ازدواج در اسلام: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۲: | خط ۲: | ||
== ازدواج در باور مسلمانان == | == ازدواج در باور مسلمانان == | ||
[[ازدواج در قرآن]] به عنوان یک وضعیت طبیعی در زندگی انسان توصیف شده است. بر اساس آموزه‌های اسلام، ازدواج که از آن به عقد نکاح نیز یاد می‌شود، ارتباطی رسمی و قانونی در اسلام است.<ref>{{پک|Roded|۲۰۰۴|ف=Women and the Qurān|ک=Encyclopaedia of the Qurʾān|زبان=en}}</ref> باورهای اسلامی، ازدواج را سِرّ الهی می‌داند که با انگیزه‌های فطری شکل می‌گیرد و هدف اصلی آن رسیدن به آرامش است. در چارچوب اعتقادی اسلام، ازدواج امری مقدس<ref>{{پک|تقوی‌پور|اسماعیلی|صلواتیان|۱۳۹۶|ک=زنان و خانواده|ف=الگوی جامع خانواده تراز در اندیشه اسلامی}}</ref> و هرگونه رابطه جنسی خارج از آن، ممنوع و [[گناه]] است.<ref>{{پک|Nasr|۲۰۰۴|ک=The Heart of Islam|زبان=en|ص=۱۸۴}}</ref> هرچند منابعی از عدم تقدس ازدواج در اسلام برخلاف مسیحیت گزارش کرده‌اند.<ref>{{پک|Newby|۲۰۰۲|ک=A concise Encyclopedia of Islam|زبان=en|ف=Marriage}}</ref> حکم اولیه ازدواج در اسلام، [[مستحب|استحباب]]، ترک آن نیز [[مکروه]] و در صورت وجود ترس از وقوع گناه، [[واجب]] می‌باشد.<ref>{{پک|هاشمی شاهرودی|۱۳۸۷|ک=فرهنگ فقه فارسی|ج=۱|ص=۳۹۰–۳۹۱}}</ref> از شرایط ازدواج، عاقل و بالغ بودن مرد و زن است هرچند غیر بالغان نیز می‌توانند با رضایت قیم‌های خودشان، ازدواج نمایند.<ref>{{پک|Newby|۲۰۰۲|ک=A concise Encyclopedia of Islam|زبان=en|ف=Marriage}}</ref> با این وجود برخی فقها، به شرط رضایت پدر برای ازدواج دختر بالغ معتقدند و این اختلاف در دختر بالغ رشیده بیشتر است.<ref>{{پک|هاشمی شاهرودی|۱۳۸۷|ک=فرهنگ فقه فارسی|ج=۱|ص=۳۹۶}}</ref><ref>{{پک|بهمن پوری|تسلیخ|۱۳۹۹|ک=پژوهش‌های فقه و حقوق اسلامی|ف=سقوط اذن پدر در ازدواج}}</ref> توصیه اسلام برای انتخاب همسر، انتخاب از میان زنان با اصالت خانوادگی، [[باکره]]، غیر عقیم، پاکدامن و صاحب جمال است. همچنین تأکید شده است که بسنده کردن به زیبایی و ثروت زن برای انتخاب همسری، مکروه است.<ref>{{پک|هاشمی شاهرودی|۱۳۸۷|ک=فرهنگ فقه فارسی|ج=۱|ص=۳۹۳}}</ref> بر اساس قوانین اسلامی، ازدواج با بیش از چهار همسر دائم برای مردان ممنوع است و زنان فقط می‌تواند یک همسر داشته باشند.<ref>{{پک|Smith|۱۹۷۹|ک=Journal of the American Academy of Religion|زبان=en|ف=Women in Islam}}</ref> همچنین مرد مسلمان حق ندارد با بیش از دو [[کنیز]]، عقد دائم ببندد.<ref>{{پک|هاشمی شاهرودی|۱۳۸۷|ک=فرهنگ فقه فارسی|ج=۱|ص=۳۹۳}}</ref> بر اساس آموزه‌های اسلام، ازدواج با کنیزان، دارای اجر است.<ref>{{پک|Jawad|۱۹۹۸|ک=The Rights of Women in Islam|زبان=en|ص=۲۰}}</ref> زن مسلمان حق ازدواج با مردان غیر مسلمان را ندارد ولی مرد مسلمان می‌تواند زنان مسیحی و یهودی نیز ازدواج کند.<ref>{{پک|Smith|۱۹۷۹|ک=Journal of the American Academy of Religion|زبان=en|ف=Women in Islam}}</ref>[[پرونده:Muslim wedding in India.jpg|250x250px|بندانگشتی|مراسم ازدواج یک زوج مسلمان در کنار رودخانه‌ای در [[هند]]|راست]]بنابر نظر مشهور فقهای اسلامی، عقد ازدواج در اسلام با [[ایجاب و قبول|صیغه ایجاب و قبول]] صورت می‌گیرد و با رضایت باطنی یا [[معاطات]] صورت نمی‌پذیرد. همتای هم در دین نیز دیگر شرط ازدواج است و مرد و زن باید هر دو مسلمان باشند. برخی فقها نیز به قدرت مرد برای پرداخت نفقه نیز برای صحت عقد، معتقد هستند. زن و مرد می‌توانند در هنگام عقد شرایطی را برای عقد اعمال کنند که به [[شروط ضمن عقد ازدواج|شروط ضمن عقد]] مشهور است. در این شرایط لازم است که عدم تعارض و تنافی با شریعت اسلام و مقتضای عقد ازدواج رعایت شود.