الله: تفاوت میان نسخه‌ها

از اسلامیکال
پرش به ناوبری پرش به جستجو
بصریویکی‌متن
بدون خلاصۀ ویرایش
 
(۲۱ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
{{درباره|واژهٔ الله|مفهوم خدا|خدا}}
{{درباره|واژهٔ الله|مفهوم خدا|خدا}}
 
{{جعبه اطلاعات اصطلاح اسلامی
'''الله''' در زبان عربی به معنی [[خداوند]] در زبان فارسی است. [[مسلمان|مسلمانان]] الله را تنها خدای عالم می‌دانند. این واژه توسط عرب‌زبانان [[مسیحیت|مسیحی]] و [[یهودی]] نیز در اشاره به خدا به کار می‌رود؛ ولی در [[جهان غرب|مغرب‌زمین]]، این واژه به علت استفادهٔ مسلمانان از آن شهرت یافته‌است۔ هرچند اعراب مسیحی جز الله واژهٔ دیگری برای اشاره به خدا ندارند و به عنوان مثال از کلماتی مانند ''{{عبارت عربی|الله الأب}}'' (به معنی خدای پدر) استفاده می‌کنند.
|نام                      =الله
 
|تصویر                    =Allah Masjid an-Nabawi Calligraphy.svg
مفاهیمی که به واژه الله نسبت داده شده‌است در بین مکاتب مختلف تفاوت‌هایی با هم دارد. پیش از اسلام الله خدای یکتا نبود، بلکه یاران و همراهان و پسران و دخترانی داشت، هرچند هیچگاه بتی که مجسم‌کنندهٔ الله باشد یافت نشده‌است.
|عنوان تصویر              =کلمه الله با خط نسخ بر روی تابلونوشته‌های مسجدالنبی در مدینه
 
|معنای اصطلاحی            =یکی از نام‌های خدای یگانه
مفاهیم مشرکانه با ظهور اسلام به‌شدت مردود شناخته شد. در اسلام، الله نام برتر خداوند بوده‌است؛ باور مسلمانان این است که تمامی نام‌های دیگر الهی به این نام اشاره می‌کنند.
|قدمت کاربرد              =پیش از اسلام
 
|تعداد کاربرد در قرآن    =۲۷۰۰ مرتبه
== معناشناسی ==
|تعداد کاربرد در روایات  =متواتر
|پراهمیت نزد            =مسلمانان
|کاربرد                  =برای اشاره به خدای یگانه اسلام
}}
{{الله}}
{{الله}}
'''الله''' در زبان عربی به معنی [[خداوند]] در زبان فارسی است. [[مسلمان|مسلمانان]] «الله» را تنها خدای عالم می‌دانند. این واژه توسط عرب‌زبانان [[مسیحیت|مسیحی]] و [[یهودی]] نیز در اشاره به خدا به کار می‌رود. این عبارت امروزه در جهان غرب، به عنوان اصطلاحی اسلامی شناخته می‌شود با این وجود کاربرد دیرینه‌ای پیش از اسلام برای این عبارت گزارش شده است.


=== معنای لغوی ===
لغت‌شناسان، در خصوص منشأ کلمه «الله»، اختلاف نظر دارند. در این میان دو اختلاف اساسی در خصوص مشتق یا جامد بودن این واژه وجود دارد. کسانی که این واژه را جامد می‌دانند، معنایی مشخص برای این عبارت قائل نیستند و معتقدند که عبارتی است برای اشاره به خدا با تمام صفاتش. در مقابل آنان که واژه را مشتق می‌دانند، در اینکه ریشه این کلام چه بوده و چگونه به شکل کنونی «الله» به درآمده است دچار اختلافند.
در ریشه‌یابی واژهٔ الله دو نظر وجود دارد؛ اول آنکه این واژه مشتق است و دوم آنکه این واژه جامد می‌باشد.<ref>{{پک|1=آذرنوش|2=۱۳۶۷|ک=دایرةالمعارف بزرگ اسلامی|ف=الله در لغت}}</ref><ref>{{پک|1=حجتی|2=۱۳۸۳|ف=پژوهشی درباره واژه های اسم و الله|ک=مطالعات اسلامی}}</ref> گروهی مانند [[ابوزید بلخی]] که به جامد بودن اسم «الله» معتقدند ''الله'' را [[وام‌واژه|وام‌واژه‌ای]] عبری یا سریانی دانسته‌اند.<ref>{{پک|1=آذرنوش|2=۱۳۶۷|ک=دایرةالمعارف بزرگ اسلامی|ف=الله در لغت}}</ref> برخی فرهنگ‌ها، واژه‌های برابر آرامی ''الله'' در [[زبان آرامی]] کتب مقدس را אֱלָהָא Ĕlāhā و فرم سریانی آن را ܐܰܠܳܗܳܐ ˀAlâhâ یا Ālōho دانسته‌اند.<ref>{{پک|1=Böwering|2=۲۰۰۲|ف=God and his Attributes|ک=Encyclopaedia of the Qurʾān|زبان=en}}</ref><ref>{{پک|1=Brown|2=۲۰۰۶|ف=Who is Allah|ک=International Journal of Frontier Missions|زبان=en}}</ref> نظریهٔ دیگری که الله را جامد می‌داند و به [[سیبویه]]، [[خلیل بن احمد فراهیدی|خلیل]]، و [[ابوالعباس مبرد|مبرد]] نسبت داده شده، گسترش زیادی نیافته‌است. در این نظریه، الله نام خاص است و هیچ معنای معینی ندارد. دلیلی که برای این نظر آورده می‌شود این است که هیچگاه نمی‌توان «ال» را از اول واژه برداشت، یا اینکه وقتی حرف ندا به قبل آن اضافه می‌کنیم «ال» را حذف نمی‌کنیم و همچنان گفته می‌شود «یا الله».<ref>{{پک|1=آذرنوش|2=۱۳۶۷|ک=دایرةالمعارف بزرگ اسلامی|ف=الله در لغت}}</ref> طبق نظر لغت‌شناسانی چون خلیل، سیبویه، مازنی و ابن‌کیسان، الله نامی عربی است که به عنوان اسم علم، تنها برای خداوند به کار می‌رود۔ این گروه که واژه الله را جامد می‌پندارند، در نوع علمیت این اسم اختلاف دارند۔<ref>{{پک|1=حجتی|2=۱۳۸۳|ف=پژوهشی درباره واژه های اسم و الله|ک=مطالعات اسلامی}}</ref>
 
مشتق بودن واژه، دیدگاه اکثریت است و به سه شکل ارائه می‌شود. نظریهٔ اول بر آن است که الله متشکل از دو بخش «ال» (الف و لام تعریف) + «اله» (ایزد یا معبود) است. خویشاوندهای واژه «الله» در بین دیگر زبان‌های سامی مانند عبری و آرامی موجود است. «اله» مسلماً با «{{lang|hbo|אֱלָהָא}}» یکی است و شکل گسترش‌یافتهٔ تکواژ «اِل/ایل» است که در همهٔ زبان‌های سامی وجود دارد.<ref>{{پک|1=MacDonald|2=۱۹۸۶|ف=ILAH|ک=Encyclopaedia of Islam|زبان=en}}</ref> به هم چسباندن «ال» و «اله» در تشکیل «الله» (خدا، فرم مذکر) مشابه به هم چسباندن «ال» و «الهه» در تشکیل «[[لات (بت)|اللات]]» (خدا، فرم مؤنث) است.<ref>{{پک|1=Böwering|2=۲۰۰۲|ف=God and his Attributes|ک=Encyclopaedia of the Qurʾān|زبان=en}}</ref> در عمده دست‌نوشته‌های قدیمی اعراب مسیحی یا یهودی پیش از اسلام، کلمه <nowiki>''الله'' به صورت ''الاله''</nowiki> ثبت شده‌است۔<ref>{{پک|1=Afsaruddin|2=۲۰۰۷|ف=Allah|ک=Encyclopedia Britannica|زبان=en}}</ref> دربارهٔ چگونگی تبدیل «الـ+اله» به الله گفته شده که «خدای متعال» را «إِلٰه» خوانده و «ٱلْـ» تعظیم را به آن افزودند که ''ٱلْإِلٰه'' شده‌است. کاربرد زیاد این واژه سبب تخفیف همزه و تبدیل واژه به الله شده‌است. دربارهٔ چگونگی این تبدیل بحث‌های مفصلی شده و آن را با تبدیل «{{عبارت عربی|لکن + أن ← لکنّ}}» مقایسه کرده‌اند.<ref>{{پک|1=آذرنوش|2=۱۳۶۷|ک=دایرةالمعارف بزرگ اسلامی|ف=الله در لغت}}</ref> [[حسن بصری|مکتب نحوی بصره]] با رد ارتباط مستقیم بین این دو واژه، ساخت «الله» را بی‌واسطه و آنی (مرتجل) یا به شکل «{{عبارت عربی|لاه}}» از ریشه «ل-ی-ه» می‌داند که حرف تعریف «ال» به آن چسبیده‌است.<ref>{{پک|1=MacDonald|2=۱۹۸۶|ف=ILAH|ک=Encyclopaedia of Islam|زبان=en}}</ref> این نظر را به میمون بن قیس مشهور به اعشی نسبت داده‌اند۔<ref>{{پک|1=حجتی|2=۱۳۸۳|ف=پژوهشی درباره واژه های اسم و الله|ک=مطالعات اسلامی}}</ref> «{{عبارت عربی|لاه}}» به معنی «پنهان بودن» یا «برفراز رفتن و علو یافتن» است. پس «اله» به معنی وجودی است که از دید بندگان پنهان می‌ماند یا وجودی که والا و متعالی است.<ref>{{پک|1=آذرنوش|2=۱۳۶۷|ک=دایرةالمعارف بزرگ اسلامی|ف=الله در لغت}}</ref>
 
نظریهٔ دیگر در دیدگاه مشتق بودن واژه الله، آن را مشتق از ضمیر سوم شخص «ها» می‌داند.<ref>{{پک|1=آذرنوش|2=۱۳۶۷|ک=دایرةالمعارف بزرگ اسلامی|ف=الله در لغت}}</ref> [[ابوالبقاء کفوی]] در ''[[کلیات العلوم]]'' چنین نظر می‌دهد که واژهٔ الله از «ها»، اسم جمع و ضمیر سوم شخص، و «لام» ملکی ساخته شده‌است.<ref>{{پک|1=MacDonald|2=۱۹۸۶|ف=ILAH|ک=Encyclopaedia of Islam|زبان=en}}</ref> به عبارتی دیگر، خدای متعال را ابتدا با ضمیر سوم شخص خوانده، سپس لام ملکیت به آن افزوده و «لهُ» را تشکیل داده‌اند. سپس به خاطر تعظیم، ال به آن اضافه کرده‌اند و «اللَه» شکل گرفته و سپس فتحهٔ میانی را به مصوت بلند تبدیل کرده‌اند.<ref>{{پک|1=آذرنوش|2=۱۳۶۷|ک=دایرةالمعارف بزرگ اسلامی|ف=الله در لغت}}</ref>
 
زبان‌شناسان تاریخی عرب مفصلاً راجع به ریشه و معنی واژه‌های «اله» و «الله» بحث کرده‌اند. اغلب زبان‌شناسان اسم خاص «الله» را برگرفته از {{عبارت عربی|''الإله''}} در نظر گرفته‌اند و سعی کرده‌اند ''اله'' را به ریشه‌ای سه‌حرفی (ثلاثی) ربط دهند.<ref>{{پک|1=MacDonald|2=۱۹۸۶|ف=ILAH|ک=Encyclopaedia of Islam|زبان=en}}</ref> واژهٔ اله را بر وزن فعال دانسته و اصل آن را فعلی به صورت {{عبارت عربی|اَلِهَ-یالَهُ}} یا {{عبارت عربی|وَلِهَ-یؤلَهُ}} دانسته‌اند.<ref>{{پک|1=آذرنوش|2=۱۳۶۷|ک=دایرةالمعارف بزرگ اسلامی|ف=الله در لغت}}</ref> بعضی چون ابوالفتوح رازی، بر این باورند که الله، از الاه بر وزن فعال اقتباس شده‌است و در کلمه الاه، فاء الفعل حذف و الف و لام به جای آن درآمده است۔<ref>{{پک|1=حجتی|2=۱۳۸۳|ف=پژوهشی درباره واژه های اسم و الله|ک=مطالعات اسلامی}}</ref>
 
===معنای اصطلاحی===
«الله» در زبان عربی به معنی [[خداوند]] در زبان فارسی است. [[مسلمان|مسلمانان]] الله را تنها خدای عالم می‌دانند. این واژه توسط عرب‌زبانان [[مسیحیت|مسیحی]] و [[یهودی]] نیز در اشاره به خدا به کار می‌رود؛ ولی در [[جهان غرب|مغرب‌زمین]]، این واژه به علت استفادهٔ مسلمانان از آن شهرت یافته‌است.<ref>{{پک|1=Afsaruddin|2=۲۰۰۷|ف=Allah|ک=Encyclopedia Britannica|زبان=en}}</ref><ref>{{پک|1=Blankinship|2=۲۰۱۸|ف=Allah|ک=Contemporary American Religion|زبان=en}}</ref> هرچند اعراب مسیحی جز «الله» واژهٔ دیگری برای اشاره به خدا ندارند و به عنوان مثال از کلماتی مانند «{{عبارت عربی|الله الأب}}» (به معنی خدای پدر) استفاده می‌کنند.<ref name="Cambridge">{{یادکرد|فصل= |کتاب=The Cambridge history of Islam|ناشر= University Press|شهر= Cambridge, Eng|کوشش= |ویرایش= |سال= 1977 |شابک=0-521-29135-6 |نویسنده= Lewis, Bernard; Holt, P. M. ; Holt, Peter R. ; Lambton, Ann Katherine Swynford|نویسندگان سایر بخش‌ها=|ترجمه=|صفحه=32 |زبان=en |مقاله= |ژورنال= |نشریه= |تاریخ= |دوره= |شماره= |شاپا=}}</ref> در حقیقت الله به عنوان نامی خاص در نظر گرفته نمی‌شود و عبارتی است برای توصیف خداوند با تمام صفاتش۔<ref>{{پک|1=Böwering|2=۲۰۰۲|ف=God and his Attributes|ک=Encyclopaedia of the Qurʾān|زبان=en}}</ref> از دیدگاه ایزوتسو، کلمه الله با نام یونانی هوتئوس به معنای خداوند، اتحاد ساختمانی صوری دارد۔ آنطور که از شواهد برمی‌آید، الله در میان تمام قبایل عرب پیش از اسلام نیز به معنای خداوند برتر و والا استفاده می‌شده‌است۔<ref>{{پک|1=عباسی|2=پورافخم|3=۱۳۹۰|ف=مفهوم الله از نگاه ایزوتسو|ک=مطالعات تاریخی قرآن و حدیث}}</ref>
==تاریخچه استفاده==
===در مسیحیت و یهودیت===
[[پرونده:Taslis Diatessaron.JPG|300px|بندانگشتی|چپ|دست‌نوشتهٔ Mussai Borg از انجیل [[دیاتسرون]] عربی]]
 
واژهٔ [[زبان آرامی|آرامی]] برای «خدا» در زبان آشوری‌ها ʼĔlāhā یا الاهه است. عرب‌زبانانی که پیرو یکی از [[دین ابراهیمی|ادیان ابراهیمی]] هستند از واژهٔ الله برای اشاره به خدا استفاده می‌کنند.<ref>{{پک|1=Peterson|2=۲۰۱۸|ف=Allah|ک=Encyclopedia of Islam and the Muslim World|زبان=en}}</ref><ref>{{پک|1=Blankinship|2=۲۰۱۸|ف=Allah|ک=Contemporary American Religion|زبان=en}}</ref><ref>{{پک|1=Afsaruddin|2=۲۰۰۷|ف=Allah|ک=Encyclopedia Britannica|زبان=en}}</ref> امروزه عرب‌های مسیحی واژه‌ای غیر از الله برای اشاره به خدا ندارند<ref>{{پک|1=Peterson|2=۲۰۱۸|ف=Allah|ک=Encyclopedia of Islam and the Muslim World|زبان=en}}</ref> و یا از این واژه معمولا به عنوان خدا استفاده می‌کنند۔<ref>{{پک|1=Brown|2=۲۰۰۶|ف=Who is Allah|ک=International Journal of Frontier Missions|زبان=en}}</ref> حتی گویشوران [[زبان مالتی]] (شاخه‌ای از زبان عربی) که تقریباً همه [[کلیسای کاتولیک|کاتولیک رومی]] هستند برای اشاره به خدا از واژهٔ Alla استفاده می‌کنند.<ref name="zupcm">{{یادکرد وب | نام خانوادگی=Howse | نام=Christopher | عنوان=The Christians who call God 'Allah' | وبگاه=Telegraph.co.uk | تاریخ=2010-01-30 | سال=2010 | پیوند=https://www.telegraph.co.uk/comment/columnists/christopherhowse/7110855/The-Christians-who-call-God-Allah.html | کد زبان=en | تاریخ بازبینی=2019-01-01 | پیوند بایگانی=https://www.webcitation.org/75DFJTYpq?url=https://www.telegraph.co.uk/comment/columnists/christopherhowse/7110855/The-Christians-who-call-God-Allah.html | تاریخ بایگانی=6 ژانویه 2019}}</ref> به عنوان مثال، [[مسیحیان عرب]] از واژه‌های {{عبارت عربی|الله الأب}} ([[خدای پدر]])، {{عبارت عربی|الله الإبن}} ([[پسر خدا]])، و {{عبارت عربی|الله الروح القدس}} (خدای روح مقدس) برای بیان مفاهیم [[تثلیث]] استفاده می‌کنند.{{مدرک}}
 
بنا بر [[مارشال هاجسون]]، به نظر می‌رسد در دوران پیش از اسلام، برخی مسیحیان به زیارت کعبه رفته و به الله به عنوان خدای آفریدگار احترام گذاشته‌اند.<ref>Marshall G. S. Hodgson, ''The Venture of Islam: Conscience and History in a World Civilization'', [[University of Chicago Press]], p. 156</ref> کاوش‌های باستان‌شناسی در کلیسای [[ام‌الجمال]] در شمال [[اردن]] منجر به کشف کتیبه‌ها و قبرهایی از مسیحیان عرب پیش از اسلام شده‌است. این کتبیه‌ها از الله به عنوان نام خدا استفاده کرده و برخی افراد عنوان «عبدالله» را داشته‌اند.<ref>{{پک|1=Brown|2=۲۰۰۶|ف=Who is Allah|ک=International Journal of Frontier Missions|زبان=en}}</ref> واژهٔ الله به‌کرات در گزارش‌ها و فهرست شهیدان مسیحی در جنوب عربستان یافت می‌شود. این گزارش‌های باستانی [[زبان سریانی|سریانی]]، اسامی کشته‌شدگان مسیحی در زمان پادشاهی [[حمیر]] و [[امپراتوری اکسوم]] را در بر می‌گیرند.<ref>{{پک|1=Brown|2=۲۰۰۶|ف=Who is Allah|ک=International Journal of Frontier Missions|زبان=en}}</ref><ref>Ignatius Ya`qub III, The Arab Himyarite Martyrs in the Syriac Documents (1966), Pages: 9-65-66-89</ref> در کتیبه‌ای متعلق به سال ۵۱۲ میلادی در کلیسایی که مرقد شهدای مسیحی داشت، اشارات به الله به هر دو زبان عربی و آرامی یافت می‌شود. کتیبه با عبارت «با کمک الله» شروع می‌شود. در نسخه‌های عربی پیش از اسلام کتاب ''[[عهد جدید]]''، نام الله به عنوان خدا مورد استفاده قرار گرفته‌است.<ref>{{پک|1=Brown|2=۲۰۰۶|ف=Who is Allah|ک=International Journal of Frontier Missions|زبان=en}}</ref> اعراب مسیحی پیش از اسلام، از عبارت «{{عبارت عربی|یا لعباد الله}}» (ای بندگان خدا) برای دعوت یکدیگر به میدان مبارزه استفاده می‌کردند. همچنین الله در اشعاری که [[غسانیان]] و [[تنوخیان]]، عرب‌های مسیحی پیش از اسلام، در [[سوریه]] و شمال [[شبه‌جزیره عربستان]] سروده‌اند یافت می‌شود.<ref>{{پک|1=Shahîd|2=1984|ک=Byzantium and the Arabs|زبان=en|ص=۴۱۸}}</ref> در قرآن نیز در چند مورد، اعتقاد مسیحیان و یهودیان به الله اشاره شده‌است۔<ref>{{پک|1=Brown|2=۲۰۰۶|ف=Who is Allah|ک=International Journal of Frontier Missions|زبان=en}}</ref>


واژه «الله» در دوران پیش از [[اسلام]]، کاربرد داشته است و استفاده از آن به دوران پس از اسلام محدود نمی‌شد. در فرهنگ مسیحیان عرب زبان پیش از اسلام، «الله» واژه‌ای برابر و معادل با خداوند بود که در متون دینی استفاده می‌شد. در دوران پیش از اسلام، برخی از مسیحیان، نام «عبدالله» داشتند و خدای خود را «الله» می‌دانستند. سابقه استفاده از «الله» در فرهنگ مسیحیان، به پیش از قرن پنجم پیش از میلاد می‌رسد. استفاده از این واژگان در دوره پیش از ظهور اسلام و در فرهنگ [[اعراب جاهلی]] نیز قدمت دارد. نامیدن فرزندان به «عبدالله» و استفاده از این واژه در اشعار جاهلی، از جمله کاربردهای این لغت بود. وجود الواح باستانی و گزارش‌های [[قرآن]] از اعتقادات اعراب جاهلی، از قدمت استفاده از این واژه در آن دوره خبر می‌دهد. با ظهور اسلام، الله به عنوان نامی جامع برای خداوند در نظر گرفته شد و صفات بسیاری به او تعلق گرفت. مسلمانان از این واژه در ادبیات دینی و روزمره خود بسیار بهره می‌برند. این واژه بر روی سکه‌های اسلامی نیز جای گرفت و اهمیت ویژه‌ای نزد مسلمانان یافت.


مسلمانان، «الله» را تنها خداوند عالم می‌دانند. به باور مسلمانان، «الله» نامی جامع برای خداوند است. نام الله ۲۷۰۰ مرتبه در قران استفاده شده است و از دیدگاه اسلامی، قداست بالایی دارد. بیشتر مسلمانان از این رو بدون [[وضو]]، این نام را لمس نمی‌کنند. مسلمان در طول روزمره، از کلمه «الله» با عبارت‌هایی چون «[[بسم الله الرحمن الرحیم]]»، «[[الحمد لله]]»، «[[ان شاء الله]]» و «[[الله اکبر]]»، استفاده می‌کنند. علاوه بر قرآن در [[احادیث اسلامی]] نیز به بیان و توضیح کلمه «الله» و توصیف [[خدا]]، پرداخته شده است. مسلمانان در خطاطی و [[هنرهای اسلامی]]، از کلمه «الله» استفاده زیادی می‌کنند و از این عبارت در برخی از پرچم‌ها و نمادهای ملی و رسمی استفاده شده است.


یک رهبر مسیحی به نام «عبدالله بن ابی‌بکر بن محمد» که در سال ۵۲۳ پیش از میلاد کشته شده بود، انگشتری داشت که بر روی آن نوشته شده بود «الله پروردگار من است».<ref>Alfred Guillaume& Muhammad Ibn Ishaq, (2002 [1955]). The Life of Muhammad: A Translation of Isḥāq's Sīrat Rasūl Allāh with Introduction and Notes. Karachi and New York: Oxford University Press, page 18.</ref>[[پرونده:Component letters in Allah.svg|200px|بندانگشتی|چپ|مؤلفه‌های واژهٔ الله: {{Ordered list|[[ا|الف]]| [[همزه وصل|همزهٔ وصل]]|[[لام]]|لام|[[تشدید (حرکت)|تشدید]]|الف کوچک|[[ه|هـ]]}}]]
== ریشه‌شناسی ==
===در دوران پیش از اسلام===
[[پرونده:Component letters in Allah.svg|200px|بندانگشتی|مؤلفه‌های واژهٔ الله: {{Ordered list|الف|همزهٔ وصل|لام|لام|تشدید|الف کوچک|هـ}}|راست]]
{{اصلی|الله پیش از اسلام}}
در ریشه‌یابی واژهٔ «الله» دو دیدگاه وجود دارد؛ در دیدگاه اول، این واژه مشتق است و در دیدگاه دوم، این واژه جامد می‌باشد.<ref name=":0">{{پک|1=آذرنوش|2=۱۳۶۷|ک=دایرةالمعارف بزرگ اسلامی|ف=الله در لغت}}</ref><ref>{{پک|1=حجتی|2=۱۳۸۳|ف=پژوهشی دربارهٔ واژه‌های اسم و الله|ک=مطالعات اسلامی}}</ref> گروهی مانند [[ابوزید بلخی]] که به جامد بودن اسم «الله» معتقدند، «الله» را وام‌واژه‌ای عبری یا سریانی دانسته‌اند.<ref>{{پک|1=آذرنوش|2=۱۳۶۷|ک=دایرةالمعارف بزرگ اسلامی|ف=الله در لغت}}</ref> برخی فرهنگ‌ها، واژه‌های برابر آرامی «الله» در [[زبان آرامی]] کتب مقدس را «אֱלָהָא»، «Ĕlāhā» و فرم سریانی آن را «ܐܰܠܳܗܳܐ»، «ˀAlâhâ» یا «Ālōho» دانسته‌اند.<ref dir=ltr>{{پک|1=Böwering|2=۲۰۰۲|ف=God and his Attributes|ک=Encyclopaedia of the Qurʾān|زبان=en}}</ref><ref dir=ltr>{{پک|1=Brown|2=۲۰۰۶|ف=Who is Allah|ک=International Journal of Frontier Missions|زبان=en}}</ref> نظریهٔ دیگری که «الله» را جامد می‌داند و به [[سیبویه]]، [[خلیل بن احمد فراهیدی|خلیل]]، و [[ابوالعباس مبرد|مبرد]] نسبت داده شده که گسترش زیادی نیافته است. در این نظریه، «الله» نام خاص است و هیچ معنای معینی ندارد. دلیلی که برای این نظر آورده می‌شود این است که هیچگاه نمی‌توان «ال» را از اول واژه برداشت، یا اینکه وقتی [[حرف ندا]] به قبل آن اضافه می‌کنیم «ال» را حذف نمی‌کنیم و همچنان گفته می‌شود «یا الله».<ref>{{پک|1=آذرنوش|2=۱۳۶۷|ک=دایرةالمعارف بزرگ اسلامی|ف=الله در لغت}}</ref> طبق نظر لغت‌شناسانی چون خلیل، سیبویه، [[مازنی]] و [[ابن‌کیسان]]، «الله» نامی عربی است که به عنوان [[اسم علم]]، تنها برای خداوند به کار می‌رود. این گروه که واژه «الله» را جامد می‌پندارند، در نوع علمیت این اسم اختلاف دارند.<ref>{{پک|1=حجتی|2=۱۳۸۳|ف=پژوهشی دربارهٔ واژه‌های اسم و الله|ک=مطالعات اسلامی}}</ref>
آنگونه که از کتیبه‌های به جا مانده در جنوب عربستان برداشت می‌شود، الله یک نام باستانی است که حتی تا قرن پنجم پیش از میلاد به شکل‌های دیگری نیز کاربرد داشته‌است۔<ref>{{پک|1=Irving M|2=2007|ک=The Historical Muhammad|زبان=en|ص=۳۳}}</ref> از کلمه الله پنج مرتبه در آثار صفایی — آثار تاریخی کشف شده در صخره‌های صفا واقع در سوریه در ناحیه حوران — استفاده شده‌است۔<ref>{{پک|1=عباسی|2=پورافخم|3=۱۳۹۰|ف=مفهوم الله از نگاه ایزوتسو|ک=مطالعات تاریخی قرآن و حدیث}}</ref> در دوران پیش از اسلام در مکه، الله به‌خوبی شناخته شده<ref>{{پک|1=Peters|2=1994|ک=Muhammad and the Origins of Islam|زبان=en|ص=۱۰۷}}</ref><ref>{{پک|1=پاکتچی|2=۱۳۶۷|ک=دایرةالمعارف بزرگ اسلامی|ف=الله}}</ref> و ورای خدای [[یهودی|یهودیان]] و [[مسیحی|مسیحیان]]، به عنوان یک خدای بدوی و ساده مورد استفاده بود<ref dir="ltr">''Studies on Islam''. Merlin L. Swartz. University Press, 1981. {{ISBN|0-19-502716-7|en}} pp.12</ref> در واقع، او را از خدایان اصلی [[مکه]] می‌دانستند<ref>{{پک|1=Peters|2=1994|ک=Muhammad and the Origins of Islam|زبان=en|ص=۱۰۷}}</ref><ref>{{پک|1=Johnson|2=2012|ک=The Oxford Handbook of Late Antiquity|زبان=en|ص=۳۰۴}}</ref><ref>{{پک|1=GARDET|2=۱۹۸۶|ف=ALLAH|ک=Encyclopaedia of Islam|زبان=en}}</ref><ref>{{پک|1=Irving M|2=2007|ک=The Historical Muhammad|زبان=en|ص=۳۳}}</ref> که کعبه خانه او بود۔<ref>{{پک|1=Peters|2=1994|ک=Muhammad and the Origins of Islam|زبان=en|ص=۱۰۷}}</ref> از دیدگاه اعراب جاهلی، این الله بود که پیروزی در جنگ با ابرهه را برای آنان فراهم کرد۔<ref>{{پک|1=Johnson|2=2012|ک=The Oxford Handbook of Late Antiquity|زبان=en|ص=۳۰۴}}</ref> با این وجود، هیچ [[بت]] یا تجسم شمایل‌گونه‌ای از الله شناخته نشده‌است.<ref>{{پک|1=Peters|2=1994|ک=Muhammad and the Origins of Islam|زبان=en|ص=۱۰۷}}</ref><ref>{{پک|1=Irving M|2=2007|ک=The Historical Muhammad|زبان=en|ص=۳۳}}</ref> از همین رو برخی گزارش کرده‌اند که الله تنها ایزد مکه بود که بتی نداشت.<ref name="oxford">"Allah." In The Oxford Dictionary of Islam. Ed. John L. Esposito. Oxford Islamic Studies Online. 01-Jan-2019. <http://www.oxfordislamicstudies.com/article/opr/t125/e128>.</ref> پدر محمد که پیش از اسلام از دنیا رفته‌است نیز به نام عبدالله نامگذاری شده بود که به معنی «بندهٔ الله» است.<ref>{{پک|1=Böwering|2=۲۰۰۲|ف=God and his Attributes|ک=Encyclopaedia of the Qurʾān|زبان=en}}</ref><ref>{{پک|1=Irving M|2=2007|ک=The Historical Muhammad|زبان=en|ص=۳۳}}</ref> همچنین در اشعار اعراب جاهلی، به کرات از واژه الله استفاده شده است۔<ref>{{پک|1=ارشی|2=حاجی|3=محمدی اکمل|4=۱۳۹۵|ف=ویژگی‌های ممتاز واژه الله|ک=پژوهش‌های میان رشته‌ای قرآن}}</ref><ref>{{پک|1=عباسی|2=پورافخم|3=۱۳۹۰|ف=مفهوم الله از نگاه ایزوتسو|ک=مطالعات تاریخی قرآن و حدیث}}</ref>


