نام و لقب‌های علی بن ابی‌طالب: تفاوت میان نسخه‌ها

از اسلامیکال
پرش به ناوبری پرش به جستجو
بصریویکی‌متن
(مقاله جدید)
 
 
(۱۲ نسخهٔ میانیِ ایجادشده توسط همین کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
{{علی بن ابی‌طالب|expanded=all}}نام‌ها و عناوین مختلفی در سنت اسلامی به علی نسبت داده شده‌است که برخی از آن‌ها بیانگر ویژگی‌های شخصی او و برخی مشتق‌شده از قسمت‌های خاصی از زندگی اوست.<ref>{{پک|Nasr|2012|ف=ʿAlī|ک=Britannica|زبان=en}}</ref>
{{جعبه اطلاعات فهرست
|تصویر=Asadullah.gif
|alt=چند نام و لقب علی به صورت خطاطی شده به شکل شیر
|زیرنویس تصویر=خطاطی صفات علی به شکل شیر که در میان علویان ترکیه مرسوم است.
|نوع=نوشتاری
|نام دلبخواهی=نام اصلی
|دلبخواهی=علی
|نام دلبخواهی۱=لقب اصلی
|دلبخواهی۱=مرتضی
|نام دلبخواهی۲=کنیه اصلی
|دلبخواهی۲=امیرالمومنین
|نام دلبخواهی۳=تعداد اسماء
|دلبخواهی۳=۲ نام
|نام دلبخواهی۴=تعداد القاب
|دلبخواهی۴=بسیار
|نام دلبخواهی۴=تعداد کنیه‌ها
|دلبخواهی۴=بسیار
}}
{{علی بن ابی‌طالب|expanded=all}}'''نام و القاب علی بن ابی‌طالب'''، در منابع مختلف با اختلاف گزارش شده‌اند. برخی از این نام‌ها بیانگر ویژگی‌های شخصی او و برخی مشتق‌شده از قسمت‌های خاصی از زندگی اوست. به‌طور کلی نام اصلی او را علی و برخی منابع حیدر دانسته‌اند. القاب بسیاری چون [[امیرالمؤمنین]]، صدّیق الاکبر، وصی، ولی، فاروق و یعسوب‌الدین از القاب او برشمرده شده است. از [[کنیه]]‌های او می‌توان به ابوالسبطین، ابوالحسن، ابوالحسین و [[ابوتراب]] اشاره کرد.


== نام‌ها ==
== نام‌ها ==
نام‌ها و عناوین مختلفی در سنت اسلامی به [[علی بن ابی‌طالب]] نسبت داده شده است که برخی از آن‌ها بیانگر ویژگی‌های شخصی او و برخی مشتق‌شده از قسمت‌های خاصی از زندگی اوست.<ref dir=ltr>{{پک|Nasr|2012|ف=ʿAlī|ک=Britannica|زبان=en}}</ref>


=== علی ===
=== علی ===
در خصوص نامگذاری وی به علی، بین منابع اختلاف است که چه کسی چنین نامی را بر او گذاشته است. برخی این نامگذاری را به توافق ابوطالب و فاطمه بنت اسد دانسته‌اند و برخی نامگذاری را به تشخیص فاطمه بنت اسد<ref>{{پک|مرتضی عاملی|۱۳۸۸|ک=الصحیح من سیرة الامام علی|ج=۱|ص=۱۴۳}}</ref> و گروهی نیز آن را به یک واقعه الهی پیوند زده‌اند. بنابر آنچه قرشی گزارش می‌کند، ابوطالب نام فرزندش را علی انتخاب کرد و برای انتخاب این نام، از الهام الهی استمداد کرد.<ref name=":0">{{پک|قرشی|۱۳۹۳|ک=دانشنامه امام امیرالمومنین|ج=۱|ص=۶۰-۶۱}}</ref> بر اساس گزارشی دیگر که مرتضی عاملی آن را نقل می‌کند، نام علی به فاطمه بنت اسد الهام شد. زمخشری گزارش می‌کند که محمد او را علی نامیده‌است.<ref>{{پک|مرتضی عاملی|۱۳۸۸|ک=الصحیح من سیرة الامام علی|ج=۱|ص=۱۴۴}}</ref>
بر اساس گزارش منابع اسلامی، در خصوص نامگذاری وی به علی، بین منابع اختلاف است که چه کسی چنین نامی را بر او گذاشته است. برخی این نامگذاری را به توافق [[ابوطالب]] و [[فاطمه بنت اسد]] دانسته‌اند و برخی نامگذاری را به تشخیص فاطمه بنت اسد<ref>{{پک|مرتضی عاملی|۱۳۸۸|ک=الصحیح من سیرة الامام علی|ج=۱|ص=۱۴۳}}</ref> و برخی آن را به انتخاب ابوطالب دانسته<ref dir=ltr>{{پک|Haj Manouchehri|2008|ف=ʿAlī b. Abī Ṭālib|رف=DBEEI|زبان=en}}</ref> و گروهی نیز آن را به یک واقعه ماورایی و الهام‌گونه پیوند زده‌اند. بنابر آنچه قرشی گزارش می‌کند، ابوطالب نام فرزندش را علی انتخاب کرد و برای انتخاب این نام، از الهام الهی استمداد کرد.<ref name=":0">{{پک|قرشی|۱۳۹۳|ک=دانشنامه امام امیرالمومنین|ج=۱|ص=۶۰–۶۱}}</ref> بر اساس گزارشی دیگر که مرتضی عاملی آن را نقل می‌کند، نام علی به فاطمه بنت اسد الهام شد. [[جارالله زمخشری|زمخشری]] گزارش می‌کند که محمد او را علی نامیده است.<ref>{{پک|مرتضی عاملی|۱۳۸۸|ک=الصحیح من سیرة الامام علی|ج=۱|ص=۱۴۴}}</ref>