<ref>{{پک|هاشمی شاهرودی|۱۳۸۷|ک=فرهنگ فقه فارسی|ج=۱|ص=۳۹۳–۳۹۵}}</ref> برخی فقهای شیعه چون [[سید روح‌الله خمینی|روح‌الله خمینی]]، ازدواج دختر در کمتر از ۹ سالگی را نیز جایز می‌دانند اما داشتن رابطه جنسی تا قبل از بلوغ را نهی کرده‌اند. در این خصوص آمده است که اگر دختری قبل از ۹ سالگی مورد رابطه جنسی قرار بگیرد و دچار [[افضاء]] گردد (ایجاد عارضه جسمی) دیه افضاء که یک دیه کامل است بر گردن مرد خواهد آمد و تا پایان عمر حتی پس از طلاق، نفقه زن بر عهده اوست. با این وجود داشتن سایر لذات جنسی همچون بوسیدن و [[تفخیض]] (رابطه جنسی غیر دخولی) برای مرد منع نشده است.<ref>{{پک|کیائی|۱۳۸۷|ک=قانون مدنی و فتاوای امام خمینی|ج=۲|ص=۳۶۵}}</ref> آن دسته از زنانی که ازدواج با آنها از جانب مردها و توسط قران منع شده است عبارتند از مادران، خواهران، دختران، عمه و خاله‌ها، دختران برادر و خواهر، مادران و خواهران رضاعی، مادران و دختران همسر و جمع میان دو خواهر.<ref>{{پک|Sonbol|۲۰۰۳|ف=Rise of Islam|ک=Encyclopedia of Women & Islamic Cultures|زبان=en}}</ref> بر اساس فقه شیعه، از مواردی که ازدواج مرد با زن، ممنوع است، می‌توان به ازدواج با محارم همچون مادر، خواهر، خاله، عمه، دختر خواهر یا برادر و که برای مردان مَحرَم هستند و همچون پدر، برادر، عمو، دایی و پسر خواهر یا برادر که برای محرم به حساب می‌آیند. این گروه را محارم نسبی گویند. اما از میان [[محارم سببی]] که به واسطه ازدواج به زن یا مرد محرم می‌شوند می‌توان به پدر و فرزندان شوهر از زنی دیگر برای زن و مادر و فرزندان زن از مردی دیگر اشاره کرد که ازدواج با این دسته بعد از ازدواج با همسر، حرام و ممنوع است. همچنین [[مادر رضاعی]] — زنی که به واسطه دادن شیر بر کودک شیرخوار به او محرم می‌شود — نیز در زمره محارم سببی است و ازدواج با او ممنوع است. بر مبنای فقه شیعی، ازدواج با دو خواهر به صورت همزمان نیز ممنوع است. همچنین مرد برای ازدواج با دختر خواهر یا برادر زوجه، باید از او رضایت کسب کند در غیر این صورت ازدواج باطل و ممنوع است. در فقه شیعه، برخی از عوامل به عنوان حرمت ابدی برای ازدواج یاد شده است که با شرایطی، موجب ممنوعیت دائم ازدواج با برخی زنان می‌شود. از این میان، می‌توان به [[زنا]]، [[لواط]]، ازدواج در حال عده، [[احصان]]، [[احرام]]، [[لعان]]، [[قذف]] و [[کفر]] اشاره کرد.<ref>{{پک|هاشمی شاهرودی|۱۳۸۷|ک=فرهنگ فقه فارسی|ج=۱|ص=۳۹۱–۳۹۳}}</ref> | |||
=== ازدواج در قرآن === | |||
[[ازدواج در قرآن]] به عنوان یک وضعیت طبیعی در زندگی انسان توصیف شده است. بر اساس آموزه‌های اسلام، ازدواج که از آن به عقد نکاح نیز یاد می‌شود، ارتباطی رسمی و قانونی در اسلام است.<ref>{{پک|Roded|۲۰۰۴|ف=Women and the Qurān|ک=Encyclopaedia of the Qurʾān|زبان=en}}</ref> در قران احکامی در خصوص ازدواج مطرح شده است. [[ناصر مکارم شیرازی|مکارم شیرازی]] از مفسران شیعه گزارش می‌کند که بر اساس [[آیه ۲۲ سوره نساء]]، نمی‌توان با زنان پدران (نامادری) ازدواج کرد و این کار، ناشایست و منفور گزارش شده است.<ref>{{پک|1=مکارم شیرازی|2=۱۳۷۴|ک=تفسیر نمونه|ص=۳۲۵|ج=۳}}</ref> | |||
=== ازدواج در منابع اسلامی === | |||
