بدون جعبه اطلاعات
بدون تصویر
غیراستاندارد
نیازمند به ویراستاری
مقابله‌نشده با دانشنامه‌ها

نام و لقب‌های علی بن ابی‌طالب: تفاوت میان نسخه‌ها

از اسلامیکال
پرش به ناوبری پرش به جستجو
بصریویکی‌متن
بدون خلاصۀ ویرایش
(+رده:علی بن ابی‌طالب; +رده:فهرست نام‌ها; +رده:فهرست لقب‌ها; +رده:فهرست کنیه‌ها; +رده:علی بن ابی‌طالب در فرهنگ using HotCat، اصلاح نویسه‌های عربی، اصلاح فاصلهٔ مجازی، اصلاح ارقام، اصلاح املا، ابرابزار، اصلاح نشانی وب)
خط ۱: خط ۱:
{{جعبه اطلاعات فهرست|تصویر=Asadullah.gif|alt=چند نام و لقب علی به صورت خطاطی شده به شکل شیر|زیرنویس تصویر=خطاطی صفات علی به شکل شیر که در میان علویان ترکیه مرسوم است.|نوع=نوشتاری|نام دلبخواهی=تعداد اسماء|دلبخواهی=۲ نام|نام دلبخواهی۱=تعداد القاب|دلبخواهی۱=بسیار|نام دلبخواهی۲=تعداد کنیه‌ها|دلبخواهی۲=بسیار}}{{علی بن ابی‌طالب|expanded=all}}'''نام و القاب علی بن ابی‌طالب'''، در منابع مختلف با اختلاف گزارش شده‌اند۔ برخی از این نام‌ها بیانگر ویژگی‌های شخصی او و برخی مشتق‌شده از قسمت‌های خاصی از زندگی اوست. به طور کلی نام اصلی او را علی و برخی منابع حیدر دانسته‌اند۔ القاب بسیاری چون [[امیرالمومنین]]، صدّیق الاکبر، وصی، ولی، فاروق و یعسوب‌الدین از القاب او برشمرده شده است۔ از [[کنیه|کنیه‌های]] او می‌توان به ابوالسبطین، ابوالحسن، ابوالحسین و [[ابوتراب]] اشاره کرد۔
{{جعبه اطلاعات فهرست
|تصویر=Asadullah.gif
|alt=چند نام و لقب علی به صورت خطاطی شده به شکل شیر
|زیرنویس تصویر=خطاطی صفات علی به شکل شیر که در میان علویان ترکیه مرسوم است.
|نوع=نوشتاری
|نام دلبخواهی=نام اصلی
|دلبخواهی=علی
|نام دلبخواهی۱=لقب اصلی
|دلبخواهی۱=مرتضی
|نام دلبخواهی۲=کنیه اصلی
|دلبخواهی۲=امیرالمومنین
|نام دلبخواهی۳=تعداد اسماء
|دلبخواهی۳=۲ نام
|نام دلبخواهی۴=تعداد القاب
|دلبخواهی۴=بسیار
|نام دلبخواهی۴=تعداد کنیه‌ها
|دلبخواهی۴=بسیار
}}
{{علی بن ابی‌طالب|expanded=all}}'''نام و القاب علی بن ابی‌طالب'''، در منابع مختلف با اختلاف گزارش شده‌اند. برخی از این نام‌ها بیانگر ویژگی‌های شخصی او و برخی مشتق‌شده از قسمت‌های خاصی از زندگی اوست. به‌طور کلی نام اصلی او را علی و برخی منابع حیدر دانسته‌اند. القاب بسیاری چون [[امیرالمؤمنین]]، صدّیق الاکبر، وصی، ولی، فاروق و یعسوب‌الدین از القاب او برشمرده شده است. از [[کنیه]]‌های او می‌توان به ابوالسبطین، ابوالحسن، ابوالحسین و [[ابوتراب]] اشاره کرد.


== نام‌ها ==
== نام‌ها ==
نام‌ها و عناوین مختلفی در سنت اسلامی به [[علی بن ابی‌طالب]] نسبت داده شده‌است که برخی از آن‌ها بیانگر ویژگی‌های شخصی او و برخی مشتق‌شده از قسمت‌های خاصی از زندگی اوست.<ref>{{پک|Nasr|2012|ف=ʿAlī|ک=Britannica|زبان=en}}</ref>
نام‌ها و عناوین مختلفی در سنت اسلامی به [[علی بن ابی‌طالب]] نسبت داده شده است که برخی از آن‌ها بیانگر ویژگی‌های شخصی او و برخی مشتق‌شده از قسمت‌های خاصی از زندگی اوست.<ref>{{پک|Nasr|2012|ف=ʿAlī|ک=Britannica|زبان=en}}</ref>