حیدر
اسم «علی» دلالت بر علوّ و والایی دارد. شکل وصفی آن معنای «متعالی» می‌دهد. این اسم در عربی کهن هیچگاه با حرف تعریف «ال» به کار نرفته است تا بشود از آن به عنوان اسم خاص و نه صفت، یاد کرد. به نقل از [[ابن شهرآشوب]] این اسم در آثار عربی پیشین وجود نداشته است، و از این جهت بی همتا به‌شمار می‌آید. همچنین روایات زیادی اسم علی را که معنای علو و برتری دارد، را به برتری علی در دانش، بزرگواری، تقوا، شجاعت، مهربانی و… مرتبط می‌دانند.<ref dir=ltr>{{پک|Haj Manouchehri|2008|ف=ʿAlī b. Abī Ṭālib|رف=DBEEI|زبان=en}}</ref>


به گزارش منابع اسلامی، حیدر نام علی بن ابی‌طالب بود که فاطمه بنت اسد آن را برگزید. علی در یکی از رجزهایش به این مطلب اشاره داشته است.<ref name=":0" />
=== حیدر ===
به گزارش منابع اسلامی، حیدر (در عربی به معنای شیر) نام علی بن ابی‌طالب بود که [[فاطمه بنت اسد]] آن را برگزید.<ref dir=ltr>{{پک|Haj Manouchehri|2008|ف=ʿAlī b. Abī Ṭālib|رف=DBEEI|زبان=en}}</ref> علی در یکی از [[رجز|رجزهایش]] به این مطلب اشاره داشته است.<ref>{{پک|قرشی|۱۳۹۳|ک=دانشنامه امام امیرالمومنین|ج=۱|ص=۶۰–۶۱}}</ref>


== القاب و کنیه‌ها ==
== القاب ==
صدیق، وصی، فاروق، یعسوب‌الدین، ولی، امین، هادی، مرتضی، شریف، خیرالبشر، سیدالعرب، حجة‌الله، بیضه البلد، انزع البطین، اذن واعیه<ref>{{پک|قرشی|۱۳۹۳|ک=دانشنامه امام امیرالمومنین|ج=۱|ص=۶۳-۷۹}}</ref> سیدالمسلمین، اعلم الامه، یعسوب‌المومنین، قائد الغر المحجلین و امام متقین از جمله القاب گزارش شده برای علی است.<ref>{{پک|مرتضی عاملی|۱۳۸۸|ک=الصحیح من سیرة الامام علی|ج=۱|ص=۱۵۴}}</ref> کنیه‌های علی در منابع چنین گزارش شده‌اند: ابوالریحانتین، ابوالسبطین، ابوالحسن، ابوالحسین و ابوتراب.<ref>{{پک|قرشی|۱۳۹۳|ک=دانشنامه امام امیرالمومنین|ج=۱|ص=۷۹-۸۰}}</ref> مشهورترین کنیه او، ابوتراب و ابوالحسن است.<ref>{{پک|مرتضی عاملی|۱۳۸۸|ک=الصحیح من سیرة الامام علی|ج=۱|ص=۱۵۰}}</ref> اسدالله و به‌طور خاص در میان شیعه: [[امیرالمؤمنین]] و مولی المتقین از دیگر القاب علی است.<ref>{{پک|Nasr|2012|ف=ʿAlī|ک=Britannica|زبان=en}}</ref> [[شیعیان دوازده‌امامی]] لقب امیرالمؤمنین را منحصر به علی می‌دانند.<ref>{{پک|Gibb|1986|ف=Amīr al-Muʾminīn|ک=EI2|زبان=en}}</ref> و با توجه به احادیثی، این لقب را اعطاشده از طرف خداوند به علی می‌دانند که بنابر برخی گزارش‌های تاریخی شیعی توسط پیامبر اسلام به او در غدیر خم ابلاغ‌شده و از همگان خواسته‌شده تا با لقب امیرالمؤمنین بر او سلام گویند.<ref>{{پک|منتظری مقدم|۱۳۸۷|ک=بررسی کاربردهای لقب «امیرالمؤمنین»|ص=۱۲۷–۵۲}}</ref>
[[پرونده:Reverse of 1 Qiran Iranian Coin - Fath Ali Shah Qhajar - 1830.jpg|بندانگشتی|200px|سکه ۱ قرانی متعلق به دوران پادشاهی [[فتح علی شاه قاجار]] که بر روی آن عبارت ''[[اسدالله]] الغالب''، لقب علی حک شده است.|راست]]
[[صدیق الاکبر|صدّیق الاکبر]]،<ref group="یادداشت">به نقل از ابن دمشقی، پیامبر از علی با عبارت «اخی و الصدّیق الاکبر» یاد کرده است. بر اساس این روایت علی به عنوان یکی از سه صدّیق معرفی شده است. دو نفر دیگر، یکی حبیب النجّار از قدیسان ماقبل اسلام است؛ و دیگری از قوم فرعون است که در سوره غافر آیه ۲۸ تا ۴۵ به او اشاره شده است. (رک: {{پک|Haj Manouchehri|2008|ف=ʿAlī b. Abī Ṭālib|رف=DBEEI|زبان=en}})</ref> وصی، ولی، [[فاروق]] (جدا کننده حق از باطل) و یعسوب‌الدین (رهبر دین) از القاب مشهور علی در منابع اسلامی است. همچنین در [[اذان]] [[شیعیان]] از او به عنوان ججّه الله و ولیّ الله نام برده می‌شود.<ref dir=ltr>{{پک|Haj Manouchehri|2008|ف=ʿAlī b. Abī Ṭālib|رف=DBEEI|زبان=en}}</ref> امین، هادی، شریف، خیرالبشر، سیدالعرب، حجةالله، بیضه البلد، انزع البطین، اذن واعیه<ref>{{پک|قرشی|۱۳۹۳|ک=دانشنامه امام امیرالمومنین|ج=۱|ص=۶۳–۷۹}}</ref> سیدالمسلمین، اعلم الامه، یعسوب‌المومنین، قائد الغر المحجلین،<ref>{{پک|مرتضی عاملی|۱۳۸۸|ک=الصحیح من سیرة الامام علی|ج=۱|ص=۱۵۴}}</ref> امیرالنحل، باب النبی، خیرالبریه، خیرالوصیین، ساقی کوثر، صراط المستقیم، صفوة الله و امام متقین از دیگر القاب گزارش شده برای علی است.<ref>{{پک|1=عبدالمجید عباس|2=۱۴۳۶|ک=الکلیة الإسلامیة الجامعة|ف=دلالتا أسماء الإمام علی بن أبی طالب}}</ref> ظهیر (درشت استخوان) یکی دیگر از القاب اوست که صدوق، آن را به خاطر علاقه علی به کشتی‌گیری در دوران کودکی، از جانب پدرش به او نسبت داده است.<ref>{{پک|1=مرادیان قبادی|2=چراغی‌وش|3=امیری|4=۱۳۹۳|ک=ادبیات شیعه|ف=بازتاب القاب امام علی در شعر ابومحمد عونی}}</ref>
 