باورهای اسلامی، ازدواج را سِرّ الهی می‌داند که با انگیزه‌های فطری شکل می‌گیرد و هدف اصلی آن رسیدن به آرامش است. در چارچوب اعتقادی اسلام، ازدواج امری مقدس<ref>{{پک|تقوی‌پور|اسماعیلی|صلواتیان|۱۳۹۶|ک=زنان و خانواده|ف=الگوی جامع خانواده تراز در اندیشه اسلامی}}</ref> و هرگونه رابطه جنسی خارج از آن، ممنوع و [[گناه]] است.<ref>{{پک|Nasr|۲۰۰۴|ک=The Heart of Islam|زبان=en|ص=۱۸۴}}</ref> هرچند منابعی از عدم تقدس ازدواج در اسلام برخلاف مسیحیت گزارش کرده‌اند.<ref>{{پک|Newby|۲۰۰۲|ک=A concise Encyclopedia of Islam|زبان=en|ف=Marriage}}</ref> حکم اولیه ازدواج در اسلام، [[مستحب|استحباب]]، ترک آن نیز [[مکروه]] و در صورت وجود ترس از وقوع گناه، [[واجب]] می‌باشد.<ref>{{پک|هاشمی شاهرودی|۱۳۸۷|ک=فرهنگ فقه فارسی|ج=۱|ص=۳۹۰–۳۹۱}}</ref> از شرایط ازدواج، عاقل و بالغ بودن مرد و زن است هرچند غیر بالغان نیز می‌توانند با رضایت قیم‌های خودشان، ازدواج نمایند.<ref>{{پک|Newby|۲۰۰۲|ک=A concise Encyclopedia of Islam|زبان=en|ف=Marriage}}</ref> با این وجود برخی فقها، به شرط رضایت پدر برای ازدواج دختر بالغ معتقدند و این اختلاف در دختر بالغ رشیده بیشتر است.<ref>{{پک|هاشمی شاهرودی|۱۳۸۷|ک=فرهنگ فقه فارسی|ج=۱|ص=۳۹۶}}</ref><ref>{{پک|بهمن پوری|تسلیخ|۱۳۹۹|ک=پژوهش‌های فقه و حقوق اسلامی|ف=سقوط اذن پدر در ازدواج}}</ref> توصیه اسلام برای انتخاب همسر، انتخاب از میان زنان با اصالت خانوادگی، [[باکره]]، غیر عقیم، پاکدامن و صاحب جمال است. همچنین تأکید شده است که بسنده کردن به زیبایی و ثروت زن برای انتخاب همسری، مکروه است.<ref>{{پک|هاشمی شاهرودی|۱۳۸۷|ک=فرهنگ فقه فارسی|ج=۱|ص=۳۹۳}}</ref> بر اساس قوانین اسلامی، ازدواج با بیش از چهار همسر دائم برای مردان ممنوع است و زنان فقط می‌تواند یک همسر داشته باشند.<ref>{{پک|Smith|۱۹۷۹|ک=Journal of the American Academy of Religion|زبان=en|ف=Women in Islam}}</ref> همچنین مرد مسلمان حق ندارد با بیش از دو [[کنیز]]، عقد دائم ببندد.<ref>{{پک|هاشمی شاهرودی|۱۳۸۷|ک=فرهنگ فقه فارسی|ج=۱|ص=۳۹۳}}</ref> بر اساس آموزه‌های اسلام، ازدواج با کنیزان، دارای اجر است.<ref>{{پک|Jawad|۱۹۹۸|ک=The Rights of Women in Islam|زبان=en|ص=۲۰}}</ref> زن مسلمان حق ازدواج با مردان غیر مسلمان را ندارد ولی مرد مسلمان می‌تواند زنان مسیحی و یهودی نیز ازدواج کند.<ref>{{پک|Smith|۱۹۷۹|ک=Journal of the American Academy of Religion|زبان=en|ف=Women in Islam}}</ref>[[پرونده:Muslim wedding in India.jpg|250x250px|بندانگشتی|مراسم ازدواج یک زوج مسلمان در کنار رودخانه‌ای در [[هند]]|راست]]بنابر نظر مشهور فقهای اسلامی، عقد ازدواج در اسلام با [[ایجاب و قبول|صیغه ایجاب و قبول]] صورت می‌گیرد و با رضایت باطنی یا [[معاطات]] صورت نمی‌پذیرد. همتای هم در دین نیز دیگر شرط ازدواج است و مرد و زن باید هر دو مسلمان باشند. برخی فقها نیز به قدرت مرد برای پرداخت نفقه نیز برای صحت عقد، معتقد هستند. زن و مرد می‌توانند در هنگام عقد شرایطی را برای عقد اعمال کنند که به [[شروط ضمن عقد ازدواج|شروط ضمن عقد]] مشهور است. در این شرایط لازم است که عدم تعارض و تنافی با شریعت اسلام و مقتضای عقد ازدواج رعایت شود.<ref>{{پک|هاشمی شاهرودی|۱۳۸۷|ک=فرهنگ فقه فارسی|ج=۱|ص=۳۹۳–۳۹۵}}</ref> برخی فقهای شیعه چون [[سید روح‌الله خمینی|روح‌الله خمینی]]، ازدواج دختر در کمتر از ۹ سالگی را نیز جایز می‌دانند اما داشتن رابطه جنسی تا قبل از بلوغ را نهی کرده‌اند. در این خصوص آمده است که اگر دختری قبل از ۹ سالگی مورد رابطه جنسی قرار بگیرد و دچار [[افضاء]] گردد (ایجاد عارضه جسمی) دیه افضاء که یک دیه کامل است بر گردن مرد خواهد آمد و تا پایان عمر حتی پس از طلاق، نفقه زن بر عهده اوست. با این وجود داشتن سایر لذات جنسی همچون بوسیدن و [[تفخیض]] (رابطه جنسی غیر دخولی) برای مرد منع نشده است.