ام‌البنین
| فاطمه کلابیه | |
|---|---|
 | |
| متولد | کوفه |
| وفات | ۷۰ قمری مدینه |
| آرامگاه | قبرستان بقیع، مدینه |
| محل زندگی | مدینه، کوفه |
| عنوان | ام البنین |
| دین | اسلام |
| همسر(ها) | علی بن ابی‌طالب |
| فرزندان | عبّاس، عبدالله، جعفر و عثمان |
| والدین | حزام بن خالد (پدر) ثمامه (مادر) |
اُمّ‌البنین، با نام کامل فاطمه بنت حزام مشهور به فاطمه کلابیه، همسر علی بن ابی‌طالب و مادر عباس بن علی، چهار فرزند خود را در واقعه کربلا از دست داد و از این جهت نزد شیعیان از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. او با سرودن مرثیه‌هایی در بقیع، یاد آن‌ها را گرامی داشت و اشعارش تأثیر عمیقی بر مردم زمانه خود گذاشت.
نام و نسب
فاطمه دختر حزام یا فاطمه کلابیه ملقب به ام‌البنین،[۱] نسب پدر او، حزام بن خالد بن جعفر بن عامر بن کعب بن کلاب گزارش شده است.[۲]
زندگی
بر اساس ادعای برخی منابع اسلامی، ام‌البنین زاده سال ۵ پس از بعثت بود.[۳] در منابع شیعی برای او مقامات و کراماتی گزارش شده‌است.[۴]
ازدواج با علی بن ابی‌طالب
در روایات منابع شیعه همچون آثار مامقانی و محسن امین، ماجرای ازدواج او با علی به درخواست علی از عقیل برای پیدا کردن زنی از بهترین قبایل در شجاعت همراه است.[۵] علی از برادر خود عقیل، که نسب‌شناس برجسته‌ای بود، خواست زنی شایسته برای ازدواج معرفی کند. عقیل، اُمّ البنین را به دلیل شجاعت و اصالت خانوادگی‌اش پیشنهاد داد و علی با او ازدواج کرد.[۶]
در تاریخ ازدواجش، آورده‌اند که پس از درگذشت فاطمه، علی با فاطمه بنت حزام ازدواج کرد و پس از آن امامه را به عقد خود درآورد. با این وجود گزارش‌هایی وجود دارد که ازدواج او را پس از خوله گزارش کرده‌اند.[۷] حاصل این ازدواج چهار فرزند به نام‌های عباس، جعفر، عثمان، عبدالله بود.[۸] اولین فرزند او عباس است که در سال ۲۶ ه.ق به دنیا آمده‌است.[۹]
در واقعه کربلا و پس از آن
از فاطمه بنت حزام، در ماجرای نبرد کربلا سخن فراوانی به میان آمده‌است.[۱۰] پس از این حادثه، اُمّ‌البنین به سوگواری فرزندان خود پرداخت و با سرودن مرثیه‌هایی در قبرستان بقیع، یاد آن‌ها را زنده نگه داشت. اشعار او، که در رثای فرزندانش بود، مردم مدینه را به بقیع می‌کشاند و حتی مروان بن حکم، که از مخالفان بنی‌هاشم بود، تحت تأثیر این مرثیه‌ها قرار می‌گرفت.[۱۱]
درگذشت
در تاریخ درگذشت اختلاف است. او در بین سال‌های ۶۴–۷۰ ه. ق درگذشت.[۱۲]
پانویس
ارجاعات
- ↑ اختری، «ام‌البنین»، دایره‌المعارف جامع اسلامی.
- ↑ گنجی شافعی، کفایة الطالب، ۴۱۳–۴۱۴.
- ↑ گنجی شافعی، کفایة الطالب، ۴۱۳–۴۱۴.
- ↑ زحمتکش، «ویژگی‌های ام‌البنین»، پژوهش‌نامه معارف.
- ↑ زحمتکش، «ویژگی‌های ام‌البنین»، پژوهش‌نامه معارف.
- ↑ اختری، «ام‌البنین»، دایره‌المعارف جامع اسلامی.
- ↑ شهرستانی، تسمیات، ۳۷۷.
- ↑ اختری، «ام‌البنین»، دایره‌المعارف جامع اسلامی.
- ↑ شهرستانی، تسمیات، ۳۸۰.
- ↑ زحمتکش، «ویژگی‌های ام‌البنین»، پژوهش‌نامه معارف.
- ↑ اختری، «ام‌البنین»، دایره‌المعارف جامع اسلامی.
- ↑ زحمتکش، «ویژگی‌های ام‌البنین»، پژوهش‌نامه معارف.
منابع
- اختری، عباسعلی (۱۳۹۰). «ام‌البنین». دایره‌المعارف جامع اسلامی. تهران: آرایه.
- زحمتکش، زهرا (۱۳۹۶). «ویژگی‌ها و فضایل ام‌البنین علیهما السلام». پژوهش‌نامه معارف حسینی. تهران (۶): ۹۱–۱۱۸ – به واسطهٔ نورمگز.
- گنجی شافعی، محمد بن یوسف (۱۴۰۴). کفایة الطالب فی مناقب علی بن ابی‌طالب. تهران: دار احیاء التراث اهل البیت علیهم السلام.
- شهرستانی، علی (۱۴۳۱). التسمیات بین التسامح العلوی و التوظیف الأموی. قم: مرکز الابحاث العقائدیه.
