اصول دین
از سلسله مقالات دربارهٔ: |
اسلام |
---|
اصول دین، به مجموعه اصولی گفته میشود که شخص مسلمان باید به آن باور داشته باشد تا در دایره تعریف اسلام وارد شود. از اشارات قرآنی چنین برمیآید که اولین مرحله از مسلمان شدن، پذیرش اسلام به عنوان دین الهی است؛ هرچند که لزوماً با ایمان راسخ همراه نیست. همین تفاوت سبب شده است تا بین ایمان و اسلام تفاوتی در علم کلام شکل بگیرد و ایمان مرتبه بالاتری از اسلام توصیف شود.[۱]
تعریف
اصول عقاید اسلام یعنی ایمان و اعتقاد به سه اصل توحید، نبوت و معاد که شالوده دین اسلام را شکل داده است. همه افرادی که به اسلام گرویدهاند، با وجود اختلافها در تفسیر برخی مفاهیم، در این سه اصل با هم مشترک هستند. باید دانست که اصطلاح اصول اعتقادی در قرآن به کار نرفته است و در فرهنگهای حدیثی چون صحیح بخاری و بحارالانوار نیز از این واژه استفاده نشده است؛ بنابراین این عبارت محصول دانش کلام و مربوط به سالها پس از درگذشت پیامبر اسلام دارد.[۲]
باورمندی در اسلام
«یقین» که از آن با عبارت «علم الیقین» در قرآن یاد شده است، مشابه مفهوم «معرفت عقلی» مطرح شده از جانب ارسطو است و به دانشی اشاره دارد که توانایی استدلال منطقی و ارزیابی را به انسان میدهد تا بتواند با توجه به شواهد روشنی که قرآن آنها را «بینات» میخواند، وجود خدا را بپذیرد. این مفهوم همچنین با تعریف «عقل» از دیدگاه افلاطون سازگاری دارد و به هوش معنوی مرتبط است. در قرآن چنین آمده است که پیش از پذیرش اسلام از جانب یک انسان، باید قلب مؤمن به روی اسلام گشوده شود. از این رو به قرآن وصف «عین الیقین» به معنای چشمه و چشم یقین داده شده است؛ چرا که میتواند دریچههای ایمان را در قلب مؤمن بگشاید.[۳]
اصول مذهب
پس از باور به اصول دین، هر مذهب، به اصول مذهب خود نیز باور پیدا خواهد کرد. برای نمونه، شیعیان دو اصل امامت و عدل را نیز به عنوان اصول مذهب خود پذیرفتهاند به طوری که انکار آن را انکار مذهب میدانند. شیعیان این دو اصل راُ در امتداد اصول دین اسلام میدانند. آنها اصل عدل را در امتداد توحید و دیگر صفات خدا میدانند و اصل امامت را در امتداد نبوت قلمداد کردهاند. همچنین معتزله نیز عدل را به عنوان یکی از اصول مذهب خود میدانند.[۴]
پانویس
ارجاعات
منابع
- اختری، عباسعلی (۱۳۹۰). «اصول دین». دایرهالمعارف جامع اسلامی. تهران: آرایه.
- بهرامیان، علی (۱۳۸۸). «اسلام». دائرةالمعارف بزرگ اسلامی. تهران: مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی.
- گذشته، ناصر (۱۳۸۸). «تعالیم و نهادهای اساسی اسلام». دائرةالمعارف بزرگ اسلامی. تهران: مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی.
- Esposito, John L (1999). The Oxford History of Islam (به انگلیسی). New York: Oxford University Press.