<ref>{{پک|کیائی|۱۳۸۷|ک=قانون مدنی و فتاوای امام خمینی|ج=۲|ص=۳۶۵}}</ref> آن دسته از زنانی که ازدواج با آنها از جانب مردها و توسط قران منع شده است عبارتند از مادران، خواهران، دختران، عمه و خاله‌ها، دختران برادر و خواهر، مادران و خواهران رضاعی، مادران و دختران همسر و جمع میان دو خواهر.<ref>{{پک|Sonbol|۲۰۰۳|ف=Rise of Islam|ک=Encyclopedia of Women & Islamic Cultures|زبان=en}}</ref> بر اساس فقه شیعه، از مواردی که ازدواج مرد با زن، ممنوع است، می‌توان به ازدواج با محارم همچون مادر، خواهر، خاله، عمه، دختر خواهر یا برادر و که برای مردان مَحرَم هستند و همچون پدر، برادر، عمو، دایی و پسر خواهر یا برادر که برای محرم به حساب می‌آیند. این گروه را محارم نسبی گویند. اما از میان [[محارم سببی]] که به واسطه ازدواج به زن یا مرد محرم می‌شوند می‌توان به پدر و فرزندان شوهر از زنی دیگر برای زن و مادر و فرزندان زن از مردی دیگر اشاره کرد که ازدواج با این دسته بعد از ازدواج با همسر، حرام و ممنوع است. همچنین [[مادر رضاعی]] — زنی که به واسطه دادن شیر بر کودک شیرخوار به او محرم می‌شود — نیز در زمره محارم سببی است و ازدواج با او ممنوع است. بر مبنای فقه شیعی، ازدواج با دو خواهر به صورت همزمان نیز ممنوع است. همچنین مرد برای ازدواج با دختر خواهر یا برادر زوجه، باید از او رضایت کسب کند در غیر این صورت ازدواج باطل و ممنوع است. در فقه شیعه، برخی از عوامل به عنوان حرمت ابدی برای ازدواج یاد شده است که با شرایطی، موجب ممنوعیت دائم ازدواج با برخی زنان می‌شود. از این میان، می‌توان به [[زنا]]، [[لواط]]، ازدواج در حال عده، [[احصان]]، [[احرام]]، [[لعان]]، [[قذف]] و [[کفر]] اشاره کرد.<ref>{{پک|هاشمی شاهرودی|۱۳۸۷|ک=فرهنگ فقه فارسی|ج=۱|ص=۳۹۱–۳۹۳}}</ref> | |||
== تعدد زوجات == | == تعدد زوجات == | ||
| خط ۱۵: | خط ۲۰: | ||
{{پانویس|۳|اندازه=ریز}} | {{پانویس|۳|اندازه=ریز}} | ||
===منابع=== | ===منابع=== | ||
*{{یادکرد | *{{یادکرد ژورنال|نام خانوادگی۲=جلالی کندری|نام۲=سهیلا|عنوان=تحلیل مدخل "زنان و قرآن" در دایرة المعارف قرآن "EQ"|ژورنال=تحقیقات علوم قرآن و حدیث|مکان=تهران|شماره=۳|تاریخ=۱۳۹۵|صفحه=۹۳–۱۱۸|پیوند=https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1152558/|دسترسی پیوند=آبونمان|توسط=[[نورمگز]]|نام خانوادگی=بنئی|نام=ساجده}} | ||
*{{یادکرد ژورنال|نام خانوادگی=بهمن پوری|نام=عبدالله|نام خانوادگی۲=تسلیخ|نام۲=محسن|عنوان=موارد زوال وصف بکارت و سقوط اذن پدر در ازدواج ازمنظر فقه و حقوق|ژورنال=پژوهش‌های فقه و حقوق اسلامی|مکان=بابل|شماره=۵۹|تاریخ=۱۳۹۹|صفحه=۴۹–۶۹|پیوند=https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1623485|دسترسی پیوند=آبونمان|توسط=[[نورمگز]]}} | *{{یادکرد ژورنال|نام خانوادگی=بهمن پوری|نام=عبدالله|نام خانوادگی۲=تسلیخ|نام۲=محسن|عنوان=موارد زوال وصف بکارت و سقوط اذن پدر در ازدواج ازمنظر فقه و حقوق|ژورنال=پژوهش‌های فقه و حقوق اسلامی|مکان=بابل|شماره=۵۹|تاریخ=۱۳۹۹|صفحه=۴۹–۶۹|پیوند=https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1623485|دسترسی پیوند=آبونمان|توسط=[[نورمگز]]}} | ||
*{{یادکرد ژورنال|نام خانوادگی۲=نجفی|نام۲=خورشید|عنوان=واکاوی مشارکت سیاسی زنان در جهان اسلام؛ با تأکید بر کشور مصر|ژورنال=مطالعات سیاسی جهان اسلام|مکان=قزوین|شماره=۱۹|تاریخ=۱۳۹۵|صفحه=۸۹–۱۱۶|پیوند=https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1167674/|دسترسی پیوند=آبونمان|توسط=[[نورمگز]]|نام خانوادگی۱=شمسینی غیاثوند|نام۱=حسن}} | |||
