُنْتَقِمُ
۱۲۵	مولی	سرپرست	الْمَوْلَیٰ
۱۲۶	مهیمن	نگهبان	ٱلْمُهَیْمِنُ
۱۲۷	ناصر	یاری رسان	ٱلْنَّاصِرُ
۱۲۸	نصیر	یاور	النَّصِیرُ
۱۲۹	نور	روشنایی	ٱلْنُّورُ
۱۳۰	واحد	یگانه	ٱلْوٰحِدُ / ٱلْوَاحِدُ
۱۳۱	وارث	بازمانده	ٱلْوٰرِثُ / ٱلْوَارِثُ
۱۳۲	واسع	گشایش‌مند	ٱلْوٰسِعُ / ٱلْوَاسِعُ
۱۳۳	ودود	دوست‌دار	ٱلْوَدُودُ
۱۳۴	وفی	به سر برنده وعده	ٱلْوَفِّی
۱۳۵	وکیل	کاردان	ٱلْوَکِیلُ
۱۳۶	ولی	اداره‌کننده امور	ٱلْوَلِیُّ
۱۳۷	وهّاب	بخشنده	ٱلْوَهَّابُ
۱۳۸	هادی	هدایت‌کننده	ٱلْهَادِی / ٱلْهَادِی
۱۳۹	بادی		ٱلْبَادِیُ
۱۴۰	باسط	گسترش دهنده	ٱلْبَاسِطُ
۱۴۱	باعث	برانگیزنده	ٱلْبَاعِثُ
۱۴۲	باقی	فنا ناپذیر	ٱلْبَاقِی / ٱلْبَاقِی
۱۴۳	بدیع	نو آفریننده	ٱلْبَدِیعُ
۱۴۴	جامع	فراهم آرنده	ٱلْجَامِعُ
۱۴۵	حاکم	فرمانروا	ٱلْحَـٰکِمُ / ٱلْحَاکِمُ
۱۴۶	حنان	بسیار مهربان	ٱلْحَنَّانُ
۱۴۷	ذاری		ٱلْذَّارِیُ
۱۴۸	رافع	بالابرنده	ٱلْرَّافِعُ
۱۴۹	سامع	شنونده	ٱلْسَّـٰمِعُ / ٱلْسَّامِعُ
۱۵۰	شافی	بهبود دهنده	ٱلْشَّـٰفِیُ / ٱلْشَّافِیُ
۱۵۱	صانع	سازنده	ٱلْصَـٰنِعُ / ٱلْصَانِعُ
۱۵۲	ضار	ضرر رسان	ٱلْضَّارُ
۱۵۳	عادل	دادگستر	ٱلْعَـٰدِلُ / ٱلْعَادِلُ
۱۵۴	غافر	آمرزنده	ٱلْغَافِرُ
۱۵۵	فعال	توانا بر انجام	ٱلْفَعَّالُ
۱۵۶	قائم	راستا	ٱلْقَائِمُ
۱۵۷	قابض	گیرنده	ٱلْقَابِضُ
۱۵۸	قاضی	تشخیص دهنده	ٱلْقَاضِیُ
۱۵۹	کاشف	آشکارکننده	ٱلْکَاشِفُ
۱۶۰	مؤخر	پایان بخش	ٱلْمُؤَخِّرُ
۱۶۱	مبدی	آغاز بخش	ٱلْمُبْدِئُ
۱۶۲	مبین	آشکارا	ٱلْمُبِیِنُ
۱۶۳	مثیب	پاداش‌دهنده	ٱلْمُثَیِّبُ
۱۶۴	محب	دوستدار	ٱلْمُحِبُ
۱۶۵	محصی	شمارنده	ٱلْمُحْصِیُ / ٱلْمُحْصِیُ
۱۶۶	محیی	زنده‌کننده	ٱلْمُحْیِ / ٱلْمُحْیِی / ٱلْمُحْیِی
۱۶۷	مدبر	تدبیر کننده	ٱلْمُدَبِّرُ
۱۶۸	مذل	خوار کننده	ٱلْمُذِلُّ
۱۶۹	معز	عزیز کننده	ٱلْمُعِزُّ
۱۷۰	معطی	عطا کننده	ٱلْمُعْطِیُ
۱۷۱	معید	باز بارکننده	ٱلْمُعِیدُ
۱۷۲	مغنی	بی‌نیاز کننده	ٱلْمُغْنِیُّ / ٱلْمُغْنِیُّ
۱۷۳	مقدم	برتر	ٱلْمُقَدِّمُ
۱۷۴	مقلب القلوب	تغییردهنده قلب‌ها	مُقَلِّبُ ٱلْقُلُوْبِ
۱۷۵	ممیت	کشنده	ٱلْمُمِیتُ
۱۷۶	منان	بخشنده پیش از درخواست	ٱلْمَنَّانُ
۱۷۷	منعم	نعمت‌دهنده	ٱلْمُنْعِمُ
۱۷۸	نافع	نفع‌دهنده	ٱلْنَّافِعُ
۱۷۹	واجد	دارا	ٱلْوٰجِدُ / ٱلْوَاجِدُ
۱۸۰	وافی	وفا کننده	ٱلْوَافِیُ
۱۸۱	والی		ٱلْوَالِی / ٱلْوَالِی

پانویس

منابع

• خطیبی، محمد؛ نگارش، حمید (۱۳۸۶). «اسماء الحسنی». فرهنگ شیعه (کلام). به کوشش پژوهشکده تحقیقات اسلامی سپاه پاسداران. قم: زمزم هدایت. شابک ۹۶۴-۸۷۶۹-۷۳-۷.
• خطیبی، محمد؛ نگارش، حمید (۱۳۸۶). «اسم مستاثر». فرهنگ شیعه (کلام). به کوشش پژوهشکده تحقیقات اسلامی سپاه پاسداران. قم: زمزم هدایت. شابک ۹۶۴-۸۷۶۹-۷۳-۷.
• خطیبی، محمد؛ نگارش، حمید (۱۳۸۶). «اسم اعظم». فرهنگ شیعه (کلام). به کوشش پژوهشکده تحقیقات اسلامی سپاه پاسداران. قم: زمزم هدایت. شابک ۹۶۴-۸۷۶۹-۷۳-۷.
• مایل هروی، نجیب؛ پاکتچی، احمد (۱۳۸۸). «اسماء و صفات». دانشنامه بزرگ اسلامی. تهران: مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی.
• رضوانی، محمود عبدالرزاق (۲۰۱۲). موسوعه الاسماء الحسنی، الثابتة فی الکتاب و السنة. قاهره: البصیرة. شابک ۹۷۷-۱۶-۲۰۰۹-۰.
• الجلیل، عبدالعزیز بن ناصر (۲۰۰۹). ولله الاسماء الحسنی. حجاز: نورالاسلام.