صوفیان نیز به صورت خاص از القابی چون شاه‌مردان، علی مرتضی، امام ثقلین، غریق بحرالبلاء، حریق نار ولاء، قدوة الاولیاء و الاصفیاء، سیدالمسلمین و خاتم الوصیین برای علی بن ابی‌طالب استفاده کرده‌اند.<ref>{{پک|1=ابراهیمی|2=محمودی|3=۱۳۹۵|ک=پژوهشنامه ادیان|ف=امام علی در متون صوفیه}}</ref> منابع شیعی به نقل از علی گزارش می‌کنند که کاهنان، او را «بوئی» لقب داده بودند، چرا که وی حق را بر کرسی می‌نشاند. در هند نیز لقب کنکر و کبکر برای او استعمال شده است. بر اساس گزارش منابع اسلامی، فطرس لقبی است که بیشتر رومیان از آن برای اشاره به علی استفاده کرده‌اند. از دیگر القاب او در نزد دیگر اقوام، می‌توان به غرسنا، باز، تیر، تبیر، بتریک، تبریک، حنبن، فریق، اشاره کرد.<ref>{{پک|1=مرادیان قبادی|2=چراغی‌وش|3=امیری|4=۱۳۹۳|ک=ادبیات شیعه|ف=بازتاب القاب امام علی در شعر ابومحمد عونی}}</ref>
 
== کنیه‌ها ==
کنیه‌های علی در منابع چنین گزارش شده‌اند: ابوالریحانتین، ابوالسبطین، ابوالحسن، ابوالحسین و [[ابوتراب]].<ref>{{پک|قرشی|۱۳۹۳|ک=دانشنامه امام امیرالمومنین|ج=۱|ص=۷۹–۸۰}}</ref><ref>{{پک|1=عبدالمجید عباس|2=۱۴۳۶|ک=الکلیة الإسلامیة الجامعة|ف=دلالتا أسماء الإمام علی بن أبی طالب}}</ref> مشهورترین کنیه او، ابوتراب و ابوالحسن است.<ref>{{پک|مرتضی عاملی|۱۳۸۸|ک=الصحیح من سیرة الامام علی|ج=۱|ص=۱۵۰}}</ref> اسدالله و به‌طور خاص در میان شیعه: [[امیرالمؤمنین]] و مولی‌المتقین از دیگر القاب علی است.<ref dir=ltr>{{پک|Nasr|2012|ف=ʿAlī|ک=Britannica|زبان=en}}</ref> یکی از القاب علی بن ابی‌طالب را ابوالائمه گزارش کرده‌اند.<ref>{{پک|1=اختری|2=۱۳۹۰|ک=دایره‌المعارف جامع اسلامی|ف=ابوالائمه}}</ref> همچنین عبارت «کرّم الله وجهه» به‌طور انحصاری بعد از اسم علی قرار می‌گیرد. مولی المتّقین یا امام المتّقین (رهبر خداپرستان) و مرتضی (کسی که خدا از او راضی است) از دیگر القاب مهم علی می‌باشند.<ref dir=ltr>{{پک|Haj Manouchehri|2008|ف=ʿAlī b. Abī Ṭālib|رف=DBEEI|زبان=en}}</ref> اخو رسول‌الله دیگر کنیه‌ایست که به وی داده شده است.<ref>{{پک|1=عبدالمجید عباس|2=۱۴۳۶|ک=الکلیة الإسلامیة الجامعة|ف=دلالتا أسماء الإمام علی بن أبی طالب}}</ref>