*{{یادکرد کتاب|نام خانوادگی=کیائی|نام=عبدالله|عنوان=قانون مدنی و فتاوای امام خمینی (با تحقیق جدید)|سال=۱۳۸۷|مکان=تهران|ناشر=سمت|پیوند=http://lib.eshia.ir/12423/2/0|شابک=}} | *{{یادکرد کتاب|نام خانوادگی=کیائی|نام=عبدالله|عنوان=قانون مدنی و فتاوای امام خمینی (با تحقیق جدید)|سال=۱۳۸۷|مکان=تهران|ناشر=سمت|پیوند=http://lib.eshia.ir/12423/2/0|شابک=}} | ||
*{{یادکرد | *{{یادکرد کتاب|نام خانوادگی=مکارم شیرازی|نام=ناصر|پیوند نویسنده=ناصر مکارم شیرازی|عنوان=تفسیر نمونه|سال=۱۳۷۴|ناشر=دارالکتب اسلامیه|مکان=تهران|زبان=فارسی|پیوند=http://lib.eshia.ir/50082/1/0}} | ||
*{{یادکرد | *{{یادکرد کتاب|نام خانوادگی=هاشمی شاهرودی|نام=محمود|عنوان=فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم‌السّلام|سال=۱۳۸۷|مکان=قم|ناشر=موسسه دایرة المعارف فقه اسلامی|پیوند نویسنده=سید محمود هاشمی شاهرودی|پیوند=http://lib.eshia.ir/23017/5/32|شابک=۹۷۸-۹۶۴-۲۷۳۰-۵۲-۰}} | ||
*{{یادکرد دانشنامه|نام خانوادگی=Roded|نام خانوادگی ویراستار۳=Dost|entry-url-access=subscription|پیوند مدخل=https://referenceworks.brillonline.com/entries/encyclopaedia-of-the-quran/women-and-the-quran-EQCOM_00220|مدخل=Women and the Qurān|نام خانوادگی ویراستار۱=Archer|نام ویراستار۱=George|نام خانوادگی ویراستار۲=Boisliveau|نام ویراستار۲=Anne-Sylvie|نام=Ruth|مکان=|نام ویراستار۳=Suleyman|نام خانوادگی ویراستار۴=Naguib|نام ویراستار۴=Shuruq|دانشنامه=[[دانشنامه قرآن|Encyclopaedia of the Qur'ān]]|ویرایش=1rd|سال=۲۰۰۴|ناشر=[[انتشارات بریل|Brill]]|زبان=en}} | *{{یادکرد دانشنامه|نام خانوادگی=Roded|نام خانوادگی ویراستار۳=Dost|entry-url-access=subscription|پیوند مدخل=https://referenceworks.brillonline.com/entries/encyclopaedia-of-the-quran/women-and-the-quran-EQCOM_00220|مدخل=Women and the Qurān|نام خانوادگی ویراستار۱=Archer|نام ویراستار۱=George|نام خانوادگی ویراستار۲=Boisliveau|نام ویراستار۲=Anne-Sylvie|نام=Ruth|مکان=|نام ویراستار۳=Suleyman|نام خانوادگی ویراستار۴=Naguib|نام ویراستار۴=Shuruq|دانشنامه=[[دانشنامه قرآن|Encyclopaedia of the Qur'ān]]|ویرایش=1rd|سال=۲۰۰۴|ناشر=[[انتشارات بریل|Brill]]|زبان=en}} | ||
*{{یادکرد ژورنال|نام خانوادگی۲=اسماعیلی|نام۲=محسن|عنوان=الگوی جامع خانواده تراز در اندیشه اسلامی|ژورنال=زنان و خانواده|مکان=تهران|شماره=۳۸|تاریخ=۱۳۹۶|صفحه=۱۱۹–۱۴۸|پیوند=https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1280058|دسترسی پیوند=آبونمان|توسط=[[نورمگز]]|نام۳=سیاوش|نام خانوادگی۳=صلواتیان|نام خانوادگی=تقوی‌پور|نام=محمدرضا}} | *{{یادکرد ژورنال|نام خانوادگی۲=اسماعیلی|نام۲=محسن|عنوان=الگوی جامع خانواده تراز در اندیشه اسلامی|ژورنال=زنان و خانواده|مکان=تهران|شماره=۳۸|تاریخ=۱۳۹۶|صفحه=۱۱۹–۱۴۸|پیوند=https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1280058|دسترسی پیوند=آبونمان|توسط=[[نورمگز]]|نام۳=سیاوش|نام خانوادگی۳=صلواتیان|نام خانوادگی=تقوی‌پور|نام=محمدرضا}} | ||
نسخهٔ کنونی تا ۲۴ دسامبر ۲۰۲۳، ساعت ۰۸:۱۳
ازدواج در اسلام یک سنت پسندیده است که به آن توصیه اکید شده است. برای ازدواج در اسلام، شرایط و قوانین متعددی وضع شده است. در اسلام، ازدواج با خطبه عقد جاری می‌شود.