نظریه‌های مختلفی دربارهٔ جایگاه الله در میان خدایان مشرکان پیش از اسلام مطرح شده‌است. برخی از نویسندگان گفته‌اند که اعراب مشرک، الله را [[الهه آفرینش|خدای آفریدگار]] یا خدای برتر در میان ایزدان خود می‌دانستند.<ref>{{پک|1=GARDET|2=۱۹۸۶|ف=ALLAH|ک=Encyclopaedia of Islam|زبان=en}}</ref><ref>{{پک|1=Peters|2=1994|ک=Muhammad and the Origins of Islam|زبان=en|ص=۱۰۷}}</ref> بنا بر برخی از آیات قرآنی (مثلاً [[عنکبوت (سوره)|عنکبوت]] ۶۱–۳، [[لقمان (سوره)|لقمان]] ۲۴–۲۵، و [[زمر]] ۳۸) قریشیان باور داشتند که الله خالق جهان، سرور نیروهای مادی، و سرور ایشان و پدرانشان بود. در کشمکش‌های آغاز اسلام میان پیامبر اسلام و قریشیان، پیوسته الله که مورد تأیید مشرکان قریش بود در کنار الرحمان که ظاهراً درمیانشان ناشناخته بود قرار می‌گرفت.<ref>{{پک|1=آذرنوش|2=۱۳۶۷|ک=دایرةالمعارف بزرگ اسلامی|ف=الله در لغت}}</ref> پیامبر اسلام برای شناساندن خدا به تنها به پرستش خدای کعبه اشاره می‌کند و این به آن معناست که اعراب جاهلی، با مفهوم الله و خدا به طور کامل آشنا بودند۔<ref>{{پک|1=Peterson|2=2007|ک=Muhammad, Prophet of God|زبان=en|ص=۲۱}}</ref><ref>{{پک|1=ارشی|2=حاجی|3=محمدی اکمل|4=۱۳۹۵|ف=ویژگی‌های ممتاز واژه الله|ک=پژوهش‌های میان رشته‌ای قرآن}}</ref> [[لات (بت)|لات]]، [[منات (بت)|منات]] و [[عزی]] نیز دختران الله محسوب می‌شدند.<ref>{{پک|1=Böwering|2=۲۰۰۲|ف=God and his Attributes|ک=Encyclopaedia of the Qurʾān|زبان=en}}</ref><ref>{{پک|1=Berkey|2=2003|ک=The Formation of Islam|زبان=en|ص=۴۲}}</ref><ref>{{پک|1=Peterson|2=2007|ک=Muhammad, Prophet of God|زبان=en|ص=۲۱}}</ref>
مشتق بودن واژه، دیدگاه اکثریت است و به سه شکل ارائه می‌شود. نظریهٔ اول بر آن است که الله متشکل از دو بخش «ال» (الف و لام تعریف) و «اله» (ایزد یا معبود) است. خویشاوندهای واژه «الله» در بین دیگر زبان‌های سامی مانند عبری و آرامی موجود است. بنابر این دیدگاه، «اله» مسلماً با «{{lang|hbo|אֱלָהָא}}» یکی است و شکل گسترش‌یافتهٔ تکواژ «اِل/ایل» است که در همهٔ زبان‌های سامی وجود دارد.<ref dir=ltr>{{پک|1=MacDonald|2=۱۹۸۶|ف=ILAH|ک=Encyclopaedia of Islam|زبان=en}}</ref> به هم چسباندن «ال» و «اله» در تشکیل «الله» (خدا، فرم مذکر) مشابه به هم چسباندن «ال» و «الهه» در تشکیل «[[لات (بت)|اللات]]» (خدا، فرم مؤنث) دانسته شده است.<ref dir=ltr>{{پک|1=Böwering|2=۲۰۰۲|ف=God and his Attributes|ک=Encyclopaedia of the Qurʾān|زبان=en}}</ref> در عمده دست‌نوشته‌های قدیمی اعراب [[مسیحی]] یا [[یهودی]] پیش از [[اسلام]]، کلمه «الله» به صورت «الاله» ثبت شده است.<ref dir=ltr>{{پک|1=Afsaruddin|2=۲۰۰۷|ف=Allah|ک=Encyclopedia Britannica|زبان=en}}</ref> دربارهٔ چگونگی تبدیل «الـ+اله» به الله گفته شده که «خدای متعال» را «إِلٰه» خوانده و «ٱلْـ» تعظیم را به آن افزودند که «ٱلْإِلٰه» شده است. کاربرد زیاد این واژه سبب تخفیف همزه و تبدیل واژه به «الله» شده است. دربارهٔ چگونگی این تبدیل بحث‌های مفصلی شده و آن را با تبدیل «{{عبارت عربی|لکن + أن ← لکنّ}}» مقایسه کرده‌اند.<ref>{{پک|1=آذرنوش|2=۱۳۶۷|ک=دایرةالمعارف بزرگ اسلامی|ف=الله در لغت}}</ref> مکتب نحوی بصره با رد ارتباط مستقیم بین این دو واژه، ساخت «الله» را بی‌واسطه و آنی (مرتجل) یا به شکل «{{عبارت عربی|لاه}}» از ریشه «ل-ی-ه» می‌داند که حرف تعریف «ال» به آن چسبیده است.<ref dir=ltr>{{پک|1=MacDonald|2=۱۹۸۶|ف=ILAH|ک=Encyclopaedia of Islam|زبان=en}}</ref> این نظر را به [[میمون بن قیس]] مشهور به اعشی نسبت داده‌اند.<ref>{{پک|1=حجتی|2=۱۳۸۳|ف=پژوهشی دربارهٔ واژه‌های اسم و الله|ک=مطالعات اسلامی}}</ref> «{{عبارت عربی|لاه}}» به معنی «پنهان بودن» یا «برفراز رفتن و علو یافتن» است. پس «اله» به معنی وجودی است که از دید بندگان پنهان می‌ماند یا وجودی که والا و متعالی است.<ref>{{پک|1=آذرنوش|2=۱۳۶۷|ک=دایرةالمعارف بزرگ اسلامی|ف=الله در لغت}}</ref> نظریهٔ دیگر در دیدگاه مشتق بودن واژه «الله»، آن را مشتق از ضمیر سوم شخص «ها» می‌داند.<ref>{{پک|1=آذرنوش|2=۱۳۶۷|ک=دایرةالمعارف بزرگ اسلامی|ف=الله در لغت}}</ref> [[ابوالبقاء کفوی]] در ''[[کلیات العلوم]]'' چنین نظر می‌دهد که واژهٔ «الله» از «ها»، اسم جمع و ضمیر سوم شخص، و «لام» ملکی ساخته شده است.<ref dir=ltr>{{پک|1=MacDonald|2=۱۹۸۶|ف=ILAH|ک=Encyclopaedia of Islam|زبان=en}}</ref> به عبارتی دیگر، خدای متعال را ابتدا با ضمیر سوم شخص خوانده، سپس لام ملکیت به آن افزوده و «لهُ» را تشکیل داده‌اند. سپس به خاطر تعظیم، ال به آن اضافه کرده‌اند و «اللَه» شکل گرفته و سپس فتحهٔ میانی را به مصوت بلند تبدیل کرده‌اند.<ref>{{پک|1=آذرنوش|2=۱۳۶۷|ک=دایرةالمعارف بزرگ اسلامی|ف=الله در لغت}}</ref> دانشنامه کلام اسلامی، سه منشأ اشتقاق (اله، وَلَه، لاه) را برای کلمه «الله» با اندکی اختلاف در معنا و مفهوم ریشه اصلی آن، گزارش کرده است. در این گزارش «الله» از اله علاوه بر مألوه و معبود، به قرع و پناهگاه مخلوقات تعبیر شده است. در دیدگاه بعدی که در آن «الله» از وله مشتق شده، به دو مفهوم متفاوت اشاره دارد: تحیر و سرگردانی یا دوست داشتن فراوان. در دیدگاه آخر نیز «الله» را برگرفته از لاه به معنای احتجب، پوشیده و پنهان از ادراک گفته‌اند.<ref>{{پک|1=ودود|2=۱۳۸۷|ک=دانشنامه کلام اسلامی|ف=الله}}</ref>


ممکن است این واژه معنی مبهمی در میان اهالی مکه داشته بوده باشد.<ref>{{پک|1=GARDET|2=۱۹۸۶|ف=ALLAH|ک=Encyclopaedia of Islam|زبان=en}}</ref><ref>{{پک|1=Böwering|2=۲۰۰۲|ف=God and his Attributes|ک=Encyclopaedia of the Qurʾān|زبان=en}}</ref> براساس نظریهٔ [[یولیوس ولهاوزن]]، الله (خدای برتر مجموعه قبایل اطراف [[قریش]]) مقامی بود که تقدس [[هبل]] (خدای برتر قریش) را باعث می‌شد.<ref>{{پک|1=Robin|2=2012|ک=The Oxford Handbook of Late Antiquity|زبان=en|ص=۳۰۴}}</ref> او الله را «اسم جنس» تلقی کرد و معتقد بود مشرکان به خاطر کراهت بردن نام بت‌ها، اسم جنس الله را به جای آن‌ها به کار می‌بردند.<ref>{{پک|1=آذرنوش|2=۱۳۶۷|ک=دایرةالمعارف بزرگ اسلامی|ف=الله در لغت}}</ref> اگرچه شواهدی هست که نشان می‌دهد الله و هبل دو ایزد متفاوت بودند. براساس نظریه تفاوت هبل و الله، [[کعبه]] برای نخستین بار برای خدای والای الله ساخته شده بود؛ اما پس از فتح مکه توسط قریش (حدود یک سده پیش از ظهور پیامبر اسلام) به بتکده و جایگاه ایزدان قریش تبدیل شد. پس از این فتح بود که به قریش «قوم الله» نیز اطلاق شد۔<ref>{{پک|1=Robin|2=2012|ک=The Oxford Handbook of Late Antiquity|زبان=en|ص=۳۰۴}}</ref> در این بین، گروهی الله را اشاره به الهه ماه می‌دانند که چندان با شواهد تاریخی و باستانی سازگاری ندارد۔<ref>{{پک|1=Brown|2=۲۰۰۶|ف=Who is Allah|ک=International Journal of Frontier Missions|زبان=en}}</ref> برخی محققان معتقدند که الله، خدای آفریدگار دست‌نیافتنی بود که اهمیتش کم‌کم زیر سایهٔ ایزدان مجسم کمرنگ شده بود.<ref>{{پک|1=Berkey|2=2003|ک=The Formation of Islam|زبان=en|ص=۴۲}}</ref><ref>{{پک|1=Peterson|2=2007|ک=Muhammad, Prophet of God|زبان=en|ص=۲۱}}</ref> [[رنه دوسو]] معتقد است که الله برخلاف هبل، تندیس و بتی نداشته و لذا [[حجرالاسود]] را نماد الله قرار داده‌اند.<ref>{{پک|1=آذرنوش|2=۱۳۶۷|ک=دایرةالمعارف بزرگ اسلامی|ف=الله در لغت}}</ref> دربارهٔ اهمیت نقش الله در دین مشرکان مکه بین محققان اختلاف نظر وجود دارد.<ref>{{پک|1=Peters|2=1994|ک=Muhammad and the Origins of Islam|زبان=en|ص=۱۰۷}}</ref><ref>{{پک|1=Berkey|2=2003|ک=The Formation of Islam|زبان=en|ص=۴۲}}</ref>
زبان‌شناسان تاریخی عرب مفصلاً راجع به ریشه و معنی واژه‌های «اله» و «الله» بحث کرده‌اند. اغلب زبان‌شناسان اسم خاص «الله» را برگرفته از {{عبارت عربی|''الإله''}} در نظر گرفته‌اند و سعی کرده‌اند ''اله'' را به ریشه‌ای سه‌حرفی (ثلاثی) ربط دهند.<ref dir=ltr>{{پک|1=MacDonald|2=۱۹۸۶|ف=ILAH|ک=Encyclopaedia of Islam|زبان=en}}</ref> واژهٔ «اله» را بر وزن فعال دانسته و اصل آن را فعلی به صورت {{عبارت عربی|اَلِهَ-یالَهُ}} یا {{عبارت عربی|وَلِهَ-یؤلَهُ}} دانسته‌اند.<ref>{{پک|1=آذرنوش|2=۱۳۶۷|ک=دایرةالمعارف بزرگ اسلامی|ف=الله در لغت}}</ref> بعضی چون [[ابوالفتوح رازی]]، بر این باورند که «الله»، از «الاه» بر وزن فعال اقتباس شده است و در کلمه «الاه»، فاء الفعل حذف و الف و لام به جای آن درآمده است.<ref>{{پک|1=حجتی|2=۱۳۸۳|ف=پژوهشی دربارهٔ واژه‌های اسم و الله|ک=مطالعات اسلامی}}</ref> همچنین اندیشمندان مسلمان، میان الله و اله تفاوتهایی قائل شده‌اند. گروه بسیاری از آنان معتقدند که الله اسم علم و اشاره به معبود حق است و اله معنای عامی دارد که شامل معبود حق و باطل می‌گردد. اما [[ابن ابی الحدید]] آنها را مساوی دانسته و بر این نظر است که اله و الله معنایی یکسان دارند. بنابه عقیده ودود در دانشنامه کلام اسلامی، این دو کلمه از جهت معنا یکی هستند و هر دو برای اشاره به خداوند استعمال می‌شوند. البته با این تفاوت که آن خدای مشخص و معینی که خالق آسمان‌ها و زمین و انسان است، همان الله است ولی اله به کسی گفته می‌شود که به گونه‌ای تصرف در جهان و سرنوشت انسان دارد و اعتقاد به چنین تصرفی می‌تواند حق یا باطل باشد.<ref>{{پک|1=ودود|2=۱۳۸۷|ک=دانشنامه کلام اسلامی|ف=الله}}</ref>


«اله» در میان اقوام گوناگون عرب کاربرد فراوان داشت و قدمتی بیشتر از الله، که گویی تنها برای خدای متعال استفاده شده، دارد. الله در هیچ‌یک از نوشته‌های عصر جاهلیت نیامده، اما به‌وفور در اشعار جاهلی به کار رفته‌است، از [[امرؤالقیس]] تا [[عدی بن زید عبادی|عدی بن زید]]، [[زهیر بن أبی سلمی|زهیر]] و به‌ویژه [[امیة بن ابی‌الصلت]] که آن را مکرراً به کار برده‌است. الله در آثار [[صفائیان]] هم پنج بار به کار رفته‌است. [[آذرتاش آذرنوش]] در [[دایرة المعارف بزرگ اسلامی]] از تردید برخی شرق‌شناسان در جاهلی بودن واژهٔ الله می‌نویسد. برخی معتقدند ۱) سراسر اشعار جاهلی از جمله اشعاری که در آنان الله به‌کار رفته جعلی‌اند؛ ۲) بعد از اسلام الله را به همراه معانی یکتاپرستی به اشعار جاهلی افزوده‌اند؛ یا ۳) در شعر جاهلی هرجا نام بتی بوده آن را با الله جایگزین کرده‌اند، مانند {{عبارت عربی|عبدالعزی ← عبدالله}}.<ref>{{پک|1=آذرنوش|2=۱۳۶۷|ک=دایرةالمعارف بزرگ اسلامی|ف=الله در لغت}}</ref>
== معنای اصطلاحی ==
«الله» در زبان عربی به معنی [[خداوند]] در زبان فارسی است. [[مسلمان|مسلمانان]] الله را تنها خدای عالم می‌دانند. این واژه توسط عرب‌زبانان [[مسیحیت|مسیحی]] و [[یهودی]] نیز در اشاره به خدا به کار می‌رود؛ ولی در مغرب‌زمین، این واژه به علت استفادهٔ مسلمانان از آن شهرت یافته است.<ref dir=ltr>{{پک|1=Afsaruddin|2=۲۰۰۷|ف=Allah|ک=Encyclopedia Britannica|زبان=en}}</ref><ref dir=ltr>{{پک|1=Blankinship|2=۲۰۱۸|ف=Allah|ک=Contemporary American Religion|زبان=en}}</ref> هرچند اعراب مسیحی جز «الله» واژهٔ دیگری برای اشاره به خدا ندارند.<ref dir=ltr>{{پک|1=Holt|2=Lambton|3=Lewis|4=1977|ک=The Cambridge History of Islam|زبان=en|ج=۱|ص=۳۲}}</ref> در حقیقت الله به عنوان نامی خاص در نظر گرفته نمی‌شود و عبارتی است برای توصیف خداوند با تمام صفاتش.<ref dir=ltr>{{پک|1=Böwering|2=۲۰۰۲|ف=God and his Attributes|ک=Encyclopaedia of the Qurʾān|زبان=en}}</ref> از دیدگاه ایزوتسو، کلمه «الله» با نام یونانی «هوتئوس» به معنای خداوند، اتحاد ساختمانی صوری دارد. آنطور که از شواهد برمی‌آید، «الله» در میان تمام قبایل عرب پیش از [[اسلام]] نیز به معنای خداوند برتر و والا استفاده می‌شده است.<ref>{{پک|1=عباسی|2=پورافخم|3=۱۳۹۰|ف=مفهوم الله از نگاه ایزوتسو|ک=مطالعات تاریخی قرآن و حدیث}}</ref>


===در دوران اسلام===
== تاریخچه کاربرد ==
{{همچنین ببینید|نام‌های خدا در اسلام}}
=== در مسیحیت و یهودیت ===
[[پرونده:Istanbul, Hagia Sophia, Allah.jpg|چپ|بندانگشتی|نقش الله بر روی مدال بزرگی در مسجد [[ایاصوفیه]] در شهر استانبول ترکیه.]]
[[پرونده:Taslis Diatessaron.JPG|300px|بندانگشتی|چپ|دست‌نوشتهٔ موسای بورگ (Mussai Borg) از انجیل دیاتسرون به زبان عربی؛ بیانگر کاربرد نام «الله» در ادبیات مسیحیان عرب.]]
[[پرونده:Tiling of South wall of Mohammad Al Mahruq Mosque - name of prophet God in persian masonry writing- Nishapur 02.JPG|270px|بندانگشتی|نقش الله در کاشی‌کاری‌های [[آرامگاه و مسجد محمد محروق]]، [[نیشابور]]، دوران [[تیموریان]] و [[ایران صفوی]]]]
در اسلام، الله خدای یکتا و قادر متعال و تنها ایزد و [[الهه آفرینش|آفریدگار گیتی]] است و برابر با [[خدا در ادیان ابراهیمی]] است.<ref>{{پک|1=GARDET|2=۱۹۸۶|ف=ALLAH|ک=Encyclopaedia of Islam|زبان=en}}</ref><ref>{{پک|1=Afsaruddin|2=۲۰۰۷|ف=Allah|ک=Encyclopedia Britannica|زبان=en}}</ref> الله رایج‌ترین واژه برای اشاره به خدا در اسلام است<ref>{{پک|1=Alexander|2=۲۰۱۸|ف=Allah|ک=Encyclopedia of the Modern Middle East|زبان=en}}</ref><ref>{{پک|1=GARDET|2=۱۹۸۶|ف=ALLAH|ک=Encyclopaedia of Islam|زبان=en}}</ref><ref>{{پک|1=Böwering|2=۲۰۰۲|ف=God and his Attributes|ک=Encyclopaedia of the Qurʾān|زبان=en}}</ref> و تسلیم بودن در برابر اراده و دستورهایش، شالودهٔ اعتقاد اسلامی را تشکیل می‌دهد.<ref>{{پک|1=Afsaruddin|2=۲۰۰۷|ف=Allah|ک=Encyclopedia Britannica|زبان=en}}</ref> او خدای یکتا، آفریدگار گیتی و قاضی روز قیامت است.<ref>{{پک|1=Peterson|2=۲۰۱۸|ف=Allah|ک=Encyclopedia of Islam and the Muslim World|زبان=en}}</ref><ref>{{پک|1=Afsaruddin|2=۲۰۰۷|ف=Allah|ک=Encyclopedia Britannica|زبان=en}}</ref> او [[احد]] (یگانه)، واحد (ذاتاً یکتا)، [[رحمن]]، و قادر متعال است. قرآن دربارهٔ حقیقت الله، ذات رازآلودِ دست نیافتنی‌اش، [[نام‌های خدا در اسلام|نام‌های او]] و کارهایش در مورد مخلوقاتش سخن می‌گوید.<ref>{{پک|1=Afsaruddin|2=۲۰۰۷|ف=Allah|ک=Encyclopedia Britannica|زبان=en}}</ref> فارغ از ریشه و ارتباط این نام با بت‌های پیش از اسلام، پس از دوره اسلام این نام برای خداوند یگانه کاربرد پیدا کرده‌است۔<ref>{{پک|1=Brown|2=۲۰۰۶|ف=Who is Allah|ک=International Journal of Frontier Missions|زبان=en}}</ref>


[[نام‌های خدا در اسلام|اسماء الحسنی]] (نام‌های نیکو) در اسلام شامل ۹۹ نام است که ویژگی‌های خدا در اسلام را بیان می‌کنند.<ref>{{پک|1=Afsaruddin|2=۲۰۰۷|ف=Allah|ک=Encyclopedia Britannica|زبان=en}}</ref><ref>{{پک|1=Alexander|2=۲۰۱۸|ف=Allah|ک=Encyclopedia of the Modern Middle East|زبان=en}}</ref><ref>{{پک|1=Böwering|2=۲۰۰۲|ف=God and his Attributes|ک=Encyclopaedia of the Qurʾān|زبان=en}}</ref> همهٔ این نام‌ها به الله اشاره می‌کنند، اما مسلمانان الله را جامع تمام آن اوصاف و اسماء می‌دانند.<ref>{{پک|1=Alexander|2=۲۰۱۸|ف=Allah|ک=Encyclopedia of the Modern Middle East|زبان=en}}</ref> مشهورترین این اسماء ۹۹ گانه، رحمن و رحیم است۔<ref>{{پک|1=Alexander|2=۲۰۱۸|ف=Allah|ک=Encyclopedia of the Modern Middle East|زبان=en}}</ref> این دو واژه در کنار عبارت بسم الله نیز در قرآن و ادبیات مسلمانان کاربرد داشته است۔ الرحمن که نام خدای آسمان‌ها در یمن محسوب می‌شد، هنگامی که توسط محمد در کنار الله به کار رفت، به این معنا بود که الرحمن، صفتی از صفات خداوند یگانه است و به نوعی گسترده کردن مفهوم توحید بود۔<ref>{{پک|1=Böwering|2=۲۰۰۲|ف=God and his Attributes|ک=Encyclopaedia of the Qurʾān|زبان=en}}</ref>
واژهٔ آرامی برای «خدا» در زبان آشوری‌ها «ʼĔlāhā» یا «الاهه» است. عرب‌زبانانی که پیرو یکی از [[دین ابراهیمی|ادیان ابراهیمی]] هستند از واژهٔ «الله» برای اشاره به خدا استفاده می‌کنند.<ref dir=ltr>{{پک|1=Peterson|2=۲۰۱۸|ف=Allah|ک=Encyclopedia of Islam and the Muslim World|زبان=en}}</ref><ref dir=ltr>{{پک|1=Blankinship|2=۲۰۱۸|ف=Allah|ک=Contemporary American Religion|زبان=en}}</ref><ref dir=ltr>{{پک|1=Afsaruddin|2=۲۰۰۷|ف=Allah|ک=Encyclopedia Britannica|زبان=en}}</ref> برخلاف باور گروه اندکی که ریشه اللّه را اقتباس از عبری دانسته‌اند، بیشتر لغت‌دانان اصلِ این کلمه را عربی فصیح می‌دانند که قرن‌ها پیش از بعثت پیامبر اسلام کاربرد داشته است.<ref>{{پک|1=ودود|2=۱۳۸۷|ک=دانشنامه کلام اسلامی|ف=الله}}</ref> امروزه عرب‌های مسیحی واژه‌ای غیر از «الله» برای اشاره به خدا ندارند<ref dir=ltr>{{پک|1=Peterson|2=۲۰۱۸|ف=Allah|ک=Encyclopedia of Islam and the Muslim World|زبان=en}}</ref><ref dir=ltr>{{پک|1=Holt|2=Lambton|3=Lewis|4=1977|ک=The Cambridge History of Islam|زبان=en|ج=۱|ص=۳۲}}</ref> یا از این واژه معمولاً به عنوان خدا استفاده می‌کنند.<ref dir=ltr>{{پک|1=Brown|2=۲۰۰۶|ف=Who is Allah|ک=International Journal of Frontier Missions|زبان=en}}</ref> در ادبیات مسیحیان عرب، واژگانی چون {{عبارت عربی|الله الأب}} ([[خدای پدر]])، {{عبارت عربی|الله الإبن}} ([[پسر خدا]])، و {{عبارت عربی|الله الروح القدس}} (خدای روح مقدس) وجود دارد.<ref>{{پک/بن|1=لاهوت|ک=لاهوتیان|ف=أزلیة المسیح}}</ref>


