نام و لقب‌های علی بن ابی‌طالب: تفاوت میان نسخه‌ها
(←القاب) |
|||
| خط ۳۷: | خط ۳۷: | ||
== کنیه‌ها == | == کنیه‌ها == | ||
کنیه‌های علی در منابع چنین گزارش شده‌اند: ابوالریحانتین، ابوالسبطین، ابوالحسن، ابوالحسین و [[ابوتراب]].<ref>{{پک|قرشی|۱۳۹۳|ک=دانشنامه امام امیرالمومنین|ج=۱|ص=۷۹–۸۰}}</ref><ref>{{پک|1=عبدالمجید عباس|2=۱۴۳۶|ک=الکلیة الإسلامیة الجامعة|ف=دلالتا أسماء الإمام علی بن أبی طالب}}</ref> مشهورترین کنیه او، ابوتراب و ابوالحسن است.<ref>{{پک|مرتضی عاملی|۱۳۸۸|ک=الصحیح من سیرة الامام علی|ج=۱|ص=۱۵۰}}</ref> اسدالله و به‌طور خاص در میان شیعه: [[امیرالمؤمنین]] و مولی‌المتقین از دیگر القاب علی است.<ref dir=ltr>{{پک|Nasr|2012|ف=ʿAlī|ک=Britannica|زبان=en}}</ref> همچنین عبارت «کرّم الله وجهه» به‌طور انحصاری بعد از اسم علی قرار می‌گیرد. مولی المتّقین یا امام المتّقین (رهبر خداپرستان) و مرتضی (کسی که خدا از او راضی است) از دیگر القاب مهم علی می‌باشند.<ref dir=ltr>{{پک|Haj Manouchehri|2008|ف=ʿAlī b. Abī Ṭālib|رف=DBEEI|زبان=en}}</ref> اخو رسول‌الله دیگر کنیه‌ایست که به وی داده شده است.<ref>{{پک|1=عبدالمجید عباس|2=۱۴۳۶|ک=الکلیة الإسلامیة الجامعة|ف=دلالتا أسماء الإمام علی بن أبی طالب}}</ref> | کنیه‌های علی در منابع چنین گزارش شده‌اند: ابوالریحانتین، ابوالسبطین، ابوالحسن، ابوالحسین و [[ابوتراب]].<ref>{{پک|قرشی|۱۳۹۳|ک=دانشنامه امام امیرالمومنین|ج=۱|ص=۷۹–۸۰}}</ref><ref>{{پک|1=عبدالمجید عباس|2=۱۴۳۶|ک=الکلیة الإسلامیة الجامعة|ف=دلالتا أسماء الإمام علی بن أبی طالب}}</ref> مشهورترین کنیه او، ابوتراب و ابوالحسن است.<ref>{{پک|مرتضی عاملی|۱۳۸۸|ک=الصحیح من سیرة الامام علی|ج=۱|ص=۱۵۰}}</ref> اسدالله و به‌طور خاص در میان شیعه: [[امیرالمؤمنین]] و مولی‌المتقین از دیگر القاب علی است.<ref dir=ltr>{{پک|Nasr|2012|ف=ʿAlī|ک=Britannica|زبان=en}}</ref> یکی از القاب علی بن ابی‌طالب را ابوالائمه گزارش کرده‌اند.<ref>{{پک|1=اختری|2=۱۳۹۰|ک=دایره‌المعارف جامع اسلامی|ف=ابوالائمه}}</ref> همچنین عبارت «کرّم الله وجهه» به‌طور انحصاری بعد از اسم علی قرار می‌گیرد. مولی المتّقین یا امام المتّقین (رهبر خداپرستان) و مرتضی (کسی که خدا از او راضی است) از دیگر القاب مهم علی می‌باشند.<ref dir=ltr>{{پک|Haj Manouchehri|2008|ف=ʿAlī b. Abī Ṭālib|رف=DBEEI|زبان=en}}</ref> اخو رسول‌الله دیگر کنیه‌ایست که به وی داده شده است.<ref>{{پک|1=عبدالمجید عباس|2=۱۴۳۶|ک=الکلیة الإسلامیة الجامعة|ف=دلالتا أسماء الإمام علی بن أبی طالب}}</ref> | ||
=== ابوالحسن === | === ابوالحسن === | ||
| خط ۶۲: | خط ۶۲: | ||
'''منابع فارسی و عربی''' | '''منابع فارسی و عربی''' | ||