=== علی ===
=== علی ===
بر اساس گزارش منابع اسلامی، در خصوص نامگذاری وی به علی، بین منابع اختلاف است که چه کسی چنین نامی را بر او گذاشته است. برخی این نامگذاری را به توافق [[ابوطالب]] و [[فاطمه بنت اسد]] دانسته‌اند و برخی نامگذاری را به تشخیص فاطمه بنت اسد<ref>{{پک|مرتضی عاملی|۱۳۸۸|ک=الصحیح من سیرة الامام علی|ج=۱|ص=۱۴۳}}</ref> و برخی آن را به انتخاب ابوطالب دانسته<ref>{{پک|Haj Manouchehri|2008|ف=ʿAlī b. Abī Ṭālib|رف=DBEEI|زبان=en}}</ref> و گروهی نیز آن را به یک واقعه ماورایی و الهام‌گونه پیوند زده‌اند. بنابر آنچه قرشی گزارش می‌کند، ابوطالب نام فرزندش را علی انتخاب کرد و برای انتخاب این نام، از الهام الهی استمداد کرد.<ref name=":0">{{پک|قرشی|۱۳۹۳|ک=دانشنامه امام امیرالمومنین|ج=۱|ص=۶۰-۶۱}}</ref> بر اساس گزارشی دیگر که مرتضی عاملی آن را نقل می‌کند، نام علی به فاطمه بنت اسد الهام شد. [[جارالله زمخشری|زمخشری]] گزارش می‌کند که محمد او را علی نامیده‌است.<ref>{{پک|مرتضی عاملی|۱۳۸۸|ک=الصحیح من سیرة الامام علی|ج=۱|ص=۱۴۴}}</ref>
بر اساس گزارش منابع اسلامی، در خصوص نامگذاری وی به علی، بین منابع اختلاف است که چه کسی چنین نامی را بر او گذاشته است. برخی این نامگذاری را به توافق [[ابوطالب]] و [[فاطمه بنت اسد]] دانسته‌اند و برخی نامگذاری را به تشخیص فاطمه بنت اسد<ref>{{پک|مرتضی عاملی|۱۳۸۸|ک=الصحیح من سیرة الامام علی|ج=۱|ص=۱۴۳}}</ref> و برخی آن را به انتخاب ابوطالب دانسته<ref>{{پک|Haj Manouchehri|2008|ف=ʿAlī b. Abī Ṭālib|رف=DBEEI|زبان=en}}</ref> و گروهی نیز آن را به یک واقعه ماورایی و الهام‌گونه پیوند زده‌اند. بنابر آنچه قرشی گزارش می‌کند، ابوطالب نام فرزندش را علی انتخاب کرد و برای انتخاب این نام، از الهام الهی استمداد کرد.<ref name=":0">{{پک|قرشی|۱۳۹۳|ک=دانشنامه امام امیرالمومنین|ج=۱|ص=۶۰–۶۱}}</ref> بر اساس گزارشی دیگر که مرتضی عاملی آن را نقل می‌کند، نام علی به فاطمه بنت اسد الهام شد. [[جارالله زمخشری|زمخشری]] گزارش می‌کند که محمد او را علی نامیده است.<ref>{{پک|مرتضی عاملی|۱۳۸۸|ک=الصحیح من سیرة الامام علی|ج=۱|ص=۱۴۴}}</ref>


اسم «علی» دلالت بر علوّ و والایی دارد. شکل وصفی آن معنای «متعالی» می‌دهد. این اسم در عربی کهن هیچگاه با حرف تعریف «ال» به کار نرفته‌است تا بشود از آن به عنوان اسم خاص و نه صفت، یاد کرد. به نقل از [[ابن شهرآشوب]] این اسم در آثار عربی پیشین وجود نداشته‌است، و از این جهت بی همتا به‌شمار می‌آید. همچنین روایات زیادی اسم علی را که معنای علو و برتری دارد، را به برتری علی در دانش، بزرگواری، تقوا، شجاعت، مهربانی و… مرتبط می‌دانند.<ref>{{پک|Haj Manouchehri|2008|ف=ʿAlī b. Abī Ṭālib|رف=DBEEI|زبان=en}}</ref>
اسم «علی» دلالت بر علوّ و والایی دارد. شکل وصفی آن معنای «متعالی» می‌دهد. این اسم در عربی کهن هیچگاه با حرف تعریف «ال» به کار نرفته است تا بشود از آن به عنوان اسم خاص و نه صفت، یاد کرد. به نقل از [[ابن شهرآشوب]] این اسم در آثار عربی پیشین وجود نداشته است، و از این جهت بی همتا به‌شمار می‌آید. همچنین روایات زیادی اسم علی را که معنای علو و برتری دارد، را به برتری علی در دانش، بزرگواری، تقوا، شجاعت، مهربانی و… مرتبط می‌دانند.<ref>{{پک|Haj Manouchehri|2008|ف=ʿAlī b. Abī Ṭālib|رف=DBEEI|زبان=en}}</ref>


=== حیدر ===
=== حیدر ===
به گزارش منابع اسلامی، حیدر (در عربی به معنای شیر) نام علی بن ابی‌طالب بود که [[فاطمه بنت اسد]] آن را برگزید.<ref>{{پک|Haj Manouchehri|2008|ف=ʿAlī b. Abī Ṭālib|رف=DBEEI|زبان=en}}</ref> علی در یکی از [[رجز|رجزهایش]] به این مطلب اشاره داشته است.<ref>{{پک|قرشی|۱۳۹۳|ک=دانشنامه امام امیرالمومنین|ج=۱|ص=۶۰-۶۱}}</ref>
به گزارش منابع اسلامی، حیدر (در عربی به معنای شیر) نام علی بن ابی‌طالب بود که [[فاطمه بنت اسد]] آن را برگزید.<ref>{{پک|Haj Manouchehri|2008|ف=ʿAlī b. Abī Ṭālib|رف=DBEEI|زبان=en}}</ref> علی در یکی از [[رجز|رجزهایش]] به این مطلب اشاره داشته است.<ref>{{پک|قرشی|۱۳۹۳|ک=دانشنامه امام امیرالمومنین|ج=۱|ص=۶۰–۶۱}}</ref>