ازدواج در باور مسلمانان
ازدواج در قرآن
ازدواج در قرآن به عنوان یک وضعیت طبیعی در زندگی انسان توصیف شده است. بر اساس آموزه‌های اسلام، ازدواج که از آن به عقد نکاح نیز یاد می‌شود، ارتباطی رسمی و قانونی در اسلام است.[۱] در قران احکامی در خصوص ازدواج مطرح شده است. مکارم شیرازی از مفسران شیعه گزارش می‌کند که بر اساس آیه ۲۲ سوره نساء، نمی‌توان با زنان پدران (نامادری) ازدواج کرد و این کار، ناشایست و منفور گزارش شده است.[۲]
ازدواج در منابع اسلامی
باورهای اسلامی، ازدواج را سِرّ الهی می‌داند که با انگیزه‌های فطری شکل می‌گیرد و هدف اصلی آن رسیدن به آرامش است. در چارچوب اعتقادی اسلام، ازدواج امری مقدس[۳] و هرگونه رابطه جنسی خارج از آن، ممنوع و گناه است.[۴] هرچند منابعی از عدم تقدس ازدواج در اسلام برخلاف مسیحیت گزارش کرده‌اند.[۵] حکم اولیه ازدواج در اسلام، استحباب، ترک آن نیز مکروه و در صورت وجود ترس از وقوع گناه، واجب می‌باشد.[۶] از شرایط ازدواج، عاقل و بالغ بودن مرد و زن است هرچند غیر بالغان نیز می‌توانند با رضایت قیم‌های خودشان، ازدواج نمایند.[۷] با این وجود برخی فقها، به شرط رضایت پدر برای ازدواج دختر بالغ معتقدند و این اختلاف در دختر بالغ رشیده بیشتر است.[۸][۹] توصیه اسلام برای انتخاب همسر، انتخاب از میان زنان با اصالت خانوادگی، باکره، غیر عقیم، پاکدامن و صاحب جمال است. همچنین تأکید شده است که بسنده کردن به زیبایی و ثروت زن برای انتخاب همسری، مکروه است.[۱۰] بر اساس قوانین اسلامی، ازدواج با بیش از چهار همسر دائم برای مردان ممنوع است و زنان فقط می‌تواند یک همسر داشته باشند.[۱۱] همچنین مرد مسلمان حق ندارد با بیش از دو کنیز، عقد دائم ببندد.[۱۲] بر اساس آموزه‌های اسلام، ازدواج با کنیزان، دارای اجر است.[۱۳] زن مسلمان حق ازدواج با مردان غیر مسلمان را ندارد ولی مرد مسلمان می‌تواند زنان مسیحی و یهودی نیز ازدواج کند.[۱۴]
بنابر نظر مشهور فقهای اسلامی، عقد ازدواج در اسلام با صیغه ایجاب و قبول صورت می‌گیرد و با رضایت باطنی یا معاطات صورت نمی‌پذیرد. همتای هم در دین نیز دیگر شرط ازدواج است و مرد و زن باید هر دو مسلمان باشند. برخی فقها نیز به قدرت مرد برای پرداخت نفقه نیز برای صحت عقد، معتقد هستند. زن و مرد می‌توانند در هنگام عقد شرایطی را برای عقد اعمال کنند که به شروط ضمن عقد مشهور است. در این شرایط لازم است که عدم تعارض و تنافی با شریعت اسلام و مقتضای عقد ازدواج رعایت شود.[۱۵] برخی فقهای شیعه چون روح‌الله خمینی، ازدواج دختر در کمتر از ۹ سالگی را نیز جایز می‌دانند اما داشتن رابطه جنسی تا قبل از بلوغ را نهی کرده‌اند. در این خصوص آمده است که اگر دختری قبل از ۹ سالگی مورد رابطه جنسی قرار بگیرد و دچار افضاء گردد (ایجاد عارضه جسمی) دیه افضاء که یک دیه کامل است بر گردن مرد خواهد آمد و تا پایان عمر حتی پس از طلاق، نفقه زن بر عهده اوست. با این وجود داشتن سایر لذات جنسی همچون بوسیدن و تفخیض (رابطه جنسی غیر دخولی) برای مرد منع نشده است.[۱۶] آن دسته از زنانی که ازدواج با آنها از جانب مردها و توسط قران منع شده است عبارتند از مادران، خواهران، دختران، عمه و خاله‌ها، دختران برادر و خواهر، مادران و خواهران رضاعی، مادران و دختران همسر و جمع میان دو خواهر.