استفاده از واژه بسم الله الرحمن الرحیم، در میان مسلمانان به عنوان آغازگر هر کاری، پسندیده محسوب می‌شود۔<ref>{{پک|1=Afsaruddin|2=۲۰۰۷|ف=Allah|ک=Encyclopedia Britannica|زبان=en}}</ref> همچنین مسلمانان از واژه ان شاء الله نیز به معنای اگر خدا بخواهد، در زندگی روزمره خود بسیار استفاده می‌کنند۔<ref>{{پک|1=Afsaruddin|2=۲۰۰۷|ف=Allah|ک=Encyclopedia Britannica|زبان=en}}</ref> اکثر مسلمانان عبارت «[[انشاءالله|إِنْ شَاءَ ٱللَّٰهُ]]» (به معنی «اگر خدا بخواهد») را بدون ترجمه بعد از صحبت در مورد وقایع آینده استفاده می‌کنند.<ref dir="ltr">Gary S. Gregg, ''The Middle East: A Cultural Psychology'', Oxford University Press, p.30</ref>
بنابر دیدگاه [[مارشال هاجسون]]، به نظر می‌رسد در دوران پیش از اسلام، برخی مسیحیان به زیارت کعبه رفته و به الله به عنوان خدای آفریدگار احترام گذاشته‌اند.<ref dir=ltr>{{پک|1=Hodgson|2=1974|ک=The Venture of Islam|زبان=en|ج=۱|ص=۱۵۶}}</ref> کاوش‌های باستان‌شناسی در کلیسای ام‌الجمال در شمال [[اردن]] منجر به کشف کتیبه‌ها و قبرهایی از مسیحیان عرب پیش از اسلام شده است. این کتبیه‌ها از «الله» به عنوان نام خدا استفاده کرده و برخی افراد نیز در آن دوران عنوان «عبدالله» را داشته‌اند.<ref dir=ltr>{{پک|1=Brown|2=۲۰۰۶|ف=Who is Allah|ک=International Journal of Frontier Missions|زبان=en}}</ref> بنابر گزارش‌های تاریخی، یکی از رهبران مسیحی که در سال ۵۲۳ پیش از میلاد کشته شده است، «عبدالله بن ابی‌بکر بن محمد» نام داشت که بر انگشترش این شعار نقش بسته بود: «الله پروردگار من است».<ref dir=ltr>{{پک|1=Ibn Ishaq|2=2002|ک=The Life of Muhammad |زبان=en|ص=۱۵}}</ref> واژهٔ «الله» به‌کرات در گزارش‌ها و فهرست شهیدان مسیحی در جنوب عربستان یافت می‌شود. این گزارش‌های باستانی سریانی، اسامی کشته‌شدگان مسیحی در زمان پادشاهی حمیر و امپراتوری اکسوم را در بر می‌گیرند.<ref dir=ltr>{{پک|1=Brown|2=۲۰۰۶|ف=Who is Allah|ک=International Journal of Frontier Missions|زبان=en}}</ref> در کتیبه‌ای متعلق به سال ۵۱۲ میلادی در کلیسایی که مرقد شهدای مسیحی داشت، اشارات به «الله» به هر دو زبان عربی و آرامی یافت می‌شود. کتیبه با عبارت «با کمک الله» شروع می‌شود. در نسخه‌های عربی پیش از اسلام کتاب ''عهد جدید''، نام «الله» به عنوان خدا مورد استفاده قرار گرفته است.<ref dir=ltr>{{پک|1=Brown|2=۲۰۰۶|ف=Who is Allah|ک=International Journal of Frontier Missions|زبان=en}}</ref> اعراب مسیحی پیش از اسلام، از عبارت «{{عبارت عربی|یا لعباد الله}}» (ای بندگان خدا) برای دعوت یکدیگر به میدان مبارزه استفاده می‌کردند. همچنین «الله» در اشعاری که غسانیان و تنوخیان، عرب‌های مسیحی پیش از اسلام، در [[سوریه]] و شمال [[شبه‌جزیره عربستان]] سروده‌اند یافت می‌شود.<ref dir=ltr>{{پک|1=Shahîd|2=1984|ک=Byzantium and the Arabs|زبان=en|ص=۴۱۸}}</ref> در [[قرآن]] نیز در چند مورد، اعتقاد مسیحیان و یهودیان به «الله» اشاره شده است.<ref dir=ltr>{{پک|1=Brown|2=۲۰۰۶|ف=Who is Allah|ک=International Journal of Frontier Missions|زبان=en}}</ref>


فهرست عبارات دیگری که نزد مسلمانان محبوب‌اند و به عنوان [[ذکر]] به کار می‌روند شامل موارد زیر است: «[[سبحان الله|سُبْحَانَ ٱللّٰهِ]]» (به معنی «پاک و منزه است خدا»)، «[[الحمد لله|ٱلْحَمْدُ لِلَّٰهِ]]» (به معنی «ستایش از آن خداست»)، «[[لا اله الا الله|لَا إِلٰهَ إِلَّا ٱللَّٰهُ]]» (به معنی «هیچ خدایی جز خدا نیست»)، و «[[الله اکبر|ٱللَّٰهُ أَکْبَرُ]]» (به معنی «خدا بزرگتر است»).<ref dir="ltr">M. Mukarram Ahmed, Muzaffar Husain Syed, ''Encyclopaedia of Islam'', Anmol Publications PVT. LTD, p. 144</ref> در یکی از اعمال [[تصوف|صوفیان]] به نام «ذکرالله» فرد صوفی الله و دیگر نام‌های او را در مراسم خود تکرار می‌کند و به آنان می‌اندیشد در حالی که نفس کشیدن خود را کنترل می‌کند.<ref dir="ltr">Carl W. Ernst, Bruce B. Lawrence, ''Sufi Martyrs of Love: The Chishti Order in South Asia and Beyond'', Macmillan, p. 29</ref>
=== در دوران پیش از اسلام ===
آنگونه که از کتیبه‌های به جا مانده در جنوب [[عربستان]] برداشت می‌شود، «الله» یک نام باستانی است که حتی تا قرن پنجم پیش از میلاد به شکل‌های دیگری نیز کاربرد داشته است.<ref dir=ltr>{{پک|1=Irving M|2=2007|ک=The Historical Muhammad|زبان=en|ص=۳۳}}</ref> از کلمه «الله» پنج مرتبه در آثار صفایی — آثار تاریخی کشف شده در صخره‌های صفا واقع در سوریه در ناحیه حوران — استفاده شده است.<ref>{{پک|1=آذرنوش|2=۱۳۶۷|ک=دایرةالمعارف بزرگ اسلامی|ف=الله در لغت}}</ref><ref>{{پک|1=عباسی|2=پورافخم|3=۱۳۹۰|ف=مفهوم الله از نگاه ایزوتسو|ک=مطالعات تاریخی قرآن و حدیث}}</ref> در دوران پیش از اسلام در [[مکه]]، «الله» به‌خوبی شناخته شده بود<ref dir=ltr>{{پک|1=Peters|2=1994|ک=Muhammad and the Origins of Islam|زبان=en|ص=۱۰۷}}</ref><ref dir=ltr>{{پک|1=Peters|2=2003|ک=Islam|زبان=en|ص=۳}}</ref><ref>{{پک|1=پاکتچی|2=۱۳۶۷|ک=دایرةالمعارف بزرگ اسلامی|ف=الله}}</ref> و در واقع، او را از خدایان اصلی مکه می‌دانستند<ref dir=ltr>{{پک|1=Peters|2=1994|ک=Muhammad and the Origins of Islam|زبان=en|ص=۱۰۷}}</ref><ref dir=ltr>{{پک|1=Johnson|2=2012|ک=The Oxford Handbook of Late Antiquity|زبان=en|ص=۳۰۴}}</ref><ref dir=ltr>{{پک|1=GARDET|2=۱۹۸۶|ف=ALLAH|ک=Encyclopaedia of Islam|زبان=en}}</ref><ref dir=ltr>{{پک|1=Irving M|2=2007|ک=The Historical Muhammad|زبان=en|ص=۳۳}}</ref> که «[[کعبه]]»، خانه او دانسته می‌شد.<ref dir=ltr>{{پک|1=Peters|2=1994|ک=Muhammad and the Origins of Islam|زبان=en|ص=۱۰۷}}</ref><ref dir=ltr>{{پک|1=Peters|2=2003|ک=Islam|زبان=en|ص=۴۵}}</ref> از دیدگاه [[جاهلیت|اعراب جاهلی]]، این «الله» بود که پیروزی در جنگ با [[ابرهه]] را برای آنان فراهم کرد.<ref dir=ltr>{{پک|1=Johnson|2=2012|ک=The Oxford Handbook of Late Antiquity|زبان=en|ص=۳۰۴}}</ref> با این وجود، هیچ [[بت]] یا تجسم شمایل‌گونه‌ای از «الله» شناخته نشده است.<ref dir=ltr>{{پک|1=Peters|2=1994|ک=Muhammad and the Origins of Islam|زبان=en|ص=۱۰۷}}</ref><ref dir=ltr>{{پک|1=Irving M|2=2007|ک=The Historical Muhammad|زبان=en|ص=۳۳}}</ref> از همین رو برخی گزارش کرده‌اند که «الله» تنها [[فهرست خدایان مکه|ایزد مکه]] بود که بتی نداشت.<ref dir=ltr>{{پک|1=Peters|2=2003|ک=Islam|زبان=en|ص=۴۶}}</ref> پدر [[محمد]] که پیش از اسلام از دنیا رفته است نیز به نام [[عبدالله بن عبدالمطلب|عبدالله]] نامگذاری شده بود که به معنی «بندهٔ الله» است.<ref dir=ltr>{{پک|1=Böwering|2=۲۰۰۲|ف=God and his Attributes|ک=Encyclopaedia of the Qurʾān|زبان=en}}</ref><ref dir=ltr>{{پک|1=Irving M|2=2007|ک=The Historical Muhammad|زبان=en|ص=۳۳}}</ref> همچنین در اشعار اعراب جاهلی، به کرات از واژه «الله» استفاده شده است.<ref>{{پک|1=ارشی|2=حاجی|3=محمدی اکمل|4=۱۳۹۵|ف=ویژگی‌های ممتاز واژه الله|ک=پژوهش‌های میان رشته‌ای قرآن}}</ref><ref>{{پک|1=عباسی|2=پورافخم|3=۱۳۹۰|ف=مفهوم الله از نگاه ایزوتسو|ک=مطالعات تاریخی قرآن و حدیث}}</ref>
[[پرونده:Black Stone front and side.png|بندانگشتی|تکه‌های باقی‌مانده از سنگ [[حجرالاسود]]، از نمای روبرو و کنار.]]
نظریه‌های مختلفی دربارهٔ جایگاه «الله» در میان خدایان مشرکان پیش از اسلام مطرح شده است. برخی از نویسندگان گفته‌اند که اعراب مشرک، «الله» را [[الهه آفرینش|خدای آفریدگار]] یا خدای برتر در میان ایزدان خود می‌دانستند.<ref dir=ltr>{{پک|1=GARDET|2=۱۹۸۶|ف=ALLAH|ک=Encyclopaedia of Islam|زبان=en}}</ref><ref dir=ltr>{{پک|1=Peters|2=1994|ک=Muhammad and the Origins of Islam|زبان=en|ص=۱۰۷}}</ref> بنا بر برخی از آیات قرآن، قریشیان باور داشتند که «الله» خالق جهان، سرور نیروهای مادی، و سرور ایشان و پدرانشان بود. در کشمکش‌های آغاز اسلام میان پیامبر اسلام و قریشیان، پیوسته «الله» که مورد تأیید مشرکان قریش بود در کنار «الرحمان» که ظاهراً درمیانشان ناشناخته بود قرار می‌گرفت.<ref>{{پک|1=آذرنوش|2=۱۳۶۷|ک=دایرةالمعارف بزرگ اسلامی|ف=الله در لغت}}</ref> پیامبر اسلام برای شناساندن خدا به تنها به پرستش خدای کعبه اشاره می‌کند و این به آن معناست که اعراب جاهلی، با مفهوم «الله» و «خدا» به‌طور کامل آشنا بودند.<ref dir=ltr>{{پک|1=Peterson|2=2007|ک=Muhammad, Prophet of God|زبان=en|ص=۲۱}}</ref><ref>{{پک|1=ارشی|2=حاجی|3=محمدی اکمل|4=۱۳۹۵|ف=ویژگی‌های ممتاز واژه الله|ک=پژوهش‌های میان رشته‌ای قرآن}}</ref><ref dir=ltr>{{پک|1=Peters|2=2003|ک=Islam|زبان=en|ص=۴۳}}</ref> در فرهنگ اعراب جاهلی، [[لات (بت)|لات]]، [[منات (بت)|منات]] و [[عزی]] نیز دختران «الله» محسوب می‌شدند.<ref dir=ltr>{{پک|1=Böwering|2=۲۰۰۲|ف=God and his Attributes|ک=Encyclopaedia of the Qurʾān|زبان=en}}</ref><ref dir=ltr>{{پک|1=Berkey|2=2003|ک=The Formation of Islam|زبان=en|ص=۴۲}}</ref><ref dir=ltr>{{پک|1=Peterson|2=2007|ک=Muhammad, Prophet of God|زبان=en|ص=۲۱}}</ref> برخی از منابع گزارش داده‌اند که ممکن است این واژه معنی مبهمی در میان اهالی مکه داشته بوده باشد.<ref dir=ltr>{{پک|1=GARDET|2=۱۹۸۶|ف=ALLAH|ک=Encyclopaedia of Islam|زبان=en}}</ref><ref dir=ltr>{{پک|1=Böwering|2=۲۰۰۲|ف=God and his Attributes|ک=Encyclopaedia of the Qurʾān|زبان=en}}</ref> براساس نظریهٔ [[یولیوس ولهاوزن]]، «الله» (خدای برتر مجموعه قبایل اطراف [[قریش]]) مقامی بود که تقدس [[هبل|هُبَل]] (خدای برتر قریش) را باعث می‌شد.<ref dir=ltr>{{پک|1=Robin|2=2012|ک=The Oxford Handbook of Late Antiquity|زبان=en|ص=۳۰۴}}</ref> او «الله» را «اسم جنس» تلقی می‌کرد و معتقد بود مشرکان به خاطر کراهت بردن نام بت‌ها، اسم جنس «الله» را به جای آن‌ها به کار می‌بردند.<ref>{{پک|1=آذرنوش|2=۱۳۶۷|ک=دایرةالمعارف بزرگ اسلامی|ف=الله در لغت}}</ref> اگرچه شواهدی هست که نشان می‌دهد «الله» و «هبل» دو ایزد متفاوت بودند. براساس نظریه تفاوت «هبل» و «الله»، کعبه برای نخستین بار برای خدای والای «الله» ساخته شده بود؛ اما پس از فتح مکه توسط قریش، (حدود یک سده پیش از ظهور اسلام) به بتکده و جایگاه ایزدان قریش تبدیل شد. پس از این فتح بود که به قریش «قوم الله» نیز اطلاق شد.<ref dir=ltr>{{پک|1=Robin|2=2012|ک=The Oxford Handbook of Late Antiquity|زبان=en|ص=۳۰۴}}</ref> در این بین، گروهی «الله» را اشاره به الهه ماه می‌دانند که چندان با شواهد تاریخی و باستانی سازگاری ندارد.<ref dir=ltr>{{پک|1=Brown|2=۲۰۰۶|ف=Who is Allah|ک=International Journal of Frontier Missions|زبان=en}}</ref> برخی محققان معتقدند که «الله»، خدای آفریدگار دست‌نیافتنی بود که اهمیتش کم‌کم زیر سایهٔ ایزدان مجسم کمرنگ شده بود.<ref dir=ltr>{{پک|1=Berkey|2=2003|ک=The Formation of Islam|زبان=en|ص=۴۲}}</ref><ref dir=ltr>{{پک|1=Peterson|2=2007|ک=Muhammad, Prophet of God|زبان=en|ص=۲۱}}</ref> [[رنه دوسو]] معتقد است که «الله» برخلاف «هبل»، تندیس و بتی نداشته و لذا [[حجرالاسود]] را نماد «الله» قرار داده‌اند.<ref>{{پک|1=آذرنوش|2=۱۳۶۷|ک=دایرةالمعارف بزرگ اسلامی|ف=الله در لغت}}</ref> به‌طور کلی، دربارهٔ اهمیت نقش «الله» در دین مشرکان مکه بین محققان اختلاف نظر وجود دارد.<ref dir=ltr>{{پک|1=Peters|2=1994|ک=Muhammad and the Origins of Islam|زبان=en|ص=۱۰۷}}</ref><ref dir=ltr>{{پک|1=Berkey|2=2003|ک=The Formation of Islam|زبان=en|ص=۴۲}}</ref>


برخی محققان بر این باورند که الله واژه‌ای بود که پیامبر اسلام از آن برای اشاره به خدا در مقابل هم عرب‌های مشرک و هم مسیحیان و یهودیان استفاده کرد تا فهم مشترکی در مورد نامی برای خدا ایجاد کند. هرچند گرهارد بوورینگ در مورد این نظریه ابراز تردید کرده، زیرا طبق نظر او در اسلام، برخلاف اعتقادات عرب‌های مشرک، خدا هیچ شریک و همراهی ندارد، و رابطهٔ خویشاوندی نیز بین خدا و [[جن|جنیان]] وجود ندارد.<ref>{{پک|1=Böwering|2=۲۰۰۲|ف=God and his Attributes|ک=Encyclopaedia of the Qurʾān|زبان=en}}</ref>
«اله» در میان اقوام گوناگون عرب کاربرد فراوان داشت و قدمتی بیشتر از «الله»، که گویی تنها برای «خدای متعال» استفاده شده، دارد. «الله» در هیچ‌یک از نوشته‌های عصر جاهلیت نیامده، اما به‌وفور در اشعار جاهلی و اشعار [[امرؤالقیس]]، [[عدی بن زید عبادی|عدی بن زید]]، [[زهیر بن أبی سلمی|زهیر]] و به‌ویژه [[امیة بن ابی‌الصلت]] به کار رفته است. [[آذرتاش آذرنوش]] در ''[[دایرة المعارف بزرگ اسلامی]]'' از تردید برخی شرق‌شناسان در جاهلی بودن واژهٔ «الله» می‌نویسد. او گزارش می‌کند که برخی معتقدند سراسر اشعار جاهلی از جمله اشعاری که در آنان «الله» به‌کار رفته جعلی‌اند. گروه دیگر بر این باورند که بعد از اسلام، «الله» را به همراه معانی یکتاپرستی به اشعار جاهلی افزوده‌اند و به عقیده دیگران، در شعر جاهلی هرجا نام بتی بوده آن را با «الله» جایگزین کرده‌اند.<ref>{{پک|1=آذرنوش|2=۱۳۶۷|ک=دایرةالمعارف بزرگ اسلامی|ف=الله در لغت}}</ref>
[[پرونده:Khalili Collection Hajj and Arts of Pilgrimage mss 1138 fol 65b-66a.jpg|راست|بندانگشتی|نسخه‌ای از کتاب دلائل الخیرات جزولی متعلق به قرن ۱۹ میلادی.]]


[[فرانسیس ادواردز پیترز]] می‌گوید: «قرآن تأکید می‌کند، مسلمانان اعتقاد دارند، و مورخان تأیید می‌کنند که محمد و پیروان او همان خدای [[یهودیان]] را پرستش می‌کنند (قرآن، [[سوره عنکبوت|سورهٔ عنکبوت]]، آیهٔ ۴۶). الله در قرآن همان آفریدگار هستی است که با [[ابراهیم]] عهد بست.» پیترز می‌گوید که قرآن الله را قدرتمندتر و منزه‌تر (غیرقابل تصور و دسترس) از [[یهوه]] توصیف می‌کند، خدایی که برای همهٔ جهانیان است برعکس یهوه که همراهی نزدیکی با [[بنی‌اسرائیل|اسرائیلیان]] دارد.<ref name="Peters1" dir="ltr">F.E. Peters, ''Islam'', p.4, Princeton University Press, 2003</ref>
=== در دوران اسلام ===
در [[اسلام]]، «الله» خدای یکتا و قادر متعال و تنها ایزد و آفریدگار گیتی است و برابر با خدا در ادیان ابراهیمی است.<ref dir=ltr>{{پک|1=GARDET|2=۱۹۸۶|ف=ALLAH|ک=Encyclopaedia of Islam|زبان=en}}</ref><ref dir=ltr>{{پک|1=Afsaruddin|2=۲۰۰۷|ف=Allah|ک=Encyclopedia Britannica|زبان=en}}</ref> «الله» رایج‌ترین واژه برای اشاره به خدا در اسلام است<ref dir=ltr>{{پک|1=Alexander|2=۲۰۱۸|ف=Allah|ک=Encyclopedia of the Modern Middle East|زبان=en}}</ref><ref dir=ltr>{{پک|1=GARDET|2=۱۹۸۶|ف=ALLAH|ک=Encyclopaedia of Islam|زبان=en}}</ref><ref dir=ltr>{{پک|1=Böwering|2=۲۰۰۲|ف=God and his Attributes|ک=Encyclopaedia of the Qurʾān|زبان=en}}</ref> و تسلیم بودن در برابر اراده و دستورهایش، شالودهٔ اعتقاد اسلامی را تشکیل می‌دهد.<ref dir=ltr>{{پک|1=Afsaruddin|2=۲۰۰۷|ف=Allah|ک=Encyclopedia Britannica|زبان=en}}</ref> او خدای یکتا، آفریدگار گیتی و قاضی روز قیامت است.<ref dir=ltr>{{پک|1=Peterson|2=۲۰۱۸|ف=Allah|ک=Encyclopedia of Islam and the Muslim World|زبان=en}}</ref><ref dir=ltr>{{پک|1=Afsaruddin|2=۲۰۰۷|ف=Allah|ک=Encyclopedia Britannica|زبان=en}}</ref> او [[احد]] (یگانه)، [[واحد]] (ذاتاً یکتا)، [[رحمن]]، و [[قادر]] متعال است. [[قرآن]] دربارهٔ حقیقت الله، ذات رازآلودِ دست نیافتنی‌اش، [[نام‌های خدا در اسلام|نام‌های او]] و کارهایش در مورد مخلوقاتش سخن می‌گوید.<ref dir=ltr>{{پک|1=Afsaruddin|2=۲۰۰۷|ف=Allah|ک=Encyclopedia Britannica|زبان=en}}</ref> فارغ از ریشه و ارتباط این نام با بت‌های پیش از اسلام، پس از دوره اسلام این نام برای خداوند یگانه کاربرد پیدا کرده است.<ref dir=ltr>{{پک|1=Brown|2=۲۰۰۶|ف=Who is Allah|ک=International Journal of Frontier Missions|زبان=en}}</ref> برخی محققان بر این باورند که «الله» واژه‌ای بود که پیامبر اسلام از آن برای اشاره به خدا در مقابل هم عرب‌های مشرک و هم [[مسیحیان]] و [[یهودیان]] استفاده کرد تا فهم مشترکی در مورد نامی برای خدا ایجاد کند. هرچند گرهارد بوورینگ در مورد این نظریه ابراز تردید کرده، زیرا طبق نظر او در اسلام، برخلاف اعتقادات عرب‌های مشرک، خدا هیچ شریک و همراهی ندارد، و رابطهٔ خویشاوندی نیز بین خدا و [[جن|جنیان]] وجود ندارد.<ref dir=ltr>{{پک|1=Böwering|2=۲۰۰۲|ف=God and his Attributes|ک=Encyclopaedia of the Qurʾān|زبان=en}}</ref> [[فرانسیس ادواردز پیترز]] در اینباره می‌نویسد: «قرآن تأکید می‌کند، مسلمانان اعتقاد دارند، و مورخان تأیید می‌کنند که محمد و پیروان او همان خدای [[یهودیان]] را پرستش می‌کنند. «الله» در قرآن همان آفریدگار هستی است که با [[ابراهیم]] عهد بست.» پیترز نیز گزارش می‌کند که قرآن، «الله» را قدرتمندتر و منزه‌تر (غیرقابل تصور و دسترس) از «[[یهوه]]» توصیف می‌کند، خدایی که برای همهٔ جهانیان است برعکس یهوه که همراهی نزدیکی با [[بنی‌اسرائیل|اسرائیلیان]] دارد.<ref dir=ltr>{{پک|1=Peters|2=2003|ک=Islam|زبان=en|ص=۳_۴}}</ref>
[[پرونده:Islamic coin, Time of the Rashidun. Khosrau type. AH 31-41 AD 651-661.jpg|بندانگشتی|[[درهم|درهمی]] متعلق به دوران [[خلفای راشدین]]، ضرب شده در سال ۳۶ ه‍.ق در پیشاور. نمای یک سمت سکه، عکسی از خسروپرویز دوم با عبارت «بسم الله» را دربردارد.]]
استفاده از واژه «بسم الله الرحمن الرحیم»، در میان مسلمانان به عنوان آغازگر هر کاری، پسندیده محسوب می‌شود.<ref dir=ltr>{{پک|1=Afsaruddin|2=۲۰۰۷|ف=Allah|ک=Encyclopedia Britannica|زبان=en}}</ref> همچنین مسلمانان از واژه «[[انشاءالله|إِنْ شَاءَ ٱللَّٰهُ]]» نیز به معنای «اگر خدا بخواهد» در زندگی روزمره خود بسیار استفاده می‌کنند.<ref dir=ltr>{{پک|1=Afsaruddin|2=۲۰۰۷|ف=Allah|ک=Encyclopedia Britannica|زبان=en}}</ref> اکثر مسلمانان عبارت «إِنْ شَاءَ ٱللَّٰهُ» را بدون ترجمه، بعد از صحبت در مورد وقایع آینده استفاده می‌کنند. این واژه به نوعی، تقدیرگرایی مسلمانان را نشان می‌دهد.<ref dir=ltr>{{پک|1=Gregg|2=2005|ک=The Middle East|زبان=en|ص=۳۰}}</ref> از دیگر عباراتی که شامل نام «الله» می‌باشند و نزد مسلمانان از اهمیت بالایی برخوردارند، می‌توان به «[[سبحان الله|سُبْحَانَ ٱللّٰهِ]]» (به معنی «پاک و منزه است خدا»)، «[[الحمد لله|ٱلْحَمْدُ لِلَّٰهِ]]» (به معنی «ستایش از آن خداست»)، «[[لا اله الا الله|لَا إِلٰهَ إِلَّا ٱللَّٰهُ]]» (به معنی «هیچ خدایی جز خدا نیست»)، و «[[الله اکبر|ٱللَّٰهُ أَکْبَرُ]]» (به معنی «خدا بزرگتر است») اشاره کرد.<ref dir=ltr>{{پک|1=Ahmed|2=Syed|3=2005|ک=Encyclopaedia of Islam|زبان=en|ص=۱۴۴|ج=۱}}</ref> مسلمانان از واژه «الله اکبر» برای آغاز نماز استفاده می‌کنند.<ref dir=ltr>{{پک|1=Gregg|2=2005|ک=The Middle East|زبان=en|ص=۱۱۳}}</ref> صوفیان نیز در یکی از اعمال خود به نام «ذکرالله» به تکرار نام «الله» می‌پردازند.<ref dir=ltr>{{پک|1=Gregg|2=2005|ک=The Middle East|زبان=en|ص=۱۲۷}}</ref> در دوره آغازین خلافت اسلامی، سکه‌های ساسانی که تا پیش از آن رواج داشتند، شکل خود را حفظ کردند و تنها عبارات اسلامی از جمله نام «الله» بر روی آنها درج شد. عبارتی چون «بسم الله»، «لا اله الا الله» و «ربی الله» از جمله عبارتی هستند که با نام «الله» بر روی سکه‌ها حک می‌شدند. بعدها نیز این عبارات در سکه‌ها در [[فهرست حکومت‌های اسلامی|حکومت‌های اسلامی]] رواج داشت.<ref>{{پک|1=رهبرگنجه|2=۱۳۸۲|ف=نقش اسماء متبرکه بر روی سکه‌های اسلامی|ک=کیهان فرهنگی}}</ref>