== القاب ==
== القاب ==
[[پرونده:Reverse of 1 Qiran Iranian Coin - Fath Ali Shah Qhajar - 1830.jpg|بندانگشتی|200px|سکه ۱ قرانی متعلق به دوران پادشاهی [[فتح علی شاه قاجار]] که بر روی آن عبارت ''[[اسدالله]] الغالب''، لقب علی حک شده‌است.|راست]]
[[پرونده:Reverse of 1 Qiran Iranian Coin - Fath Ali Shah Qhajar - 1830.jpg|بندانگشتی|200px|سکه ۱ قرانی متعلق به دوران پادشاهی [[فتح علی شاه قاجار]] که بر روی آن عبارت ''[[اسدالله]] الغالب''، لقب علی حک شده است.|راست]]
[[صدیق الاکبر|صدّیق الاکبر]]<ref group="یادداشت"> به نقل از ابن دمشقی، پیامبر از علی با عبارت «اخی و الصدّیق الاکبر» یاد کرده‌است. بر اساس این روایت علی به عنوان یکی از سه صدّیق معرفی شده‌است. دو نفر دیگر، یکی حبیب النجّار از قدیسان ماقبل اسلام است؛ و دیگری از قوم فرعون است که در سوره غافر آیه ۲۸ تا ۴۵ به او اشاره شده‌است. رک: {{پک|Haj Manouchehri|2008|ف=ʿAlī b. Abī Ṭālib|رف=DBEEI|زبان=en}}</ref>، وصی، ولی، [[فاروق]] (جدا کننده حق از باطل) و یعسوب‌الدین (رهبر دین) از القاب مشهور علی در منابع اسلامی است. همچنین در [[اذان]] [[شیعیان]] از او به عنوان ججّه الله و ولیّ الله نام برده می‌شود.<ref>{{پک|Haj Manouchehri|2008|ف=ʿAlī b. Abī Ṭālib|رف=DBEEI|زبان=en}}</ref> امین، هادی، شریف، خیرالبشر، سیدالعرب، حجةالله، بیضه البلد، انزع البطین، اذن واعیه<ref>{{پک|قرشی|۱۳۹۳|ک=دانشنامه امام امیرالمومنین|ج=۱|ص=۶۳–۷۹}}</ref> سیدالمسلمین، اعلم الامه، یعسوب‌المومنین، قائد الغر المحجلین،<ref>{{پک|مرتضی عاملی|۱۳۸۸|ک=الصحیح من سیرة الامام علی|ج=۱|ص=۱۵۴}}</ref> امیرالنحل، باب النبی، خیرالبریه، خیرالوصیین، ساقی کوثر، صراط المستقیم، صفوة الله و امام متقین از دیگر القاب گزارش شده برای علی است.<ref>{{پک|1=عبدالمجید عباس|2=۱۴۳۶|ک=الكلية الإسلامية الجامعة|ف=دلالتا أسماء الإمام علي بن أبي طالب}}</ref> ظهیر (درشت استخوان) یکی دیگر از القاب اوست که صدوق، آن را به خاطر علاقه علی به کشتی‌گیری در دوران کودکی، از جانب پدرش به او نسبت داده‌است۔<ref>{{پک|1=مرادیان قبادی|2=چراغی‌وش|3=امیری|4=۱۳۹۳|ک=ادبیات شیعه|ف=بازتاب القاب امام علی در شعر ابومحمد عونی}}</ref>
[[صدیق الاکبر|صدّیق الاکبر]]،<ref group="یادداشت">به نقل از ابن دمشقی، پیامبر از علی با عبارت «اخی و الصدّیق الاکبر» یاد کرده است. بر اساس این روایت علی به عنوان یکی از سه صدّیق معرفی شده است. دو نفر دیگر، یکی حبیب النجّار از قدیسان ماقبل اسلام است؛ و دیگری از قوم فرعون است که در سوره غافر آیه ۲۸ تا ۴۵ به او اشاره شده است. رک: {{پک|Haj Manouchehri|2008|ف=ʿAlī b. Abī Ṭālib|رف=DBEEI|زبان=en}}</ref> وصی، ولی، [[فاروق]] (جدا کننده حق از باطل) و یعسوب‌الدین (رهبر دین) از القاب مشهور علی در منابع اسلامی است. همچنین در [[اذان]] [[شیعیان]] از او به عنوان ججّه الله و ولیّ الله نام برده می‌شود.<ref>{{پک|Haj Manouchehri|2008|ف=ʿAlī b. Abī Ṭālib|رف=DBEEI|زبان=en}}</ref> امین، هادی، شریف، خیرالبشر، سیدالعرب، حجةالله، بیضه البلد، انزع البطین، اذن واعیه<ref>{{پک|قرشی|۱۳۹۳|ک=دانشنامه امام امیرالمومنین|ج=۱|ص=۶۳–۷۹}}</ref> سیدالمسلمین، اعلم الامه، یعسوب‌المومنین، قائد الغر المحجلین،<ref>{{پک|مرتضی عاملی|۱۳۸۸|ک=الصحیح من سیرة الامام علی|ج=۱|ص=۱۵۴}}</ref> امیرالنحل، باب النبی، خیرالبریه، خیرالوصیین، ساقی کوثر، صراط المستقیم، صفوة الله و امام متقین از دیگر القاب گزارش شده برای علی است.<ref>{{پک|1=عبدالمجید عباس|2=۱۴۳۶|ک=الکلیة الإسلامیة الجامعة|ف=دلالتا أسماء الإمام علی بن أبی طالب}}</ref> ظهیر (درشت استخوان) یکی دیگر از القاب اوست که صدوق، آن را به خاطر علاقه علی به کشتی‌گیری در دوران کودکی، از جانب پدرش به او نسبت داده است.<ref>{{پک|1=مرادیان قبادی|2=چراغی‌وش|3=امیری|4=۱۳۹۳|ک=ادبیات شیعه|ف=بازتاب القاب امام علی در شعر ابومحمد عونی}}</ref>


