علی در قرآن

علی در قرآن منتخبی از آیات قرآن است که گفته می‌شود به‌طور خاص درباره علی بن ابی‌طالب نازل شده است و به ولایت و فضائل وی اشاره دارد. تعدادی‌ از این آیات، به‌طور اشتراکی در مورد علی و اهل‌بیت محمد هستند. بسیاری از بزرگان شیعه و اهل سنت در مورد نزول بعضی از این آیات و اختصاص‌شان به علی و اهل بیت اختلاف نظری ندارند و آنها را تأیید می‌کنند. در روایتی منسوب به ابن‌عباس که راویان بسیاری آن را نقل کرده‌اند؛ آمده است: «در قرآن بیشتر از سیصد آیه وجود دارد که درباره علی نازل شده است.» این آیات به دو دسته کلی تقسیم می‌شوند: آیات خاصه، آیات فضائل.

آیات امامت خاصه

این دسته از آیات به طور مستقیم بر امامت و جانشینی علی پس از پیامبر اسلام دلالت دارند.

• آیه تبلیغ (مائده/۶۷): در این آیه به محمد دستور داده می‌شود که رسالت خود را به‌طور کامل ابلاغ کند و بسیاری از مفسران شیعه معتقدند که این ابلاغ در مورد ولایت و اعلان جانشینی علی بن ابی‌طالب بوده است.
• آیه اکمال دین (مائده/۳): به گزارش مفسران این آیه در جریان غدیر نازل شده است.

• آیه ولایت (مائده/۵۵): در این آیه ولایت و سرپرستی مسلمانان به خدا، پیامبر و مؤمنانی که در حال رکوع زکات می‌دهند؛ نسبت داده شده و مفسران شیعه بر این باورند که این آیه در مورد علی و به هنگام دادن انگشترش به سائل در حال رکوع نازل شده است.

• آیه اولی الامر (نساء/۵۹): این آیه اطاعت از خدا، پیامبر و اولی الامر را واجب می‌شمارد و شیعیان معتقدند که «اولی الامر» در اینجا به امامان معصوم اشاره دارد.

• آیه صادقین (توبه/۱۱۹): در این آیه، مؤمنان به همراهی با صادقین دعوت می‌شوند و مفسران شیعه معتقدند که منظور از صادقین، امامان معصوم هستند.

• آیه قربى (شوری/۲۳): در این آیه، خداوند از مؤمنان می‌خواهد که مودت اهل بیت پیامبر را داشته باشند که از نظر شیعیان این مودت به معنای پیروی از آنهاست.

آیات فضائل

این دسته از آیات به بیان فضائل علی بن ابی‌طالب می‌پردازند و او را به عنوان برترین فرد امت پس از پیامبر اسلام معرفی می‌کنند. مفسران شیعه با استدلال به این فضائل، او را شایسته رهبری امت و جانشینی پس از محمد می‌دانند. برخی از این آیات عبارتند از:

1. آیه مباهله (آل عمران/۶۱): در این آیه، علی به عنوان نفس محمد معرفی شده است.

1. آیه خیر البریه (بینه/۷و۸): مفسران شیعه این آیه را به حضرت علی و پیروانش نسبت می‌دهند.

1. آیه لیلة المبیت (بقره/۲۰۷): این آیه به خوابیدن علی در بستر پیامبر، در شب هجرت محمد به مدینه اشاره دارد.
2. آیه حکمت (بقره/۲۶۹): این آیه به حکمت الهی که به افراد خاصی عطا می‌شود اشاره دارد و شیعیان بر این باورند که این حکمت به امامان نیز داده شده است.
3. آیات سوره هل اتی (انسان، آیات اول تا آخر): این آیات به ایثار و وفای به نذر اهل بیت پیامبر اشاره دارد.
4. آیات آغاز سوره برائت (توبه): علی مأمور ابلاغ این آیات به مشرکان شد که نشان‌دهنده از جایگاه ویژه او دارد.
5. آیه صالح المؤمنین (تحریم/۴): برخی از مفسرین «صالح المؤمنین» را به علی تعبیر کرده‌اند.
6. آیه وزارت (طه/۲۹تا۳۲): این آیه اشاره دارد به درخواست موسی از خداوند که از خدا خواست برادرش (هارون) را وزیر او قرار دهد و شیعیان این آیه را به منزلت علی نسبت به محمد شبیه می‌دانند.
7. آیه تطهیر (آیه۳۳/احزاب): این آیه به عصمت اهل بیت اشاره دارد.
8. آیه بینه و شاهد (هود/۱۷): شیعیان معتقدند که «بینه» در این آیه به پیامبر و «شاهد» به علی اشاره دارد.
9. آیه انذار (شعرا/۲۱۴ و ۲۱۵): این آیه به دعوت پیامبر از نزدیکانش برای پذیرش اسلام اشاره دارد و علی اولین فردی بود که به این دعوت پاسخ داد.
10. آیه مرج البحرین (الرحمن/۱۹ تا ۲۱): این آیه به دو دریا اشاره دارد که برخی مفسران آنها را به علی و فاطمه تعبیر کرده‌اند.
11. آیه نجوى (مجادله/۱۲ و ۱۳): بر اساس روایات، علی تنها کسی بود که در مورد پرداخت صدقه قبل از نجوا به این آیه عمل کرد.
12. آیه سابقون (واقعه/۱۰ تا ۱۴): این آیه به پیشگامان در اسلام اشاره دارد که علی از جمله آنها بوده است.
13. آیه اذن واعیه (حاقه/۱۲): علی به عنوان کسی که شنوای کلام خدا است؛ معرفی شده است.
14. آیه ود یا مودت (مریم/۹۶): این آیه وعده مودت الهی را به کسانی که ایمان و عمل صالح داشته باشند؛ می‌دهد و از منظر شیعه این آیه به محبت اهل بیت اشاره دارد.
15. آیه منافقون (محمد/۳۰): این آیه در مورد منافقان است و مفسران شیعه معتقدند که پیامبر در مواردی، چهره منافقان را به علی نشان داده است.
16. آیه ایذاء (احزاب/۵۷): برخی مفسران معتقدند که این آیه اشاره به اذیت و آزار علی و اهل بیت محمد دارد.
17. آیه انفاق (بقره/۲۷۴): این آیه به انفاق‌های پنهان و آشکار اشاره دارد که شیعیان معتقدند این آیه در مورد علی نازل شده است.
18. آیه محبت (مائده/۵۴): این آیه به محبت خداوند نسبت به مومنان اشاره دارد و از نظر شیعه منظور از این مومنان اهل بیت هستند.
19. آیه مسئولون (صافات/۲۴): برخی مفسران، این آیه را اشاره به سوال از ولایت اهل بیت در روز قیامت می‌دانند.

پانویس

منابع

• قطبی، هادی (۱۳۸۹). «علی (ع) در آیینه قرآن». فرهنگ کوثر (۸۱).
• وفا، جعفر (۱۳۸۸). «امام علی (ع) از منظر قرآن». پیام شهریور (۹۶).