[۱۷] بر اساس فقه شیعه، از مواردی که ازدواج مرد با زن، ممنوع است، می‌توان به ازدواج با محارم همچون مادر، خواهر، خاله، عمه، دختر خواهر یا برادر و که برای مردان مَحرَم هستند و همچون پدر، برادر، عمو، دایی و پسر خواهر یا برادر که برای محرم به حساب می‌آیند. این گروه را محارم نسبی گویند. اما از میان محارم سببی که به واسطه ازدواج به زن یا مرد محرم می‌شوند می‌توان به پدر و فرزندان شوهر از زنی دیگر برای زن و مادر و فرزندان زن از مردی دیگر اشاره کرد که ازدواج با این دسته بعد از ازدواج با همسر، حرام و ممنوع است. همچنین مادر رضاعی — زنی که به واسطه دادن شیر بر کودک شیرخوار به او محرم می‌شود — نیز در زمره محارم سببی است و ازدواج با او ممنوع است. بر مبنای فقه شیعی، ازدواج با دو خواهر به صورت همزمان نیز ممنوع است. همچنین مرد برای ازدواج با دختر خواهر یا برادر زوجه، باید از او رضایت کسب کند در غیر این صورت ازدواج باطل و ممنوع است. در فقه شیعه، برخی از عوامل به عنوان حرمت ابدی برای ازدواج یاد شده است که با شرایطی، موجب ممنوعیت دائم ازدواج با برخی زنان می‌شود. از این میان، می‌توان به زنا، لواط، ازدواج در حال عده، احصان، احرام، لعان، قذف و کفر اشاره کرد.[۱۸]
تعدد زوجات
یکی از حقوقی که اسلام برای مردان در نظر گرفته است، مسئله تعدد زوجات است. به این مسئله در قرآن به صورت صریح اشاره شده است و مردان مسلمان با شرط رعایت تساوی در رفتار بین همسرانشان، اجازه پیدا کرده‌اند تا چهار همسر به صورت همزمان داشته باشند.[۱۹][۲۰] در آیه دیگری از قرآن تصریح شده است که رعایت عدالت بین همسران — ترجیح ندادن یکی بر دیگری — عملاً غیرممکن است و به مردان توصیه شده است تا از هیچ‌یک از همسران خود غافل نشود. این حکم چنین تفسیر می‌شد که مرد باید برای تمام همسران خود، مسکن، غذا و لباس به صورتی مساوی تهیه کند و توجه جنسی خود را به آنها، به صورت مساوی تقسیم کند. ممتاز علی با اشاره به محال بودن تحقق شرط عدالت بین همسران، تعدد زوجات را نیز منتفی می‌داند.[۲۱] با وجود اینکه در اسلام به تعدد زوجات مردان اجازه داده شده است، اما زنان انتخاب کننده شوهران آینده خود بودند و این حق انتخاب، سابقا در عرب جاهلی از آن منع می‌شدند.[۲۲] حیفا جعفر بر این باور است که اسلام با تعدد زوجات مخالف بود اما با توجه به فرهنگ مرسوم عربستان پیش از اسلام، با اکراه به مردان اجازه داد تا چهار همسر داشته باشند.[۲۳] برخی منابع اسلامی در پاسخ به انتقادها به تضییع حق زنان در مسئله تعدد زوجات، مدعی شده‌اند که تعدد زوجات در جوامعی که تعداد زنان بیش از مردان بوده‌اند، به نوعی حمایت از حقوق زنان بوده است. همچنین این منابع مدعی شده‌اند که اسلام با وضع قوانین دیگری، از زنانی که به همسری یک فرد درآمده‌اند، دفاع کرده است.[۲۴] به عقیده نصر، با وجود آنکه مسیحیان یکی از منتقدان تعدد زوجات در قوانین اسلامی هستند، اما با وجود جریان قانون تک همسری در غرب مسیحی و با توجه به منع شرعی رابطه خارج از ازدواج در مسیحیت و اسلام، تعداد روابط خارج از ازدواج در جوامع غربی مسیحی بیشتر از جوامع اسلامی است و بنابراین نسبت بی‌بند و باری جنسی به قانون تعدد زوجات مسلمانان، صحیح نیست.[۲۵]
ازدواج موقت
بر اساس آموزش‌های اسلامی، مردان می‌توانند علاوه بر همسران دائم خود، در قبال پرداخت اجرت با زنی دیگر برای رابطه جنسی، عقد ببندد. این مسئله که به عنوان ازدواج موقت یا متعه شناخته می‌شود، موجب گفتگوهای مفصلی در حوزه این حکم شرعی شده است. در میان فرقه‌های اسلامی، شیعیان این حکم را تا به امروز صحیح و قابل اجرا می‌دانند در حالی که اهل سنت، این حکم را به واسطه آیاتی از قرآن، منسوخ دانسته‌اند. اهل سنت بر این باورند که محمد در شرایط به‌خصوصی که در دوران او صورت می‌گرفت، به مردانی که مدت زیادی از همسران خود دور بودند، اجازه چنین اقدامی را می‌داد. این استدلال بعدها توسط عمر بن خطاب مطرح شد و ممنوعیت این حکم را دربرداشت. این مسئله از مهم‌ترین مسائل اختلافی بین شیعه و سنی مطرح شده است. بر اساس آموزه‌های اسلامی، برای این حکم، هیچ محدودیتی برای مردان وضع نشده است.[۲۶]
پانویس
یادداشت‌ها
ارجاعات
- ↑ Roded, “Women and the Qurān”, Encyclopaedia of the Qurʾān.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۳: ۳۲۵.
- ↑ تقوی‌پور، اسماعیلی و صلواتیان، «الگوی جامع خانواده تراز در اندیشه اسلامی»، زنان و خانواده.