صوفیان نیز به صورت خاص از القابی چون شاه‌مردان، علی مرتضی، امام ثقلین، غریق بحرالبلاء، حریق نار ولاء، قدوة الاولیاء و الاصفیاء، سیدالمسلمین و خاتم الوصیین برای علی بن ابی‌طالب استفاده کرده‌اند۔<ref>{{پک|1=ابراهیمی|2=محمودی|3=۱۳۹۵|ک=پژوهشنامه ادیان|ف=امام علی در متون صوفیه}}</ref> منابع شیعی به نقل از علی گزارش می‌کنند که کاهنان، او را «بوئی» لقب داده بودند، چرا که وی حق را بر کرسی می‌نشاند۔ در هند نیز لقب کنکر و کبکر برای او استعمال شده است۔ بر اساس گزارش منابع اسلامی، فطرس لقبی است که بیشتر رومیان از آن برای اشاره به علی استفاده کرده‌اند۔ از دیگر القاب او در نزد دیگر اقوام، می‌توان به غرسنا، باز، تیر، تبیر، بتریک، تبریک، حنبن، فریق، اشاره کرد۔<ref>{{پک|1=مرادیان قبادی|2=چراغی‌وش|3=امیری|4=۱۳۹۳|ک=ادبیات شیعه|ف=بازتاب القاب امام علی در شعر ابومحمد عونی}}</ref>
صوفیان نیز به صورت خاص از القابی چون شاه‌مردان، علی مرتضی، امام ثقلین، غریق بحرالبلاء، حریق نار ولاء، قدوة الاولیاء و الاصفیاء، سیدالمسلمین و خاتم الوصیین برای علی بن ابی‌طالب استفاده کرده‌اند.<ref>{{پک|1=ابراهیمی|2=محمودی|3=۱۳۹۵|ک=پژوهشنامه ادیان|ف=امام علی در متون صوفیه}}</ref> منابع شیعی به نقل از علی گزارش می‌کنند که کاهنان، او را «بوئی» لقب داده بودند، چرا که وی حق را بر کرسی می‌نشاند. در هند نیز لقب کنکر و کبکر برای او استعمال شده است. بر اساس گزارش منابع اسلامی، فطرس لقبی است که بیشتر رومیان از آن برای اشاره به علی استفاده کرده‌اند. از دیگر القاب او در نزد دیگر اقوام، می‌توان به غرسنا، باز، تیر، تبیر، بتریک، تبریک، حنبن، فریق، اشاره کرد.<ref>{{پک|1=مرادیان قبادی|2=چراغی‌وش|3=امیری|4=۱۳۹۳|ک=ادبیات شیعه|ف=بازتاب القاب امام علی در شعر ابومحمد عونی}}</ref>


== کنیه‌ها ==
== کنیه‌ها ==
کنیه‌های علی در منابع چنین گزارش شده‌اند: ابوالریحانتین، ابوالسبطین، ابوالحسن، ابوالحسین و [[ابوتراب]].<ref>{{پک|قرشی|۱۳۹۳|ک=دانشنامه امام امیرالمومنین|ج=۱|ص=۷۹–۸۰}}</ref><ref>{{پک|1=عبدالمجید عباس|2=۱۴۳۶|ک=الكلية الإسلامية الجامعة|ف=دلالتا أسماء الإمام علي بن أبي طالب}}</ref> مشهورترین کنیه او، ابوتراب و ابوالحسن است.<ref>{{پک|مرتضی عاملی|۱۳۸۸|ک=الصحیح من سیرة الامام علی|ج=۱|ص=۱۵۰}}</ref> اسدالله و به‌طور خاص در میان شیعه: [[امیرالمؤمنین]] و مولی‌المتقین از دیگر القاب علی است.<ref>{{پک|Nasr|2012|ف=ʿAlī|ک=Britannica|زبان=en}}</ref> همچنین عبارت «کرّم الله وجهه» به‌طور انحصاری بعد از اسم علی قرار می‌گیرد. مولی المتّقین یا امام المتّقین (رهبر خداپرستان) و مرتضی (کسی که خدا از او راضی است) از دیگر القاب مهم علی می‌باشند.<ref>{{پک|Haj Manouchehri|2008|ف=ʿAlī b. Abī Ṭālib|رف=DBEEI|زبان=en}}</ref> اخو رسول‌الله دیگر کنیه‌ایست که به وی داده شده‌است۔<ref>{{پک|1=عبدالمجید عباس|2=۱۴۳۶|ک=الكلية الإسلامية الجامعة|ف=دلالتا أسماء الإمام علي بن أبي طالب}}</ref>
کنیه‌های علی در منابع چنین گزارش شده‌اند: ابوالریحانتین، ابوالسبطین، ابوالحسن، ابوالحسین و [[ابوتراب]].<ref>{{پک|قرشی|۱۳۹۳|ک=دانشنامه امام امیرالمومنین|ج=۱|ص=۷۹–۸۰}}</ref><ref>{{پک|1=عبدالمجید عباس|2=۱۴۳۶|ک=الکلیة الإسلامیة الجامعة|ف=دلالتا أسماء الإمام علی بن أبی طالب}}</ref> مشهورترین کنیه او، ابوتراب و ابوالحسن است.<ref>{{پک|مرتضی عاملی|۱۳۸۸|ک=الصحیح من سیرة الامام علی|ج=۱|ص=۱۵۰}}</ref> اسدالله و به‌طور خاص در میان شیعه: [[امیرالمؤمنین]] و مولی‌المتقین از دیگر القاب علی است.<ref>{{پک|Nasr|2012|ف=ʿAlī|ک=Britannica|زبان=en}}</ref> همچنین عبارت «کرّم الله وجهه» به‌طور انحصاری بعد از اسم علی قرار می‌گیرد. مولی المتّقین یا امام المتّقین (رهبر خداپرستان) و مرتضی (کسی که خدا از او راضی است) از دیگر القاب مهم علی می‌باشند.<ref>{{پک|Haj Manouchehri|2008|ف=ʿAlī b. Abī Ṭālib|رف=DBEEI|زبان=en}}</ref> اخو رسول‌الله دیگر کنیه‌ایست که به وی داده شده است.<ref>{{پک|1=عبدالمجید عباس|2=۱۴۳۶|ک=الکلیة الإسلامیة الجامعة|ف=دلالتا أسماء الإمام علی بن أبی طالب}}</ref>