===در زبان‌های غیر عربی===
[[نام‌های خدا در اسلام|اسماء الحسنی]] (نام‌های نیکو) در اسلام، شامل ۹۹ نام است که ویژگی‌های خدا در اسلام را بیان می‌کنند.<ref dir=ltr>{{پک|1=Afsaruddin|2=۲۰۰۷|ف=Allah|ک=Encyclopedia Britannica|زبان=en}}</ref><ref dir=ltr>{{پک|1=Alexander|2=۲۰۱۸|ف=Allah|ک=Encyclopedia of the Modern Middle East|زبان=en}}</ref><ref dir=ltr>{{پک|1=Böwering|2=۲۰۰۲|ف=God and his Attributes|ک=Encyclopaedia of the Qurʾān|زبان=en}}</ref> همهٔ این نام‌ها به «الله» اشاره می‌کنند، اما مسلمانان «الله» را جامع تمام آن اوصاف و اسماء می‌دانند.<ref dir=ltr>{{پک|1=Alexander|2=۲۰۱۸|ف=Allah|ک=Encyclopedia of the Modern Middle East|زبان=en}}</ref> از جامع‌ترین آیات در این باره آیه‌های ۲۳ و ۲۴ سوره حشر هستند که با آوردن سیزده صفت متوالی و در نهایت با عبارت «اسماء الحسنی» این جایگاه بالا و متمایز را تنها مختص الله معرفی می‌کنند.<ref>{{پک|1=ودود|2=۱۳۸۷|ک=دانشنامه کلام اسلامی|ف=الله}}</ref> مشهورترین این اسماء ۹۹ گانه، «رحمن» و «رحیم» است.<ref dir=ltr>{{پک|1=Alexander|2=۲۰۱۸|ف=Allah|ک=Encyclopedia of the Modern Middle East|زبان=en}}</ref> این دو واژه در کنار عبارت «[[بسم الله الرحمن الرحیم|بسم الله]]» نیز در قرآن و ادبیات مسلمانان کاربرد داشته است. «الرحمن» که نام خدای آسمان‌ها در [[یمن]] محسوب می‌شد، هنگامی که توسط محمد در کنار «الله» به کار رفت، به این معنا بود که «الرحمن»، صفتی از صفات خداوند یگانه است.<ref dir=ltr>{{پک|1=Böwering|2=۲۰۰۲|ف=God and his Attributes|ک=Encyclopaedia of the Qurʾān|زبان=en}}</ref>
[[پرونده:Allah name in different languages.png|300px|بندانگشتی|واژهٔ الله در [[خط (نوشتار)|خطوط دیگر]]]]تاریخچهٔ استفاده از واژهٔ الله در زبان انگلیسی احتمالاً تحت تأثیر [[دین‌شناسی تطبیقی]] در قرن ۱۹ بوده‌است. به عنوان مثال، [[توماس کارلایل]] (۱۸۴۰) گهگاه واژهٔ الله را استفاده می‌کرد، بدون آنکه بخواهد مفهومی سوای خدا از الله مراد کند. اما در ''شرح زندگانی محمد'' (۱۹۴۳)، [[تور آندرائه]] همیشه واژهٔ الله را استفاده کرده‌است، اگرچه به نظر می‌رسد «مفهوم خدا» در نوشته‌های او می‌تواند مفهومی متفاوت از خدای یهودیان و مسیحیان را افاده کند.<ref name="Watt45">William Montgomery Watt, ''Islam and Christianity today: A Contribution to Dialogue'', [[Routledge]], 1983, p.45</ref> برخی مسلمانان واژهٔ الله را در زبان انگلیسی بدون ترجمه به کار می‌برند.<ref>{{پک|1=Blankinship|2=۲۰۱۸|ف=Allah|ک=Contemporary American Religion|زبان=en}}</ref> تا پیش از سال ۱۵۴۸، منابع انگلیسی، از واژه GOD برای اشاره به الله استفاده می‌کردند و در سال ۱۹۰۰ به بعد بود که مهاجران و بومیان آمریکایی، از واژه الله در ترجمه واژه خدا در قرآن استفاده کردند۔ اولین بار محمد عبدالحکیم خان بود که در ترجمه قرآن به انگلیسی، از عبارت Allah برای ترجمه این نام استفاده کرد و تا پیش از ترجمه بل (منتشر شده در ۱۹۳۷) استفاده از این نوع ترجمه در ترجمه‌های قرآن به قلم غیر مسلمانان، سابقه نداشت۔<ref>{{پک|1=Blankinship|2=۲۰۱۸|ف=Allah|ک=Contemporary American Religion|زبان=en}}</ref> برخی از مترجمان معتقدند که واژهٔ «الله» ترجمه‌نشدنی است و در مقابل نیز برخی اصرار دارند که الله خدای واحد و معبود ادیان ابراهیمی است و نباید از ترجمهٔ نام الله به خاطر یگانگی آن ترسید.<ref>{{پک|1=پاکتچی|2=۱۳۶۷|ک=دایرةالمعارف بزرگ اسلامی|ف=الله}}</ref>


در برخی از زبان‌هایی که معمولاً از واژه‌ای جز الله برای اشاره به خدا استفاده می‌کنند، عباراتی به کار می‌رود که شامل واژهٔ الله هستند؛ مثلاً، در نتیجهٔ قرن‌ها زندگی مسلمانان در [[اندلس (اسلامی)|اندلس]]، کلمات ojalá در زبان اسپانیایی و oxalá در زبان پرتغالی از عبارت «{{عبارت عربی|إن شاء الله}}» برگرفته شده‌اند. این کلمات اسپانیایی و پرتغالی به معنی «اگر خدا بخواهد» یا «امیدوارم» هستند.<ref>Islam in Luce López Baralt, ''Spanish Literature: From the Middle Ages to the Present'', Brill, 1992, p.25</ref>
== ترجمه واژه الله ==
 
تاریخچهٔ استفاده از واژهٔ «الله» در زبان انگلیسی احتمالاً تحت تأثیر [[دین‌شناسی تطبیقی]] در قرن ۱۹ بوده است. به عنوان مثال، [[توماس کارلایل]] (۱۸۴۰) گهگاه واژهٔ «الله» را استفاده می‌کرد، بدون آنکه بخواهد مفهومی سوای «خدا» از «الله» مراد کند. اما در ''[[شرح زندگانی محمد]]'' (۱۹۴۳)، [[تور آندرائه]] همیشه واژهٔ «الله» را استفاده کرده است، اگرچه به نظر می‌رسد «مفهوم خدا» در نوشته‌های او می‌تواند مفهومی متفاوت از خدای یهودیان و مسیحیان را افاده کند.<ref dir=ltr>{{پک|1=Watt|2=1983|ک=Islam and Christianity Today|زبان=en|ص=۴۵}}</ref> برخی مسلمانان واژهٔ «الله» را در زبان انگلیسی بدون ترجمه به کار می‌برند.<ref dir=ltr>{{پک|1=Blankinship|2=۲۰۱۸|ف=Allah|ک=Contemporary American Religion|زبان=en}}</ref> تا پیش از سال ۱۵۴۸، منابع انگلیسی، از واژه «GOD» برای اشاره به «الله» استفاده می‌کردند و در سال ۱۹۰۰ به بعد بود که مهاجران و بومیان آمریکایی، از واژه «الله» در ترجمه واژه «خدا» در قرآن استفاده کردند. اولین بار [[محمد عبدالحکیم خان]] بود که در [[ترجمه قرآن]] به انگلیسی، از عبارت «Allah» برای ترجمه این نام استفاده کرد و تا پیش از [[قرآن (ترجمه بل)|ترجمه بل]] (منتشر شده در ۱۹۳۷) استفاده از این نوع ترجمه در ترجمه‌های قرآن به قلم غیر مسلمانان، سابقه نداشت.<ref dir=ltr>{{پک|1=Blankinship|2=۲۰۱۸|ف=Allah|ک=Contemporary American Religion|زبان=en}}</ref> برخی از مترجمان معتقدند که واژهٔ «الله» ترجمه‌نشدنی است و در مقابل نیز برخی اصرار دارند که «الله» خدای واحد و معبود ادیان ابراهیمی است و نباید از ترجمهٔ نام «الله» به خاطر یگانگی آن ترسید.<ref>{{پک|1=پاکتچی|2=۱۳۶۷|ک=دایرةالمعارف بزرگ اسلامی|ف=الله}}</ref> در ترجمه‌های عربی از متون باستان ایرانی، همچون ترجمهٔ [[ابوعلی مسکویه]]، «[[اهورامزدا]]» به «الله» ترجمه شده است. ترجمه‌های جدید از [[کتاب مقدس]]، «[[یهوه]]» و «تئوس» (به یونانی: theos, θεός) را به «الله» ترجمه کرده‌اند.<ref>{{پک|1=پاکتچی|2=۱۳۶۷|ک=دایرةالمعارف بزرگ اسلامی|ف=الله}}</ref> در برخی از زبان‌هایی که معمولاً از واژه‌ای غیر از «الله» برای اشاره به خدا استفاده می‌کنند، عباراتی به کار می‌رود که شامل واژهٔ «الله» هستند؛ مثلاً، در نتیجهٔ قرن‌ها زندگی مسلمانان در [[اندلس (اسلامی)|اندلس]]، کلمات «ojalá» در زبان اسپانیایی و «oxalá» در زبان پرتغالی از عبارت «{{عبارت عربی|إن شاء الله}}» برگرفته شده‌اند. این کلمات اسپانیایی و پرتغالی به معنی «اگر خدا بخواهد» یا «امیدوارم» هستند.<ref dir=ltr>{{پک|1=Baralt|2=1992|ک=Islam in Spanish Literature|زبان=en|ص=۲۵}}</ref> برخی از نگارش‌های واژه الله در زبان‌های مختلف عبارتند از:{{Colbegin}}
در ترجمه‌های عربی از متون باستان ایرانی، مثلاً ترجمهٔ [[ابوعلی مسکویه]]، [[اهورامزدا]] به الله ترجمه شده‌است. ترجمه‌های جدید از [[کتاب مقدس]]، [[یهوه]] و تئوس (theos, θεός) را به الله ترجمه کرده‌اند.<ref>{{پک|1=پاکتچی|2=۱۳۶۷|ک=دایرةالمعارف بزرگ اسلامی|ف=الله}}</ref> در زبان‌هایی که از [[خط عربی]] استفاده می‌کنند (مانند [[زبان فارسی|فارسی]]، [[فارسی دری|دری]]، [[زبان اردو|اردو]]، و [[زبان اویغوری|اویغوری]]) کلمهٔ الله به همان شکل عربی‌اش استفاده می‌شود. در زبان‌های دیگر الله به شکل زیر استفاده می‌شود:{{مدرک}}{{Colbegin}}
* [[زبان آسامی|آسامی]] و [[زبان بنگالی|بنگالی]]: আল্লাহ Allah
* [[زبان آسامی|آسامی]] و [[زبان بنگالی|بنگالی]]: আল্লাহ Allah
* [[زبان بوسنیایی|بوسنیایی]]: Allah
* [[زبان بوسنیایی|بوسنیایی]]: Allah
خط ۸۸: خط ۸۰:
{{colend}}
{{colend}}


==در باور مسلمانان==
== در باور مسلمانان ==
قرآن، کتاب مقدس مسلمانان، الله را به عنوان یگانه خداوند هستی معرفی می‌کند۔ باور به یگانگی الله، به عنوان یکی از اصول اساسی اسلام به‌شمار رفته‌است به گونه‌ای که دین اسلام را آیینی جز پرستش الله ندانسته‌اند۔<ref>{{پک|1=پاکتچی|2=۱۳۶۷|ک=دایرةالمعارف بزرگ اسلامی|ف=الله}}</ref> دو شعار اساسی مسلمانان که به عنوان شهادتین شناخته می‌شود؛ بر مدار «الله» شکل گرفته‌است که در یکی از آنها، گواهی به یگانگی الله و دیگری گواهی به رسالت محمد از جانب الله است۔<ref>{{پک|1=Afsaruddin|2=۲۰۰۷|ف=Allah|ک=Encyclopedia Britannica|زبان=en}}</ref><ref>{{پک|1=پاکتچی|2=۱۳۶۷|ک=دایرةالمعارف بزرگ اسلامی|ف=الله}}</ref><ref>{{پک|1=Böwering|2=۲۰۰۲|ف=God and his Attributes|ک=Encyclopaedia of the Qurʾān|زبان=en}}</ref> به طور کلی، مفهوم خداوند و الله، در دو بعد خداشناسی و رابطه میان خدا و انسان، در ادبیات اسلامی اعم از احادیث، قرآن و فرهنگ ملل مسلمان، مورد توجه قرار گرفته‌است۔<ref>{{پک|1=پاکتچی|2=۱۳۶۷|ک=دایرةالمعارف بزرگ اسلامی|ف=الله}}</ref> این نام از منظر عرفان اسلامی، اهمیت بالایی دارد و مجرب‌ترین نام‌ها در دعاست۔ شهادت تنها به این نام صحیح است و اسم علم برا ذات الهی در نظر گرفته می‌شود و گذاشتن این نام بر دیگران چه به صورت مجاز و چه به صورت حقیقی، جایز نمی‌باشد۔ به عقیده برخی، الله همان اسم اعظم الهی است۔<ref>{{پک|1=ارشی|2=حاجی|3=محمدی اکمل|4=۱۳۹۵|ف=ویژگی‌های ممتاز واژه الله|ک=پژوهش‌های میان رشته‌ای قرآن}}</ref>
[[پرونده:لا اله الا الله.png|بندانگشتی|296x296پیکسل|تایپوگرافی عبارت «[[لا اله الا الله]]»، اولین عقیده یک مسلمان]]
قرآن، کتاب مقدس مسلمانان، «الله» را به عنوان «یگانه خداوند هستی» معرفی می‌کند. باور به یگانگی «الله»، به عنوان یکی از اصول اساسی اسلام به‌شمار رفته است به گونه‌ای که دین اسلام را آئینی جز پرستش «الله» ندانسته‌اند.<ref>{{پک|1=پاکتچی|2=۱۳۶۷|ک=دایرةالمعارف بزرگ اسلامی|ف=الله}}</ref> دو شعار اساسی مسلمانان که به عنوان [[شهادتین]] شناخته می‌شود؛ بر مدار «الله» شکل گرفته است که در یکی از آنها، گواهی به یگانگی «الله» و دیگری گواهی به رسالت محمد از جانب «الله» است.<ref dir=ltr>{{پک|1=Afsaruddin|2=۲۰۰۷|ف=Allah|ک=Encyclopedia Britannica|زبان=en}}</ref><ref>{{پک|1=پاکتچی|2=۱۳۶۷|ک=دایرةالمعارف بزرگ اسلامی|ف=الله}}</ref><ref dir=ltr>{{پک|1=Böwering|2=۲۰۰۲|ف=God and his Attributes|ک=Encyclopaedia of the Qurʾān|زبان=en}}</ref> به‌طور کلی، مفهوم «خدا» و «الله»، در دو بعد خداشناسی و رابطه میان خدا و انسان، در ادبیات اسلامی اعم از [[حدیث|احادیث]]، [[قرآن]] و فرهنگ ملل مسلمان، مورد توجه قرار گرفته است.<ref>{{پک|1=پاکتچی|2=۱۳۶۷|ک=دایرةالمعارف بزرگ اسلامی|ف=الله}}</ref> این نام از منظر [[عرفان اسلامی]]، اهمیت بالایی دارد و مجرب‌ترین نام‌ها در [[دعا|دعاست]]. شهادتین تنها به این نام صحیح است و اسم عَلَم برای ذات الهی در نظر گرفته می‌شود و گذاشتن این نام بر دیگران چه به صورت مجاز و چه به صورت حقیقی، جایز نیست. به عقیده برخی، «الله» همان [[اسم اعظم]] الهی است.<ref>{{پک|1=ارشی|2=حاجی|3=محمدی اکمل|4=۱۳۹۵|ف=ویژگی‌های ممتاز واژه الله|ک=پژوهش‌های میان رشته‌ای قرآن}}</ref><ref>{{پک|1=ودود|2=۱۳۸۷|ک=دانشنامه کلام اسلامی|ف=الله}}</ref> واژه «الله» به شکل مکتوب در رسم‌الخط عربی از احترام ویژه‌ای نزد مسلمانان برخوردار است، و بسیاری از ایشان دست زدن به این واژه را در ضمن وازگان قرآنی، بدون [[وضو]] جایز نمی‌شمارند. با این وجود در میان [[شیعه]] و [[سنی]]، فقیهانی بوده‌اند به جواز لمس نام‌های خدا [[فتوا]] داده‌اند.<ref>{{پک|1=مخلصی|2=۱۳۷۸|ف=دست زدن به نبشته‌های قرآن|ک=فصلنامه فقه}}</ref>


واژه ''الله'' به شکل مکتوب در رسم‌الخط عربی از احترام ویژه‌ای نزد مسلمانان برخوردار است، و بسیاری از ایشان دست زدن به این واژه را بدون [[وضو]] جایز نمی‌شمارند. از این رو، بسیاری از مسلمانان هنگام نوشتن به جای این واژه، «ا…» می‌نویسند؛ مثلاً «{{عبارت عربی|آیت‌ا…}}» به جای «آیت‌الله».<ref name="fxfvv">{{یادکرد وب | عنوان=قرآن و اسماء متبرّکه - توضیح المسائل جامع | وبگاه=پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر مرجع عالیقدر آقای سید علی حسینی سیستانی | پیوند=https://www.sistani.org/persian/book/25103/4010/ | کد زبان=fa | تاریخ بازبینی=2019-01-02 | پیوند بایگانی=https://www.webcitation.org/75DFpQ4u4?url=https://www.sistani.org/persian/book/25103/4010/ | تاریخ بایگانی=6 ژانویه 2019}}</ref><ref name="snmb6">{{یادکرد وب | عنوان=استفتائات - مس اسماء و آیات الهی‏ | وبگاه=پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار سیدعلی خامنه‌ای | تاریخ=2019-01-02 | سال=2019 | پیوند=http://farsi.khamenei.ir/treatise-content?id=14&tid=-1 | کد زبان=fa | تاریخ بازبینی=2019-01-02 | پیوند بایگانی=https://www.webcitation.org/75DFCMuen?url=http://farsi.khamenei.ir/treatise-content?id=14 | تاریخ بایگانی=6 ژانویه 2019}}</ref>  
=== در قرآن ===
واژه «الله» در حدود ۲۷۰۰ مرتبه در اشکال مختلفش در قرآن به کار رفته است.<ref dir=ltr>{{پک|1=Böwering|2=۲۰۰۲|ف=God and his Attributes|ک=Encyclopaedia of the Qurʾān|زبان=en}}</ref><ref>{{پک|ودود|۱۳۸۷|ک=دانشنامه کلام اسلامی|ف=الله}}</ref> همچنین در قرآن «پرستش الله» به عنوان کاری مشترک میان مسلمانان و [[اهل کتاب]] معرفی شده و از اهل کتاب خواسته شده که به آن پایبند باشند. بر اساس تصویر ترسیمی قرآن از «الله»، او به عنوان خدای مشترک همه [[ادیان توحیدی]] و ابراهیمی قبلی معرفی شده است. رویکرد قرآن در توصیف «الله»، از مرحله اثبات وجود عبور کرده است و آن را امری مسلم دانسته و تنها به معرفی «الله» و خداشناسی پرداخته است. در فرهنگ قرآنی و مطالعات پسین اسلامی، انسان برای درک «الله»، تنها به طبیعت خداجوی خود نیازمند است که بعدها به عنوان [[فطرت]] شناخته شده است. انکار خداوندی «الله»، [[شرک]] نسبت به او و برخذر داشتن از اتصاف الله به صفات ناپسند یا منافی ذات او همچون فرزند داشتن یا فرزند بودنش، از مقولاتی است که در قرآن به شدت نهی شده است.<ref>{{پک|1=پاکتچی|2=۱۳۶۷|ک=دایرةالمعارف بزرگ اسلامی|ف=الله}}</ref> نفی داشتن فرزند، والدین و همسر از الله در قرآن، می‌تواند نفی عقاید اعراب جاهلی در خصوص اعتقاد به داشتن فرزند برای الله و نفی عقاید مسیحی‌گونه باشد.<ref dir=ltr>{{پک|1=Böwering|2=۲۰۰۲|ف=God and his Attributes|ک=Encyclopaedia of the Qurʾān|زبان=en}}</ref> آیه مشهور به [[آیه عرش]]، از جمله آیاتی است که خدا را توصیف کرده است. در این آیه آمده است: «خداست که معبودی جز او نیست؛ زنده و برپادارنده است؛ نه خوابی سبک او را فرو می‌گیرد و نه خوابی گران؛ آنچه در آسمان‌ها و آنچه در زمین است، از آنِ اوست. کیست آن کس که جز به اِذن او در پیشگاهش [[شفاعت]] کند؟ آنچه در پیش روی آنان و آنچه در پشت سرشان است می‌داند. و به چیزی از علم او، جز به آنچه بخواهد، احاطه نمی‌یابند. [[کرسی]] او آسمان‌ها و زمین را دربر گرفته، و نگهداری آنها بر او دشوار نیست، و اوست والای بزرگ.»<ref dir=ltr>{{پک|1=Peterson|2=۲۰۱۸|ف=Allah|ک=Encyclopedia of Islam and the Muslim World|زبان=en}}</ref>


===در قرآن===
الله‌محوری از ویژگی‌های جهان توصیف شده در قرآن است. «الله» به عنوان خالق هستی معرفی شده است که آن را بر مبنای حکمت ساخته است. در قرآن، تمام مخلوقات به عنوان [[آیت الهی|آیاتی]] برای شناخت خدا توصیف شده‌اند و با این وجود، شناخت خداوند از توان بشر، خارج دانسته شده است. در قرآن نام‌های بسیاری برای خدا یاد شده است. بشر از دیدن خداوند و حتی توصیف او عاجز معرفی شده و با این وجود، خداوند به [[نور آسمان و زمین]] وصف شده است. مهربانی، مهرورزی و هدایت‌گری از صفاتی است که خداوند با آنها در قرآن مورد توصیف قرار گرفته است.<ref>{{پک|1=پاکتچی|2=۱۳۶۷|ک=دایرةالمعارف بزرگ اسلامی|ف=الله}}</ref> با این اوصاف، تقریباً تمام مفسران قرآن بر این باورند که برخی از تعابیر و توصیفات [[خدا در قرآن]] که از زبان انسان‌سازی مشخصی پیروی کرده‌اند، باید به معنای مجازی آنها تفسیر و تأویل بشوند.<ref dir=ltr>{{پک|1=Peterson|2=۲۰۱۸|ف=Allah|ک=Encyclopedia of Islam and the Muslim World|زبان=en}}</ref>
واژه الله در حدود ۲۷۰۰ مرتبه در اشکال مختلفش در قرآن به کار رفته‌است۔<ref>{{پک|1=Böwering|2=۲۰۰۲|ف=God and his Attributes|ک=Encyclopaedia of the Qurʾān|زبان=en}}</ref> همچنین در قرآن «پرستش الله» به عنوان کاری مشترک میان مسلمانان و [[اهل کتاب]] معرفی شده و از اهل کتاب خواسته شده که به آن پایبند باشند. بر اساس تصویر ترسیمی قرآن از الله، او به عنوان خدای مشترک همه ادیان توحیدی و ابراهیمی قبلی معرفی شده‌است۔ رویکرد قرآن در توصیف الله، از مرحله اثبات وجود عبور کرده‌است و آن را امری مسلم دانسته و تنها به معرفی الله و خداشناسی پرداخته‌است۔ در فرهنگ قرآنی و مطالعات پسین اسلامی، انسان برای درک الله، تنها به طبیعت خداجوی خود نیازمند است که بعدها به عنوان فطرت شناخته شده‌است۔ انکار خداوندی الله، شرک نسبت به او و برخذر داشتن از اتصاف الله به صفات ناپسند و یا منافی ذات او همچون فرزند داشتن و یا فرزند بودنش، از مقولاتی است که در قرآن به شدت نهی شده‌است۔<ref>{{پک|1=پاکتچی|2=۱۳۶۷|ک=دایرةالمعارف بزرگ اسلامی|ف=الله}}</ref> نفی داشتن فرزند، والدین و همسر از الله در قرآن، می‌تواند نفی عقاید اعراب جاهلی در خصوص اعتقاد به داشتن فرزند برای الله و نفی عقاید مسیحی‌گونه باشد۔<ref>{{پک|1=Böwering|2=۲۰۰۲|ف=God and his Attributes|ک=Encyclopaedia of the Qurʾān|زبان=en}}</ref> آیه مشهور به آیه عرش، از جمله آیاتی است که خدا را توصیف کرده‌است۔ در این آیه آمده است: «خداست كه معبودى جز او نيست؛ زنده و برپادارنده است؛ نه خوابى سبك او را فرو مى‌گيرد و نه خوابى گران؛ آنچه در آسمانها و آنچه در زمين است، از آنِ اوست. كيست آن كس كه جز به اذن او در پيشگاهش شفاعت كند؟ آنچه در پيش روى آنان و آنچه در پشت سرشان است مى‌داند. و به چيزى از علم او، جز به آنچه بخواهد، احاطه نمى‌يابند. كرسى او آسمانها و زمين را در بر گرفته، و نگهدارى آنها بر او دشوار نيست، و اوست والاى بزرگ.»<ref>{{پک|1=Peterson|2=۲۰۱۸|ف=Allah|ک=Encyclopedia of Islam and the Muslim World|زبان=en}}</ref>