* {{یادکرد ژورنال |نام خانوادگی=ابراهیمی|نام=زهرا|عنوان=امام علی (ع) در متون صوفیه (با تأکید بر متون تصوف تا قرن پنجم قمری)|ژورنال=پژوهشنامه ادیان|شماره=۱۹|سال=۱۳۹۵ |صفحه=۱–۲۰ |پیوند=https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1187194|نام۲=ابوالفضل|نام خانوادگی۲=محمودی}} | * {{یادکرد ژورنال |نام خانوادگی=ابراهیمی|نام=زهرا|عنوان=امام علی (ع) در متون صوفیه (با تأکید بر متون تصوف تا قرن پنجم قمری)|ژورنال=پژوهشنامه ادیان|شماره=۱۹|سال=۱۳۹۵ |صفحه=۱–۲۰ |پیوند=https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1187194|نام۲=ابوالفضل|نام خانوادگی۲=محمودی}} | ||
* {{یادکرد دانشنامه|نام خانوادگی=اختری|نام=عباسعلی|پیوند نویسنده=|ویراستار=|مقاله=ابوالائمه|دانشنامه=[[دایره‌المعارف جامع اسلامی]]|عنوان جلد=دایره‌المعارف جامع اسلامی|سال=۱۳۹۰|ناشر=آرایه|مکان=تهران}} | |||
* {{یادکرد ژورنال |نام خانوادگی=عبدالمجید عباس|نام=حسن|عنوان=دلالتا أسماء الإمام علی بن أبی طالب (ع) وألقابه وکناه المعجمیة والصرفیة|ژورنال=الکلیة الإسلامیة الجامعة|شماره=۳۲|سال=۱۴۳۶ |صفحه=۵۹۹–۶۳۱ |پیوند=https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1854226}} | * {{یادکرد ژورنال |نام خانوادگی=عبدالمجید عباس|نام=حسن|عنوان=دلالتا أسماء الإمام علی بن أبی طالب (ع) وألقابه وکناه المعجمیة والصرفیة|ژورنال=الکلیة الإسلامیة الجامعة|شماره=۳۲|سال=۱۴۳۶ |صفحه=۵۹۹–۶۳۱ |پیوند=https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1854226}} | ||
* {{یادکرد کتاب|نام خانوادگی=قرشی|نام=باقر شریف|عنوان=دانشنامه امام امیرالمؤمنین علی علیه السلام|سال=۱۳۹۳|مکان=قم|ناشر=دارالتهذیب|پیوند نویسنده=باقر شریف قرشی|پیوند=https://www.ghbook.ir/index.php?option=com_dbook&task=viewbook&book_id=1013886001&lang=fa|مترجم=صالحی، محمد|شابک=۹۷۸-۶۰۰-۶۱۶۴-۷۲-۴}} | * {{یادکرد کتاب|نام خانوادگی=قرشی|نام=باقر شریف|عنوان=دانشنامه امام امیرالمؤمنین علی علیه السلام|سال=۱۳۹۳|مکان=قم|ناشر=دارالتهذیب|پیوند نویسنده=باقر شریف قرشی|پیوند=https://www.ghbook.ir/index.php?option=com_dbook&task=viewbook&book_id=1013886001&lang=fa|مترجم=صالحی، محمد|شابک=۹۷۸-۶۰۰-۶۱۶۴-۷۲-۴}} | ||
نسخهٔ کنونی تا ۲۳ ژانویهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۰۳:۱۱
 خطاطی صفات علی به شکل شیر که در میان علویان ترکیه مرسوم است. | |
| نوع↘ | نوشتاری |
|---|---|
| نام اصلی↘ | علی |
| لقب اصلی↘ | مرتضی |
| کنیه اصلی↘ | امیرالمومنین |
| تعداد اسماء↘ | ۲ نام |
| تعداد کنیه‌ها↘ | بسیار |
| منابع و پانوشت | |
| از سلسله مباحث در مورد |
 |
نام و القاب علی بن ابی‌طالب، در منابع مختلف با اختلاف گزارش شده‌اند. برخی از این نام‌ها بیانگر ویژگی‌های شخصی او و برخی مشتق‌شده از قسمت‌های خاصی از زندگی اوست. به‌طور کلی نام اصلی او را علی و برخی منابع حیدر دانسته‌اند. القاب بسیاری چون امیرالمؤمنین، صدّیق الاکبر، وصی، ولی، فاروق و یعسوب‌الدین از القاب او برشمرده شده است. از کنیه‌های او می‌توان به ابوالسبطین، ابوالحسن، ابوالحسین و ابوتراب اشاره کرد.