=== ابوالحسن ===
=== ابوالحسن ===
خط ۲۶: خط ۴۴:
=== ابوتراب ===
=== ابوتراب ===
{{اصلی|ابوتراب}}
{{اصلی|ابوتراب}}
به گزارش مرتضی عاملی، برخی منابع همچون ''[[تاریخ مدینه دمشق]]'' و ''[[مجمع الزوائد]]''، گزارش کرده‌اند که علی پس از هجرت به [[مدینه]]، در [[مسجد النبی|مسجد]] به خواب رفت و وقتی محمد به او رسید، او را خاک آلود مشاهده کرد و به همین ترتیب او را ابوتراب خطاب کرد. مرتضی عاملی بر این باور است که ظاهرا این لقب مربوط به [[غزوه عشیره]] بوده است که علی به همراه [[عمار یاسر|عمار]] برای زیر نظر گرفتن [[بنی مدلج]] به منطقه کشاورزی آنان رفته و خاک آلود به نزد محمد بازگشتند و محمد پس از آن علی را ابوتراب خطاب کرد.<ref>{{پک|مرتضی عاملی|۱۳۸۸|ک=الصحیح من سیرة الامام علی|ج=۲|ص=۲۴۵-۲۴۸}}</ref>
به گزارش مرتضی عاملی، برخی منابع همچون ''[[تاریخ مدینه دمشق]]'' و ''[[مجمع الزوائد]]''، گزارش کرده‌اند که علی پس از هجرت به [[مدینه]]، در [[مسجد النبی|مسجد]] به خواب رفت و وقتی محمد به او رسید، او را خاک آلود مشاهده کرد و به همین ترتیب او را ابوتراب خطاب کرد. مرتضی عاملی بر این باور است که ظاهراً این لقب مربوط به [[غزوه عشیره]] بوده است که علی به همراه [[عمار یاسر|عمار]] برای زیر نظر گرفتن [[بنی مدلج]] به منطقه کشاورزی آنان رفته و خاک آلود به نزد محمد بازگشتند و محمد پس از آن علی را ابوتراب خطاب کرد.<ref>{{پک|مرتضی عاملی|۱۳۸۸|ک=الصحیح من سیرة الامام علی|ج=۲|ص=۲۴۵–۲۴۸}}</ref>


=== امیرالمومنین ===
=== امیرالمؤمنین ===
به گزارش منابع شیعی، لقب امیرالمومنین را محمد و از جانب خدا به علی بن ابی طالب اعطا کرد۔<ref>{{پک|مرتضی عاملی|۱۳۸۸|ک=الصحیح من سیرة الامام علی|ج=۱|ص=۱۵۴}}</ref> [[شیعیان دوازده‌امامی]] لقب امیرالمؤمنین را منحصر به علی می‌دانند.<ref>{{پک|Gibb|1986|ف=Amīr al-Muʾminīn|ک=EI2|زبان=en}}</ref> و با توجه به احادیثی، این لقب را اعطاشده از طرف خداوند به علی می‌دانند که بنابر برخی گزارش‌های تاریخی شیعی توسط پیامبر اسلام به او در [[رویداد غدیر خم|غدیر خم]] ابلاغ‌شده و از همگان خواسته‌شده تا با لقب امیرالمؤمنین بر او سلام گویند.<ref>{{پک|منتظری مقدم|۱۳۸۷|ک=بررسی کاربردهای لقب «امیرالمؤمنین»|ص=۱۲۷–۵۲}}</ref>
به گزارش منابع شیعی، لقب امیرالمؤمنین را محمد و از جانب خدا به علی بن ابی طالب اعطا کرد.<ref>{{پک|مرتضی عاملی|۱۳۸۸|ک=الصحیح من سیرة الامام علی|ج=۱|ص=۱۵۴}}</ref> [[شیعیان دوازده‌امامی]] لقب امیرالمؤمنین را منحصر به علی می‌دانند.<ref>{{پک|Gibb|1986|ف=Amīr al-Muʾminīn|ک=EI2|زبان=en}}</ref> و با توجه به احادیثی، این لقب را اعطاشده از طرف خداوند به علی می‌دانند که بنابر برخی گزارش‌های تاریخی شیعی توسط پیامبر اسلام به او در [[رویداد غدیر خم|غدیر خم]] ابلاغ‌شده و از همگان خواسته‌شده تا با لقب امیرالمؤمنین بر او سلام گویند.<ref>{{پک|منتظری مقدم|۱۳۸۷|ک=بررسی کاربردهای لقب «امیرالمؤمنین»|ص=۱۲۷–۵۲}}</ref>


== کاربردهای ادبی ==
== کاربردهای ادبی ==
از القاب و اسامی متنوع علی بن ابی‌طالب به عنوان ابزاری برای بیان فضایل و جایگاه علی توسط نویسندگان و شاعران استفاده شده‌ است۔<ref>{{پک|1=مرادیان قبادی|2=چراغی‌وش|3=امیری|4=۱۳۹۳|ک=ادبیات شیعه|ف=بازتاب القاب امام علی در شعر ابومحمد عونی}}</ref>
از القاب و اسامی متنوع علی بن ابی‌طالب به عنوان ابزاری برای بیان فضایل و جایگاه علی توسط نویسندگان و شاعران استفاده شده است.<ref>{{پک|1=مرادیان قبادی|2=چراغی‌وش|3=امیری|4=۱۳۹۳|ک=ادبیات شیعه|ف=بازتاب القاب امام علی در شعر ابومحمد عونی}}</ref>