=== ابوالحسن ===
=== ابوالحسن ===
بنابر روایتی از علی بن ابی‌طالب، پس از ولادت حسن بن علی، علی توسط محمد به ابالحسین خوانده می‌شد و پس از ولادت حسین بن علی، او را به اباالحسن خواند و پس از محمد نیز این دو کنیه بر علی باقی ماند. به اعتقاد مرتضی عاملی این کنیه، تعظیم حسن و علی توامان است.<ref>{{پک|مرتضی عاملی|۱۳۸۸|ک=الصحیح من سیرة الامام علی|ج=۱|ص=۱۵۱}}</ref>
بنابر روایتی از علی بن ابی‌طالب، پس از ولادت [[حسن مجتبی|حسن بن علی]]، علی توسط [[محمد]] به ابالحسین خوانده می‌شد و پس از ولادت [[حسین بن علی]]، او را به اباالحسن خواند و پس از محمد نیز این دو کنیه بر علی باقی ماند. به اعتقاد مرتضی عاملی این کنیه، تعظیم حسن و علی توامان است.<ref>{{پک|مرتضی عاملی|۱۳۸۸|ک=الصحیح من سیرة الامام علی|ج=۱|ص=۱۵۱}}</ref>


=== ابوتراب ===
=== ابوتراب ===
{{اصلی|ابوتراب}}
{{اصلی|ابوتراب}}
به گزارش مرتضی عاملی، برخی منابع همچون ''تاریخ مدینه دمشق'' و ''مجمع الزوائد''، گزارش کرده‌اند که علی پس از هجرت به مدینه، در مسجد به خواب رفت و وقتی محمد به او رسید، او را خاک آلود مشاهده کرد و به همین ترتیب او را ابوتراب خطاب کرد. مرتضی عاملی بر این باور است که ظاهرا این لقب مربوط به [[غزوه عشیره]] بوده است که علی به همراه [[عمار یاسر|عمار]] برای زیر نظر گرفتن [[بنی مدلج]] به منطقه کشاورزی آنان رفته و خاک آلود به نزد محمد بازگشتند و محمد پس از آن علی را ابوتراب خطاب کرد.<ref>{{پک|مرتضی عاملی|۱۳۸۸|ک=الصحیح من سیرة الامام علی|ج=۲|ص=۲۴۵-۲۴۸}}</ref>
به گزارش مرتضی عاملی، برخی منابع همچون ''[[تاریخ مدینه دمشق]]'' و ''[[مجمع الزوائد]]''، گزارش کرده‌اند که علی پس از هجرت به [[مدینه]]، در [[مسجد النبی|مسجد]] به خواب رفت و وقتی محمد به او رسید، او را خاک آلود مشاهده کرد و به همین ترتیب او را ابوتراب خطاب کرد. مرتضی عاملی بر این باور است که ظاهراً این لقب مربوط به [[غزوه عشیره]] بوده است که علی به همراه [[عمار یاسر|عمار]] برای زیر نظر گرفتن [[بنی مدلج]] به منطقه کشاورزی آنان رفته و خاک آلود به نزد محمد بازگشتند و محمد پس از آن علی را ابوتراب خطاب کرد.<ref>{{پک|مرتضی عاملی|۱۳۸۸|ک=الصحیح من سیرة الامام علی|ج=۲|ص=۲۴۵–۲۴۸}}</ref>
 
=== امیرالمؤمنین ===
به گزارش منابع شیعی، لقب امیرالمؤمنین را محمد و از جانب خدا به علی بن ابی طالب اعطا کرد.<ref>{{پک|مرتضی عاملی|۱۳۸۸|ک=الصحیح من سیرة الامام علی|ج=۱|ص=۱۵۴}}</ref> [[شیعیان دوازده‌امامی]] لقب امیرالمؤمنین را منحصر به علی می‌دانند.<ref dir=ltr>{{پک|Gibb|1986|ف=Amīr al-Muʾminīn|ک=EI2|زبان=en}}</ref> و با توجه به احادیثی، این لقب را اعطاشده از طرف خداوند به علی می‌دانند که بنابر برخی گزارش‌های تاریخی شیعی توسط پیامبر اسلام به او در [[رویداد غدیر خم|غدیر خم]] ابلاغ‌شده و از همگان خواسته‌شده تا با لقب امیرالمؤمنین بر او سلام گویند.<ref>{{پک|منتظری مقدم|۱۳۸۷|ک=بررسی کاربردهای لقب «امیرالمؤمنین»|ص=۱۲۷–۵۲}}</ref>


=== امیرالمومنین ===
== کاربردهای ادبی ==
به گزارش منابع شیعی، لقب امیرالمومنین را محمد و از جانب خدا به علی بن ابی طالب اعطا کرد و دیگران از به کاربردن این لقب برای خود منع شده‌اند.<ref>{{پک|مرتضی عاملی|۱۳۸۸|ک=الصحیح من سیرة الامام علی|ج=۱|ص=۱۵۴}}</ref>
از القاب و اسامی متنوع علی بن ابی‌طالب به عنوان ابزاری برای بیان فضایل و جایگاه علی توسط نویسندگان و شاعران استفاده شده است.<ref>{{پک|1=مرادیان قبادی|2=چراغی‌وش|3=امیری|4=۱۳۹۳|ک=ادبیات شیعه|ف=بازتاب القاب امام علی در شعر ابومحمد عونی}}</ref>