الله‌محوری از ویژگی‌های جهان توصیف شده در قرآن است۔ الله به عنوان خالق هستی معرفی شده‌است که آن را بر مبنای حکمت ساخته است۔ در قرآن، تمام مخلوقات به عنوان آیاتی برای شناخت خدا توصیف شده‌اند و با این وجود، شناخت خداوند از توان بشر، خارج دانسته شده‌است۔ در قرآن نام‌های بسیاری برای خدا یاد شده‌است۔ بشر از دیدن خداوند و حتی توصیف او عاجز معرفی شده و با این وجود، خداوند به نور آسمان و زمین وصف شده‌است۔ مهربانی، مهرورزی و هدایت‌گری از صفاتی است که خداوند با آنها در قرآن مورد توصیف قرار گرفته‌است۔<ref>{{پک|1=پاکتچی|2=۱۳۶۷|ک=دایرةالمعارف بزرگ اسلامی|ف=الله}}</ref> با این اوصاف، تقریبا تمام مفسران قرآن بر این باورند که برخی از تعابیر و توصیفات خدا در قرآن که از زبان انسان‌سازی مشخصی پیروی کرده‌اند، باید به معنای مجازی آنها تفسیر و تأویل بشوند۔<ref>{{پک|1=Peterson|2=۲۰۱۸|ف=Allah|ک=Encyclopedia of Islam and the Muslim World|زبان=en}}</ref>
=== در حدیث ===
شناساندن [[خدا در حدیث|الله در احادیث]] به جا مانده از پیامبر اسلام، به قدری گسترده و فراوان است که نشان از اهتمام ویژه محمد در شناساندن «الله» به دیگران داشته است. در احادیث اسلامی، مباحثی چون [[اثبات وجود خدا]] و [[اثبات توحید|اثبات وحدانیت الله]]، به عنوان مسائلی حل شده تلقی شده و گستردگی کمتری را شامل می‌شود. در نقطه مقابل، بیان و تشریح [[صفات الهی]]، مورد توجه بیشتری قرار گرفته است. با توجه به دو گرایش در خداشناسی مسلمانان، نخست باور به خدایی فراتر از اندیشه بشر و دیگر، باور به خدایی در چارچوب ظاهر اوصاف قرآنی، [[خداشناسی]] در متون احادیث نیز در دو مسیر متفاوت گسترش یافته است. در نگرش اول، گرایندگان بر این باورند که اوصاف قرآنی برای خداوند که به نوعی انسان‌گونه می‌باشند، باید به معنایی فراتر از ظاهر برگردان شوند — که در اصطلاح [[تأویل]] نامیده می‌شود — در مقابل، گروندگان به نظر دوم، هرگونه [[تفسیر قرآن|تفسیر]] و تأویل در ظاهر آیات قرآن را نفی می‌کنند. این دو نگرش، به پدید آمدن دو نوع روش با عنوان‌های «[[توحید صفاتی]]» و «[[صفاتی‌گری]]» انجامیده است.<ref>{{پک|1=پاکتچی|2=۱۳۶۷|ک=دایرةالمعارف بزرگ اسلامی|ف=الله}}</ref> در حدیثی از پیامبر اسلام، تعداد [[اسماء الهی]] ۴۰۰۰ عدد بیان شده است که یک اسم از آنها مکتوم است. به نظر بعضی از شارحان این حدیث، الله همان نام مکتوم از میان نام‌های الهی است. شبیه به این شرح را [[جعفر صادق]] در روایتی چنین بیان می‌کند: «خداوند اسمی را آفرید که صدادار به حروف نیست و را رنگی آمیخته نشد. بی‌کران بود و نامحدود و حس هر تصورکننده‌ای از آن در حجاب است. پس آن اسم را کلمه تامی قرار داد بر چهار جزء که همان قرین هم بوده و هیچ‌یک پیش از دیگری نبود. یکی از این اسماء را پوشیده داشت و از میان اسمائی که برای خلق ظاهر شدند، ظاهرترین آنها، همان اسم الله است.»<ref>{{پک|1=ارشی|2=حاجی|3=محمدی اکمل|4=۱۳۹۵|ف=ویژگی‌های ممتاز واژه الله|ک=پژوهش‌های میان رشته‌ای قرآن}}</ref>


===در حدیث===
== کاربردهای هنری و رسانه‌ای ==
شناساندن الله در احادیث به جا مانده از پیامبر اسلام، به قدری گسترده و فراوان است که نشان از اهتمام ویژه محمد در شناساندن الله به دیگران داشته است۔ در احادیث اسلامی، مباحثی چون اثبات وجود خدا و اثبات وحدانیت الله، به عنوان مسائلی حل شده تلقی شده و گستردگی کمتری را شامل می‌شود۔ در نقطه مقابل، بیان و تشریح صفات الهی، مورد توجه بیشتری قرار گرفته است۔ با توجه به دو گرایش در خداشناسی مسلمانان، نخست باور به خدایی فراتر از اندیشه بشر و دیگر، باور به خدایی در چارچوب ظاهر اوصاف قرآنی، خداشناسی در متون احادیث نیز در دو مسیر متفاوت گسترش یافته‌است۔ در نگرش اول، گرایندگان بر این باورند که اوصاف قرآنی برای خداوند که به نوعی انسان‌گونه می‌باشند، باید به معنایی فراتر از ظاهر برگردان شوند — که در اصطلاح تأویل نامیده می‌شود — در مقابل، گروندگان به نظر دوم، هرگونه تفسیر در ظاهر آیات قرآن را نفی می‌کنند۔ این دو نگرش، به پدید آمدن دو نوع روش با عنوان‌های «توحید صفاتی» و «صفاتی‌گری» انجامیده‌است۔<ref>{{پک|1=پاکتچی|2=۱۳۶۷|ک=دایرةالمعارف بزرگ اسلامی|ف=الله}}</ref> در حدیثی از پیامبر اسلام، تعداد اسماء الهی ۴۰۰۰ عدد بیان شده‌است که یک اسم از آنها مکتوم است۔ به نظر بعضی از شارحان این حدیث، الله همان نام مکتوم از میان نام‌های الهی است۔ شبیه به این شرح را جعفر صادق در روایتی چنین بیان می‌کند: «خداوند اسمی را آفرید که صدادار به حروف نیست و را رنگی آمیخته نشد۔ بی‌کران بود و نامحدود و حس هر تصورکننده‌ای از آن در حجاب است۔ پس آن اسم را کلمه تامی قرار داد بر چهار جزء که همان قرین هم بوده و هیچ یک پیش از دیگری نبود۔ یکی از این اسماء را پوشیده داشت و از میان اسمائی که برای خلق ظاهر شدند، ظاهرترین آنها، همان اسم الله است۔»<ref>{{پک|1=ارشی|2=حاجی|3=محمدی اکمل|4=۱۳۹۵|ف=ویژگی‌های ممتاز واژه الله|ک=پژوهش‌های میان رشته‌ای قرآن}}</ref>
[[پرونده:ALLAH name.jpg|بندانگشتی|296x296پیکسل|خطاطی واژه «الله» توسط محمد بن قاسم قندوسی]]


== کاربردهای هنری و رسانه‌ای==
=== در خوشنویسی و نگارش ===
واژه الله، همواره از واژگان مورد توجه هنرمندان خوشنویس بوده‌است۔ خوشنویسان مسلمان در نوشتن کلمه الله، بیش از دیگر کلمات، توجه و دقت به خرج می‌دادند و نگارش «بسم الله الرحمن الرحیم» در بهترین حالت آن، همیشه از آرزوهای خوشنویسان مسلمان بوده‌است۔ در همین خصوص روایتی پیامبر اسلام گزارش شده‌است که هرکس عبارت «بسم الله الرحمن الرحیم» را بنویسد، بهشت بر او واجب است۔ در زمینه خوشنویسی کلمه الله، این واژه همواره خلاف قاعده کلمات مشابه خودش نگارش می‌یابد و در نوشتن آن از اصول رایج در کلمات دیگر بهره برده نمی‌شود۔ برای نمونه، لام این کلمه همچون دیگر لام‌ها در خطاطی، کوتاه نوشته می‌شود۔ در همین خصوص در خط ثلث، لام الله برخلاف دیگر لام‌ها که هفت نقطه طول دارند، تنها چهار نقطه طول می‌گیرد۔ این قواعد مستثنی در تمام خطوط ریشه‌دار نیز رعایت می‌شود۔ از این میان می‌توان به خط کوفی، خط محقق، خط نستعلیق، خط ریحان و دیگر خطوط مشتق از خط ثلث به عنوان نمونه اشاره کرد۔<ref>{{پک|1=ارشی|2=حاجی|3=محمدی اکمل|4=۱۳۹۵|ف=ویژگی‌های ممتاز واژه الله|ک=پژوهش‌های میان رشته‌ای قرآن}}</ref>[[پرونده:Emblem of Iran.svg|160px|بندانگشتی|نشان رسمی جمهوری اسلامی ایران]]کلمهٔ الله همیشه بدون «الف» دومی که در «{{عبارت عربی|اللاه}}» هست نوشته می‌شود، چون املایش پیش از آغاز استفادهٔ گاه‌به‌گاه عرب‌ها از الف برای نگارش مصوت «ا» تثبیت شده بود. در نگارش کلمه به همراه اِعراب، این الف با [[الف مقصوره]] در بالای [[تشدید (حرکت)|علامت تشدید]] نمایش داده می‌شود.
واژه «الله»، همواره از واژگان مورد توجه هنرمندان خوشنویس بوده است. خوشنویسان مسلمان در نوشتن کلمه «الله»، بیش از دیگر کلمات، توجه و دقت به خرج می‌دادند و نگارش «[[بسم الله الرحمن الرحیم]]» در بهترین حالت آن، همیشه از آرزوهای خوشنویسان مسلمان بوده است. در همین خصوص روایتی پیامبر اسلام گزارش شده است که هرکس عبارت «بسم الله الرحمن الرحیم» را بنویسد، بهشت بر او واجب است. در زمینه خوشنویسی کلمه الله، این واژه همواره خلاف قاعده کلمات مشابه خودش نگارش می‌یابد و در نوشتن آن از اصول رایج در کلمات دیگر بهره برده نمی‌شود. برای نمونه، «لام» این کلمه همچون دیگر لام‌ها در خطاطی، کوتاه نوشته می‌شود. در همین خصوص در [[خط ثلث]]، «لام» الله برخلاف دیگر «لام‌ها» که هفت نقطه طول دارند، تنها چهار نقطه طول می‌گیرد. این قواعد مستثنی در تمام خطوط ریشه‌دار نیز رعایت می‌شود. از این میان می‌توان به [[خط کوفی]]، [[خط محقق]]، [[خط نستعلیق]]، [[خط ریحان]] و دیگر خطوط مشتق از خط ثلث به عنوان نمونه اشاره کرد.<ref>{{پک|1=ارشی|2=حاجی|3=محمدی اکمل|4=۱۳۹۵|ف=ویژگی‌های ممتاز واژه الله|ک=پژوهش‌های میان رشته‌ای قرآن}}</ref>


[[یونی‌کد]] یک [[موقعیت کد]] ویژه برای الله دارد: U+FDF2.<ref dir="ltr">http://www.unicode.org/charts/PDF/UFB50.pdf Unicode Standard 5.0, p.479,492</ref> براساس مشخصات رسمی یونی‌کد این حرف به حروف زیر تجزیه می‌شود الف-لام-لام-ه (الله‬ U+0627 U+0644 U+0644 U+0647).<ref dir="ltr">Unicode Character 'Arabic ligature Allah isolated form' (U+FDF2) http://www.fileformat.info/info/unicode/char/fdf2/index.htm</ref> قلم‌های عربی معمولاً [[لیگچر]] خاصی برای [ا]لله دارند و الف اول را در نظر نمی‌گیرند.<ref dir="ltr">[http://www.smi.uib.no/ksv/ArabicFonts.html Arabic fonts and Mac OS X] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080310022047/http://www.smi.uib.no/ksv/ArabicFonts.html |date=۱۰ مارس ۲۰۰۸}}, [http://www.smi.uib.no/ksv/ArabicProgsx.html Programs for Arabic in Mac OS X] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131006005022/http://www.smi.uib.no/ksv/ArabicProgsx.html |date=۶ اکتبر ۲۰۱۳}}</ref>
یونی‌کد یک موقعیت کد ویژه برای «الله» دارد که عبارت است از: «U+FDF2». براساس مشخصات رسمی یونی‌کد، این کد به حروف زیر تجزیه می‌شود الف-لام-لام-ه (الله‬ U+0627 U+0644 U+0644 U+0647).<ref dir=ltr>{{پک/بن|1=کد۱|ک=fileformat|ف=Unicode Character|زبان=en}}</ref> نسخهٔ خوشنویسی این واژه که در [[نشان رسمی جمهوری اسلامی ایران]] به کار رفته نیز در یونی‌کد موقعیت کد ویژه‌ای در بخش کدهای متفرقه دارد، U+262B (☫).<ref dir=ltr>{{پک/بن|1=کد۲|ک=fileformat|ف=FARSI SYMBOL|زبان=en}}</ref>
 
نسخهٔ خوشنویسی این واژه که در [[نشان رسمی جمهوری اسلامی ایران]] به کار رفته نیز در یونی‌کد موقعیت کد ویژه‌ای در بخش کدهای متفرقه دارد، U+262B (☫).<ref dir="ltr">Unicode Standard 5.0, p.209,210, http://www.unicode.org/charts/PDF/U2600.pdf</ref> نشان رسمی جمهوری اسلامی ایران در وسط پرچم ایران نیز به کار رفته‌است. این نشان یا به معنی نوعی خطاطی از واژهٔ الله است یا به معنی کره‌ای است که دو هلال آن را دربر گرفته‌اند.<ref dir="ltr">Encyclopædia Britannica, flag of Iran</ref>
 
===نشان و سمبل ===
;پرچم‌ها
*{{پرچمک|ایران}} - در [[پرچم ایران]] ۲۲ بار عبارت [[الله‌اکبر]] به رنگ سفید و به نشانهٔ پیروزی انقلاب در روز [[۲۲ بهمن]]، در حاشیهٔ پایین رنگ سبز و حاشیهٔ بالای رنگ سرخ نوشته شده‌است و نشان وسط پرچم نیز به شکل عبارت الله و [[لا اله الا الله]] است.<ref name="nhzpe" dir="ltr">{{یادکرد وب | عنوان=Middle East :: Iran - The World Factbook | وبگاه=Central Intelligence Agency | تاریخ=2018-12-18 | سال=2018 | پیوند=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ir.html | کد زبان=en | تاریخ بازبینی=2018-12-28 | پیوند بایگانی=https://www.webcitation.org/75DF2tW7S?url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ir.html | تاریخ بایگانی=6 ژانویه 2019}}</ref><ref name="i73dx">{{یادکرد وب | عنوان=استاندارد ویژگی‌های پرچم جمهوری اسلامی ایران | تاریخ=2001-06-19 | سال=2001 | پیوند=http://www.isiri.gov.ir/portal/files/std/1.htm | ناشر=پرتال سازمان ملی استاندارد ایران. سازمان ملی استاندارد ایران. | کد زبان=fa | تاریخ بازبینی=2018-12-28 | پیوند بایگانی=https://www.webcitation.org/75DFXJfxR?url=http://www.isiri.gov.ir/portal/files/std/1.htm | تاریخ بایگانی=6 ژانویه 2019}}</ref>
*{{پرچمک|عراق}} - در [[پرچم عراق]] از عبارت الله اکبر استفاده شده‌است.<ref name="ncg4h" dir="ltr">{{یادکرد وب | عنوان=Middle East :: Iraq - The World Factbook | وبگاه=Central Intelligence Agency | تاریخ=2018-12-18 | سال=2018 | پیوند=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/iz.html | کد زبان=en | تاریخ بازبینی=2018-12-28 | پیوند بایگانی=https://www.webcitation.org/75DEwZhSB?url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/iz.html | تاریخ بایگانی=6 ژانویه 2019}}</ref>
*{{پرچمک|عربستان سعودی}} - در [[پرچم عربستان سعودی]] از عبارت شهادتین «لا اله الا الله محمد رسول‌الله» استفاده شده‌است.<ref name="zbjg6" dir="ltr">{{یادکرد وب | عنوان=Middle East :: Saudi Arabia - The World Factbook | وبگاه=Central Intelligence Agency | تاریخ=2018-12-03 | سال=2018 | پیوند=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/sa.html | کد زبان=en | تاریخ بازبینی=2018-12-28 | پیوند بایگانی=https://www.webcitation.org/75DFkCF8p?url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/sa.html | تاریخ بایگانی=6 ژانویه 2019}}</ref>
*{{پرچمک|افغانستان}} - [[پرچم افغانستان]] دارای عبارات شهادتین و [[تکبیر]] است.<ref name="taxts" dir="ltr">{{یادکرد وب | عنوان=South Asia :: Afghanistan - The World Factbook | وبگاه=Central Intelligence Agency | تاریخ=2018-12-11 | سال=2018 | پیوند=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/af.html | کد زبان=en | تاریخ بازبینی=2018-12-28 | پیوند بایگانی=https://www.webcitation.org/75DFcSEsO?url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/af.html | تاریخ بایگانی=6 ژانویه 2019}}</ref>
;نشان‌های ملی
{{Colbegin}}
* [[File:Emblem of Afghanistan (2004–2013).svg|25px]] - [[نشان ملی افغانستان]] دارای عبارات شهادتین و تکبیر است.<ref>[http://www.afghanembassy.com.pl/afg/images/pliki/TheConstitution.pdf قانون اساسی افغانستان] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150122112630/http://www.afghanembassy.com.pl/afg/images/pliki/TheConstitution.pdf |date=۲۲ ژانویه ۲۰۱۵}}، ماده ۱۹</ref>
* [[File:Coat of arms of Azerbaijan.svg|25px]] - [[نشان ملی آذربایجان]] دارای خطاطی نام الله به شکل [[آتش ابدی]] است.<ref name="amubq" dir=ltr>{{یادکرد کتاب | نام خانوادگی=Kadioglu | نام=M. | نام خانوادگی۲=Azizali | نام۲=B. | عنوان=Baku Travel Guide: Baku Travel Guide | سال=2018 | پیوند=https://books.google.com/books?id=hKd7DwAAQBAJ&pg=PA41 | زبان=en | تاریخ بازبینی=2018-12-29 | صفحه=41| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/75DF9N9Rv | تاریخ بایگانی = ۵ ژانویه ۲۰۱۹}}</ref>
* [[File:Coat of arms of Iran.svg|25px]] - [[نشان ملی ایران]] خطاطی نام الله است و عبارت «لا اله الا الله» نیز در آن پنهان است.<ref>{{یادکرد وب |نام خانوادگی= |نام= |عنوان=گفت‌وگو با دکتر حمید ندیمی؛ داستان این پرچم مقدس |نشانی=http://www.rangmagazine.com/post/1325/گفت‌و‌گو-با-دکتر-حمید-ندیمی؛-داستان-این-پرچم-مقدس |بازبینی= |اثر=مجلهٔ «سپیدهٔ دانایی» |تاریخ=اسفند ۱۳۸۶ |ناشر=سپیدهٔ دانایی |نشانی بایگانی=https://web.archive.org/web/20180315024200/http://www.rangmagazine.com/post/1325/%DA%AF%D9%81%D8%AA%E2%80%8C%D9%88%E2%80%8C%DA%AF%D9%88-%D8%A8%D8%A7-%D8%AF%DA%A9%D8%AA%D8%B1-%D8%AD%D9%85%DB%8C%D8%AF-%D9%86%D8%AF%DB%8C%D9%85%DB%8C%D8%9B-%D8%AF%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D8%A7%DB%8C%D9%86-%D9%BE%D8%B1%DA%86%D9%85-%D9%85%D9%82%D8%AF%D8%B3 |تاریخ بایگانی=۱۵ مارس ۲۰۱۸ |کد زبان=fa |dead-url=yes}}</ref>
* [[File:Coat of arms (emblem) of Iraq 2008.svg|25px]] - [[نشان ملی عراق]] دارای عبارت «{{عبارت عربی|الله أكبر}}» است.<ref name="ru5ty" dir=ltr>{{یادکرد وب | عنوان=Iraq National Symbols, Song, Flags and More | وبگاه=Worldatlas.com | تاریخ=2017-04-07 | سال=2017 | پیوند=https://www.worldatlas.com/webimage/countrys/asia/iraq/iqsymbols.htm | کد زبان=en | تاریخ بازبینی=2018-12-29}}</ref>
* [[File:Coat of Arms of Jordan.svg|25px]] - [[نشان ملی اردن]] دارای عبارت «{{عبارت عربی|الراجي من الله التوفيق والعون}}» است.<ref name="iune8" dir=ltr>{{یادکرد وب | نام خانوادگی=B.O.C. | نام=Business Optimization Consultants | عنوان=The Coat of Arms of the Hashemite Kingdom of Jordan | وبگاه=A Living Tribute to the Legacy of King Hussein I | پیوند=http://www.kinghussein.gov.jo/coat_arms.html | کد زبان=en | تاریخ بازبینی=2018-12-29 | پیوند بایگانی=https://www.webcitation.org/75DFHjT5P?url=http://www.kinghussein.gov.jo/coat_arms.html | تاریخ بایگانی=6 ژانویه 2019}}</ref><ref name="zpjw6">{{یادکرد وب | عنوان=شعار المملکة الأردنیة الهاشمیة | وبگاه=الدیوان الملکی الهاشمی | تاریخ=2014-09-21 | سال=2014 | پیوند=https://rhc.jo/ar/jordan-and-jordanians/شعار-المملكة-الأردنية-الهاشمية | کد زبان=ar | تاریخ بازبینی=2018-12-29 | پیوند بایگانی=https://www.webcitation.org/75DFApVd9?url=https://rhc.jo/ar/jordan-and-jordanians/شعار-المملكة-الأردنية-الهاشمية | تاریخ بایگانی=6 ژانویه 2019}}</ref><ref name="wfjzr">{{یادکرد وب | عنوان=شعار المملکة الأردنیة الهاشمیة | وبگاه=الموقع الرسمی لجلالة الملک عبدالله الثانی ابن الحسین | پیوند=https://kingabdullah.jo/ar/page/about-jordan/شعار-المملكة-الأردنية-الهاشمية | کد زبان=ar | تاریخ بازبینی=2018-12-29 | پیوند بایگانی=https://www.webcitation.org/75DFrEWk5?url=https://kingabdullah.jo/ar/page/about-jordan/شعار-المملكة-الأردنية-الهاشمية | تاریخ بایگانی=6 ژانویه 2019}}</ref>
* [[File:Coat of arms of Morocco.svg|25px]] - [[نشان ملی مراکش]] دارای عبارت قرآنی «{{عبارت عربی|إن تنصروا الله ينصركم}}» است.<ref name="f9ipg" dir=ltr>{{یادکرد وب | عنوان=Armoiries | وبگاه=Bienvenue à la Mission permanente du Royaume du Maroc auprès des Nations-Unies à Genève | پیوند=http://www.mission-maroc.ch/fr/pages/214.html | کد زبان=fr | تاریخ بازبینی=2019-01-01 | پیوند بایگانی=https://www.webcitation.org/75DEqccek?url=http://www.mission-maroc.ch/fr/pages/214.html | تاریخ بایگانی=6 ژانویه 2019}}</ref><ref name="eakxu" dir=ltr>{{یادکرد وب | عنوان=Marokko | وبگاه=Flaggenlexikon | پیوند=https://www.flaggenlexikon.de/fmarokko.htm#Wappen | کد زبان=en | تاریخ بازبینی=2019-01-01 | پیوند بایگانی=https://www.webcitation.org/75DEsubrd?url=https://www.flaggenlexikon.de/fmarokko.htm#Wappen | تاریخ بایگانی=6 ژانویه 2019}}</ref>
{{colend}}


==پانویس==
=== در پرچم‌ها و لوگوها ===
واژه «الله» به صورت نوشته یا لوگو در برخی از پرچم‌های [[کشورهای اسلامی]] جای گرفته‌اند. از جمله این پرچم‌ها می‌توان به پرچم کشور [[عراق]] اشاره کرد که عبارت «الله اکبر» را در میان خود دارد.<ref>{{پک/بن|1=ریاض|ک=الریاض|ف=العلم العراقی الجدید}}</ref> پرچم [[جمهوری اسلامی ایران]] نیز متضمن عبارت «اللّه» و «[[لا اله الّا اللّه]]» و «[[اللّه اکبر]]» است.<ref>{{پک|مقررهٔ ۳۴۴۷۳|رف=Moq34473|ک=پایگاه ملی اطلاع‌رسانی قوانین و مقررات کشور}}</ref> در مرکز پرچم [[عربستان سعودی]] از عبارت شهادتین «[[لا اله الا الله محمد رسول‌الله]]» استفاده شده است.<ref dir=ltr>{{پک/بن|1=عرب۱|ک=saudiembassy.net|ف=About Saudi Arabia: Facts and figures|کد=en}}</ref>
<gallery class="center">
پرونده:Flag of Saudi Arabia.svg|پرچم ملی عربستان
پرونده:Flag of Iraq.svg|پرچم ملی عراق
پرونده:Flag of Iran.svg|پرچم ملی ایران
پرونده:Flag of the Taliban.svg|پرچم رسمی طالبان
پرونده:Allah in Arabic script from stars on flag of Uzbekistan.gif|پرچم ملی ازبکستان
پرونده:AQMI Flag asymmetric.svg|پرچم رسمی داعش
</gallery>
علاوه بر پرچم‌ها در نشان‌های ملی برخی از کشورهای اسلامی نیز از وازه «الله» استفاده شده است.
<gallery class="center">
پرونده:Emblem of Afghanistan (2004–2013).svg|نشان ملی افغانستان، دارای عبارات شهادتین و تکبیر
پرونده:Coat of arms of Azerbaijan.svg|نشان ملی آذربایجان دارای خطاطی نام الله به شکل آتش ابدی
پرونده:Coat of arms of Iran.svg|نشان ملی ایران خطاطی نام الله و عبارت مخفی «لا اله الا الله»
پرونده:Coat of arms (emblem) of Iraq 2008.svg|نشان ملی عراق دارای عبارت «الله أکبر»
پرونده:Coat of Arms of Jordan.svg|نشان ملی اردن دارای عبارت «الراجی من الله التوفیق والعون»
پرونده:Coat of arms of Morocco.svg|نشان ملی مراکش دارای عبارت قرآنی «إن تنصروا الله ینصرکم»
</gallery>