== پانویس ==
== پانویس ==
خط ۴۳: خط ۶۱:
=== منابع ===
=== منابع ===
'''منابع فارسی و عربی'''
'''منابع فارسی و عربی'''
* {{یادکرد ژورنال |نام خانوادگی=ابراهیمی|نام=زهرا|عنوان=امام علی (ع) در متون صوفیه (با تاکید بر متون تصوف تا قرن پنجم قمری)|ژورنال=پژوهشنامه ادیان|شماره=۱۹|سال=۱۳۹۵ |صفحه=۱–۲۰ |پیوند=https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1187194|نام۲=ابوالفضل|نام خانوادگی۲=محمودی}}
* {{یادکرد ژورنال |نام خانوادگی=ابراهیمی|نام=زهرا|عنوان=امام علی (ع) در متون صوفیه (با تأکید بر متون تصوف تا قرن پنجم قمری)|ژورنال=پژوهشنامه ادیان|شماره=۱۹|سال=۱۳۹۵ |صفحه=۱–۲۰ |پیوند=https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1187194|نام۲=ابوالفضل|نام خانوادگی۲=محمودی}}
* {{یادکرد ژورنال |نام خانوادگی=عبدالمجید عباس|نام=حسن|عنوان=دلالتا أسماء الإمام علي بن أبي طالب (ع)وألقابه وكناه المعجمية والصرفية|ژورنال=الكلية الإسلامية الجامعة|شماره=۳۲|سال=۱۴۳۶ |صفحه=۵۹۹–۶۳۱ |پیوند=https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1854226}}
* {{یادکرد ژورنال |نام خانوادگی=عبدالمجید عباس|نام=حسن|عنوان=دلالتا أسماء الإمام علی بن أبی طالب (ع) وألقابه وکناه المعجمیة والصرفیة|ژورنال=الکلیة الإسلامیة الجامعة|شماره=۳۲|سال=۱۴۳۶ |صفحه=۵۹۹–۶۳۱ |پیوند=https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1854226}}
* {{یادکرد کتاب|نام خانوادگی=قرشی|نام=باقر شریف|عنوان=دانشنامه امام امیرالمؤمنین علی علیه السلام|سال=۱۳۹۳|مکان=قم|ناشر=دارالتهذیب|پیوند نویسنده=باقر شریف قرشی|پیوند=https://www.ghbook.ir/index.php?option=com_dbook&task=viewbook&book_id=1013886001&lang=fa|مترجم=صالحی، محمد|شابک=۹۷۸-۶۰۰-۶۱۶۴-۷۲-۴}}
* {{یادکرد کتاب|نام خانوادگی=قرشی|نام=باقر شریف|عنوان=دانشنامه امام امیرالمؤمنین علی علیه السلام|سال=۱۳۹۳|مکان=قم|ناشر=دارالتهذیب|پیوند نویسنده=باقر شریف قرشی|پیوند=https://www.ghbook.ir/index.php?option=com_dbook&task=viewbook&book_id=1013886001&lang=fa|مترجم=صالحی، محمد|شابک=۹۷۸-۶۰۰-۶۱۶۴-۷۲-۴}}
* {{یادکرد کتاب|نام خانوادگی=مرتضی عاملی|نام=جعفر|عنوان=الصحیح من سیرة الامام علی علیه السلام|سال=۱۳۸۸|مکان=بیروت|ناشر=مرکز الاسلامیه للدراسات|پیوند نویسنده=جعفر مرتضی عاملی|پیوند=http://lib.eshia.ir/70832/1/3|شابک=۹۷۸-۶۰۰-۹۰۷۲۴-۵-۳}}
* {{یادکرد کتاب|نام خانوادگی=مرتضی عاملی|نام=جعفر|عنوان=الصحیح من سیرة الامام علی علیه السلام|سال=۱۳۸۸|مکان=بیروت|ناشر=مرکز الاسلامیه للدراسات|پیوند نویسنده=جعفر مرتضی عاملی|پیوند=http://lib.eshia.ir/70832/1/3|شابک=۹۷۸-۶۰۰-۹۰۷۲۴-۵-۳}}
خط ۵۷: خط ۷۵:
{{علی بن ابی‌طالب-افقی}}
{{علی بن ابی‌طالب-افقی}}
{{درجه‌بندی|نیازمند پیوند=خیر|نیازمند رده=خیر|نیازمند جعبه اطلاعات=بله|نیازمند تصویر=بله|نیازمند استانداردسازی=بله|نیازمند ویراستاری=بله|مقابله نشده با دانشنامه‌ها=بله|تاریخ خوبیدگی=|تاریخ برگزیدگی=|توضیحات=}}
{{درجه‌بندی|نیازمند پیوند=خیر|نیازمند رده=خیر|نیازمند جعبه اطلاعات=بله|نیازمند تصویر=بله|نیازمند استانداردسازی=بله|نیازمند ویراستاری=بله|مقابله نشده با دانشنامه‌ها=بله|تاریخ خوبیدگی=|تاریخ برگزیدگی=|توضیحات=}}
[[رده:علی بن ابی‌طالب در فرهنگ]]
[[رده:علی بن ابی‌طالب]]
[[رده:فهرست کنیه‌ها]]
[[رده:فهرست لقب‌ها]]
[[رده:فهرست نام‌ها]]

نسخهٔ ‏۶ مهٔ ۲۰۲۳، ساعت ۰۲:۴۸

فهرست
نام و لقب‌های علی بن ابی‌طالب
چند نام و لقب علی به صورت خطاطی شده به شکل شیر
خطاطی صفات علی به شکل شیر که در میان علویان ترکیه مرسوم است.
نوع↘نوشتاری
نام اصلی↘علی
لقب اصلی↘مرتضی
کنیه اصلی↘امیرالمومنین
تعداد اسماء↘۲ نام
تعداد کنیه‌ها↘بسیار
منابع و پانوشت
از سلسله مباحث در مورد
زندگی
میراث
آثار و گفتاوردها

دربارهٔ علی

دیگر میراث
علی‌شناسی
دیدگاه‌ها
مقاله‌های وابسته

نام و القاب علی بن ابی‌طالب، در منابع مختلف با اختلاف گزارش شده‌اند. برخی از این نام‌ها بیانگر ویژگی‌های شخصی او و برخی مشتق‌شده از قسمت‌های خاصی از زندگی اوست. به‌طور کلی نام اصلی او را علی و برخی منابع حیدر دانسته‌اند. القاب بسیاری چون امیرالمؤمنین، صدّیق الاکبر، وصی، ولی، فاروق و یعسوب‌الدین از القاب او برشمرده شده است. از کنیه‌های او می‌توان به ابوالسبطین، ابوالحسن، ابوالحسین و ابوتراب اشاره کرد.