== پانویس ==
== پانویس ==
=== یادداشت‌ها ===
{{پانویس|گروه=یادداشت|اندازه=کوچک|۲}}
=== ارجاعات ===
{{پانویس|۳|اندازه=ریز}}
{{پانویس|۳|اندازه=ریز}}
=== منابع ===
'''منابع فارسی و عربی'''
* {{یادکرد ژورنال |نام خانوادگی=ابراهیمی|نام=زهرا|عنوان=امام علی (ع) در متون صوفیه (با تأکید بر متون تصوف تا قرن پنجم قمری)|ژورنال=پژوهشنامه ادیان|شماره=۱۹|سال=۱۳۹۵ |صفحه=۱–۲۰ |پیوند=https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1187194|نام۲=ابوالفضل|نام خانوادگی۲=محمودی}}
* {{یادکرد دانشنامه|نام خانوادگی=اختری|نام=عباسعلی|پیوند نویسنده=|ویراستار=|مقاله=ابوالائمه|دانشنامه=[[دایره‌المعارف جامع اسلامی]]|عنوان جلد=دایره‌المعارف جامع اسلامی|سال=۱۳۹۰|ناشر=آرایه|مکان=تهران}}
* {{یادکرد ژورنال |نام خانوادگی=عبدالمجید عباس|نام=حسن|عنوان=دلالتا أسماء الإمام علی بن أبی طالب (ع) وألقابه وکناه المعجمیة والصرفیة|ژورنال=الکلیة الإسلامیة الجامعة|شماره=۳۲|سال=۱۴۳۶ |صفحه=۵۹۹–۶۳۱ |پیوند=https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1854226}}
* {{یادکرد کتاب|نام خانوادگی=قرشی|نام=باقر شریف|عنوان=دانشنامه امام امیرالمؤمنین علی علیه السلام|سال=۱۳۹۳|مکان=قم|ناشر=دارالتهذیب|پیوند نویسنده=باقر شریف قرشی|پیوند=https://www.ghbook.ir/index.php?option=com_dbook&task=viewbook&book_id=1013886001&lang=fa|مترجم=صالحی، محمد|شابک=۹۷۸-۶۰۰-۶۱۶۴-۷۲-۴}}
* {{یادکرد کتاب|نام خانوادگی=مرتضی عاملی|نام=جعفر|عنوان=الصحیح من سیرة الامام علی علیه السلام|سال=۱۳۸۸|مکان=بیروت|ناشر=مرکز الاسلامیه للدراسات|پیوند نویسنده=جعفر مرتضی عاملی|پیوند=http://lib.eshia.ir/70832/1/3|شابک=۹۷۸-۶۰۰-۹۰۷۲۴-۵-۳}}
* {{یادکرد ژورنال |نام خانوادگی=مرادیان قبادی|نام=علی‌اکبر|عنوان=بازتاب القاب امام علی (ع) در شعر ابومحمد عونی|ژورنال=ادبیات شیعه|شماره=۴|سال=۱۳۹۳ |صفحه=۱۷۰–۱۹۴ |پیوند=https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1195949|نام۲=حسین|نام خانوادگی۲=چراغی‌وش|نام۳=آزیتا|نام خانوادگی۳=امیری}}
* {{یادکرد ژورنال |نام خانوادگی=منتظری مقدم|نام=حامد|عنوان=بررسی کاربردهای لقب «امیرالمؤمنین» در بستر تاریخ اسلام|ژورنال=تاریخ در آیینه پژوهش|شماره=۱۷|سال=۱۳۸۷ |صفحه=۵۲–۱۲۷ |پیوند=http://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/745991}}
'''منابع انگلیسی'''
* {{یادکرد دانشنامه|نام خانوادگی۱=Haj Manouchehri|نام۱=Faramarz|نام خانوادگی۲=Melvin-Koushki|نام۲=Matthew|نام خانوادگی۳=Shah-Kazemi|نام۳=Reza|پیوند نویسنده۳=رضا شاه کاظمی|نام خانوادگی۴=Bahramian|نام۴=Ali|نام خانوادگی۵=Pakatchi|نام۵=Ahmad|پیوند نویسنده۵=احمد پاکتچی|نام خانوادگی6=Waley|نام6=Muhammad Isa|نام خانوادگی7=Mohammad Poor|نام7=Daryoush|نام خانوادگی8=Tareh|نام8=Masoud|نام خانوادگی9=Brown|نام9=Keven|نام خانوادگی10=Jozi|نام10=Mohammad Reza|پیوند مدخل=https://referenceworks.brillonline.com/entries/encyclopaedia-islamica/ali-b-abi-talib-COM_0252|مدخل=ʿAlī b. Abī Ṭālib|سال=2008|نام خانوادگی ویراستار۱=Madelung |نام ویراستار۱=Wilferd |پیوند ویراستار۱=ویلفرد مادلونگ|نام خانوادگی ویراستار۲=Daftary|نام ویراستار۲= Farhad|پیوند ویراستار۲=فرهاد دفتری|دانشنامه=[[دائرةالمعارف بزرگ اسلامی|Encyclopaedia Islamica]]|ناشر=[[انتشارات بریل|E. J. Brill]]|مکان=Leiden|رف=DBEEI|زبان=en}}
* {{یادکرد دانشنامه |نام خانوادگی=Gibb |نام=H.A.R. |پیوند نویسنده=همیلتون الکساندر روسکین گیب |دانشنامه=[[دانشنامه اسلام|Encyclopaedia of Islam]] |مقاله=Amīr al-Muʾminīn |پیوند مقاله=http://referenceworks.brillonline.com/entries/encyclopaedia-of-islam-2/amir-al-muminin-SIM_0617 |ویرایش=2nd |سال=۱۹۸۶ |ناشر=[[انتشارات بریل|E. J. Brill]] |زبان=en}}
* {{یادکرد دانشنامه |نام خانوادگی=Nasr |نام=Seyyed Hossein |پیوند نویسنده=سید حسین نصر |پیوند مقاله = http://www.britannica.com/EBchecked/topic/15223/Ali |مقاله=ʿAlī |سال=۲۰۱۲ |دانشنامه=[[دانشنامه بریتانیکا|Encyclopædia Britanica]] |بازبینی=21 March 2012 |زبان=en |پیوند بایگانی=http://www.webcitation.org/6PYczYQia |تاریخ بایگانی=14 May 2014}}
{{علی بن ابی‌طالب-افقی}}
{{درجه‌بندی|نیازمند پیوند=خیر|نیازمند رده=خیر|نیازمند جعبه اطلاعات=خیر|نیازمند تصویر=خیر|نیازمند استانداردسازی=خیر|نیازمند ویراستاری=خیر|مقابله نشده با دانشنامه‌ها=خیر|تاریخ خوبیدگی=|تاریخ برگزیدگی=|توضیحات=}}
[[رده:علی بن ابی‌طالب در فرهنگ]]
[[رده:علی بن ابی‌طالب]]
[[رده:فهرست کنیه‌ها]]
[[رده:فهرست لقب‌ها]]
[[رده:فهرست نام‌ها]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۲۳ ژانویهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۰۳:۱۱