===ارجاعات===
== پانویس ==
{{پانویس|۲}}
=== ارجاعات ===
{{پانویس|۳|اندازه=ریز}}


===منابع===
=== منابع ===
*{{یادکرد دانشنامه|نام خانوادگی=آذرنوش|نام=آذرتاش|پیوند نویسنده=آذرتاش آذرنوش|مقاله=الله در لغت|دانشنامه=[[دایرةالمعارف بزرگ اسلامی]]|عنوان جلد=دایرةالمعارف بزرگ اسلامی|سال=۱۳۶۷|ناشر=[[مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی]]|مکان=تهران|پیوند مدخل=http://lib.eshia.ir/12293/02/610|کوشش=موسوی بجنوری، محمدکاظم|شابک=‎۹-۶۶-۷۰۲۵-۹۶۴-۹۸۷|شابک نادرست=بله}}
{{آغاز پانویس|۳۵em}}
*{{یادکرد ژورنال|نام خانوادگی=ارشی|نام=صادق|نام خانوادگی۲=حاجی|نام۲=مرتضی|نام خانوادگی۳=محمدی اکمل|نام۳=احمد|عنوان=ویژگی‌های ممتاز واژه الله از منظر معناشناختی و خوش‌نویسی|ژورنال=پژوهش‌های میان رشته‌ای قرآن کریم|مکان=تهران|شماره=۲|تاریخ=۱۳۹۵|صفحه=۷۹_۹۶|پیوند=https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1263596|دسترسی پیوند=آبونمان|توسط=[[نورمگز]]}}  
'''منابع فارسی و عربی'''
*{{یادکرد دانشنامه|نام خانوادگی=پاکتچی|نام=احمد|پیوند نویسنده=احمد پاکتچی|مقاله=الله|دانشنامه=[[دایرةالمعارف بزرگ اسلامی]]|عنوان جلد=دایرةالمعارف بزرگ اسلامی|سال=۱۳۶۷|ناشر=[[مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی]]|مکان=تهران|پیوند مدخل=http://lib.eshia.ir/12293/02/610|کوشش=موسوی بجنوری، محمدکاظم|شابک=‎۹-۶۶-۷۰۲۵-۹۶۴-۹۸۷|شابک نادرست=بله}}
* {{یادکرد دانشنامه|نام خانوادگی=آذرنوش|نام=آذرتاش|پیوند نویسنده=آذرتاش آذرنوش|مقاله=الله در لغت|دانشنامه=[[دایرةالمعارف بزرگ اسلامی]]|عنوان جلد=دایرةالمعارف بزرگ اسلامی|سال=۱۳۶۷|ناشر=[[مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی]]|مکان=تهران|پیوند مدخل=http://lib.eshia.ir/12293/02/610|کوشش=موسوی بجنوری، محمدکاظم|شابک=‎۹-۶۶-۷۰۲۵-۹۶۴-۹۸۷|شابک نادرست=بله}}
*{{یادکرد ژورنال|نام خانوادگی=حجتی|نام=محمدباقر|عنوان=پژوهشی درباره واژه های اسم و الله|ژورنال=مطالعات اسلامی|مکان=مشهد|شماره=۶۵ و ۶۶|تاریخ=۱۳۸۳|صفحه=۸۷_۱۰۸|پیوند=https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/64330|دسترسی پیوند=آبونمان|توسط=[[نورمگز]]}}
* {{یادکرد ژورنال|نام خانوادگی=ارشی|نام=صادق|نام خانوادگی۲=حاجی|نام۲=مرتضی|نام خانوادگی۳=محمدی اکمل|نام۳=احمد|عنوان=ویژگی‌های ممتاز واژه الله از منظر معناشناختی و خوش‌نویسی|ژورنال=پژوهش‌های میان رشته‌ای قرآن کریم|مکان=تهران|شماره=۲|تاریخ=۱۳۹۵|صفحه=۷۹_۹۶|پیوند=https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1263596|دسترسی پیوند=آبونمان|توسط=[[نورمگز]]}}
*{{یادکرد ژورنال|نام خانوادگی=عباسی|نام=مهرداد|نام خانوادگی۲=پورافخم|نام۲=مریم|عنوان=کاربرد معناشناسی در زمانی در تبیین مفاهیم اعتقادی قرآن: مفهوم الله از نگاه ایزوتسو|ژورنال=مطالعات تاریخی قرآن و حدیث|مکان=تهران|شماره=۴۹|تاریخ=۱۳۹۰|صفحه=۱۱۳_۱۴۲|پیوند=https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1023008|دسترسی پیوند=آبونمان|توسط=[[نورمگز]]}}
* {{یادکرد دانشنامه|نام خانوادگی=پاکتچی|نام=احمد|پیوند نویسنده=احمد پاکتچی|مقاله=الله|دانشنامه=[[دایرةالمعارف بزرگ اسلامی]]|عنوان جلد=دایرةالمعارف بزرگ اسلامی|سال=۱۳۶۷|ناشر=[[مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی]]|مکان=تهران|پیوند مدخل=http://lib.eshia.ir/12293/02/610|کوشش=موسوی بجنوری، محمدکاظم|شابک=‎۹-۶۶-۷۰۲۵-۹۶۴-۹۸۷|شابک نادرست=بله}}
*{{یادکرد دانشنامه|نام خانوادگی=Afsaruddin|مکان=|ناشر=britannica.com|سال=۲۰۰۷|دانشنامه=[[دانشنامه بریتانیکا|Encyclopædia Britannica]]|نام=Asma|مدخل=Allah|پیوند مدخل=https://www.britannica.com/topic/Allah|entry-url-access=subscription|زبان=en}}
* {{یادکرد ژورنال|نام خانوادگی=حجتی|نام=محمدباقر|عنوان=پژوهشی دربارهٔ واژه‌های اسم و الله|ژورنال=مطالعات اسلامی|مکان=مشهد|شماره=۶۵ و ۶۶|تاریخ=۱۳۸۳|صفحه=۸۷_۱۰۸|پیوند=https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/64330|دسترسی پیوند=آبونمان|توسط=[[نورمگز]]}}
*{{یادکرد دانشنامه|نام خانوادگی=Alexander|مکان=|ناشر=encyclopedia.com|سال=۲۰۱۸|دانشنامه=Encyclopedia of the Modern Middle East and North Africa|نام=Scott|مدخل=Allah|پیوند مدخل=https://www.encyclopedia.com/philosophy-and-religion/islam/islam/allah#1E1Allah|entry-url-access=subscription|زبان=en}}
* {{یادکرد ژورنال|نام خانوادگی=رهبرگنجه|نام=تورج|عنوان=نقش اسماء متبرکه بر روی سکه‌های اسلامی|ژورنال=کیهان فرهنگی|مکان=تهران|شماره=۲۰۲|تاریخ=۱۳۸۲|صفحه=۴۵_۴۲|پیوند=https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/19602|دسترسی پیوند=آبونمان|توسط=[[نورمگز]]}}
*{{یادکرد کتاب|نام خانوادگی۱=Berkey|نام۱=Jonathan P|عنوان=The Formation of Islam Religion and Society in the Near East, 600-1800|سال=2003|ناشر=Cambridge University Press|شابک=9780521588133|زبان=en|پیوند=https://www.google.com/books/edition/The_Formation_of_Islam/mLV6lo4mvj0C?hl=en&gbpv=0}}
* {{یادکرد ژورنال|نام خانوادگی=عباسی|نام=مهرداد|نام خانوادگی۲=پورافخم|نام۲=مریم|عنوان=کاربرد معناشناسی در زمانی در تبیین مفاهیم اعتقادی قرآن: مفهوم الله از نگاه ایزوتسو|ژورنال=مطالعات تاریخی قرآن و حدیث|مکان=تهران|شماره=۴۹|تاریخ=۱۳۹۰|صفحه=۱۱۳_۱۴۲|پیوند=https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1023008|دسترسی پیوند=آبونمان|توسط=[[نورمگز]]}}
*{{یادکرد دانشنامه|نام خانوادگی=Blankinship|مکان=|ناشر=encyclopedia.com|سال=۲۰۱۸|دانشنامه=Contemporary American Religion|نام=Khalid Yahya|مدخل=Allah|پیوند مدخل=https://www.encyclopedia.com/philosophy-and-religion/islam/islam/allah#1E1Allah|entry-url-access=subscription|زبان=en}}
* {{یادکرد ژورنال|نام خانوادگی=مخلصی|نام=عباس|عنوان=دست زدن به نبشته‌های قرآن بدون وضو|ژورنال=فصلنامه فقه|مکان=قم|شماره=۱۹ و ۲۰|تاریخ=۱۳۷۸|پیوند=https://lib.eshia.ir/10257/19/7}}
*{{یادکرد دانشنامه|نام خانوادگی=Böwering|مکان=|ناشر=[[انتشارات بریل|Brill]]|سال=۲۰۰۲|ویرایش=1rd|دانشنامه=[[دانشنامه قرآن|Encyclopaedia of the Qur'ān]]|نام ویراستار۴=Shuruq|نام خانوادگی ویراستار۴=Naguib|نام ویراستار۳=Suleyman|نام=Gerhard|نام خانوادگی ویراستار۳=Dost|نام ویراستار۲=Anne-Sylvie|نام خانوادگی ویراستار۲=Boisliveau|نام ویراستار۱=George|نام خانوادگی ویراستار۱=Archer|مدخل=God and his Attributes|entry-url-access=subscription|زبان=en}}
'''منابع انگلیسی'''
*{{یادکرد ژورنال|نام خانوادگی۱=Brown|نام۱=Rick|تاریخ=۲۰۰۶|عنوان=Who is “Allah”?|پیوند=https://www.ijfm.org/PDFs_IJFM/23_2_PDFs/Brown_WhoisAllahv2.pdf|ژورنال=International Journal of Frontier Missions|کد زبان=en}}
{{چپ‌چین}}
*{{یادکرد دانشنامه|نام خانوادگی=GARDET|نام=L.|پیوند نویسنده=|عنوان=ALLAH|دانشنامه=[[دانشنامه اسلام|Encyclopaedia of Islam]]|ویرایش=2rd|جلد=1|سال=۱۹۸۶|ناشر=E. J. Brill|مکان=Leiden|شابک=۹۰-۰۴-۰۸۱۱۴-۳|صفحه=407-418|نشانی=|تاریخ بازبینی=|کد زبان=en}}
* {{یادکرد دانشنامه|نام خانوادگی=Afsaruddin|مکان=|ناشر=britannica.com|سال=۲۰۰۷|دانشنامه=[[دانشنامه بریتانیکا|Encyclopædia Britannica]]|نام=Asma|مدخل=Allah|پیوند مدخل=https://www.britannica.com/topic/Allah|entry-url-access=subscription|زبان=en}}
*{{یادکرد کتاب|نام خانوادگی۱=Irving M|نام۱=Zeitlin|عنوان=The Historical Muhammad|سال=2007|ناشر=Wiley|شابک=9780745639994|زبان=en|پیوند=https://www.google.com/books/edition/The_Historical_Muhammad/sbhJJ7AOLL4C?hl=en&gbpv=0}}
* {{یادکرد کتاب|نام خانوادگی۱=Ahmed|نام۱=M. Mukarram|عنوان=Encyclopaedia of Islam|سال=2005|ناشر=Anmol Publications|شابک=9789830616094|زبان=en|نام۲=Muzaffar Husain|نام خانوادگی۲=Syed}}
*{{یادکرد دانشنامه|نام خانوادگی=MacDonald|نام=D.B|عنوان=ILAH|دانشنامه=[[دانشنامه اسلام|Encyclopaedia of Islam]]|ویرایش=2rd|سال=۱۹۸۶|ناشر=E. J. Brill|مکان=Leiden|شابک=۹۰-۰۴-۰۸۱۱۴-۳|صفحه=1093-1094|نشانی=|کد زبان=en}}
* {{یادکرد دانشنامه|نام خانوادگی=Alexander|مکان=|ناشر=encyclopedia.com|سال=۲۰۱۸|دانشنامه=Encyclopedia of the Modern Middle East and North Africa|نام=Scott|مدخل=Allah|پیوند مدخل=https://www.encyclopedia.com/philosophy-and-religion/islam/islam/allah#1E1Allah|entry-url-access=subscription|زبان=en}}
*{{یادکرد کتاب|نام خانوادگی۱=Peters|نام۱=Francis E|عنوان=Muhammad and the Origins of Islam|سال=1994|ناشر=State University of New York Press|شابک=9780791418758|زبان=en|پیوند=https://www.google.com/books/edition/Muhammad_and_the_Origins_of_Islam/0OrCo4VyvGkC?hl=en&gbpv=0}}
* {{یادکرد کتاب|نام خانوادگی۱=Baralt|نام۱=Luce López|عنوان=Islam in Spanish Literature: From the Middle Ages to the Present|سال=1992|ناشر=Brill|شابک=9789004094604|زبان=en|پیوند=https://www.google.com/books/edition/Islam_in_Spanish_Literature/38R3YAZK-DYC?hl=en&gbpv=0}}
*{{یادکرد دانشنامه|نام خانوادگی=Peterson|مکان=|ناشر=encyclopedia.com|سال=۲۰۱۸|دانشنامه=Encyclopedia of Islam and the Muslim World|نام=Daniel C|مدخل=Allah|پیوند مدخل=https://www.encyclopedia.com/philosophy-and-religion/islam/islam/allah#1E1Allah|entry-url-access=subscription|زبان=en}}
* {{یادکرد کتاب|نام خانوادگی۱=Berkey|نام۱=Jonathan P|عنوان=The Formation of Islam Religion and Society in the Near East, 600-1800|سال=2003|ناشر=Cambridge University Press|شابک=9780521588133|زبان=en|پیوند=https://www.google.com/books/edition/The_Formation_of_Islam/mLV6lo4mvj0C?hl=en&gbpv=0}}
*{{یادکرد کتاب|نام خانوادگی۱=Peterson|نام۱=Daniel C|عنوان=Muhammad, Prophet of God|سال=2007|ناشر=Eerdmans Publishing Company|شابک=9780802807540|زبان=en|پیوند=https://www.google.com/books/edition/Muhammad_Prophet_of_God/9zpbEj0xA_sC?hl=en&gbpv=0}}
* {{یادکرد دانشنامه|نام خانوادگی=Blankinship|مکان=|ناشر=encyclopedia.com|سال=۲۰۱۸|دانشنامه=Contemporary American Religion|نام=Khalid Yahya|مدخل=Allah|پیوند مدخل=https://www.encyclopedia.com/philosophy-and-religion/islam/islam/allah#1E1Allah|entry-url-access=subscription|زبان=en}}
*{{یادکرد کتاب|نام خانوادگی۱=Robin|نام۱=Christian Julien|عنوان=The Oxford Handbook of Late Antiquity|سال=2012|ناشر=OUP USA|شابک=9780195336931|زبان=en|پیوند=https://www.google.com/books/edition/The_Oxford_Handbook_of_Late_Antiquity/GKRybwb17WMC?hl=en&gbpv=0|نام ویراستار=Scott|نام خانوادگی ویراستار=Johnson}}
* {{یادکرد دانشنامه|نام خانوادگی=Böwering|مکان=|ناشر=[[انتشارات بریل|Brill]]|سال=۲۰۰۲|ویرایش=1rd|دانشنامه=[[دانشنامه قرآن|Encyclopaedia of the Qur'ān]]|نام ویراستار۴=Shuruq|نام خانوادگی ویراستار۴=Naguib|نام ویراستار۳=Suleyman|نام=Gerhard|نام خانوادگی ویراستار۳=Dost|نام ویراستار۲=Anne-Sylvie|نام خانوادگی ویراستار۲=Boisliveau|نام ویراستار۱=George|نام خانوادگی ویراستار۱=Archer|مدخل=God and his Attributes|entry-url-access=subscription|زبان=en}}
*{{یادکرد کتاب|نام خانوادگی۱=Shahîd|نام۱=Irfan|عنوان=Byzantium and the Arabs in the Fourth Century|سال=1984|ناشر=harvard university press|شابک=9780884021162|زبان=en}}
* {{یادکرد ژورنال|نام خانوادگی۱=Brown|نام۱=Rick|تاریخ=۲۰۰۶|عنوان=Who is “Allah”?|پیوند=https://www.ijfm.org/PDFs_IJFM/23_2_PDFs/Brown_WhoisAllahv2.pdf|ژورنال=International Journal of Frontier Missions|کد زبان=en}}
* {{یادکرد دانشنامه|نام خانوادگی=GARDET|نام=L.|پیوند نویسنده=|عنوان=ALLAH|دانشنامه=[[دانشنامه اسلام|Encyclopaedia of Islam]]|ویرایش=2rd|جلد=1|سال=۱۹۸۶|ناشر=E. J. Brill|مکان=Leiden|شابک=۹۰-۰۴-۰۸۱۱۴-۳|صفحه=407-418|نشانی=|تاریخ بازبینی=|کد زبان=en}}
* {{یادکرد کتاب|نام خانوادگی۱=Gregg|نام۱=Gary S|عنوان=The Middle East|سال=2005|ناشر=Oxford University Press|شابک=13 978-0-19-517199-0|زبان=en}}
* {{یادکرد کتاب|نام خانوادگی۱=Hodgson|نام۱=Marshall G. S|عنوان=The Venture of Islam: The Classical Age of Islam|سال=1974|ناشر=University of Chicago Press|شابک=9780226346861|زبان=en|پیوند=https://www.google.com/books/edition/The_Venture_of_Islam_Volume_1/18b-K9AMLlwC?hl=en&gbpv=0}}
* {{یادکرد کتاب|نام خانوادگی۱=Holt|نام۱=P. M|عنوان=The Cambridge History of Islam, Volume 1a: The Central Islamic Lands from Pre-Islamic Times to the First World War|سال=1977|ناشر=Cambridge University Press|شابک=9780521291354|زبان=en|نام۲=Ann K. S|نام خانوادگی۲=Lambton|نام۳=Bernard|نام خانوادگی۳=Lewis}}
* {{یادکرد کتاب|نام خانوادگی۱=Ibn Ishaq|نام۱=Muḥammad|عنوان=The Life of Muhammad|سال=2002|ناشر=oxford university press|شابک=9780745639994|زبان=en|مترجم=A. Guillaume}}
* {{یادکرد کتاب|نام خانوادگی۱=Irving M|نام۱=Zeitlin|عنوان=The Historical Muhammad|سال=2007|ناشر=Wiley|شابک=9780745639994|زبان=en|پیوند=https://www.google.com/books/edition/The_Historical_Muhammad/sbhJJ7AOLL4C?hl=en&gbpv=0}}
* {{یادکرد دانشنامه|نام خانوادگی=MacDonald|نام=D.B|عنوان=ILAH|دانشنامه=[[دانشنامه اسلام|Encyclopaedia of Islam]]|ویرایش=2rd|سال=۱۹۸۶|ناشر=E. J. Brill|مکان=Leiden|شابک=۹۰-۰۴-۰۸۱۱۴-۳|صفحه=1093-1094|نشانی=|کد زبان=en}}
* {{یادکرد کتاب|نام خانوادگی۱=Peters|نام۱=Francis E|عنوان=Muhammad and the Origins of Islam|سال=1994|ناشر=State University of New York Press|شابک=9780791418758|زبان=en|پیوند=https://www.google.com/books/edition/Muhammad_and_the_Origins_of_Islam/0OrCo4VyvGkC?hl=en&gbpv=0}}
* {{یادکرد کتاب|نام خانوادگی۱=Peters|نام۱=Francis E|عنوان=Islam: a guide for Jews and Christians|سال=2003|ناشر=Princeton University Press|شابک=0-691-11553-2|زبان=en}}
* {{یادکرد دانشنامه|نام خانوادگی=Peterson|مکان=|ناشر=encyclopedia.com|سال=۲۰۱۸|دانشنامه=Encyclopedia of Islam and the Muslim World|نام=Daniel C|مدخل=Allah|پیوند مدخل=https://www.encyclopedia.com/philosophy-and-religion/islam/islam/allah#1E1Allah|entry-url-access=subscription|زبان=en}}
* {{یادکرد کتاب|نام خانوادگی۱=Peterson|نام۱=Daniel C|عنوان=Muhammad, Prophet of God|سال=2007|ناشر=Eerdmans Publishing Company|شابک=9780802807540|زبان=en|پیوند=https://www.google.com/books/edition/Muhammad_Prophet_of_God/9zpbEj0xA_sC?hl=en&gbpv=0}}
* {{یادکرد کتاب|نام خانوادگی۱=Robin|نام۱=Christian Julien|عنوان=The Oxford Handbook of Late Antiquity|سال=2012|ناشر=OUP USA|شابک=9780195336931|زبان=en|پیوند=https://www.google.com/books/edition/The_Oxford_Handbook_of_Late_Antiquity/GKRybwb17WMC?hl=en&gbpv=0|نام ویراستار=Scott|نام خانوادگی ویراستار=Johnson}}
* {{یادکرد کتاب|نام خانوادگی۱=Shahîd|نام۱=Irfan|عنوان=Byzantium and the Arabs in the Fourth Century|سال=1984|ناشر=harvard university press|شابک=9780884021162|زبان=en}}
* {{یادکرد کتاب|نام خانوادگی۱=Watt|نام۱=William Montgomery|عنوان=Islam and Christianity Today: A Contribution to Dialogue|سال=1983|ناشر=Routledge & K. Paul|شابک=9780710097668|زبان=en}}
{{پایان}}
'''منابع آنلاین'''
* {{یادکرد وب|نام خانوادگی=|نام=|عنوان=العلم العراقی الجدید.. بقیت الألوان وحذفت النجوم وتغییر الخط|ناشر=|نشانی=https://web.archive.org/web/20180814230350/http://www.alriyadh.com/311262|تاریخ=2008|تاریخ بازبینی=|شناسه={{شناسه یادکرد|ریاض}}|نویسنده=الریاض|کد زبان=ar|وبگاه=alriyadh.com}}
* {{یادکرد وب|نام خانوادگی=|نام=|عنوان=أزلیة المسیح|ناشر=|نشانی=https://web.archive.org/web/20170718214803/http://www.agape-jordan.com/lahotyat/03.htm|تاریخ=2016|تاریخ بازبینی=|شناسه={{شناسه یادکرد|لاهوت}}|نویسنده=لاهوتیان|کد زبان=ar|وبگاه=agape-jordan.com}}
* {{یادکرد وب |نشانی=http://law.dotic.ir/AIPLaw/lawview.do?reqCode=lawView&lawId=117542&isLaw=1&type=all&searchText=پرچم&synonyms= |عنوان=مقررهٔ ۳۴۴۷۳: تکلیف کلیهٔ دستگاه‌های اجرایی نسبت به خودداری نمودن از نیم‌افراشته کردن پرچم مقدس جمهوری اسلامی ایران در ایام عزاداری و سوگواری | وبگاه=پایگاه ملی اطلاع‌رسانی قوانین و مقررات کشور | ناشر=معاونت حقوقی ریاست جمهوری؛ معاونت تدوین، تنقیح و انتشار قوانین و مقررات |تاریخ بازبینی=4 March 2016| نشانی بایگانی=https://web.archive.org/web/20160304221908/http://law.dotic.ir/AIPLaw/lawview.do?reqCode=lawView&lawId=117542&isLaw=1&type=all&searchText=%D9%BE%D8%B1%DA%86%D9%85&synonyms= | تاریخ بایگانی=4 March 2016 | مکان=تهران | زبان=fa|رف=Moq34473}}
{{چپ‌چین}}
* {{یادکرد وب|عنوان=About Saudi Arabia: Facts and figures|نشانی=https://web.archive.org/web/20120417231457/http://www.saudiembassy.net/about/country-information/facts_and_figures/|تاریخ بازبینی=۱۲ آوریل ۲۰۲۳|شناسه={{شناسه یادکرد|عرب۱}}|کد زبان=en|وبگاه=saudiembassy.net}}
* {{یادکرد وب|عنوان=Unicode Character 'ARABIC LIGATURE ALLAH ISOLATED FORM' (U+FDF2)|نشانی=https://www.fileformat.info/info/unicode/char/fdf2/index.htm|تاریخ بازبینی=۱۲ آوریل ۲۰۲۳|شناسه={{شناسه یادکرد|کد۱}}|کد زبان=en|وبگاه=fileformat.info}}
* {{یادکرد وب|عنوان=Unicode Character 'FARSI SYMBOL' (U+262B)|نشانی=https://www.fileformat.info/info/unicode/char/262b/index.htm|تاریخ بازبینی=۱۲ آوریل ۲۰۲۳|شناسه={{شناسه یادکرد|کد۲}}|کد زبان=en|وبگاه=fileformat.info}}
{{پایان}}
{{پایان پانویس}}


{{شخصیت‌ها و اعلام قرآنی}}
{{شخصیت‌ها و اعلام قرآنی}}
{{نام‌های نیکوی خداوند|حالت=collapsed}}
{{نام‌های نیکوی خداوند|حالت=collapsed}}
{{درجه‌بندی|نیازمند پیوند=خیر|نیازمند رده=خیر|نیازمند جعبه اطلاعات=خیر|نیازمند تصویر=خیر|نیازمند استانداردسازی=بله|نیازمند ویراستاری=خیر|مقابله نشده با دانشنامه‌ها=تاحدودی|تاریخ خوبیدگی=|تاریخ برگزیدگی=|توضیحات=}}
{{درجه‌بندی|نیازمند پیوند=خیر|نیازمند رده=خیر|نیازمند جعبه اطلاعات=خیر|نیازمند تصویر=خیر|نیازمند استانداردسازی=خیر|نیازمند ویراستاری=خیر|مقابله نشده با دانشنامه‌ها=خیر|تاریخ خوبیدگی=|تاریخ برگزیدگی=|توضیحات=}}


[[رده:اسلام]]
[[رده:اسلام]]
[[رده:اصطلاحات اسلامی]]
[[رده:اصطلاحات اسلامی]]
[[رده:اصطلاحات قرآنی]]
[[رده:الهه‌های آفرینش]]
[[رده:الهه‌های آفرینش]]
[[رده:الهیات اسلامی]]
[[رده:الهیات اسلامی]]
خط ۱۶۴: خط ۱۸۵:
[[رده:خدا]]
[[رده:خدا]]
[[رده:نام‌های خدا]]
[[رده:نام‌های خدا]]
[[رده:نام‌های نیکوی خداوند]]
[[رده:اسماء الحسنی]]
[[رده:واژه‌ها و عبارت‌های قرآنی]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۲۸ آوریل ۲۰۲۴، ساعت ۱۳:۴۰

این مقاله دربارهٔ واژهٔ الله است. برای مفهوم خدا خدا را ببینید.
الله

کلمه الله با خط نسخ بر روی تابلونوشته‌های مسجدالنبی در مدینه
کاربرد
معنای اصطلاحییکی از نام‌های خدای یگانه
قدمت کاربردپیش از اسلام
تعداد کاربرد در قرآن۲۷۰۰ مرتبه
تعداد کاربرد در روایاتمتواتر
پراهمیت نزدمسلمانان
کاربردبرای اشاره به خدای یگانه اسلام
الله
الله

Islamic God

مفاهیم مرتبط
عبارات مرتبط
نام‌های خدا در اسلام
علم
قدرت
سیطره
بزرگی
جبر
عشق
رحمت
خالق
ذات

۞ ۞

الله در زبان عربی به معنی خداوند در زبان فارسی است. مسلمانان «الله» را تنها خدای عالم می‌دانند. این واژه توسط عرب‌زبانان مسیحی و یهودی نیز در اشاره به خدا به کار می‌رود. این عبارت امروزه در جهان غرب، به عنوان اصطلاحی اسلامی شناخته می‌شود با این وجود کاربرد دیرینه‌ای پیش از اسلام برای این عبارت گزارش شده است.

لغت‌شناسان، در خصوص منشأ کلمه «الله»، اختلاف نظر دارند. در این میان دو اختلاف اساسی در خصوص مشتق یا جامد بودن این واژه وجود دارد. کسانی که این واژه را جامد می‌دانند، معنایی مشخص برای این عبارت قائل نیستند و معتقدند که عبارتی است برای اشاره به خدا با تمام صفاتش. در مقابل آنان که واژه را مشتق می‌دانند، در اینکه ریشه این کلام چه بوده و چگونه به شکل کنونی «الله» به درآمده است دچار اختلافند.

واژه «الله» در دوران پیش از اسلام، کاربرد داشته است و استفاده از آن به دوران پس از اسلام محدود نمی‌شد. در فرهنگ مسیحیان عرب زبان پیش از اسلام، «الله» واژه‌ای برابر و معادل با خداوند بود که در متون دینی استفاده می‌شد. در دوران پیش از اسلام، برخی از مسیحیان، نام «عبدالله» داشتند و خدای خود را «الله» می‌دانستند. سابقه استفاده از «الله» در فرهنگ مسیحیان، به پیش از قرن پنجم پیش از میلاد می‌رسد. استفاده از این واژگان در دوره پیش از ظهور اسلام و در فرهنگ اعراب جاهلی نیز قدمت دارد. نامیدن فرزندان به «عبدالله» و استفاده از این واژه در اشعار جاهلی، از جمله کاربردهای این لغت بود. وجود الواح باستانی و گزارش‌های قرآن از اعتقادات اعراب جاهلی، از قدمت استفاده از این واژه در آن دوره خبر می‌دهد. با ظهور اسلام، الله به عنوان نامی جامع برای خداوند در نظر گرفته شد و صفات بسیاری به او تعلق گرفت. مسلمانان از این واژه در ادبیات دینی و روزمره خود بسیار بهره می‌برند. این واژه بر روی سکه‌های اسلامی نیز جای گرفت و اهمیت ویژه‌ای نزد مسلمانان یافت.