نام‌ها
نام‌ها و عناوین مختلفی در سنت اسلامی به علی بن ابی‌طالب نسبت داده شده است که برخی از آن‌ها بیانگر ویژگی‌های شخصی او و برخی مشتق‌شده از قسمت‌های خاصی از زندگی اوست.[۱]
علی
بر اساس گزارش منابع اسلامی، در خصوص نامگذاری وی به علی، بین منابع اختلاف است که چه کسی چنین نامی را بر او گذاشته است. برخی این نامگذاری را به توافق ابوطالب و فاطمه بنت اسد دانسته‌اند و برخی نامگذاری را به تشخیص فاطمه بنت اسد[۲] و برخی آن را به انتخاب ابوطالب دانسته[۳] و گروهی نیز آن را به یک واقعه ماورایی و الهام‌گونه پیوند زده‌اند. بنابر آنچه قرشی گزارش می‌کند، ابوطالب نام فرزندش را علی انتخاب کرد و برای انتخاب این نام، از الهام الهی استمداد کرد.[۴] بر اساس گزارشی دیگر که مرتضی عاملی آن را نقل می‌کند، نام علی به فاطمه بنت اسد الهام شد. زمخشری گزارش می‌کند که محمد او را علی نامیده است.[۵]
اسم «علی» دلالت بر علوّ و والایی دارد. شکل وصفی آن معنای «متعالی» می‌دهد. این اسم در عربی کهن هیچگاه با حرف تعریف «ال» به کار نرفته است تا بشود از آن به عنوان اسم خاص و نه صفت، یاد کرد. به نقل از ابن شهرآشوب این اسم در آثار عربی پیشین وجود نداشته است، و از این جهت بی همتا به‌شمار می‌آید. همچنین روایات زیادی اسم علی را که معنای علو و برتری دارد، را به برتری علی در دانش، بزرگواری، تقوا، شجاعت، مهربانی و… مرتبط می‌دانند.[۶]
حیدر
به گزارش منابع اسلامی، حیدر (در عربی به معنای شیر) نام علی بن ابی‌طالب بود که فاطمه بنت اسد آن را برگزید.[۷] علی در یکی از رجزهایش به این مطلب اشاره داشته است.[۸]
القاب
صدّیق الاکبر،[یادداشت ۱] وصی، ولی، فاروق (جدا کننده حق از باطل) و یعسوب‌الدین (رهبر دین) از القاب مشهور علی در منابع اسلامی است. همچنین در اذان شیعیان از او به عنوان ججّه الله و ولیّ الله نام برده می‌شود.[۹] امین، هادی، شریف، خیرالبشر، سیدالعرب، حجةالله، بیضه البلد، انزع البطین، اذن واعیه[۱۰] سیدالمسلمین، اعلم الامه، یعسوب‌المومنین، قائد الغر المحجلین،[۱۱] امیرالنحل، باب النبی، خیرالبریه، خیرالوصیین، ساقی کوثر، صراط المستقیم، صفوة الله و امام متقین از دیگر القاب گزارش شده برای علی است.[۱۲] ظهیر (درشت استخوان) یکی دیگر از القاب اوست که صدوق، آن را به خاطر علاقه علی به کشتی‌گیری در دوران کودکی، از جانب پدرش به او نسبت داده است.[۱۳]
صوفیان نیز به صورت خاص از القابی چون شاه‌مردان، علی مرتضی، امام ثقلین، غریق بحرالبلاء، حریق نار ولاء، قدوة الاولیاء و الاصفیاء، سیدالمسلمین و خاتم الوصیین برای علی بن ابی‌طالب استفاده کرده‌اند.[۱۴] منابع شیعی به نقل از علی گزارش می‌کنند که کاهنان، او را «بوئی» لقب داده بودند، چرا که وی حق را بر کرسی می‌نشاند. در هند نیز لقب کنکر و کبکر برای او استعمال شده است. بر اساس گزارش منابع اسلامی، فطرس لقبی است که بیشتر رومیان از آن برای اشاره به علی استفاده کرده‌اند. از دیگر القاب او در نزد دیگر اقوام، می‌توان به غرسنا، باز، تیر، تبیر، بتریک، تبریک، حنبن، فریق، اشاره کرد.[۱۵]
کنیه‌ها