فهرست
نام و لقب‌های علی بن ابی‌طالب
چند نام و لقب علی به صورت خطاطی شده به شکل شیر
خطاطی صفات علی به شکل شیر که در میان علویان ترکیه مرسوم است.
نوع↘نوشتاری
نام اصلی↘علی
لقب اصلی↘مرتضی
کنیه اصلی↘امیرالمومنین
تعداد اسماء↘۲ نام
تعداد کنیه‌ها↘بسیار
منابع و پانوشت
از سلسله مباحث در مورد
زندگی
میراث
آثار و گفتاوردها

دربارهٔ علی

دیگر میراث
علی‌شناسی
دیدگاه‌ها
مقاله‌های وابسته

نام و القاب علی بن ابی‌طالب، در منابع مختلف با اختلاف گزارش شده‌اند. برخی از این نام‌ها بیانگر ویژگی‌های شخصی او و برخی مشتق‌شده از قسمت‌های خاصی از زندگی اوست. به‌طور کلی نام اصلی او را علی و برخی منابع حیدر دانسته‌اند. القاب بسیاری چون امیرالمؤمنین، صدّیق الاکبر، وصی، ولی، فاروق و یعسوب‌الدین از القاب او برشمرده شده است. از کنیه‌های او می‌توان به ابوالسبطین، ابوالحسن، ابوالحسین و ابوتراب اشاره کرد.

نام‌ها

نام‌ها و عناوین مختلفی در سنت اسلامی به علی بن ابی‌طالب نسبت داده شده است که برخی از آن‌ها بیانگر ویژگی‌های شخصی او و برخی مشتق‌شده از قسمت‌های خاصی از زندگی اوست.[۱]

علی

بر اساس گزارش منابع اسلامی، در خصوص نامگذاری وی به علی، بین منابع اختلاف است که چه کسی چنین نامی را بر او گذاشته است. برخی این نامگذاری را به توافق ابوطالب و فاطمه بنت اسد دانسته‌اند و برخی نامگذاری را به تشخیص فاطمه بنت اسد[۲] و برخی آن را به انتخاب ابوطالب دانسته[۳] و گروهی نیز آن را به یک واقعه ماورایی و الهام‌گونه پیوند زده‌اند. بنابر آنچه قرشی گزارش می‌کند، ابوطالب نام فرزندش را علی انتخاب کرد و برای انتخاب این نام، از الهام الهی استمداد کرد.[۴] بر اساس گزارشی دیگر که مرتضی عاملی آن را نقل می‌کند، نام علی به فاطمه بنت اسد الهام شد. زمخشری گزارش می‌کند که محمد او را علی نامیده است.[۵]

اسم «علی» دلالت بر علوّ و والایی دارد. شکل وصفی آن معنای «متعالی» می‌دهد. این اسم در عربی کهن هیچگاه با حرف تعریف «ال» به کار نرفته است تا بشود از آن به عنوان اسم خاص و نه صفت، یاد کرد. به نقل از ابن شهرآشوب این اسم در آثار عربی پیشین وجود نداشته است، و از این جهت بی همتا به‌شمار می‌آید. همچنین روایات زیادی اسم علی را که معنای علو و برتری دارد، را به برتری علی در دانش، بزرگواری، تقوا، شجاعت، مهربانی و… مرتبط می‌دانند.[۶]

حیدر

به گزارش منابع اسلامی، حیدر (در عربی به معنای شیر) نام علی بن ابی‌طالب بود که فاطمه بنت اسد آن را برگزید.[۷] علی در یکی از رجزهایش به این مطلب اشاره داشته است.[۸]

القاب

سکه ۱ قرانی متعلق به دوران پادشاهی فتح علی شاه قاجار که بر روی آن عبارت اسدالله الغالب، لقب علی حک شده است.