نام‌ها

نام‌ها و عناوین مختلفی در سنت اسلامی به علی بن ابی‌طالب نسبت داده شده است که برخی از آن‌ها بیانگر ویژگی‌های شخصی او و برخی مشتق‌شده از قسمت‌های خاصی از زندگی اوست.[۱]

علی

بر اساس گزارش منابع اسلامی، در خصوص نامگذاری وی به علی، بین منابع اختلاف است که چه کسی چنین نامی را بر او گذاشته است. برخی این نامگذاری را به توافق ابوطالب و فاطمه بنت اسد دانسته‌اند و برخی نامگذاری را به تشخیص فاطمه بنت اسد[۲] و برخی آن را به انتخاب ابوطالب دانسته[۳] و گروهی نیز آن را به یک واقعه ماورایی و الهام‌گونه پیوند زده‌اند. بنابر آنچه قرشی گزارش می‌کند، ابوطالب نام فرزندش را علی انتخاب کرد و برای انتخاب این نام، از الهام الهی استمداد کرد.[۴] بر اساس گزارشی دیگر که مرتضی عاملی آن را نقل می‌کند، نام علی به فاطمه بنت اسد الهام شد. زمخشری گزارش می‌کند که محمد او را علی نامیده است.[۵]

اسم «علی» دلالت بر علوّ و والایی دارد. شکل وصفی آن معنای «متعالی» می‌دهد. این اسم در عربی کهن هیچگاه با حرف تعریف «ال» به کار نرفته است تا بشود از آن به عنوان اسم خاص و نه صفت، یاد کرد. به نقل از ابن شهرآشوب این اسم در آثار عربی پیشین وجود نداشته است، و از این جهت بی همتا به‌شمار می‌آید. همچنین روایات زیادی اسم علی را که معنای علو و برتری دارد، را به برتری علی در دانش، بزرگواری، تقوا، شجاعت، مهربانی و… مرتبط می‌دانند.[۶]

حیدر

به گزارش منابع اسلامی، حیدر (در عربی به معنای شیر) نام علی بن ابی‌طالب بود که فاطمه بنت اسد آن را برگزید.[۷] علی در یکی از رجزهایش به این مطلب اشاره داشته است.[۸]

القاب

سکه ۱ قرانی متعلق به دوران پادشاهی فتح علی شاه قاجار که بر روی آن عبارت اسدالله الغالب، لقب علی حک شده است.

صدّیق الاکبر،[یادداشت ۱] وصی، ولی، فاروق (جدا کننده حق از باطل) و یعسوب‌الدین (رهبر دین) از القاب مشهور علی در منابع اسلامی است. همچنین در اذان شیعیان از او به عنوان ججّه الله و ولیّ الله نام برده می‌شود.[۹] امین، هادی، شریف، خیرالبشر، سیدالعرب، حجةالله، بیضه البلد، انزع البطین، اذن واعیه[۱۰] سیدالمسلمین، اعلم الامه، یعسوب‌المومنین، قائد الغر المحجلین،[۱۱] امیرالنحل، باب النبی، خیرالبریه، خیرالوصیین، ساقی کوثر، صراط المستقیم، صفوة الله و امام متقین از دیگر القاب گزارش شده برای علی است.[۱۲] ظهیر (درشت استخوان) یکی دیگر از القاب اوست که صدوق، آن را به خاطر علاقه علی به کشتی‌گیری در دوران کودکی، از جانب پدرش به او نسبت داده است.[۱۳]

صوفیان نیز به صورت خاص از القابی چون شاه‌مردان، علی مرتضی، امام ثقلین، غریق بحرالبلاء، حریق نار ولاء، قدوة الاولیاء و الاصفیاء، سیدالمسلمین و خاتم الوصیین برای علی بن ابی‌طالب استفاده کرده‌اند.[۱۴] منابع شیعی به نقل از علی گزارش می‌کنند که کاهنان، او را «بوئی» لقب داده بودند، چرا که وی حق را بر کرسی می‌نشاند. در هند نیز لقب کنکر و کبکر برای او استعمال شده است. بر اساس گزارش منابع اسلامی، فطرس لقبی است که بیشتر رومیان از آن برای اشاره به علی استفاده کرده‌اند. از دیگر القاب او در نزد دیگر اقوام، می‌توان به غرسنا، باز، تیر، تبیر، بتریک، تبریک، حنبن، فریق، اشاره کرد.[۱۵]

کنیه‌ها

کنیه‌های علی در منابع چنین گزارش شده‌اند: ابوالریحانتین، ابوالسبطین، ابوالحسن، ابوالحسین و ابوتراب.[۱۶][۱۷] مشهورترین کنیه او، ابوتراب و ابوالحسن است.[۱۸] اسدالله و به‌طور خاص در میان شیعه: امیرالمؤمنین و مولی‌المتقین از دیگر القاب علی است.[۱۹] همچنین عبارت «کرّم الله وجهه» به‌طور انحصاری بعد از اسم علی قرار می‌گیرد. مولی المتّقین یا امام المتّقین (رهبر خداپرستان) و مرتضی (کسی که خدا از او راضی است) از دیگر القاب مهم علی می‌باشند.[۲۰] اخو رسول‌الله دیگر کنیه‌ایست که به وی داده شده است.[۲۱]

ابوالحسن

بنابر روایتی از علی بن ابی‌طالب، پس از ولادت حسن بن علی، علی توسط محمد به ابالحسین خوانده می‌شد و پس از ولادت حسین بن علی، او را به اباالحسن خواند و پس از محمد نیز این دو کنیه بر علی باقی ماند. به اعتقاد مرتضی عاملی این کنیه، تعظیم حسن و علی توامان است.[۲۲]

ابوتراب

مقالهٔ اصلی: ابوتراب

به گزارش مرتضی عاملی، برخی منابع همچون تاریخ مدینه دمشق و مجمع الزوائد، گزارش کرده‌اند که علی پس از هجرت به مدینه، در مسجد به خواب رفت و وقتی محمد به او رسید، او را خاک آلود مشاهده کرد و به همین ترتیب او را ابوتراب خطاب کرد. مرتضی عاملی بر این باور است که ظاهراً این لقب مربوط به غزوه عشیره بوده است که علی به همراه عمار برای زیر نظر گرفتن بنی مدلج به منطقه کشاورزی آنان رفته و خاک آلود به نزد محمد بازگشتند و محمد پس از آن علی را ابوتراب خطاب کرد.[۲۳]