کنیه‌های علی در منابع چنین گزارش شده‌اند: ابوالریحانتین، ابوالسبطین، ابوالحسن، ابوالحسین و ابوتراب.[۱۶][۱۷] مشهورترین کنیه او، ابوتراب و ابوالحسن است.[۱۸] اسدالله و به‌طور خاص در میان شیعه: امیرالمؤمنین و مولی‌المتقین از دیگر القاب علی است.[۱۹] یکی از القاب علی بن ابی‌طالب را ابوالائمه گزارش کرده‌اند.[۲۰] همچنین عبارت «کرّم الله وجهه» به‌طور انحصاری بعد از اسم علی قرار می‌گیرد. مولی المتّقین یا امام المتّقین (رهبر خداپرستان) و مرتضی (کسی که خدا از او راضی است) از دیگر القاب مهم علی می‌باشند.[۲۱] اخو رسول‌الله دیگر کنیه‌ایست که به وی داده شده است.[۲۲]
ابوالحسن
بنابر روایتی از علی بن ابی‌طالب، پس از ولادت حسن بن علی، علی توسط محمد به ابالحسین خوانده می‌شد و پس از ولادت حسین بن علی، او را به اباالحسن خواند و پس از محمد نیز این دو کنیه بر علی باقی ماند. به اعتقاد مرتضی عاملی این کنیه، تعظیم حسن و علی توامان است.[۲۳]
ابوتراب
به گزارش مرتضی عاملی، برخی منابع همچون تاریخ مدینه دمشق و مجمع الزوائد، گزارش کرده‌اند که علی پس از هجرت به مدینه، در مسجد به خواب رفت و وقتی محمد به او رسید، او را خاک آلود مشاهده کرد و به همین ترتیب او را ابوتراب خطاب کرد. مرتضی عاملی بر این باور است که ظاهراً این لقب مربوط به غزوه عشیره بوده است که علی به همراه عمار برای زیر نظر گرفتن بنی مدلج به منطقه کشاورزی آنان رفته و خاک آلود به نزد محمد بازگشتند و محمد پس از آن علی را ابوتراب خطاب کرد.[۲۴]
امیرالمؤمنین
به گزارش منابع شیعی، لقب امیرالمؤمنین را محمد و از جانب خدا به علی بن ابی طالب اعطا کرد.[۲۵] شیعیان دوازده‌امامی لقب امیرالمؤمنین را منحصر به علی می‌دانند.[۲۶] و با توجه به احادیثی، این لقب را اعطاشده از طرف خداوند به علی می‌دانند که بنابر برخی گزارش‌های تاریخی شیعی توسط پیامبر اسلام به او در غدیر خم ابلاغ‌شده و از همگان خواسته‌شده تا با لقب امیرالمؤمنین بر او سلام گویند.[۲۷]
کاربردهای ادبی
از القاب و اسامی متنوع علی بن ابی‌طالب به عنوان ابزاری برای بیان فضایل و جایگاه علی توسط نویسندگان و شاعران استفاده شده است.[۲۸]
پانویس
یادداشت‌ها
- ↑ به نقل از ابن دمشقی، پیامبر از علی با عبارت «اخی و الصدّیق الاکبر» یاد کرده است. بر اساس این روایت علی به عنوان یکی از سه صدّیق معرفی شده است. دو نفر دیگر، یکی حبیب النجّار از قدیسان ماقبل اسلام است؛ و دیگری از قوم فرعون است که در سوره غافر آیه ۲۸ تا ۴۵ به او اشاره شده است. (رک: Haj Manouchehri, “ʿAlī b. Abī Ṭālib”.)
ارجاعات
- ↑ Nasr, “ʿAlī”, Britannica.
- ↑ مرتضی عاملی، الصحیح من سیرة الامام علی، ۱: ۱۴۳.
- ↑ Haj Manouchehri, “ʿAlī b. Abī Ṭālib”.
- ↑ قرشی، دانشنامه امام امیرالمومنین، ۱: ۶۰–۶۱.
- ↑ مرتضی عاملی، الصحیح من سیرة الامام علی، ۱: ۱۴۴.
- ↑ Haj Manouchehri, “ʿAlī b. Abī Ṭālib”.
- ↑ Haj Manouchehri, “ʿAlī b. Abī Ṭālib”.
- ↑ قرشی، دانشنامه امام امیرالمومنین، ۱: ۶۰–۶۱.
- ↑ Haj Manouchehri, “ʿAlī b. Abī Ṭālib”.
- ↑ قرشی، دانشنامه امام امیرالمومنین، ۱: ۶۳–۷۹.
- ↑ مرتضی عاملی، الصحیح من سیرة الامام علی، ۱: ۱۵۴.
- ↑ عبدالمجید عباس، «دلالتا أسماء الإمام علی بن أبی طالب»، الکلیة الإسلامیة الجامعة.
- ↑ مرادیان قبادی، چراغی‌وش و امیری، «بازتاب القاب امام علی در شعر ابومحمد عونی»، ادبیات شیعه.