صدّیق الاکبر،[یادداشت ۱] وصی، ولی، فاروق (جدا کننده حق از باطل) و یعسوب‌الدین (رهبر دین) از القاب مشهور علی در منابع اسلامی است. همچنین در اذان شیعیان از او به عنوان ججّه الله و ولیّ الله نام برده می‌شود.[۹] امین، هادی، شریف، خیرالبشر، سیدالعرب، حجةالله، بیضه البلد، انزع البطین، اذن واعیه[۱۰] سیدالمسلمین، اعلم الامه، یعسوب‌المومنین، قائد الغر المحجلین،[۱۱] امیرالنحل، باب النبی، خیرالبریه، خیرالوصیین، ساقی کوثر، صراط المستقیم، صفوة الله و امام متقین از دیگر القاب گزارش شده برای علی است.[۱۲] ظهیر (درشت استخوان) یکی دیگر از القاب اوست که صدوق، آن را به خاطر علاقه علی به کشتی‌گیری در دوران کودکی، از جانب پدرش به او نسبت داده است.[۱۳]

صوفیان نیز به صورت خاص از القابی چون شاه‌مردان، علی مرتضی، امام ثقلین، غریق بحرالبلاء، حریق نار ولاء، قدوة الاولیاء و الاصفیاء، سیدالمسلمین و خاتم الوصیین برای علی بن ابی‌طالب استفاده کرده‌اند.[۱۴] منابع شیعی به نقل از علی گزارش می‌کنند که کاهنان، او را «بوئی» لقب داده بودند، چرا که وی حق را بر کرسی می‌نشاند. در هند نیز لقب کنکر و کبکر برای او استعمال شده است. بر اساس گزارش منابع اسلامی، فطرس لقبی است که بیشتر رومیان از آن برای اشاره به علی استفاده کرده‌اند. از دیگر القاب او در نزد دیگر اقوام، می‌توان به غرسنا، باز، تیر، تبیر، بتریک، تبریک، حنبن، فریق، اشاره کرد.[۱۵]

کنیه‌ها

کنیه‌های علی در منابع چنین گزارش شده‌اند: ابوالریحانتین، ابوالسبطین، ابوالحسن، ابوالحسین و ابوتراب.[۱۶][۱۷] مشهورترین کنیه او، ابوتراب و ابوالحسن است.[۱۸] اسدالله و به‌طور خاص در میان شیعه: امیرالمؤمنین و مولی‌المتقین از دیگر القاب علی است.[۱۹] یکی از القاب علی بن ابی‌طالب را ابوالائمه گزارش کرده‌اند.[۲۰] همچنین عبارت «کرّم الله وجهه» به‌طور انحصاری بعد از اسم علی قرار می‌گیرد. مولی المتّقین یا امام المتّقین (رهبر خداپرستان) و مرتضی (کسی که خدا از او راضی است) از دیگر القاب مهم علی می‌باشند.[۲۱] اخو رسول‌الله دیگر کنیه‌ایست که به وی داده شده است.[۲۲]

ابوالحسن

بنابر روایتی از علی بن ابی‌طالب، پس از ولادت حسن بن علی، علی توسط محمد به ابالحسین خوانده می‌شد و پس از ولادت حسین بن علی، او را به اباالحسن خواند و پس از محمد نیز این دو کنیه بر علی باقی ماند. به اعتقاد مرتضی عاملی این کنیه، تعظیم حسن و علی توامان است.[۲۳]

ابوتراب

مقالهٔ اصلی: ابوتراب

به گزارش مرتضی عاملی، برخی منابع همچون تاریخ مدینه دمشق و مجمع الزوائد، گزارش کرده‌اند که علی پس از هجرت به مدینه، در مسجد به خواب رفت و وقتی محمد به او رسید، او را خاک آلود مشاهده کرد و به همین ترتیب او را ابوتراب خطاب کرد. مرتضی عاملی بر این باور است که ظاهراً این لقب مربوط به غزوه عشیره بوده است که علی به همراه عمار برای زیر نظر گرفتن بنی مدلج به منطقه کشاورزی آنان رفته و خاک آلود به نزد محمد بازگشتند و محمد پس از آن علی را ابوتراب خطاب کرد.[۲۴]

امیرالمؤمنین

به گزارش منابع شیعی، لقب امیرالمؤمنین را محمد و از جانب خدا به علی بن ابی طالب اعطا کرد.[۲۵] شیعیان دوازده‌امامی لقب امیرالمؤمنین را منحصر به علی می‌دانند.[۲۶] و با توجه به احادیثی، این لقب را اعطاشده از طرف خداوند به علی می‌دانند که بنابر برخی گزارش‌های تاریخی شیعی توسط پیامبر اسلام به او در غدیر خم ابلاغ‌شده و از همگان خواسته‌شده تا با لقب امیرالمؤمنین بر او سلام گویند.[۲۷]