مسلمانان، «الله» را تنها خداوند عالم می‌دانند. به باور مسلمانان، «الله» نامی جامع برای خداوند است. نام الله ۲۷۰۰ مرتبه در قران استفاده شده است و از دیدگاه اسلامی، قداست بالایی دارد. بیشتر مسلمانان از این رو بدون وضو، این نام را لمس نمی‌کنند. مسلمان در طول روزمره، از کلمه «الله» با عبارت‌هایی چون «بسم الله الرحمن الرحیم»، «الحمد لله»، «ان شاء الله» و «الله اکبر»، استفاده می‌کنند. علاوه بر قرآن در احادیث اسلامی نیز به بیان و توضیح کلمه «الله» و توصیف خدا، پرداخته شده است. مسلمانان در خطاطی و هنرهای اسلامی، از کلمه «الله» استفاده زیادی می‌کنند و از این عبارت در برخی از پرچم‌ها و نمادهای ملی و رسمی استفاده شده است.

ریشه‌شناسی

مؤلفه‌های واژهٔ الله:
  1. الف
  2. همزهٔ وصل
  3. لام
  4. لام
  5. تشدید
  6. الف کوچک
  7. هـ

در ریشه‌یابی واژهٔ «الله» دو دیدگاه وجود دارد؛ در دیدگاه اول، این واژه مشتق است و در دیدگاه دوم، این واژه جامد می‌باشد.[۱][۲] گروهی مانند ابوزید بلخی که به جامد بودن اسم «الله» معتقدند، «الله» را وام‌واژه‌ای عبری یا سریانی دانسته‌اند.[۳] برخی فرهنگ‌ها، واژه‌های برابر آرامی «الله» در زبان آرامی کتب مقدس را «אֱלָהָא»، «Ĕlāhā» و فرم سریانی آن را «ܐܰܠܳܗܳܐ»، «ˀAlâhâ» یا «Ālōho» دانسته‌اند.[۴][۵] نظریهٔ دیگری که «الله» را جامد می‌داند و به سیبویه، خلیل، و مبرد نسبت داده شده که گسترش زیادی نیافته است. در این نظریه، «الله» نام خاص است و هیچ معنای معینی ندارد. دلیلی که برای این نظر آورده می‌شود این است که هیچگاه نمی‌توان «ال» را از اول واژه برداشت، یا اینکه وقتی حرف ندا به قبل آن اضافه می‌کنیم «ال» را حذف نمی‌کنیم و همچنان گفته می‌شود «یا الله».[۶] طبق نظر لغت‌شناسانی چون خلیل، سیبویه، مازنی و ابن‌کیسان، «الله» نامی عربی است که به عنوان اسم علم، تنها برای خداوند به کار می‌رود. این گروه که واژه «الله» را جامد می‌پندارند، در نوع علمیت این اسم اختلاف دارند.[۷]

مشتق بودن واژه، دیدگاه اکثریت است و به سه شکل ارائه می‌شود. نظریهٔ اول بر آن است که الله متشکل از دو بخش «ال» (الف و لام تعریف) و «اله» (ایزد یا معبود) است. خویشاوندهای واژه «الله» در بین دیگر زبان‌های سامی مانند عبری و آرامی موجود است. بنابر این دیدگاه، «اله» مسلماً با «אֱלָהָא» یکی است و شکل گسترش‌یافتهٔ تکواژ «اِل/ایل» است که در همهٔ زبان‌های سامی وجود دارد.[۸] به هم چسباندن «ال» و «اله» در تشکیل «الله» (خدا، فرم مذکر) مشابه به هم چسباندن «ال» و «الهه» در تشکیل «اللات» (خدا، فرم مؤنث) دانسته شده است.[۹] در عمده دست‌نوشته‌های قدیمی اعراب مسیحی یا یهودی پیش از اسلام، کلمه «الله» به صورت «الاله» ثبت شده است.[۱۰] دربارهٔ چگونگی تبدیل «الـ+اله» به الله گفته شده که «خدای متعال» را «إِلٰه» خوانده و «ٱلْـ» تعظیم را به آن افزودند که «ٱلْإِلٰه» شده است. کاربرد زیاد این واژه سبب تخفیف همزه و تبدیل واژه به «الله» شده است. دربارهٔ چگونگی این تبدیل بحث‌های مفصلی شده و آن را با تبدیل «لکن + أن ← لکنّ» مقایسه کرده‌اند.[۱۱] مکتب نحوی بصره با رد ارتباط مستقیم بین این دو واژه، ساخت «الله» را بی‌واسطه و آنی (مرتجل) یا به شکل «لاه» از ریشه «ل-ی-ه» می‌داند که حرف تعریف «ال» به آن چسبیده است.[۱۲] این نظر را به میمون بن قیس مشهور به اعشی نسبت داده‌اند.[۱۳] «لاه» به معنی «پنهان بودن» یا «برفراز رفتن و علو یافتن» است. پس «اله» به معنی وجودی است که از دید بندگان پنهان می‌ماند یا وجودی که والا و متعالی است.[۱۴] نظریهٔ دیگر در دیدگاه مشتق بودن واژه «الله»، آن را مشتق از ضمیر سوم شخص «ها» می‌داند.[۱۵] ابوالبقاء کفوی در کلیات العلوم چنین نظر می‌دهد که واژهٔ «الله» از «ها»، اسم جمع و ضمیر سوم شخص، و «لام» ملکی ساخته شده است.[۱۶] به عبارتی دیگر، خدای متعال را ابتدا با ضمیر سوم شخص خوانده، سپس لام ملکیت به آن افزوده و «لهُ» را تشکیل داده‌اند. سپس به خاطر تعظیم، ال به آن اضافه کرده‌اند و «اللَه» شکل گرفته و سپس فتحهٔ میانی را به مصوت بلند تبدیل کرده‌اند.[۱۷] دانشنامه کلام اسلامی، سه منشأ اشتقاق (اله، وَلَه، لاه) را برای کلمه «الله» با اندکی اختلاف در معنا و مفهوم ریشه اصلی آن، گزارش کرده است. در این گزارش «الله» از اله علاوه بر مألوه و معبود، به قرع و پناهگاه مخلوقات تعبیر شده است. در دیدگاه بعدی که در آن «الله» از وله مشتق شده، به دو مفهوم متفاوت اشاره دارد: تحیر و سرگردانی یا دوست داشتن فراوان. در دیدگاه آخر نیز «الله» را برگرفته از لاه به معنای احتجب، پوشیده و پنهان از ادراک گفته‌اند.[۱۸]

زبان‌شناسان تاریخی عرب مفصلاً راجع به ریشه و معنی واژه‌های «اله» و «الله» بحث کرده‌اند. اغلب زبان‌شناسان اسم خاص «الله» را برگرفته از الإله در نظر گرفته‌اند و سعی کرده‌اند اله را به ریشه‌ای سه‌حرفی (ثلاثی) ربط دهند.[۱۹] واژهٔ «اله» را بر وزن فعال دانسته و اصل آن را فعلی به صورت اَلِهَ-یالَهُ یا وَلِهَ-یؤلَهُ دانسته‌اند.[۲۰] بعضی چون ابوالفتوح رازی، بر این باورند که «الله»، از «الاه» بر وزن فعال اقتباس شده است و در کلمه «الاه»، فاء الفعل حذف و الف و لام به جای آن درآمده است.[۲۱] همچنین اندیشمندان مسلمان، میان الله و اله تفاوتهایی قائل شده‌اند. گروه بسیاری از آنان معتقدند که الله اسم علم و اشاره به معبود حق است و اله معنای عامی دارد که شامل معبود حق و باطل می‌گردد. اما ابن ابی الحدید آنها را مساوی دانسته و بر این نظر است که اله و الله معنایی یکسان دارند. بنابه عقیده ودود در دانشنامه کلام اسلامی، این دو کلمه از جهت معنا یکی هستند و هر دو برای اشاره به خداوند استعمال می‌شوند. البته با این تفاوت که آن خدای مشخص و معینی که خالق آسمان‌ها و زمین و انسان است، همان الله است ولی اله به کسی گفته می‌شود که به گونه‌ای تصرف در جهان و سرنوشت انسان دارد و اعتقاد به چنین تصرفی می‌تواند حق یا باطل باشد.[۲۲]

معنای اصطلاحی

«الله» در زبان عربی به معنی خداوند در زبان فارسی است. مسلمانان الله را تنها خدای عالم می‌دانند. این واژه توسط عرب‌زبانان مسیحی و یهودی نیز در اشاره به خدا به کار می‌رود؛ ولی در مغرب‌زمین، این واژه به علت استفادهٔ مسلمانان از آن شهرت یافته است.[۲۳][۲۴] هرچند اعراب مسیحی جز «الله» واژهٔ دیگری برای اشاره به خدا ندارند.[۲۵] در حقیقت الله به عنوان نامی خاص در نظر گرفته نمی‌شود و عبارتی است برای توصیف خداوند با تمام صفاتش.[۲۶] از دیدگاه ایزوتسو، کلمه «الله» با نام یونانی «هوتئوس» به معنای خداوند، اتحاد ساختمانی صوری دارد. آنطور که از شواهد برمی‌آید، «الله» در میان تمام قبایل عرب پیش از اسلام نیز به معنای خداوند برتر و والا استفاده می‌شده است.[۲۷]

تاریخچه کاربرد

در مسیحیت و یهودیت

دست‌نوشتهٔ موسای بورگ (Mussai Borg) از انجیل دیاتسرون به زبان عربی؛ بیانگر کاربرد نام «الله» در ادبیات مسیحیان عرب.

واژهٔ آرامی برای «خدا» در زبان آشوری‌ها «ʼĔlāhā» یا «الاهه» است. عرب‌زبانانی که پیرو یکی از ادیان ابراهیمی هستند از واژهٔ «الله» برای اشاره به خدا استفاده می‌کنند.[۲۸][۲۹][۳۰] برخلاف باور گروه اندکی که ریشه اللّه را اقتباس از عبری دانسته‌اند، بیشتر لغت‌دانان اصلِ این کلمه را عربی فصیح می‌دانند که قرن‌ها پیش از بعثت پیامبر اسلام کاربرد داشته است.[۳۱] امروزه عرب‌های مسیحی واژه‌ای غیر از «الله» برای اشاره به خدا ندارند[۳۲][۳۳] یا از این واژه معمولاً به عنوان خدا استفاده می‌کنند.[۳۴] در ادبیات مسیحیان عرب، واژگانی چون الله الأب (خدای پدر)، الله الإبن (پسر خدا)، و الله الروح القدس (خدای روح مقدس) وجود دارد.[۳۵]

بنابر دیدگاه مارشال هاجسون، به نظر می‌رسد در دوران پیش از اسلام، برخی مسیحیان به زیارت کعبه رفته و به الله به عنوان خدای آفریدگار احترام گذاشته‌اند.[۳۶] کاوش‌های باستان‌شناسی در کلیسای ام‌الجمال در شمال اردن منجر به کشف کتیبه‌ها و قبرهایی از مسیحیان عرب پیش از اسلام شده است. این کتبیه‌ها از «الله» به عنوان نام خدا استفاده کرده و برخی افراد نیز در آن دوران عنوان «عبدالله» را داشته‌اند.[۳۷] بنابر گزارش‌های تاریخی، یکی از رهبران مسیحی که در سال ۵۲۳ پیش از میلاد کشته شده است، «عبدالله بن ابی‌بکر بن محمد» نام داشت که بر انگشترش این شعار نقش بسته بود: «الله پروردگار من است».[۳۸] واژهٔ «الله» به‌کرات در گزارش‌ها و فهرست شهیدان مسیحی در جنوب عربستان یافت می‌شود. این گزارش‌های باستانی سریانی، اسامی کشته‌شدگان مسیحی در زمان پادشاهی حمیر و امپراتوری اکسوم را در بر می‌گیرند.[۳۹] در کتیبه‌ای متعلق به سال ۵۱۲ میلادی در کلیسایی که مرقد شهدای مسیحی داشت، اشارات به «الله» به هر دو زبان عربی و آرامی یافت می‌شود. کتیبه با عبارت «با کمک الله» شروع می‌شود. در نسخه‌های عربی پیش از اسلام کتاب عهد جدید، نام «الله» به عنوان خدا مورد استفاده قرار گرفته است.[۴۰] اعراب مسیحی پیش از اسلام، از عبارت «یا لعباد الله» (ای بندگان خدا) برای دعوت یکدیگر به میدان مبارزه استفاده می‌کردند. همچنین «الله» در اشعاری که غسانیان و تنوخیان، عرب‌های مسیحی پیش از اسلام، در سوریه و شمال شبه‌جزیره عربستان سروده‌اند یافت می‌شود.[۴۱] در قرآن نیز در چند مورد، اعتقاد مسیحیان و یهودیان به «الله» اشاره شده است.[۴۲]

در دوران پیش از اسلام

آنگونه که از کتیبه‌های به جا مانده در جنوب عربستان برداشت می‌شود، «الله» یک نام باستانی است که حتی تا قرن پنجم پیش از میلاد به شکل‌های دیگری نیز کاربرد داشته است.[۴۳] از کلمه «الله» پنج مرتبه در آثار صفایی — آثار تاریخی کشف شده در صخره‌های صفا واقع در سوریه در ناحیه حوران — استفاده شده است.[۴۴][۴۵] در دوران پیش از اسلام در مکه، «الله» به‌خوبی شناخته شده بود[۴۶][۴۷][۴۸] و در واقع، او را از خدایان اصلی مکه می‌دانستند[۴۹][۵۰][۵۱][۵۲] که «کعبه»، خانه او دانسته می‌شد.[۵۳][۵۴] از دیدگاه اعراب جاهلی، این «الله» بود که پیروزی در جنگ با ابرهه را برای آنان فراهم کرد.[۵۵] با این وجود، هیچ بت یا تجسم شمایل‌گونه‌ای از «الله» شناخته نشده است.[۵۶][۵۷] از همین رو برخی گزارش کرده‌اند که «الله» تنها ایزد مکه بود که بتی نداشت.[۵۸] پدر محمد که پیش از اسلام از دنیا رفته است نیز به نام عبدالله نامگذاری شده بود که به معنی «بندهٔ الله» است.[۵۹][۶۰] همچنین در اشعار اعراب جاهلی، به کرات از واژه «الله» استفاده شده است.[۶۱][۶۲]

تکه‌های باقی‌مانده از سنگ حجرالاسود، از نمای روبرو و کنار.

نظریه‌های مختلفی دربارهٔ جایگاه «الله» در میان خدایان مشرکان پیش از اسلام مطرح شده است. برخی از نویسندگان گفته‌اند که اعراب مشرک، «الله» را خدای آفریدگار یا خدای برتر در میان ایزدان خود می‌دانستند.[۶۳][۶۴] بنا بر برخی از آیات قرآن، قریشیان باور داشتند که «الله» خالق جهان، سرور نیروهای مادی، و سرور ایشان و پدرانشان بود. در کشمکش‌های آغاز اسلام میان پیامبر اسلام و قریشیان، پیوسته «الله» که مورد تأیید مشرکان قریش بود در کنار «الرحمان» که ظاهراً درمیانشان ناشناخته بود قرار می‌گرفت.[۶۵] پیامبر اسلام برای شناساندن خدا به تنها به پرستش خدای کعبه اشاره می‌کند و این به آن معناست که اعراب جاهلی، با مفهوم «الله» و «خدا» به‌طور کامل آشنا بودند.[۶۶][۶۷][۶۸] در فرهنگ اعراب جاهلی، لات، منات و عزی نیز دختران «الله» محسوب می‌شدند.[۶۹][۷۰][۷۱] برخی از منابع گزارش داده‌اند که ممکن است این واژه معنی مبهمی در میان اهالی مکه داشته بوده باشد.[۷۲][۷۳] براساس نظریهٔ یولیوس ولهاوزن، «الله» (خدای برتر مجموعه قبایل اطراف قریش) مقامی بود که تقدس هُبَل (خدای برتر قریش) را باعث می‌شد.[۷۴] او «الله» را «اسم جنس» تلقی می‌کرد و معتقد بود مشرکان به خاطر کراهت بردن نام بت‌ها، اسم جنس «الله» را به جای آن‌ها به کار می‌بردند.[۷۵] اگرچه شواهدی هست که نشان می‌دهد «الله» و «هبل» دو ایزد متفاوت بودند. براساس نظریه تفاوت «هبل» و «الله»، کعبه برای نخستین بار برای خدای والای «الله» ساخته شده بود؛ اما پس از فتح مکه توسط قریش، (حدود یک سده پیش از ظهور اسلام) به بتکده و جایگاه ایزدان قریش تبدیل شد. پس از این فتح بود که به قریش «قوم الله» نیز اطلاق شد.[۷۶] در این بین، گروهی «الله» را اشاره به الهه ماه می‌دانند که چندان با شواهد تاریخی و باستانی سازگاری ندارد.[۷۷] برخی محققان معتقدند که «الله»، خدای آفریدگار دست‌نیافتنی بود که اهمیتش کم‌کم زیر سایهٔ ایزدان مجسم کمرنگ شده بود.[۷۸][۷۹] رنه دوسو معتقد است که «الله» برخلاف «هبل»، تندیس و بتی نداشته و لذا حجرالاسود را نماد «الله» قرار داده‌اند.[۸۰] به‌طور کلی، دربارهٔ اهمیت نقش «الله» در دین مشرکان مکه بین محققان اختلاف نظر وجود دارد.[۸۱][۸۲]

«اله» در میان اقوام گوناگون عرب کاربرد فراوان داشت و قدمتی بیشتر از «الله»، که گویی تنها برای «خدای متعال» استفاده شده، دارد. «الله» در هیچ‌یک از نوشته‌های عصر جاهلیت نیامده، اما به‌وفور در اشعار جاهلی و اشعار امرؤالقیس، عدی بن زید، زهیر و به‌ویژه امیة بن ابی‌الصلت به کار رفته است. آذرتاش آذرنوش در دایرة المعارف بزرگ اسلامی از تردید برخی شرق‌شناسان در جاهلی بودن واژهٔ «الله» می‌نویسد. او گزارش می‌کند که برخی معتقدند سراسر اشعار جاهلی از جمله اشعاری که در آنان «الله» به‌کار رفته جعلی‌اند. گروه دیگر بر این باورند که بعد از اسلام، «الله» را به همراه معانی یکتاپرستی به اشعار جاهلی افزوده‌اند و به عقیده دیگران، در شعر جاهلی هرجا نام بتی بوده آن را با «الله» جایگزین کرده‌اند.[۸۳]

نسخه‌ای از کتاب دلائل الخیرات جزولی متعلق به قرن ۱۹ میلادی.

در دوران اسلام

در اسلام، «الله» خدای یکتا و قادر متعال و تنها ایزد و آفریدگار گیتی است و برابر با خدا در ادیان ابراهیمی است.[۸۴][۸۵] «الله» رایج‌ترین واژه برای اشاره به خدا در اسلام است[۸۶][۸۷][۸۸] و تسلیم بودن در برابر اراده و دستورهایش، شالودهٔ اعتقاد اسلامی را تشکیل می‌دهد.[۸۹] او خدای یکتا، آفریدگار گیتی و قاضی روز قیامت است.[۹۰][۹۱] او احد (یگانه)، واحد (ذاتاً یکتا)، رحمن، و قادر متعال است. قرآن دربارهٔ حقیقت الله، ذات رازآلودِ دست نیافتنی‌اش، نام‌های او و کارهایش در مورد مخلوقاتش سخن می‌گوید.[۹۲] فارغ از ریشه و ارتباط این نام با بت‌های پیش از اسلام، پس از دوره اسلام این نام برای خداوند یگانه کاربرد پیدا کرده است.[۹۳] برخی محققان بر این باورند که «الله» واژه‌ای بود که پیامبر اسلام از آن برای اشاره به خدا در مقابل هم عرب‌های مشرک و هم مسیحیان و یهودیان استفاده کرد تا فهم مشترکی در مورد نامی برای خدا ایجاد کند. هرچند گرهارد بوورینگ در مورد این نظریه ابراز تردید کرده، زیرا طبق نظر او در اسلام، برخلاف اعتقادات عرب‌های مشرک، خدا هیچ شریک و همراهی ندارد، و رابطهٔ خویشاوندی نیز بین خدا و جنیان وجود ندارد.[۹۴] فرانسیس ادواردز پیترز در اینباره می‌نویسد: «قرآن تأکید می‌کند، مسلمانان اعتقاد دارند، و مورخان تأیید می‌کنند که محمد و پیروان او همان خدای یهودیان را پرستش می‌کنند. «الله» در قرآن همان آفریدگار هستی است که با ابراهیم عهد بست.» پیترز نیز گزارش می‌کند که قرآن، «الله» را قدرتمندتر و منزه‌تر (غیرقابل تصور و دسترس) از «یهوه» توصیف می‌کند، خدایی که برای همهٔ جهانیان است برعکس یهوه که همراهی نزدیکی با اسرائیلیان دارد.[۹۵]

درهمی متعلق به دوران خلفای راشدین، ضرب شده در سال ۳۶ ه‍.ق در پیشاور. نمای یک سمت سکه، عکسی از خسروپرویز دوم با عبارت «بسم الله» را دربردارد.

استفاده از واژه «بسم الله الرحمن الرحیم»، در میان مسلمانان به عنوان آغازگر هر کاری، پسندیده محسوب می‌شود.[۹۶] همچنین مسلمانان از واژه «إِنْ شَاءَ ٱللَّٰهُ» نیز به معنای «اگر خدا بخواهد» در زندگی روزمره خود بسیار استفاده می‌کنند.[۹۷] اکثر مسلمانان عبارت «إِنْ شَاءَ ٱللَّٰهُ» را بدون ترجمه، بعد از صحبت در مورد وقایع آینده استفاده می‌کنند. این واژه به نوعی، تقدیرگرایی مسلمانان را نشان می‌دهد.[۹۸] از دیگر عباراتی که شامل نام «الله» می‌باشند و نزد مسلمانان از اهمیت بالایی برخوردارند، می‌توان به «سُبْحَانَ ٱللّٰهِ» (به معنی «پاک و منزه است خدا»)، «ٱلْحَمْدُ لِلَّٰهِ» (به معنی «ستایش از آن خداست»)، «لَا إِلٰهَ إِلَّا ٱللَّٰهُ» (به معنی «هیچ خدایی جز خدا نیست»)، و «ٱللَّٰهُ أَکْبَرُ» (به معنی «خدا بزرگتر است») اشاره کرد.[۹۹] مسلمانان از واژه «الله اکبر» برای آغاز نماز استفاده می‌کنند.[۱۰۰] صوفیان نیز در یکی از اعمال خود به نام «ذکرالله» به تکرار نام «الله» می‌پردازند.[۱۰۱] در دوره آغازین خلافت اسلامی، سکه‌های ساسانی که تا پیش از آن رواج داشتند، شکل خود را حفظ کردند و تنها عبارات اسلامی از جمله نام «الله» بر روی آنها درج شد. عبارتی چون «بسم الله»، «لا اله الا الله» و «ربی الله» از جمله عبارتی هستند که با نام «الله» بر روی سکه‌ها حک می‌شدند. بعدها نیز این عبارات در سکه‌ها در حکومت‌های اسلامی رواج داشت.[۱۰۲]

اسماء الحسنی (نام‌های نیکو) در اسلام، شامل ۹۹ نام است که ویژگی‌های خدا در اسلام را بیان می‌کنند.[۱۰۳][۱۰۴][۱۰۵] همهٔ این نام‌ها به «الله» اشاره می‌کنند، اما مسلمانان «الله» را جامع تمام آن اوصاف و اسماء می‌دانند.[۱۰۶] از جامع‌ترین آیات در این باره آیه‌های ۲۳ و ۲۴ سوره حشر هستند که با آوردن سیزده صفت متوالی و در نهایت با عبارت «اسماء الحسنی» این جایگاه بالا و متمایز را تنها مختص الله معرفی می‌کنند.[۱۰۷] مشهورترین این اسماء ۹۹ گانه، «رحمن» و «رحیم» است.[۱۰۸] این دو واژه در کنار عبارت «بسم الله» نیز در قرآن و ادبیات مسلمانان کاربرد داشته است. «الرحمن» که نام خدای آسمان‌ها در یمن محسوب می‌شد، هنگامی که توسط محمد در کنار «الله» به کار رفت، به این معنا بود که «الرحمن»، صفتی از صفات خداوند یگانه است.[۱۰۹]

ترجمه واژه الله

تاریخچهٔ استفاده از واژهٔ «الله» در زبان انگلیسی احتمالاً تحت تأثیر دین‌شناسی تطبیقی در قرن ۱۹ بوده است. به عنوان مثال، توماس کارلایل (۱۸۴۰) گهگاه واژهٔ «الله» را استفاده می‌کرد، بدون آنکه بخواهد مفهومی سوای «خدا» از «الله» مراد کند. اما در شرح زندگانی محمد (۱۹۴۳)، تور آندرائه همیشه واژهٔ «الله» را استفاده کرده است، اگرچه به نظر می‌رسد «مفهوم خدا» در نوشته‌های او می‌تواند مفهومی متفاوت از خدای یهودیان و مسیحیان را افاده کند.[۱۱۰] برخی مسلمانان واژهٔ «الله» را در زبان انگلیسی بدون ترجمه به کار می‌برند.[۱۱۱] تا پیش از سال ۱۵۴۸، منابع انگلیسی، از واژه «GOD» برای اشاره به «الله» استفاده می‌کردند و در سال ۱۹۰۰ به بعد بود که مهاجران و بومیان آمریکایی، از واژه «الله» در ترجمه واژه «خدا» در قرآن استفاده کردند. اولین بار محمد عبدالحکیم خان بود که در ترجمه قرآن به انگلیسی، از عبارت «Allah» برای ترجمه این نام استفاده کرد و تا پیش از ترجمه بل (منتشر شده در ۱۹۳۷) استفاده از این نوع ترجمه در ترجمه‌های قرآن به قلم غیر مسلمانان، سابقه نداشت.[۱۱۲] برخی از مترجمان معتقدند که واژهٔ «الله» ترجمه‌نشدنی است و در مقابل نیز برخی اصرار دارند که «الله» خدای واحد و معبود ادیان ابراهیمی است و نباید از ترجمهٔ نام «الله» به خاطر یگانگی آن ترسید.[۱۱۳] در ترجمه‌های عربی از متون باستان ایرانی، همچون ترجمهٔ ابوعلی مسکویه، «اهورامزدا» به «الله» ترجمه شده است. ترجمه‌های جدید از کتاب مقدس، «یهوه» و «تئوس» (به یونانی: theos, θεός) را به «الله» ترجمه کرده‌اند.[۱۱۴] در برخی از زبان‌هایی که معمولاً از واژه‌ای غیر از «الله» برای اشاره به خدا استفاده می‌کنند، عباراتی به کار می‌رود که شامل واژهٔ «الله» هستند؛ مثلاً، در نتیجهٔ قرن‌ها زندگی مسلمانان در اندلس، کلمات «ojalá» در زبان اسپانیایی و «oxalá» در زبان پرتغالی از عبارت «إن شاء الله» برگرفته شده‌اند. این کلمات اسپانیایی و پرتغالی به معنی «اگر خدا بخواهد» یا «امیدوارم» هستند.[۱۱۵] برخی از نگارش‌های واژه الله در زبان‌های مختلف عبارتند از:

در باور مسلمانان

تایپوگرافی عبارت «لا اله الا الله»، اولین عقیده یک مسلمان

قرآن، کتاب مقدس مسلمانان، «الله» را به عنوان «یگانه خداوند هستی» معرفی می‌کند. باور به یگانگی «الله»، به عنوان یکی از اصول اساسی اسلام به‌شمار رفته است به گونه‌ای که دین اسلام را آئینی جز پرستش «الله» ندانسته‌اند.[۱۱۶] دو شعار اساسی مسلمانان که به عنوان شهادتین شناخته می‌شود؛ بر مدار «الله» شکل گرفته است که در یکی از آنها، گواهی به یگانگی «الله» و دیگری گواهی به رسالت محمد از جانب «الله» است.[۱۱۷][۱۱۸][۱۱۹] به‌طور کلی، مفهوم «خدا» و «الله»، در دو بعد خداشناسی و رابطه میان خدا و انسان، در ادبیات اسلامی اعم از احادیث، قرآن و فرهنگ ملل مسلمان، مورد توجه قرار گرفته است.[۱۲۰] این نام از منظر عرفان اسلامی، اهمیت بالایی دارد و مجرب‌ترین نام‌ها در دعاست. شهادتین تنها به این نام صحیح است و اسم عَلَم برای ذات الهی در نظر گرفته می‌شود و گذاشتن این نام بر دیگران چه به صورت مجاز و چه به صورت حقیقی، جایز نیست. به عقیده برخی، «الله» همان اسم اعظم الهی است.[۱۲۱][۱۲۲] واژه «الله» به شکل مکتوب در رسم‌الخط عربی از احترام ویژه‌ای نزد مسلمانان برخوردار است، و بسیاری از ایشان دست زدن به این واژه را در ضمن وازگان قرآنی، بدون وضو جایز نمی‌شمارند. با این وجود در میان شیعه و سنی، فقیهانی بوده‌اند به جواز لمس نام‌های خدا فتوا داده‌اند.[۱۲۳]

در قرآن

واژه «الله» در حدود ۲۷۰۰ مرتبه در اشکال مختلفش در قرآن به کار رفته است.[۱۲۴][۱۲۵] همچنین در قرآن «پرستش الله» به عنوان کاری مشترک میان مسلمانان و اهل کتاب معرفی شده و از اهل کتاب خواسته شده که به آن پایبند باشند. بر اساس تصویر ترسیمی قرآن از «الله»، او به عنوان خدای مشترک همه ادیان توحیدی و ابراهیمی قبلی معرفی شده است. رویکرد قرآن در توصیف «الله»، از مرحله اثبات وجود عبور کرده است و آن را امری مسلم دانسته و تنها به معرفی «الله» و خداشناسی پرداخته است. در فرهنگ قرآنی و مطالعات پسین اسلامی، انسان برای درک «الله»، تنها به طبیعت خداجوی خود نیازمند است که بعدها به عنوان فطرت شناخته شده است. انکار خداوندی «الله»، شرک نسبت به او و برخذر داشتن از اتصاف الله به صفات ناپسند یا منافی ذات او همچون فرزند داشتن یا فرزند بودنش، از مقولاتی است که در قرآن به شدت نهی شده است.[۱۲۶] نفی داشتن فرزند، والدین و همسر از الله در قرآن، می‌تواند نفی عقاید اعراب جاهلی در خصوص اعتقاد به داشتن فرزند برای الله و نفی عقاید مسیحی‌گونه باشد.[۱۲۷] آیه مشهور به آیه عرش، از جمله آیاتی است که خدا را توصیف کرده است. در این آیه آمده است: «خداست که معبودی جز او نیست؛ زنده و برپادارنده است؛ نه خوابی سبک او را فرو می‌گیرد و نه خوابی گران؛ آنچه در آسمان‌ها و آنچه در زمین است، از آنِ اوست. کیست آن کس که جز به اِذن او در پیشگاهش شفاعت کند؟ آنچه در پیش روی آنان و آنچه در پشت سرشان است می‌داند. و به چیزی از علم او، جز به آنچه بخواهد، احاطه نمی‌یابند. کرسی او آسمان‌ها و زمین را دربر گرفته، و نگهداری آنها بر او دشوار نیست، و اوست والای بزرگ.»[۱۲۸]

الله‌محوری از ویژگی‌های جهان توصیف شده در قرآن است. «الله» به عنوان خالق هستی معرفی شده است که آن را بر مبنای حکمت ساخته است. در قرآن، تمام مخلوقات به عنوان آیاتی برای شناخت خدا توصیف شده‌اند و با این وجود، شناخت خداوند از توان بشر، خارج دانسته شده است. در قرآن نام‌های بسیاری برای خدا یاد شده است. بشر از دیدن خداوند و حتی توصیف او عاجز معرفی شده و با این وجود، خداوند به نور آسمان و زمین وصف شده است. مهربانی، مهرورزی و هدایت‌گری از صفاتی است که خداوند با آنها در قرآن مورد توصیف قرار گرفته است.[۱۲۹] با این اوصاف، تقریباً تمام مفسران قرآن بر این باورند که برخی از تعابیر و توصیفات خدا در قرآن که از زبان انسان‌سازی مشخصی پیروی کرده‌اند، باید به معنای مجازی آنها تفسیر و تأویل بشوند.[۱۳۰]

در حدیث

شناساندن الله در احادیث به جا مانده از پیامبر اسلام، به قدری گسترده و فراوان است که نشان از اهتمام ویژه محمد در شناساندن «الله» به دیگران داشته است. در احادیث اسلامی، مباحثی چون اثبات وجود خدا و اثبات وحدانیت الله، به عنوان مسائلی حل شده تلقی شده و گستردگی کمتری را شامل می‌شود. در نقطه مقابل، بیان و تشریح صفات الهی، مورد توجه بیشتری قرار گرفته است. با توجه به دو گرایش در خداشناسی مسلمانان، نخست باور به خدایی فراتر از اندیشه بشر و دیگر، باور به خدایی در چارچوب ظاهر اوصاف قرآنی، خداشناسی در متون احادیث نیز در دو مسیر متفاوت گسترش یافته است. در نگرش اول، گرایندگان بر این باورند که اوصاف قرآنی برای خداوند که به نوعی انسان‌گونه می‌باشند، باید به معنایی فراتر از ظاهر برگردان شوند — که در اصطلاح تأویل نامیده می‌شود — در مقابل، گروندگان به نظر دوم، هرگونه تفسیر و تأویل در ظاهر آیات قرآن را نفی می‌کنند. این دو نگرش، به پدید آمدن دو نوع روش با عنوان‌های «توحید صفاتی» و «صفاتی‌گری» انجامیده است.[۱۳۱] در حدیثی از پیامبر اسلام، تعداد اسماء الهی ۴۰۰۰ عدد بیان شده است که یک اسم از آنها مکتوم است. به نظر بعضی از شارحان این حدیث، الله همان نام مکتوم از میان نام‌های الهی است. شبیه به این شرح را جعفر صادق در روایتی چنین بیان می‌کند: «خداوند اسمی را آفرید که صدادار به حروف نیست و را رنگی آمیخته نشد. بی‌کران بود و نامحدود و حس هر تصورکننده‌ای از آن در حجاب است. پس آن اسم را کلمه تامی قرار داد بر چهار جزء که همان قرین هم بوده و هیچ‌یک پیش از دیگری نبود. یکی از این اسماء را پوشیده داشت و از میان اسمائی که برای خلق ظاهر شدند، ظاهرترین آنها، همان اسم الله است.»[۱۳۲]

کاربردهای هنری و رسانه‌ای

خطاطی واژه «الله» توسط محمد بن قاسم قندوسی

در خوشنویسی و نگارش

واژه «الله»، همواره از واژگان مورد توجه هنرمندان خوشنویس بوده است. خوشنویسان مسلمان در نوشتن کلمه «الله»، بیش از دیگر کلمات، توجه و دقت به خرج می‌دادند و نگارش «بسم الله الرحمن الرحیم» در بهترین حالت آن، همیشه از آرزوهای خوشنویسان مسلمان بوده است. در همین خصوص روایتی پیامبر اسلام گزارش شده است که هرکس عبارت «بسم الله الرحمن الرحیم» را بنویسد، بهشت بر او واجب است. در زمینه خوشنویسی کلمه الله، این واژه همواره خلاف قاعده کلمات مشابه خودش نگارش می‌یابد و در نوشتن آن از اصول رایج در کلمات دیگر بهره برده نمی‌شود. برای نمونه، «لام» این کلمه همچون دیگر لام‌ها در خطاطی، کوتاه نوشته می‌شود. در همین خصوص در خط ثلث، «لام» الله برخلاف دیگر «لام‌ها» که هفت نقطه طول دارند، تنها چهار نقطه طول می‌گیرد. این قواعد مستثنی در تمام خطوط ریشه‌دار نیز رعایت می‌شود. از این میان می‌توان به خط کوفی، خط محقق، خط نستعلیق، خط ریحان و دیگر خطوط مشتق از خط ثلث به عنوان نمونه اشاره کرد.[۱۳۳]

یونی‌کد یک موقعیت کد ویژه برای «الله» دارد که عبارت است از: «U+FDF2». براساس مشخصات رسمی یونی‌کد، این کد به حروف زیر تجزیه می‌شود الف-لام-لام-ه (الله‬ U+0627 U+0644 U+0644 U+0647).[۱۳۴] نسخهٔ خوشنویسی این واژه که در نشان رسمی جمهوری اسلامی ایران به کار رفته نیز در یونی‌کد موقعیت کد ویژه‌ای در بخش کدهای متفرقه دارد، U+262B (☫).[۱۳۵]

در پرچم‌ها و لوگوها

واژه «الله» به صورت نوشته یا لوگو در برخی از پرچم‌های کشورهای اسلامی جای گرفته‌اند. از جمله این پرچم‌ها می‌توان به پرچم کشور عراق اشاره کرد که عبارت «الله اکبر» را در میان خود دارد.[۱۳۶] پرچم جمهوری اسلامی ایران نیز متضمن عبارت «اللّه» و «لا اله الّا اللّه» و «اللّه اکبر» است.[۱۳۷] در مرکز پرچم عربستان سعودی از عبارت شهادتین «لا اله الا الله محمد رسول‌الله» استفاده شده است.[۱۳۸]

  • پرچم ملی عربستان

    پرچم ملی عربستان

  • پرچم ملی عراق

    پرچم ملی عراق

  • پرچم ملی ایران

    پرچم ملی ایران

  • پرچم رسمی طالبان

    پرچم رسمی طالبان

  • پرچم ملی ازبکستان

    پرچم ملی ازبکستان

  • پرچم رسمی داعش

    پرچم رسمی داعش

علاوه بر پرچم‌ها در نشان‌های ملی برخی از کشورهای اسلامی نیز از وازه «الله» استفاده شده است.

  • نشان ملی افغانستان، دارای عبارات شهادتین و تکبیر

    نشان ملی افغانستان، دارای عبارات شهادتین و تکبیر

  • نشان ملی آذربایجان دارای خطاطی نام الله به شکل آتش ابدی

    نشان ملی آذربایجان دارای خطاطی نام الله به شکل آتش ابدی

  • نشان ملی ایران خطاطی نام الله و عبارت مخفی «لا اله الا الله»

    نشان ملی ایران خطاطی نام الله و عبارت مخفی «لا اله الا الله»

  • نشان ملی عراق دارای عبارت «الله أکبر»

    نشان ملی عراق دارای عبارت «الله أکبر»

  • نشان ملی اردن دارای عبارت «الراجی من الله التوفیق والعون»

    نشان ملی اردن دارای عبارت «الراجی من الله التوفیق والعون»

  • نشان ملی مراکش دارای عبارت قرآنی «إن تنصروا الله ینصرکم»

    نشان ملی مراکش دارای عبارت قرآنی «إن تنصروا الله ینصرکم»

پانویس

ارجاعات

  1. ↑ آذرنوش، «الله در لغت»، دایرةالمعارف بزرگ اسلامی.
  2. ↑ حجتی، «پژوهشی دربارهٔ واژه‌های اسم و الله»، مطالعات اسلامی.
  3. ↑ آذرنوش، «الله در لغت»، دایرةالمعارف بزرگ اسلامی.
  4. ↑ Böwering, “God and his Attributes”, Encyclopaedia of the Qurʾān.
  5. ↑ Brown, “Who is Allah”, International Journal of Frontier Missions.
  6. ↑ آذرنوش، «الله در لغت»، دایرةالمعارف بزرگ اسلامی.
  7. ↑ حجتی، «پژوهشی دربارهٔ واژه‌های اسم و الله»، مطالعات اسلامی.
  8. ↑ MacDonald, “ILAH”, Encyclopaedia of Islam.
  9. ↑ Böwering, “God and his Attributes”, Encyclopaedia of the Qurʾān.
  10. ↑ Afsaruddin, “Allah”, Encyclopedia Britannica.
  11. ↑ آذرنوش، «الله در لغت»، دایرةالمعارف بزرگ اسلامی.
  12. ↑ MacDonald, “ILAH”, Encyclopaedia of Islam.
  13. ↑ حجتی، «پژوهشی دربارهٔ واژه‌های اسم و الله»، مطالعات اسلامی.
  14. ↑ آذرنوش، «الله در لغت»، دایرةالمعارف بزرگ اسلامی.
  15. ↑ آذرنوش، «الله در لغت»، دایرةالمعارف بزرگ اسلامی.
  16. ↑ MacDonald, “ILAH”, Encyclopaedia of Islam.
  17. ↑ آذرنوش، «الله در لغت»، دایرةالمعارف بزرگ اسلامی.
  18. ↑ ودود، «الله»، دانشنامه کلام اسلامی.
  19. ↑ MacDonald, “ILAH”, Encyclopaedia of Islam.
  20. ↑ آذرنوش، «الله در لغت»، دایرةالمعارف بزرگ اسلامی.
  21. ↑ حجتی، «پژوهشی دربارهٔ واژه‌های اسم و الله»، مطالعات اسلامی.
  22. ↑ ودود، «الله»، دانشنامه کلام اسلامی.
  23. ↑ Afsaruddin, “Allah”, Encyclopedia Britannica.
  24. ↑ Blankinship, “Allah”, Contemporary American Religion.
  25. ↑ Holt, Lambton and Lewis, The Cambridge History of Islam, 1:‎ 32.
  26. ↑ Böwering, “God and his Attributes”, Encyclopaedia of the Qurʾān.
  27. ↑ عباسی و پورافخم، «مفهوم الله از نگاه ایزوتسو»، مطالعات تاریخی قرآن و حدیث.
  28. ↑ Peterson, “Allah”, Encyclopedia of Islam and the Muslim World.
  29. ↑ Blankinship, “Allah”, Contemporary American Religion.
  30. ↑ Afsaruddin, “Allah”, Encyclopedia Britannica.
  31. ↑ ودود، «الله»، دانشنامه کلام اسلامی.
  32. ↑ Peterson, “Allah”, Encyclopedia of Islam and the Muslim World.
  33. ↑ Holt, Lambton and Lewis, The Cambridge History of Islam, 1:‎ 32.
  34. ↑ Brown, “Who is Allah”, International Journal of Frontier Missions.
  35. ↑ «أزلیة المسیح»، لاهوتیان.
  36. ↑ Hodgson, The Venture of Islam, 1:‎ 156.
  37. ↑ Brown, “Who is Allah”, International Journal of Frontier Missions.
  38. ↑ Ibn Ishaq, The Life of Muhammad, 15.
  39. ↑ Brown, “Who is Allah”, International Journal of Frontier Missions.
  40. ↑ Brown, “Who is Allah”, International Journal of Frontier Missions.
  41. ↑ Shahîd, Byzantium and the Arabs, 418.
  42. ↑ Brown, “Who is Allah”, International Journal of Frontier Missions.
  43. ↑ Irving M, The Historical Muhammad, 33.
  44. ↑ آذرنوش، «الله در لغت»، دایرةالمعارف بزرگ اسلامی.
  45. ↑ عباسی و پورافخم، «مفهوم الله از نگاه ایزوتسو»، مطالعات تاریخی قرآن و حدیث.
  46. ↑ Peters, Muhammad and the Origins of Islam, 107.
  47. ↑ Peters, Islam, 3.
  48. ↑ پاکتچی، «الله»، دایرةالمعارف بزرگ اسلامی.
  49. ↑ Peters, Muhammad and the Origins of Islam, 107.
  50. ↑ Johnson, The Oxford Handbook of Late Antiquity, 304.
  51. ↑ GARDET, “ALLAH”, Encyclopaedia of Islam.
  52. ↑ Irving M, The Historical Muhammad, 33.
  53. ↑ Peters, Muhammad and the Origins of Islam, 107.
  54. ↑ Peters, Islam, 45.
  55. ↑ Johnson, The Oxford Handbook of Late Antiquity, 304.
  56. ↑ Peters, Muhammad and the Origins of Islam, 107.
  57. ↑ Irving M, The Historical Muhammad, 33.
  58. ↑ Peters, Islam, 46.
  59. ↑ Böwering, “God and his Attributes”, Encyclopaedia of the Qurʾān.
  60. ↑ Irving M, The Historical Muhammad, 33.
  61. ↑ ارشی، حاجی و محمدی اکمل، «ویژگی‌های ممتاز واژه الله»، پژوهش‌های میان رشته‌ای قرآن.
  62. ↑ عباسی و پورافخم، «مفهوم الله از نگاه ایزوتسو»، مطالعات تاریخی قرآن و حدیث.
  63. ↑ GARDET, “ALLAH”, Encyclopaedia of Islam.
  64. ↑ Peters, Muhammad and the Origins of Islam, 107.
  65. ↑ آذرنوش، «الله در لغت»، دایرةالمعارف بزرگ اسلامی.
  66. ↑ Peterson, Muhammad, Prophet of God, 21.
  67. ↑ ارشی، حاجی و محمدی اکمل، «ویژگی‌های ممتاز واژه الله»، پژوهش‌های میان رشته‌ای قرآن.
  68. ↑ Peters, Islam, 43.
  69. ↑ Böwering, “God and his Attributes”, Encyclopaedia of the Qurʾān.
  70. ↑ Berkey, The Formation of Islam, 42.
  71. ↑ Peterson, Muhammad, Prophet of God, 21.
  72. ↑ GARDET, “ALLAH”, Encyclopaedia of Islam.
  73. ↑ Böwering, “God and his Attributes”, Encyclopaedia of the Qurʾān.
  74. ↑ Robin, The Oxford Handbook of Late Antiquity, 304.
  75. ↑ آذرنوش، «الله در لغت»، دایرةالمعارف بزرگ اسلامی.
  76. ↑ Robin, The Oxford Handbook of Late Antiquity, 304.
  77. ↑ Brown, “Who is Allah”, International Journal of Frontier Missions.
  78. ↑ Berkey, The Formation of Islam, 42.
  79. ↑ Peterson, Muhammad, Prophet of God, 21.
  80. ↑ آذرنوش، «الله در لغت»، دایرةالمعارف بزرگ اسلامی.
  81. ↑ Peters, Muhammad and the Origins of Islam, 107.
  82. ↑ Berkey, The Formation of Islam, 42.
  83. ↑ آذرنوش، «الله در لغت»، دایرةالمعارف بزرگ اسلامی.
  84. ↑ GARDET, “ALLAH”, Encyclopaedia of Islam.
  85. ↑ Afsaruddin, “Allah”, Encyclopedia Britannica.
  86. ↑ Alexander, “Allah”, Encyclopedia of the Modern Middle East.
  87. ↑ GARDET, “ALLAH”, Encyclopaedia of Islam.
  88. ↑ Böwering, “God and his Attributes”, Encyclopaedia of the Qurʾān.
  89. ↑ Afsaruddin, “Allah”, Encyclopedia Britannica.
  90. ↑ Peterson, “Allah”, Encyclopedia of Islam and the Muslim World.
  91. ↑ Afsaruddin, “Allah”, Encyclopedia Britannica.
  92. ↑ Afsaruddin, “Allah”, Encyclopedia Britannica.
  93. ↑ Brown, “Who is Allah”, International Journal of Frontier Missions.
  94. ↑ Böwering, “God and his Attributes”, Encyclopaedia of the Qurʾān.
  95. ↑ Peters, Islam, 3_4.
  96. ↑ Afsaruddin, “Allah”, Encyclopedia Britannica.
  97. ↑ Afsaruddin, “Allah”, Encyclopedia Britannica.
  98. ↑ Gregg, The Middle East, 30.
  99. ↑ Ahmed and Syed, Encyclopaedia of Islam, 1:‎ 144.
  100. ↑ Gregg, The Middle East, 113.
  101. ↑ Gregg, The Middle East, 127.
  102. ↑ رهبرگنجه، «نقش اسماء متبرکه بر روی سکه‌های اسلامی»، کیهان فرهنگی.
  103. ↑ Afsaruddin, “Allah”, Encyclopedia Britannica.
  104. ↑ Alexander, “Allah”, Encyclopedia of the Modern Middle East.
  105. ↑ Böwering, “God and his Attributes”, Encyclopaedia of the Qurʾān.
  106. ↑ Alexander, “Allah”, Encyclopedia of the Modern Middle East.
  107. ↑ ودود، «الله»، دانشنامه کلام اسلامی.
  108. ↑ Alexander, “Allah”, Encyclopedia of the Modern Middle East.
  109. ↑ Böwering, “God and his Attributes”, Encyclopaedia of the Qurʾān.
  110. ↑ Watt, Islam and Christianity Today, 45.
  111. ↑ Blankinship, “Allah”, Contemporary American Religion.
  112. ↑ Blankinship, “Allah”, Contemporary American Religion.
  113. ↑ پاکتچی، «الله»، دایرةالمعارف بزرگ اسلامی.
  114. ↑ پاکتچی، «الله»، دایرةالمعارف بزرگ اسلامی.
  115. ↑ Baralt, Islam in Spanish Literature, 25.
  116. ↑ پاکتچی، «الله»، دایرةالمعارف بزرگ اسلامی.
  117. ↑ Afsaruddin, “Allah”, Encyclopedia Britannica.
  118. ↑ پاکتچی، «الله»، دایرةالمعارف بزرگ اسلامی.
  119. ↑ Böwering, “God and his Attributes”, Encyclopaedia of the Qurʾān.
  120. ↑ پاکتچی، «الله»، دایرةالمعارف بزرگ اسلامی.
  121. ↑ ارشی، حاجی و محمدی اکمل، «ویژگی‌های ممتاز واژه الله»، پژوهش‌های میان رشته‌ای قرآن.
  122. ↑ ودود، «الله»، دانشنامه کلام اسلامی.
  123. ↑ مخلصی، «دست زدن به نبشته‌های قرآن»، فصلنامه فقه.
  124. ↑ Böwering, “God and his Attributes”, Encyclopaedia of the Qurʾān.
  125. ↑ ودود، «الله»، دانشنامه کلام اسلامی.
  126. ↑ پاکتچی، «الله»، دایرةالمعارف بزرگ اسلامی.
  127. ↑ Böwering, “God and his Attributes”, Encyclopaedia of the Qurʾān.
  128. ↑ Peterson, “Allah”, Encyclopedia of Islam and the Muslim World.
  129. ↑ پاکتچی، «الله»، دایرةالمعارف بزرگ اسلامی.
  130. ↑ Peterson, “Allah”, Encyclopedia of Islam and the Muslim World.
  131. ↑ پاکتچی، «الله»، دایرةالمعارف بزرگ اسلامی.
  132. ↑ ارشی، حاجی و محمدی اکمل، «ویژگی‌های ممتاز واژه الله»، پژوهش‌های میان رشته‌ای قرآن.
  133. ↑ ارشی، حاجی و محمدی اکمل، «ویژگی‌های ممتاز واژه الله»، پژوهش‌های میان رشته‌ای قرآن.
  134. ↑ “Unicode Character”, fileformat.
  135. ↑ “FARSI SYMBOL”, fileformat.
  136. ↑ «العلم العراقی الجدید»، الریاض.
  137. ↑ مقررهٔ ۳۴۴۷۳، پایگاه ملی اطلاع‌رسانی قوانین و مقررات کشور.
  138. ↑ “About Saudi Arabia: Facts and figures”, saudiembassy.net.

منابع

منابع فارسی و عربی

منابع انگلیسی

  • Afsaruddin, Asma (2007). "Allah". Encyclopædia Britannica (به انگلیسی). britannica.com.
  • Ahmed, M. Mukarram; Syed, Muzaffar Husain (2005). Encyclopaedia of Islam (به انگلیسی). Anmol Publications.
  • Alexander, Scott (2018). "Allah". Encyclopedia of the Modern Middle East and North Africa (به انگلیسی). encyclopedia.com.
  • Baralt, Luce López (1992). Islam in Spanish Literature: From the Middle Ages to the Present (به انگلیسی). Brill.
  • Berkey, Jonathan P (2003). The Formation of Islam Religion and Society in the Near East, 600-1800 (به انگلیسی). Cambridge University Press.
  • Blankinship, Khalid Yahya (2018). "Allah". Contemporary American Religion (به انگلیسی). encyclopedia.com.
  • Böwering, Gerhard (2002). "God and his Attributes". In Archer, George; Boisliveau, Anne-Sylvie; Dost, Suleyman; Naguib, Shuruq (eds.). Encyclopaedia of the Qur'ān (به انگلیسی) (1rd ed.). Brill. {{cite encyclopedia}}: |entry-url-access= requires |entry-url= (help)
  • Brown, Rick (۲۰۰۶). "Who is "Allah"?" (PDF). International Journal of Frontier Missions (به انگلیسی).
  • GARDET, L. (1986). "ALLAH". Encyclopaedia of Islam (به انگلیسی). Vol. 1 (2rd ed.). Leiden: E. J. Brill. p. 407-418.
  • Gregg, Gary S (2005). The Middle East (به انگلیسی). Oxford University Press.
  • Hodgson, Marshall G. S (1974). The Venture of Islam: The Classical Age of Islam (به انگلیسی). University of Chicago Press.
  • Holt, P. M; Lambton, Ann K. S; Lewis, Bernard (1977). The Cambridge History of Islam, Volume 1a: The Central Islamic Lands from Pre-Islamic Times to the First World War (به انگلیسی). Cambridge University Press.
  • Ibn Ishaq, Muḥammad (2002). The Life of Muhammad (به انگلیسی). Translated by A. Guillaume. oxford university press.
  • Irving M, Zeitlin (2007). The Historical Muhammad (به انگلیسی). Wiley.
  • MacDonald, D.B (1986). "ILAH". Encyclopaedia of Islam (به انگلیسی) (2rd ed.). Leiden: E. J. Brill. p. 1093-1094.
  • Peters, Francis E (1994). Muhammad and the Origins of Islam (به انگلیسی). State University of New York Press.
  • Peters, Francis E (2003). Islam: a guide for Jews and Christians (به انگلیسی). Princeton University Press.
  • Peterson, Daniel C (2018). "Allah". Encyclopedia of Islam and the Muslim World (به انگلیسی). encyclopedia.com.
  • Peterson, Daniel C (2007). Muhammad, Prophet of God (به انگلیسی). Eerdmans Publishing Company.
  • Robin, Christian Julien (2012). Johnson, Scott (ed.). The Oxford Handbook of Late Antiquity (به انگلیسی). OUP USA.
  • Shahîd, Irfan (1984). Byzantium and the Arabs in the Fourth Century (به انگلیسی). harvard university press.
  • Watt, William Montgomery (1983). Islam and Christianity Today: A Contribution to Dialogue (به انگلیسی). Routledge & K. Paul.

منابع آنلاین

برگرفته از «https://www.islamical.org/w/index.php?title=الله&oldid=80357»