- ↑ ابراهیمی و محمودی، «امام علی در متون صوفیه»، پژوهشنامه ادیان.
- ↑ مرادیان قبادی، چراغی‌وش و امیری، «بازتاب القاب امام علی در شعر ابومحمد عونی»، ادبیات شیعه.
- ↑ قرشی، دانشنامه امام امیرالمومنین، ۱: ۷۹–۸۰.
- ↑ عبدالمجید عباس، «دلالتا أسماء الإمام علی بن أبی طالب»، الکلیة الإسلامیة الجامعة.
- ↑ مرتضی عاملی، الصحیح من سیرة الامام علی، ۱: ۱۵۰.
- ↑ Nasr, “ʿAlī”, Britannica.
- ↑ اختری، «ابوالائمه»، دایره‌المعارف جامع اسلامی.
- ↑ Haj Manouchehri, “ʿAlī b. Abī Ṭālib”.
- ↑ عبدالمجید عباس، «دلالتا أسماء الإمام علی بن أبی طالب»، الکلیة الإسلامیة الجامعة.
- ↑ مرتضی عاملی، الصحیح من سیرة الامام علی، ۱: ۱۵۱.
- ↑ مرتضی عاملی، الصحیح من سیرة الامام علی، ۲: ۲۴۵–۲۴۸.
- ↑ مرتضی عاملی، الصحیح من سیرة الامام علی، ۱: ۱۵۴.
- ↑ Gibb, “Amīr al-Muʾminīn”, EI2.
- ↑ منتظری مقدم، بررسی کاربردهای لقب «امیرالمؤمنین»، ۱۲۷–۵۲.
- ↑ مرادیان قبادی، چراغی‌وش و امیری، «بازتاب القاب امام علی در شعر ابومحمد عونی»، ادبیات شیعه.
منابع
منابع فارسی و عربی
- ابراهیمی، زهرا؛ محمودی، ابوالفضل (۱۳۹۵). «امام علی (ع) در متون صوفیه (با تأکید بر متون تصوف تا قرن پنجم قمری)». پژوهشنامه ادیان (۱۹): ۱–۲۰.
- اختری، عباسعلی (۱۳۹۰). «ابوالائمه». دایره‌المعارف جامع اسلامی. تهران: آرایه.
- عبدالمجید عباس، حسن (۱۴۳۶). «دلالتا أسماء الإمام علی بن أبی طالب (ع) وألقابه وکناه المعجمیة والصرفیة». الکلیة الإسلامیة الجامعة (۳۲): ۵۹۹–۶۳۱.
- قرشی، باقر شریف (۱۳۹۳). دانشنامه امام امیرالمؤمنین علی علیه السلام. ترجمهٔ صالحی، محمد. قم: دارالتهذیب. شابک ۹۷۸-۶۰۰-۶۱۶۴-۷۲-۴.
- مرتضی عاملی، جعفر (۱۳۸۸). الصحیح من سیرة الامام علی علیه السلام. بیروت: مرکز الاسلامیه للدراسات. شابک ۹۷۸-۶۰۰-۹۰۷۲۴-۵-۳.
- مرادیان قبادی، علی‌اکبر؛ چراغی‌وش، حسین؛ امیری، آزیتا (۱۳۹۳). «بازتاب القاب امام علی (ع) در شعر ابومحمد عونی». ادبیات شیعه (۴): ۱۷۰–۱۹۴.
- منتظری مقدم، حامد (۱۳۸۷). «بررسی کاربردهای لقب «امیرالمؤمنین» در بستر تاریخ اسلام». تاریخ در آیینه پژوهش (۱۷): ۵۲–۱۲۷.
منابع انگلیسی
- Haj Manouchehri, Faramarz; Melvin-Koushki, Matthew; Shah-Kazemi, Reza; Bahramian, Ali; Pakatchi, Ahmad; Waley, Muhammad Isa; Mohammad Poor, Daryoush; Tareh, Masoud; Brown, Keven; Jozi, Mohammad Reza (2008). "ʿAlī b. Abī Ṭālib". In Madelung, Wilferd; Daftary, Farhad (eds.). Encyclopaedia Islamica (به انگلیسی). Leiden: E. J. Brill.
- Gibb, H.A.R. (1986). "Amīr al-Muʾminīn". Encyclopaedia of Islam (به انگلیسی) (2nd ed.). E. J. Brill.
- Nasr, Seyyed Hossein (2012). "ʿAlī". Encyclopædia Britanica (به انگلیسی). Archived from the original on 14 May 2014. Retrieved 21 March 2012.