کاربردهای ادبی

از القاب و اسامی متنوع علی بن ابی‌طالب به عنوان ابزاری برای بیان فضایل و جایگاه علی توسط نویسندگان و شاعران استفاده شده است.[۲۸]

پانویس

یادداشت‌ها

  1. ↑ به نقل از ابن دمشقی، پیامبر از علی با عبارت «اخی و الصدّیق الاکبر» یاد کرده است. بر اساس این روایت علی به عنوان یکی از سه صدّیق معرفی شده است. دو نفر دیگر، یکی حبیب النجّار از قدیسان ماقبل اسلام است؛ و دیگری از قوم فرعون است که در سوره غافر آیه ۲۸ تا ۴۵ به او اشاره شده است. (رک: Haj Manouchehri, “ʿAlī b. Abī Ṭālib”.)

ارجاعات

  1. ↑ Nasr, “ʿAlī”, Britannica.
  2. ↑ مرتضی عاملی، الصحیح من سیرة الامام علی، ۱:‎ ۱۴۳.
  3. ↑ Haj Manouchehri, “ʿAlī b. Abī Ṭālib”.
  4. ↑ قرشی، دانشنامه امام امیرالمومنین، ۱:‎ ۶۰–۶۱.
  5. ↑ مرتضی عاملی، الصحیح من سیرة الامام علی، ۱:‎ ۱۴۴.
  6. ↑ Haj Manouchehri, “ʿAlī b. Abī Ṭālib”.
  7. ↑ Haj Manouchehri, “ʿAlī b. Abī Ṭālib”.
  8. ↑ قرشی، دانشنامه امام امیرالمومنین، ۱:‎ ۶۰–۶۱.
  9. ↑ Haj Manouchehri, “ʿAlī b. Abī Ṭālib”.
  10. ↑ قرشی، دانشنامه امام امیرالمومنین، ۱:‎ ۶۳–۷۹.
  11. ↑ مرتضی عاملی، الصحیح من سیرة الامام علی، ۱:‎ ۱۵۴.
  12. ↑ عبدالمجید عباس، «دلالتا أسماء الإمام علی بن أبی طالب»، الکلیة الإسلامیة الجامعة.
  13. ↑ مرادیان قبادی، چراغی‌وش و امیری، «بازتاب القاب امام علی در شعر ابومحمد عونی»، ادبیات شیعه.
  14. ↑ ابراهیمی و محمودی، «امام علی در متون صوفیه»، پژوهشنامه ادیان.
  15. ↑ مرادیان قبادی، چراغی‌وش و امیری، «بازتاب القاب امام علی در شعر ابومحمد عونی»، ادبیات شیعه.
  16. ↑ قرشی، دانشنامه امام امیرالمومنین، ۱:‎ ۷۹–۸۰.
  17. ↑ عبدالمجید عباس، «دلالتا أسماء الإمام علی بن أبی طالب»، الکلیة الإسلامیة الجامعة.
  18. ↑ مرتضی عاملی، الصحیح من سیرة الامام علی، ۱:‎ ۱۵۰.
  19. ↑ Nasr, “ʿAlī”, Britannica.
  20. ↑ اختری، «ابوالائمه»، دایره‌المعارف جامع اسلامی.
  21. ↑ Haj Manouchehri, “ʿAlī b. Abī Ṭālib”.
  22. ↑ عبدالمجید عباس، «دلالتا أسماء الإمام علی بن أبی طالب»، الکلیة الإسلامیة الجامعة.
  23. ↑ مرتضی عاملی، الصحیح من سیرة الامام علی، ۱:‎ ۱۵۱.
  24. ↑ مرتضی عاملی، الصحیح من سیرة الامام علی، ۲:‎ ۲۴۵–۲۴۸.
  25. ↑ مرتضی عاملی، الصحیح من سیرة الامام علی، ۱:‎ ۱۵۴.
  26. ↑ Gibb, “Amīr al-Muʾminīn”, EI2.
  27. ↑ منتظری مقدم، بررسی کاربردهای لقب «امیرالمؤمنین»، ۱۲۷–۵۲.
  28. ↑ مرادیان قبادی، چراغی‌وش و امیری، «بازتاب القاب امام علی در شعر ابومحمد عونی»، ادبیات شیعه.

منابع

منابع فارسی و عربی

منابع انگلیسی

  • Haj Manouchehri, Faramarz; Melvin-Koushki, Matthew; Shah-Kazemi, Reza; Bahramian, Ali; Pakatchi, Ahmad; Waley, Muhammad Isa; Mohammad Poor, Daryoush; Tareh, Masoud; Brown, Keven; Jozi, Mohammad Reza (2008). "ʿAlī b. Abī Ṭālib". In Madelung, Wilferd; Daftary, Farhad (eds.). Encyclopaedia Islamica (به انگلیسی). Leiden: E. J. Brill.
  • Gibb, H.A.R. (1986). "Amīr al-Muʾminīn". Encyclopaedia of Islam (به انگلیسی) (2nd ed.). E. J. Brill.
  • Nasr, Seyyed Hossein (2012). "ʿAlī". Encyclopædia Britanica (به انگلیسی). Archived from the original on 14 May 2014. Retrieved 21 March 2012.
برگرفته از «https://www.islamical.org/w/index.php?title=نام_و_لقب‌های_علی_بن_ابی‌طالب&oldid=74091»