امیرالمؤمنین

به گزارش منابع شیعی، لقب امیرالمؤمنین را محمد و از جانب خدا به علی بن ابی طالب اعطا کرد.[۲۴] شیعیان دوازده‌امامی لقب امیرالمؤمنین را منحصر به علی می‌دانند.[۲۵] و با توجه به احادیثی، این لقب را اعطاشده از طرف خداوند به علی می‌دانند که بنابر برخی گزارش‌های تاریخی شیعی توسط پیامبر اسلام به او در غدیر خم ابلاغ‌شده و از همگان خواسته‌شده تا با لقب امیرالمؤمنین بر او سلام گویند.[۲۶]

کاربردهای ادبی

از القاب و اسامی متنوع علی بن ابی‌طالب به عنوان ابزاری برای بیان فضایل و جایگاه علی توسط نویسندگان و شاعران استفاده شده است.[۲۷]

پانویس

یادداشت‌ها

  1. ↑ به نقل از ابن دمشقی، پیامبر از علی با عبارت «اخی و الصدّیق الاکبر» یاد کرده است. بر اساس این روایت علی به عنوان یکی از سه صدّیق معرفی شده است. دو نفر دیگر، یکی حبیب النجّار از قدیسان ماقبل اسلام است؛ و دیگری از قوم فرعون است که در سوره غافر آیه ۲۸ تا ۴۵ به او اشاره شده است. رک: Haj Manouchehri, “ʿAlī b. Abī Ṭālib”.

ارجاعات

  1. ↑ Nasr, “ʿAlī”, Britannica.
  2. ↑ مرتضی عاملی، الصحیح من سیرة الامام علی، ۱:‎ ۱۴۳.
  3. ↑ Haj Manouchehri, “ʿAlī b. Abī Ṭālib”.
  4. ↑ قرشی، دانشنامه امام امیرالمومنین، ۱:‎ ۶۰–۶۱.
  5. ↑ مرتضی عاملی، الصحیح من سیرة الامام علی، ۱:‎ ۱۴۴.
  6. ↑ Haj Manouchehri, “ʿAlī b. Abī Ṭālib”.
  7. ↑ Haj Manouchehri, “ʿAlī b. Abī Ṭālib”.
  8. ↑ قرشی، دانشنامه امام امیرالمومنین، ۱:‎ ۶۰–۶۱.
  9. ↑ Haj Manouchehri, “ʿAlī b. Abī Ṭālib”.
  10. ↑ قرشی، دانشنامه امام امیرالمومنین، ۱:‎ ۶۳–۷۹.
  11. ↑ مرتضی عاملی، الصحیح من سیرة الامام علی، ۱:‎ ۱۵۴.
  12. ↑ عبدالمجید عباس، «دلالتا أسماء الإمام علی بن أبی طالب»، الکلیة الإسلامیة الجامعة.
  13. ↑ مرادیان قبادی، چراغی‌وش و امیری، «بازتاب القاب امام علی در شعر ابومحمد عونی»، ادبیات شیعه.
  14. ↑ ابراهیمی و محمودی، «امام علی در متون صوفیه»، پژوهشنامه ادیان.
  15. ↑ مرادیان قبادی، چراغی‌وش و امیری، «بازتاب القاب امام علی در شعر ابومحمد عونی»، ادبیات شیعه.
  16. ↑ قرشی، دانشنامه امام امیرالمومنین، ۱:‎ ۷۹–۸۰.
  17. ↑ عبدالمجید عباس، «دلالتا أسماء الإمام علی بن أبی طالب»، الکلیة الإسلامیة الجامعة.
  18. ↑ مرتضی عاملی، الصحیح من سیرة الامام علی، ۱:‎ ۱۵۰.
  19. ↑ Nasr, “ʿAlī”, Britannica.
  20. ↑ Haj Manouchehri, “ʿAlī b. Abī Ṭālib”.
  21. ↑ عبدالمجید عباس، «دلالتا أسماء الإمام علی بن أبی طالب»، الکلیة الإسلامیة الجامعة.
  22. ↑ مرتضی عاملی، الصحیح من سیرة الامام علی، ۱:‎ ۱۵۱.
  23. ↑ مرتضی عاملی، الصحیح من سیرة الامام علی، ۲:‎ ۲۴۵–۲۴۸.
  24. ↑ مرتضی عاملی، الصحیح من سیرة الامام علی، ۱:‎ ۱۵۴.
  25. ↑ Gibb, “Amīr al-Muʾminīn”, EI2.
  26. ↑ منتظری مقدم، بررسی کاربردهای لقب «امیرالمؤمنین»، ۱۲۷–۵۲.
  27. ↑ مرادیان قبادی، چراغی‌وش و امیری، «بازتاب القاب امام علی در شعر ابومحمد عونی»، ادبیات شیعه.

منابع

منابع فارسی و عربی

منابع انگلیسی

  • Haj Manouchehri, Faramarz; Melvin-Koushki, Matthew; Shah-Kazemi, Reza; Bahramian, Ali; Pakatchi, Ahmad; Waley, Muhammad Isa; Mohammad Poor, Daryoush; Tareh, Masoud; Brown, Keven; Jozi, Mohammad Reza (2008). "ʿAlī b. Abī Ṭālib". In Madelung, Wilferd; Daftary, Farhad (eds.). Encyclopaedia Islamica (به انگلیسی). Leiden: E. J. Brill.
  • Gibb, H.A.R. (1986). "Amīr al-Muʾminīn". Encyclopaedia of Islam (به انگلیسی) (2nd ed.). E. J. Brill.
  • Nasr, Seyyed Hossein (2012). "ʿAlī". Encyclopædia Britanica (به انگلیسی). Archived from the original on 14 May 2014. Retrieved 21 March 2012.
برگرفته از «https://www.islamical.org/w/index.php?title=نام_و_لقب‌های_علی_بن_ابی‌طالب&oldid=26984»