- ↑ Nasr, The Heart of Islam, 184.
- ↑ Newby, “Marriage”, A concise Encyclopedia of Islam.
- ↑ هاشمی شاهرودی، فرهنگ فقه فارسی، ۱: ۳۹۰–۳۹۱.
- ↑ Newby, “Marriage”, A concise Encyclopedia of Islam.
- ↑ هاشمی شاهرودی، فرهنگ فقه فارسی، ۱: ۳۹۶.
- ↑ بهمن پوری و تسلیخ، «سقوط اذن پدر در ازدواج»، پژوهش‌های فقه و حقوق اسلامی.
- ↑ هاشمی شاهرودی، فرهنگ فقه فارسی، ۱: ۳۹۳.
- ↑ Smith, “Women in Islam”, Journal of the American Academy of Religion.
- ↑ هاشمی شاهرودی، فرهنگ فقه فارسی، ۱: ۳۹۳.
- ↑ Jawad, The Rights of Women in Islam, 20.
- ↑ Smith, “Women in Islam”, Journal of the American Academy of Religion.
- ↑ هاشمی شاهرودی، فرهنگ فقه فارسی، ۱: ۳۹۳–۳۹۵.
- ↑ کیائی، قانون مدنی و فتاوای امام خمینی، ۲: ۳۶۵.
- ↑ Sonbol, “Rise of Islam”, Encyclopedia of Women & Islamic Cultures.
- ↑ هاشمی شاهرودی، فرهنگ فقه فارسی، ۱: ۳۹۱–۳۹۳.
- ↑ Roded, “Women and the Qurān”, Encyclopaedia of the Qurʾān.
- ↑ Sonbol, “Rise of Islam”, Encyclopedia of Women & Islamic Cultures.
- ↑ Roded, “Women and the Qurān”, Encyclopaedia of the Qurʾān.
- ↑ شمسینی غیاثوند و نجفی، «واکاوی مشارکت سیاسی زنان در جهان اسلام»، مطالعات سیاسی جهان اسلام.
- ↑ Jawad, The Rights of Women in Islam, 3.
- ↑ بنئی و جلالی کندری، «تحلیل مدخل زنان و قرآن»، تحقیقات علوم قرآن و حدیث.
- ↑ Nasr, The Heart of Islam, 187.
- ↑ Roded, “Women and the Qurān”, Encyclopaedia of the Qurʾān.
منابع
- بنئی، ساجده؛ جلالی کندری، سهیلا (۱۳۹۵). «تحلیل مدخل "زنان و قرآن" در دایرة المعارف قرآن "EQ"». تحقیقات علوم قرآن و حدیث. تهران (۳): ۹۳–۱۱۸ – به واسطهٔ نورمگز.
- بهمن پوری، عبدالله؛ تسلیخ، محسن (۱۳۹۹). «موارد زوال وصف بکارت و سقوط اذن پدر در ازدواج ازمنظر فقه و حقوق». پژوهش‌های فقه و حقوق اسلامی. بابل (۵۹): ۴۹–۶۹ – به واسطهٔ نورمگز.
- شمسینی غیاثوند، حسن؛ نجفی، خورشید (۱۳۹۵). «واکاوی مشارکت سیاسی زنان در جهان اسلام؛ با تأکید بر کشور مصر». مطالعات سیاسی جهان اسلام. قزوین (۱۹): ۸۹–۱۱۶ – به واسطهٔ نورمگز.
- کیائی، عبدالله (۱۳۸۷). قانون مدنی و فتاوای امام خمینی (با تحقیق جدید). تهران: سمت.
- مکارم شیرازی، ناصر (۱۳۷۴). تفسیر نمونه. تهران: دارالکتب اسلامیه.
- هاشمی شاهرودی، محمود (۱۳۸۷). فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم‌السّلام. قم: موسسه دایرة المعارف فقه اسلامی. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۲۷۳۰-۵۲-۰.
- Roded, Ruth (2004). "Women and the Qurān". In Archer, George; Boisliveau, Anne-Sylvie; Dost, Suleyman; Naguib, Shuruq (eds.). Encyclopaedia of the Qur'ān (به انگلیسی) (1rd ed.). Brill.
- تقوی‌پور، محمدرضا؛ اسماعیلی، محسن؛ صلواتیان، سیاوش (۱۳۹۶). «الگوی جامع خانواده تراز در اندیشه اسلامی». زنان و خانواده. تهران (۳۸): ۱۱۹–۱۴۸ – به واسطهٔ نورمگز.
- Nasr, Hossein (2004). THE HEART OF ISLAM: Enduring Values for Humanity (PDF) (به انگلیسی). New York: NY: HarperOne.
- Newby, Gordon D (2002). A concise Encyclopedia of Islam (به انگلیسی). England: Oxford.
- Smith, Jane I (۱۹۷۹). "Women in Islam: Equity, Equality, and the Search for the Natural Order". Journal of the American Academy of Religion (به انگلیسی) (۴۷): ۵۱۷–۵۳۷ – via jstor.
{{cite journal}}: Invalid|دسترسی پیوند=آبونمان(help) - Jawad, Haifaa A. (1998). The Rights of Women in Islam (به انگلیسی). Britain: MACMILLAN PRESS LTD.
